1882
1952
KRIS-KRAS door Nederland
Martinytoer
i iiiiiii
PW1
üs hjoed
to sizzen
DE SNIE-SINT
Broodprijs hoger,
margarineprijs lager
Fan de
No. 10
48e Jaargang
Dlnsdap 5 Febr. 1952
Streekblad voor West» en Zuidwest Friesland
Uitgave van Drukkerij Fa
B o 1 s w a r d
A. J.
OSINGA -
I
lilm
Hwat hat Gabe Skroar
Bolswards Nieuwsblad
I
IIDLLMOin
Vervolg op pag. 2, le kolom
PYT.
meer
De verbouwde fabriek te Bolsward, wellich t het modernste bedrijf voor gecondenseer
de melk in Europa.
Directeur hadden, dat zij hem die zes ja-
ren onwankelbaar ter zijde bleven staan.
Dank zij een open oog voor de waarde van
Voorts werden ernstige bezwaren onder
vonden van het te grote verschil in prijs
tussen de gesubsidieerde bloem en de bloem
van het luxe witbrood.
Om deze redenen zag de regering zich ge
noodzaakt met ingang van Maandag 4 Fe
bruari j.l. de maximumprijs voor volkswit-
en tien kinderen werden reeds buiten ken
nis aangetroffen.
Aardgas even duur als kolengas. Tijdens
de behandeling van de provinciale begro
ting 1952 van Drenthe kwam ook de ex
ploitatie van het aardgas ter sprake. Van
de zijde van Gedeputeerde Staten werd
medegedeeld, dat het in de bedoeling ligt,
dat het Rijk het van de Nederlandse Aard
olie Maatschappij over te nemen aardgas
verkoopt tegen de prijs die kolengas in het
algemeen kost.
Der wie sa’n feintsje Rinse,
Dy koe’t sa mftl bitinse,
Dy frege de faem, hoe’t sij it naem,
Dat hy ris by har kaem.
’t Sil mannich Fries grif spite,
Foarst Rüchburd komt mar net,
Nearn’ kin in baen ütset.
Gjin biezem sil forslite,
Gjin „fager” dy’t hwat wint.
Lykwols giet 't har net wakker,
De molkboer en de bakker
Barden in winter-sint.
t Publyk sjocht soms hwat sür,
Sok dwaen - it moast net meije.
De waer omheech to jeijen,
’t Is sünder sint al djür!
Sa wurdt der klage, stind,
Men lit de winsk wol skine
Mei ring’ de snie fordwine,
Dan hélde wy üs sint.
Ik jow dat sintsje graech,
Oan dy’t sa’n dei op learzens,
Yn modder, snie ompearzgen,
Mar ’k tocht sa: koe Den Haech
(Men is der wier gjin krint)
’t Net ris in kear prebearje,
De snie to subsidearjen,
Har ütjaen telt gjin sint!
Veischijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Boisward
Telefoon 451 (K 5157)
Hij richtte in 1882 de te Vlaardin-
gen gevestigde Hollandia, Holland-
sche Fabriek van Melkproducten en
Voedingsmiddelen N.V. op, welk be
drijf gisteren, 4 Februari, haar 70-
jarig bestaan herdacht.
AUSTRALIË DEED STAPPEN BIJ
PROF. SUPOMO
In politieke kringen te Canberra wordt be
vestigd, dat Australische vertegenwoordi
gers in Den Haag aan het hoofd van de
Indonesische delegatie, prof. Supomo, te
kennen hebben gegeven ,dat Australië te
gen opneming van westelijk Nieuw-Guinea
in het gebied van Indonesië is. Zoals be
kend, maakte het Indonesische dagblad
Merdeka Donderdag melding van een der-
gelijke stap van officiële Australische zijde
BOEKENWEEK 1952
De Boekenweek 1952 zal dit jaar worden
gehouden van 23 Febr.5 Maart. Op 22
Febr. a.s. zal de boekenweek worden ge
opend met een literaire feestavond, Het
Boek en de Muze, in de Amsterdamse
Stadsschouwburg. Wim Sonneveld zal die
avond, welke met het schrijversbal zal be
sloten worden, een cabaretprogramma ver
tonen.
