11
RUSSEN HOUDEN DUITSERS
LOKAAS VOOR
„KRITE BOALSERT’
bitocht op weardige wize it 50-jierrich bistean
Onthulling van het Monument ter ere van de
gevallenen van District I-VI der N.B.S.
op Zaterdag 3 Mei 1952 te Makkum
L
Generaal Eisenhower vroeg ontslag
Spanje Iaat om zich vrijen
üs hjoed
to sizzen
BOLLEPRAEL
Witmarsumer vrouw
been afgereden
No. 30
48e Jaargang
Vrijdag 18 April 1952
Streekblad voor West- en Zuidwest Friesland
Uitgave van Drukkerij Fa. A.J.OSINGA - Bolsward
Buitenlands Overzicht
in
5
I
f
I
1
N
6 uuf
:n
Hwat hat Gabe Skroar
Spanje misschien ten onrechte een
symptoom van twijfel vermoedt of West-
Europa een eventuele agressor wel buiten
zijn grenzen kan houden en men bij de be-
renmng van de W.Europese veste niet ge
noodzaakt zal worden op of in de buurt van
het Iberische schiereiland terug te trekken.
Franco heeft ter voorbereiding van deze on-
derhandelingen besprekingen met premier
Salazar van Portugal gehad, het land dat
wel bij het Atlantisch Pact is aangesloten.
Deze beide staatslieden zijn het er over eens
geworden dat het Iberisch schiereiland één
strategische eenheid vormt, maar vermoed
wordt dat Franco ook heeft gesproken over
Spaanse pogingen om met de Arabische lan
den aan de Middelllandse Zee een pact te
sluiten.
Doe’t de kritefoarsitter, de hear H. R. King
ma, dizze bütengewoane gearkomste iepene,
stie cs raids in skat fan blomstikken, dêr’t de
krite de middeis op 'e resepsje mei huidige
wie. Yn syn iepeningswuro joech er in for-
klearring fan 'e eigenaerdige titel en de bi-
doeling fan it stik. Lyk as aldtiids de cog-
nosseminten fan skippen bigounen mei de
ütdrukking „Ik, skipper nést God”, sa setten
notarissen doe boppe har akten „Yn 'e nam
me Gods, Amen.’’ It stik woe fiele litte de
inerlike striid fan in jonge notaris, dy’t kieze
moast tusken syn plicht him to halden oan
syn amtsgeheim en syn leafde foar de doch
ter fan in Boalserter kunstner.
Bolswards Nieuwsbla
als
N’’
PYT
de
I
inn
ig trachten te drijven tussen
het Westen, trachten zij met
i
;scontracten,
Fragmint üt it 2e bidriuw. Notaris Teltinga (mei piip) lést de akte foar.
1
1
I
I
doen
zbaar.
i
L
Stean net altyd oan ’e doar,
To rabjen oer in oar.
Veischljnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
sym-
i deze
Amerikaanse poging tot toenadering tot
‘1
„YN DE NAMME GODSAMEN” WIE IN GOED SPYLBER EN
KNAP SPILE STIK, DAT IN FOLIE SEAL FORTSJINNE HIE
Op weardige wize hal de Gysbert fapiksstêd it 50-jierrich bistean fan de
Krite Boalsert bitocht. Al hiene wy yn de stêd seis mear flagen en binammen
mear fryske flagen forwachte, de gemeente joech it goede foarbyld mei it
op 'e toer setten fan de pompeblêdden. De recepsje wie goed bisocht en
mannich wolmienend wurd waerd der sprutsen. De searenade fan it „Boal
serter muzykkolleezje" wie in spontane hulde, wylst in amperoan folie seal
geniete hal fan in goed spile echt Boalserter stik.
Abonnementsprijs
1.50 per kwartaal bij vooruitbetaling
Advertentieprijs: 12 cent oer m.m
Giro 87926
Generaal Eisenhower heeft nu tegen 1 Juli ontslag aangevraagd
opperbevelhebber van de Atlantische strijdkrachten in Europa om zich
aan de propaganda van zijn candidatuur voor het presidentschap te
kunnen wijden. Dat dit als hjj een kans wil hebben, nodig is, bleek uit
de laatst gehouden verkiezingen. In verschillende staten bleek Taft aan
zienlijk meer aanhang dan Eisenhower te hebben en nu 19 staten be
kend zjjn kan Taft voorlopig op 201, Eisenhower op 88 afgevaardigden
rekenen. WJj hebben er al eens eerder bfl stilgestaan, dat Eisenhower
wat de binnenlandse politiek betreft, feiteltyk een onbeschreven blad is
en dat zolang h(j zijn program te dezen opzichte niet heeft bekend ge
maakt, de republikeinen die hem steunen, eigenlek maar een beetje spe
culeren.
Het door Mevr. Baander»Kessler
ontworpen beeld (gipsmodel)
It gouden jubileumfeest fan de krite Boalsert
fan it Selskip foar Fryske Tael- en Skrifte-
kennisse foun syn hichtepunt de jouns yn
„De Doele” yn ’e opfiering fan „Yn de
namrne Gods Amen”, histoarysk toa-
nielstik, dat spilet to Boalsert om 1700 hinne
en yn klean fan dy tiid.
sille de krêft opbringe moatte om har seis yn
to stellen op de kommende striid. Der for-
oaret hwat en der waret in nije geast roun oer
de wrald, binammen oer West Jerope, dy’t
wer each kriget foar de wearden fan it
eigene. Wy wolle neat oars as „üssels wêze”
en sille de krêft en moed opbringe moatte
derfoar to stean.
Fierder waerd der noch sprutsen troch de
hear J. v. d. Werf, foars. fan de Krite Snits
en Douwe Hoitsma as aid Kritelid.
De drok bisochte recepsje wie noch mar
skraech goed en wol óf roun of der makke it
Stedelik korps in mars troch de stêd en
brocht dit korps in searenade ta hulde oan
de Kritg. De near W. Brandenburg winske
as foarsitter fan it korps de Krite fan herte
lok.
It Kritebistjur, bisteande ut de hearen H. R.
Kingma, foars., H. Stallinga, skriuwer, J. de
Beer, skath. en mefr. Falkena-de Vries en de
hear K. de Bildt as bysitters, wie Woansdei-
tomiddei alhiel yn de blommen set.
Op de recepsje yn ’e Doele spriek boarge-
master J. G. S. Bruinsma (hast yn it Frysk)
in lokwinsk ut üt namme fan it gemeente-
bistjür. Spr. neamde it krewearjen fan in
folk foar it bihald fan de eigen tael in strib-
jen fan greate kulturele bitsjutting.
De heer Tsj. de Jong lei as foarsitter fan de
krite fan it Roomsk Frysk Boun de klam op
de goede forhalding, dy’t der tusken de
beide kriten bistie en bistiet en wiisde bi-
■p de needsaek fan it Frysk ünder-
■foar de beide kriten stees wer yn
nenauto op, die van de parkeerplaats bij it spier hearre to wêzen.
Ut namme fan it haedbistjür fan it „ald”
Selskip fan 1814 spriek de skriuwer fan dit
Selskip de hear Gj. van Dam fan Ljouwert.
It tiidrek fan 50 jier, dat nou ófsletten waerd
wie neffens spr. fan greate bitsjutting fan-
wege it tariedende wurk, dat der dien is. Yn
it kommende tiidrek lykwols sille de slaggen
falie. De krite en de kriteleden individueel
As de leidige Marij opkomt, wurdt it spyl-
jen fan allegear wer libbener. Binammen it
slot mei Michiel en Njisk waerd treflik en
mei ynmoed spile. Hjir waerd wol düdlik
fiele litten, dat de notarislearling him oan
’e plicht fan it halden fan it ambtsgeheim
halde woe, al soe er der syn leafde mei for-
spylje.
It trêdde bidriuw bringt üs nei Boalsert wer
om, nou nei de wenkeamer fan ’e boarge-
mastershüshalding, dêr’t notaris Teltinga as
freon op bisite is.
Dit bidriuw bringt de spanning op it heechst
as it mei de forhalding tusken Michiel en
Njisk hiel oars ütpakt as de oaren tinke.