DONDERDAG REGERINGS
VERKLARING
De regering heeft aan de voorzitter der
Tweede Kamer medegedeeld, dat zij in de
vergadering van Donderdag gaarne een
verklaring wil afleggen over de onderhan-
delingen met betrekking tot oprichting van
een Europees defensiegemeenschap.
De bedoeling is, dat na de verklaring der
regering de vergadering zal worden ge
schorst om daarna beraadslagingen te hou
den. Zo nodig zal de vergadering des
avonds worden voortgezet, in de verwach
ting, dat de beraadslagingen over de re
geringsverklaring die dag nog kunnen
worden beëindigd.
F
Aan slechts weinigen buiten de kring van hen, die in nauw contact
staan met $e Zuivelindustrie is het bekend, welk een belangrijke
functie gecondenseerde melk voor de welvaart van ons land heeft.
De reden hiervan zal wel gezocht moeten worden in het feit, dat
dit product op de binnenlandse markt slechts een bescheiden rol
speelt. In die gebieden van de wereld echter, waar verse melk
schaars is, vervangt de gecondenseerde melk practisch geheel het
verse product.
I voeders in het geheel onmogelijk worden,
omzet van het bedrjjf, aanvankelijk I
f 50.000.groot, in dat jaar meer
dan een half millioen beliep.
Nu werd de vraag, hoe de melk voor
de zo toegenomen productie te ver
krijgen, weer urgent en men sloeg
het oog op Friesland, het hart van
„Doarmje rynsk, fine snie!
Wy komm’ wol üt ’e hoeke!
In sintsje foar de lüker.
Kom, jow ’t sünder birie.
Snie is üs illemint,
Sniesport skink tier en sounens,
(Hündert makket ien goune)
Wearde hat elke sint.
Het getuigt van het beleid van de oprich
ter, dat deze onderneming tot aan de hui
dige dag haar positie van het belangrijk
ste condensbedrijf in ons land heeft be
houden. Opgericht met een kapitaal van
f 150.000'.begon het bedrijf, dat oor
spronkelijk alleen een fabriek te Vlaar-
dingen had, te werken met 10 man perso
neel en op de balans van 31 December van
het eerste jaar komen gebouwen, machi
nes, e.d. voor onder een post, groot
f 90.000.goederen f 11000.debiteu
ren f 4000.
Men ziet, de omzet kan toen nog niet groot
zijn geweest. Maar desondanks vermeldde
de balans een post ziekenfonds ad f 60.
weliswaar een bescheiden bedrag, maar
met een grote morele betekenis en in die
tijd zeker karakteristiek voor de sociale
opvatting, welke de gehele geschiedenis
door bij de Directie heeft geleefd.
Het zal elke ingewijde duidelijk zijn, dat
de grote strijd voor de grondstof voor deze
Nederlandse pionier van de gecondenseerde
melk een zware en langdurige is geweest.
Merkwaardig is, dat de eerste melk, die hij
ontving, nog niet tot het product kon wor
den verwerkt, omdat de machines nog niet
gereed waren en dus startte hij in feite
gewoon als fabrikant van boter en kaas.
Op 4 Augustus 1882 echter werd de eerste
gecondenseerde melk bereid en kon hij
zich bezig houden met het vinden van
afzetmogelijkheden. Dit vereiste een flinke
dosis doorzettingsvermogen en optimisme,
hetgeen bljjkt uit het feit, dat de jonge on
derneming de eerste zes jaren met verlies
moest werken.
de toen nog jonge zuivelindustrie,
waar in Boisward in 1894 een nieu
we fabriek werd gesticht.
Kort daarop, in 1896, werd de onderne
ming opnieuw uitgebreid door de aankoop
van de fabriek te Purmerend- Om deze
transactie te kunnen financieren moest ’t
kapitaal worden vergroot tot f400.000.
terwijl ook een obliegatielening werd aan
gegaan. In dat jaar verwerkte „Hollandia”
reeds meer dan 11.000.000 liters melk, ter
wijl de omzet circa f 2.000.000.beliep.
Twee jaar later echter was het aantal li
ters verwerkte melk reeds tot 25.000.000
gestegen.
Waar gecondenseerde melk circa 40 pet.
suiker bevat, deed zich de vraag voor hoe
men zich van een constante voorziening
van deze grondstof kon verzekeren. Dit
leidde er toe, dat „Hollandia” zich ook in
de suikerfabricage begaf, waarvoor in 1898
te Vlaardingen een suikerraffinaderij werd
gebouwd, terwijl in 1905 een bestaande sui
kerfabriek in Gorkum werd overgenomen.
Na korte tijd nam „Hollandia” reeds een
vooraanstaande plaats in deze industrie in.
Na de eerste wereldoorlog werd een fusie
aangegaan met enige andere suikerindu
strieën en z(jn de suikerbedrijven van
„Hollandia” mede opgegaan in de Cen
trale Suiker Mij., in welke kapitaal „Hol
landia” nog steeds een belangrijke mate is
geïnteresseerd en in welker leiding zij is
vertegenwoordigd.
j boer yn de buert, in sekere Piter Hylke-
ma. Hy wenne yn Mensingeweer, in lyts
I doarpke tichte by my. Op it hiem seach ik
fuort al hwat nij op, hwant der stiene lans
it paedtsje nei de foarein, in mannichte
Lathyrus yn ünderskate kleuren. Dat wie
hwat aparts, hwant de measte boeren bin-
j ne gjin blommemannen. Dizze bouboer lyk-
wols hie al aerdichheit oan soksoarte fan
dingen, hy krüste dermei. Doe’t ik de mid-
deis mei him it lan ynsette, liet hy my
sjen, hwat in ünderskie der siet yn de iene
plant en de oare, likegoed by de earte as
by de hjouwer en it koarn. Hy hie ek lytse
hoekjes, hwer’t er allerhande soarten
flaechs en earte neist elkoar siedde hie
hwat namme. Doedestiids wie de winst op
sokke forbetteringen mar hiel gering.
As in oare boer hwat njj sied koft, dan
koe hy it oare jier ek wer forkeapje oan
oaren, dan wie it monopoalje der óf. Mar
Hylkema sette troch, ek doe’t Mansholt,
Svalêf en greate Dütske kwekers mei folie
mear kaptael en technyske middels de
merk biwurken. Tsjinstuiten en óffallers
bleauwen him net bisparre, mar tsjinhülde
koene se him net. Linkendewei kaem der
mear weardearring foar it goedkarde sied.
Men seach yn, dat dizze minsken in grea
te stipe foar alle boeren wiene en dat it
winlik net yn oarder wie, dat hja derfoar
gjin inkelde bileanning krigen as in pear
goune mear foar it earste nije sied. En
doe’t de Neder lünske Algemiene Keurings-
tsjinst (de N. A. K.) syn bislach krige,
I hwertroch alle siedsied Under de kontröle
kaem fan ien lichem, waerd fannijs de
fraech stelt: Is it billik, dat elk profitear-
ret fan de bettere soarten en nimmen de
man, dy’t se kweekt hat, der foar hwat
weromjowt. Soe it net sa moatte, dat dizze
bilangrike bydrage oan de hegere opbring-
sten elke gebrüker in pear dübeltsjes kos
tje mochte, omdat it him ryksdaelders
mear winst jowt.
Dizze gedachte hat lieden ta in bislüt hwat
troch de regearing goedkard is en troch
de N. A. K. ütfierd wurdt. Eltse kweker
fan in nije soart, hwerfan de ütkomsten
better binne as fan de bisteande soarten,
dy kriget derfoar in lytse forgoeding per
100 kg goedkard sied. Ek by de setters is
dit sa warden. Dertroch is in sterke sti
mulans jown oan de kwekers fan nije
soarten, tige yn it foardiel fan de Neder-
lanske lanbou, dy’t hurd foarüt gien is.
Hoe’t boer Hylkema dertroch buorke hat,
dêroer in oare kear. Tj. de J.
mear opbringe. Mar der binne mar inkel-
den, dy’t troch bysündere gaven en for-
tünlike omstannichheden sa fier nei hop
pen sjitte, dat it hast wünderbaerlik li-
ket, hwat hja birikt hawwe.
Sa giet it forhael troch Fryslén, dat der
forline jier ien fokker west hawwe moat,
dy’t mei forkeap fan fokfé in winstsifer
bihelle fan seis sifers. Och, dat is misskien
mar ien of twa op de tweintich tüzen, sa
as der rounom in inkelde ütrinner is yn
alleen gezocht in het plaatsen van adver
tenties, doch mede en vooral door de be-
brood en brulnbrood met 5 cent per 800
gram te verhogen. De prijs voor bloem en
meel, bestemd voor deze broodsoorten is
met ingang van dezelfde dag met f 8.50
per 100 kg verhoogd.