It bydraeijen fan Marij foar Njisk oer giet
wol hwat hommels ta.
As oan ’e ein de twa jongelju, dy’t fan el-
koar halde, mar net ta elkoar komme, mar
troch it halden oan ’e plicht fan ’e notaris
om to swijen, elk in wei ütgean, iowt dit foar
in part gjin bifrediging, om’t de leafde syn
gerak net krijt, mar foar in oar part wiist dit
op in hege opfetting fan ’e biropsplicht.
Al wiene der inkelde swakke einen, it stik
hat bést foldien. It wie spitich dat de seal
net propfol wie.
It kapwurk fan Talman wie tige yn oarder.
De muzykploech Bok soarge foar rju Fryske
lieten tusken de bidriuwen.
Nei ófrin wie der noch gelegenheit om efkes
fan ’e flier.
Sêft sudewyn,
Myld sinneskyn,
Lake ea blierder Peaske
De wrald waerd swiid
Alles song bliid
It kin net riker easke.
Zo houdt Spanje twee ijzers in het vuur,
of tracht het zich begeerlijker te maken
als partner van Amerika door zich op te
werpen als de grote Europese vriend
der Arabische landen op het moment
dat de verhoudingen tussen deze lan
den en de naties van het Atlantisch pact
nogal gespannen is.
Daartoe heeft bijgedragen het feit dat de
Veiligheidsraad het verzoek van de elf Ara
bische en Aziatische landen om de Tune
sische kwestie te behandelen heeft afgewe
zen, het kon niet de vereiste 7 stemmen ha
len. Engeland en Frankrijk stemden tegen,
de Ver. Staten, Nederland, Griekenland en
Turkije onthielden zich zodat geen der lan
den van het Atlantisch pact meewerkte aan
een eventuele inwilliging van het verzoek.
De elf verzoekers willen nu trachten de zaak
aan de algemene vergadering der Ver. Naties
voor te leggen, waarschijnlijk eveneens zon
der resultaat. In Tunis hebben de nationa
listen verklaard het nieuwe kabinet, dat h.i.
onder Franse druk gevormd is niet als re
presentatief te beschouwen. In Egypte ver
klaren de felle nationalisten hetzelfde van de
regering-Hilali, die de op 18 Mei vastgestel
de parlementsverkiezingen voor onbepaalde
tijd heeft uitgesteld, bliikbaar wil de rege
ring nog wat dokteren aan de kieswetten om
verzekerd te zijn van een meerderheid, die
ze als binnenkort werd gestemd, waarschijn
lijk niet zou halen. In Zuid-Afrika steekt de
strijd om de rassenkwestie de kop weer op
na de Godsvrede tijdens de van Riebeek-
feesten; het wetsontwerp om de gerechts
hoven het toetsingsrecht te ontnemen staat
op het punt ingediend te worden en onder
de kleurlingen is een actie om een burger
lijke ongehoorzaamheid te beginnen aan u-
gang.
Op ’e eptich ütfierde wurklist fan ’e joun
waerd gjin namme fan’e skriuwer(s) neamd;
de foarsitter helle de skulnamme K. A.
Beingma oan, dy’t foar in goede forstean-
der en lêzer it feuilleton „De Stoarm” yn
„Frysk en Frij” aerdich trochsichtich is.
De foarsitter forsocht de oanwêzigen om yn
pleats fan, lyk as wenst is, de joun to iepen
jen mei it meielkoar sj ongen fan it Frysk
Folksliet in skoftke steande stilté yn acht to
nimmen as in earbiedige hulde oan ’e krekt
forstoame ald-kriteskriuwer, de hear Fedde
van der Spoel, dy’t sa ünwitten folie foar de
krite dien hat.
Doe’t it gordyn iepen gong foar it earste fan
’e trije bidriuwen, waerden wy forpleatst yn
'e wurkkeamer fan 'e Boalserter graveur Jo
han van Munnickhuysen op in simmermoarn
fan it jier 1720. De oanklaeijing fan it
toaniel en de persoanen wie in lust foar it
each.
Hwat in foarrjocht foar in krite om it gou
den jubileum fiere to kinnen mei it op it
toaniel libje litten fan in brokstik üt ’e eigen
pleatslike skiednis.