Uitdrukkelijk zij er op gewezen, dat deze
broodprijsverhoging geen betrekking heeft
op de prijs van het z.g. blanke brood. Voor
een prijsverhoging van deze soort brood is
geen aanleiding.
De Regering acht het noodzakelijk, dat
een compensatie voor de verhoging van de
gezinsuitgaven, welke door deze brood
prijswijziging ontstaat, wordt gegeven. De
ze compensatie is gevonden door de berei-
ders van margarine, bak- en braadvet en
spijsolie in staat te stellen genoemde pro
ducten met ingang van Maandag 4 Febr.
j.l. met 24 cent per kg in prijs te verlagen.
Doordat maatregelen zijn getroffen, waar
bij de bereiders van margarine, bak- en
braadvet en spijsolie over de afleveringen
in de week van 28 Jan. tot en met 2 Febr.
een restitutie zullen ontvangen ter door
betaling aan hun afnemers, wordt ver
wacht, dat de consumentenprijs met ingang
van 4 Febr. wordt verlaagd met 24 cent
per kg. De Overheid zal er nauwlettend
op toezien dat deze verlaging van de mar
garineprijs plaats heeft.
Bij een gemiddeld gebruik van een gezin
van 4 personen van 7 8 volksbroden per
week zullen de hogere uitgaven 35 40
cent bedragen, terwijl bij een gemiddeld
gebruik van 1250 1500 gram margarine
de uitgaven met 30 35 cent per week
verminderen.
De prijzen van de geïmporteerde voeder-
granen zullen met ingang van dezelfde da
tum worden verhoogd met f7.per 100
kg. Tegelijkertijd zal de prijs voor zemelen
stijgen met een bedrag van f4.75 per 100
kg. Een hiermede in overeenstemming
zijnde verhoging van de garantieprijs voor
baconvarkens zal binnenkort worden be
paald. De exporthefflng op eieren zal met
ingang van 4 Februari vervallen.
Ten einde ongewenste manipulaties en een
verstoring van een regelmatige voorziening
te voorkomen, was het noodzakeltjk deze
maatregelen af te kondigen zonder voor
overleg met vertegenwoordigers van het
bedrijfsleven.
den gedane uitvinding van ’t condens-
procédé was dan ook een uitkomst voor de
tropische gebieden, schepen, e.d., terwijl ’t
anderzijds voor de gebieden met een melk-
surplus een nieuwe mogelijkheid schiep om
de melk tot een product te verwerken.
Het is dan ook niet te verwonderen, dat
in Nederland de uitvinding van de gecon
denseerde melk geleid heeft tot het ont
staan van een industrie, die in de loop der
jaren grote vlucht heeft genomen en thans
op één lijn kan worden gesteld met de
boter- en kaasindustrie.
Zo was, om enkele cijfers te noemen, in
1951 de totale productie van geconden
seerde melk in Nederland meer dar
178.000 ton, d. w. z. 450.000.000 blikjes
melk, vertegenwoordigende een waarde
van ruim f200.000.000.welk bedrag bij
na geheel in buitenlandse deviezen wordt
omgezet. Met trots kan dan ook worde"
vastgesteld, dat Nederland thans reeds
weer, evenals voor de laatste oorlog, onge
veer de helft van de wereldexport van d”
product verzorgt.
De grondlegger van deze industrie in Ne
derland was wijlen de heer C. H. Wage-
naar Hummielink, een man met zeer rui
me blik en groot doorzettingsvermogen,
die zijn schepping met zeldzame bekwaam
heid tot een imponerende hoogte wist op
te voeren.
TAE in 1856 door de Amerikaan Gail Bor- i langstelling van de journalistiek en de
Aa wetenschappelijke wereld te wekken.
In „Eigen Haard”, een wetenschappelijk
geïllustreerd weekblad, verscheen reeds in
1884 een artikel over een bezoek aan
Vlaardingen, waarin de schrijver een on
bedekte propaganda voert voor het pro
duct van het in die stad gevestigde nieu
we bedrjjf; het Weekblad voor Pharmacle
wjjdt in hetzelfde jaar aandacht aan het
product en zwaait het bedrijf van „Hollan
dia” een lof toe, welke naar onze tegen
woordige begrippen oneindig meer waard
is dan welke reclame ook.
Wat betreft de buitenlandse afzetgebieden
werd het eerst in Engeland vaste voet aan
nog voortdurende relatie met R. Lehmann
en Co.
In 1890 was de afzet ook naar an
dere landen zo toegenomen, dat de
om de eigenskippen better sjen to kinnen
en tsjin mekoar to hifkjen. Op eigen
houtsje wie hy ek oan it krusen, mei In
lyts fyn kwaske helle er stoumoal üt de
blom fan de iene soart en brocht dat op
de stamper fan in oare. Mei earte en
flaechs hie er al risseltaten birikt en hy
wie ek fan doel mei hjouwer to bigjinnen.
Yn dizze hoeke wiene al oare bouboeren,
dy’t sled fan him koften of ris prebear-
ren, hwant hy gie foar in tüke boer.
hannel en bidriuw, dy’t soks bihellet. En it De Belgyske flaechskeaplju joegen foar syn
seit fanseis neat oer de tüzenen oaren, mar I fla,echs graech twa sinten mear, omdat it
it bistiet en it lükt de oaren oan om ek langer en finer wie, hy krige suver al
to bisykjen mear en better to biheljen. j
De béste fokkers meitsje tig<? gunstige üt- I
komsten, dat is wier, mar der sit dan ek 1
faken in libben efter fan wurk en soarch
en trochsetten, ja, net allinnich dat, it is
meastal de kroan, hwer’t heit of pake de
grounslach al fan lein hat en de bern of
bernsbem nou de risplnge fan ynhelje.
Neist Abe Lenstra stean tüzenen fuotbal-
lers, dy’t nea fierder komme sille as in
jiermannich spyljen yn in twadde elftal
fan in tredde klas klub, mar ien sa’n üt-
rinder bisielet tüzenen- en jitteris tüzenen.
Sa is it hjir ek. En net allinnich de fok
kerij lit dat sjen, ek yn de bou wurde tref-
like risseltaten bihelle troch folsleine ta- j
wijing, kunde en gunstige omstannichhe- j
den. Ik woe der hjoed ris in moai foarbyld
fan jaen, dat my dêrom sa sympathyk is,
omdat dit in ienféldige Grinzer boer bi-
treft, dy’t troch eigen kunde en trochset
ten, nou ien fan de greate mannen is op
it gebiet fan earste klas sied en sa mear.
In tritich jier lyn, doe’t ik as jong lanbou-
ünderwizer yn Boppe-Grins tahélde, gyng
dan is eltse moarn de forwachting en de
hope, dan is eltse kear de gong troch it
büthüs, sinfol en ryk oan lytse forrassin-
publiciteit, werd allengs echter de afzet- j gen. Der binne hünderten boeren, dy’t sa
markt veroverd. Deze publiciteit werd niet binne en dy dêrom harren ek ryk fiele op
in pleats; dy’t foar noch safolle gjin oar
fak ha woene al soe it harren ek helte
JVTEI’T ik mien is it in wurd fan de for-
■L neamde steatsman Johan de Wit „Age
quod age”, d.w.s. „doch hwat jo dogge,
goed”, en dat de bitsjutting hat, dat men
winlik mar oan ien saek tagelyk syn folie
tawjjing jaen kin, sil it slagje. En jit mear
tapast yn it gewoane libben, wol dit wurd
de wierheit nei foaren bringe, dat men jin
mei alle krêft en konsintraesje jaen moat
oan syn fak, syn ambt of affear. In wier
wurd, sünder mis, al fait it yn it moderne
libben net altiten ta om jin deroan to hél
den.
Dochs is it jimmeroan in geniet minsken
to moetsjen, dy’t har mei folsleine oerjefte
jowe oan har taek. En dan is der gjin fak
of ambt, gjin wurk of affear, dat dizze
goede tsjinners net bileannet. In echte fak-
man, in echte dokter, in kundige en for-
antwurdlike arbeider, hwat hawwe dizze
minsken al folie mear libbenswille as de
groep, dy’t allinnich mar docht, hwat per-
foarst dien wurde moat en sa gau müglik
it ark wer delleit. Yn it boerelibben is it j ik op oanrieden fan in learaer ris nei in
net oars; allinnich de boer, dy’t foar syn
buorkerrj mei oerjefte yn it spier is, dy’t
nea tofré is oer de gong fan saken, mar
altyd wer eagen en earen iepen hat om
dan hjir en dan derre de dingen to forbet-
terjen, foarüt to bringen en op in heger
peil to bringen, sil him derre ryk fiele.