It kiezen fan dizze stoffe foar dizze gele
genheit wie al in earste slach, dy’t neffens it
sizzen in daelder wurdich is.
De Boalserters dy’t fan har bisündere foar-
alden faeks oars net witte as de nammen,
dy’t op ’e strjitnamme-buordtsies stean,
koene hjir sjen, hoe’t de fomeamde graveur
Joh. van Munninckhuysen yn it aide Boalsert
libbe mei syn learlingen Piter Tanjé en de
boargemasterssoan Michiel Elgersma, dy’t
sin oan syn masters dochter Njiske krige en
dêrom fan syn heit, de greatske boarge-
master, dy’t net lije woe, dat syn soan ge-
doente hie mei de dochter fan sa’n kunstner,
üt dit formidden weibelle waerd om oer-
pleatst tc
Teltinga
Dit bidruiw joech daliks al spanning troch
’t konflikt tusken heit en soan en it gefoelich
ófskie tusken de soan en syn faem Njisk,
toanieltsjes, dy’t goed spile waerden.
De rattelwacht Boate broent mei svn flot
spy Ij en en snedige opmerkingen wolkomme
'anjé joech mei syn smeulske, spotske
;e kleur oan it gehiel, al
zto deklamatoarysk.
Van Munnickhuysen fielde him fêst wol ris
hwat ünwennich yn 'e 18e ieuske klaeijing.
Syn ófgean like soms mear komyk as steatlik.
It slot fan dit bidriuw die it tige goed: it
dwesten fan 'e Ijochten en it moai opsizzen
fan Gysbert Japik’s Jounbea.
It twadde bidriuw spile op it notariskantoar
to Ljouwert, dêr’t wy de Boalserter boarge
masterssoan weromfine op 'e kantoarkruk
nést de „scriba” Gleistra dy’t neiüs gefoel
noch wol hwat gleijer, fluensker wêze kinnen
hie om Boate en Tryn Jansd., twa kostelike
tipen, dy’t mei har ungewosken ütfallen der
aerdich de fleur ynbrochten, noch mear re
den to jaen om tsj in him üt to farren.
Yn ’e midden fan dit bidriuw wurdt gans
praet en in bytsje hannele.
viel toen op Mevrouw N. Baanders Kes
sler, welke toen werd belast met de op
dracht een speciaal ontwerp te maken ter
nagedachtenis van een groep van tien met
name genoemde N.B.S.ers, die in de aller
laatste dagen van de strijd voor de vrij-
De heer A. Dort uit Witmarsum merkte
Maandag, met zijn motor rijdend op de i nammen oi
Afsluitdijk, te laat een Belgische perso- wiis, hweri
het monument de weg op wilde gaan. Hij j
slaagde er wel in zijn motor rakelings
voor de wagen langs te sturen.
Bij die manoeuvre sneed de autobumper
echter het rechter onderbeen af van me
vrouw Dort, die op de duo meereed. Per
ambulancewagen is de vrouw naar het zie
kenhuis te Harlingen overgebracht.
linge geprikkeldheid en ontevredenheid ze
uiterst kwetsbaar maken voor Russische po
gingen ze te doorkruisen. Slechts begrip voor
eikaars problemen en vastbeslotenheid de een
heid hoger te stellen dan individuele moei
lijkheden zal ze veilig door de klippen heen
kunnen loodsen.
Men zie eens naar Japan, waar tot voor
kort de Amerikaanse politiek werd be
jubeld, maar waar thans, juist op het
moment, dat Truman het vredesverdrag
met dat land tekende zich zeer beslist
een anti-Amerikaanse stemming open
baart en het nationalisme hand over
hand toeneemt.