Het is wel een bewijs voor het vertrouwen j Dan is it wurk net mear swier of for-
dat commissarissen in het kunnen van de feelsum, dan libbet alles en seit alles hwat,
Abonnementsprijs
1.50 per kwartaal bij vooruitbetaling
Advertentieprijs: 12 cent oer m.m
Giro 87926
Gaskachel In schoollokaal uitgewaaid. Door
de harde wind is verleden week in het
klasselokaal van de openbare lagere school
te Koedijk de gaskachel uitgewaaid. De
onderwijzeres heeft nog ongeveer 3 kwar
tier met 28 leerlingen in het lokaal ver
toefd, toen collega’s kwamen kijken. Zij
steeds subsidie wordt verleend, als vee- I waren juist op tijd, want de onderwijzeres
wal gekregen. Er ontstond de tot op heden J voeder worden gebruikt. Reeds onder de --
huidige omstandigheden werd het steeds
moeilijker dit tegen te gaan en het zou na
I een stijging van de prijzen van de import-
„Volksonderwjjs”, de vereniging van voor
standers van de openbare school, telde op
1 Januari 1947 ruim 90.000 leden en op
dezelfde datum van dit jaar reeds
dan 130.000.
Twee kinderen door het Ijs gezakt en ver
dronken. In het stadje Huissen by Arn
hem zijn Zaterdagmiddag twee jongetjes
verdronken bij het spelen op gevaarlek ys.
Beide kereltjes, A. Peters en A. Nijenhuis,
waren pas vijf jaar oud.
Militair zwaar gewond. Tijdens een mili
taire oefening op de rivier de Oude Maas
ter hoogte van de Spijkenisserbrug is Za
terdagmorgen de soldaat eerste klasse A.
Spaink uit Amsterdam zwaar gewond ge
raakt. Door het ontploffen van een explo
sieve lading werd zijn rechterhand afge
slagen en de duim van zijn linkerhand ver
brijzeld. Hy is opgenomen in het Zuiderzie-
kenhuis te Rotterdam.
Romeins graf ontdekt in Maastricht. Ty-
dens werkzaamheden in de verwarmings-
kelder van het hoofdbureau van politie te
Maastricht in November van 't vorig jaar
werden menselijke skelet-resten aangetrof
fen, waarvan nu wordt aangenomen, dat
het een Romeins graf betreft. Op verzoek
van de commissaris van politie heeft de
archeoloog drs J. Sprenger te Maastricht,
een uitgebreid onderzoek ingesteld.
Spyker in het oog. Het was al schemerig
in de stal, toen de veehouder Smid op de
Zuidermieden te Hallum daar enige repa
raties zou verrichten. Bij het spykeren
sloeg hij mis, met het gevolg dat de spy-
ker in zijn oog terecht kwam. Opneming
in het ziekenhuis was noodzakelijk.
Geïmporteerde voedergranen
aanmerkelijk duurder
De Minister van Landbouw, Vissery en
Voedselvoorziening deelt mede
Als gevolg van de toenemende schaarste
aan voedergranen op de wereldmarkt zijn
de prijzen het laatste jaar aanmerkelijk
gestegen.
Door het verlenen van steeds hogere sub
sidies is de Regering tot dusverre in staat
geweest een betrekkelijk laag prijspeil van
geïmporteerd krachtvoer in het binnenland
te handhaven. Deze subsidielast neemt
evenwel een zodanige vorm aan, dat de
Regering zich genoodzaakt ziet de geïm
porteerde voedergranen aanmerkelijk in
prys te verhogen. Dit heeft echter conse
quenties ten aanzien van de prijzen voor
volkswitbrood en bruinbrood. Het is na
melijk noodzakeiyk door verhoging van de
prijzen van de bloem en het meel voor
volkswitbrood en -bruinbrood te voorko
men, dat deze grondstoffen, waarop nog
K lÉÜII