Het verschijnsel van verminderende invloed
der Ver. Staten in Spaans sprekend Amerika
komt Washington waarschijnlijk al heel wei
nig gelegen nu het aan de vooravond staat
van de onderhandelingen met het oude
Spaanse moederland over het afsluiten van
een verdrag van wederzijdse veiligheid. On
derhandelingen door velen in West-Europa
niet graag gezien, èn om gevoelsoverwegin
gen omdat het Franco-bewind hun niet sym
pathiek is, maar ook omdat men in u
Direct na de bevrijding in April 1945
kwam er uit het midden der toen nog in
actieven dienst zijnde N.B.S.ers de wens
naar voren om van uitsluitend zelf bijeen
gebracht geld een monument op te rich
ten, voor de in de strijd om Makkum en
bij de fusillade op 7 April gesneuvelde
kameraden.
Gehoor gevend aan deze wens werd uit
het midden der.N.B.S. een monumenten
commissie opgericht welke zo veel moge
lijk alle gelederen der verschillende onder
delen vertegenwoordigde.
Spontaan werd aan de schriftelijke oproep
van deze commissie gehoor gegeven en
van alle kanten stroomden de giften der
nog levende medestrijders binnen. Toen
eenmaal de inzameling was afgesloten
stond het comité voor het probleem: Hoe
zal het monument er moeten uit zien,
wie zal het maken en waar zal het komen
te staan?
De commissie was het er unaniem over
eens, dat daar alle gevallenen in en om
Makkum waren gesneuveld op het veld
van eer, deze plaats het aangewezen cen
trum was om het monument te plaatsen.
Na de verschillende punten te hebben
bekeken vond men het beste punt, het
toen nog bestaande plantsoen op de Markt
te Makkum en wel zo dat het monument
met het front naar het Telegraafplein zou
zijn gericht.
Nadat deze beslissing was gevallen, moest
naar een ontwerper en maker worden uit
gezien. Als techniker werd de directeur
van gemeentewerken te Witmarsum den
heer Zijlstra, welke ook in de commissie
zitting had, belast met de opdracht een
beeldhouwer uit te zoeken. De wens werd
hierbij uitgesp:
had voor een Friese beeldhouwer. Het oog
In ütgeansdei
Hwer laet de wei
Hwat kin as ’t moaiste jilde?
De frisse fleur
De bünte kleur
Fan stille bollefjilden.
’t Narcisse-giel
’t Grien bied flewiel
It flamjend tulp skerlekken.
Kin heger byld
Sa liocht en myld
Ta mêdde herten sprekke?
De moed forlem
Sjoch Flora’s bern.
Wiuwglimkiend üt de fierte
De holle rjocht!
len blomke sjocht
len amerij forjitte
't Libben is wreed,
God wevet it kleed,
Fan dy’t der net foar wurken.
Skouderet üs net,
Kliuw op, mêd hert
En sjong wer lyk as de Ijnrken.
Veelal neemt men aan dat dit program
evenals dat van Taft behoudend zou moeten
zijn. Maar dit zou misschien de republikeinen
kunnen bevredigen, de vraag is of het vol
doende zou zijn om ook de kleurloze mid
denstof die vier jaar geleden voor de demo
craten stemde en Truman de overwinning
bracht, aan te trekken. De vakbeweging, die
een machtige invloed in de Ver. Staten heeft,
zal stellig met een conservatief binnenlands
program niet gewonnen worden. Truman
kwam haar kennelijk in 't gevlij met zijn
laatste beslissingen inzake het staalconflict,
en ook de negerstemmen zullen niet naar
Eisenhouwer gaan als hij zich niet verklaart
voor een vooruitstrevend standpunt inzake
het rassenvraagstuk. Een neger, Ed van het
Huis van Afgevaardigden, heeft hem daar
over al aan de tand gevoeld, de generaal
heeft ontwijkend geantwoord, waarop het
congreslid verklaarde dat Eisenhower zich
maar moest terugtrekken als hij in dit op
zicht geen partij wenste te kiezen. De aan
hangers van Taft pogen Eisenhower uit zijn
tent te lokken door advertenties in de bladen
te plaatsen, waarin de generaal uitgenodigd
wordt zijn oordeel over allerlei netelige kwes
ties uit te spreken. Maar men verwacht dat
Eisenhower voorlopig vaag zal blijven.
Met evenveel spanning als in Ame
rika volgt Europa de ontwikkeling van
het vraagstuk der Amerikaanse presi-
dentskeuze. Al mogen ook als Taft
gekozen zou worden, eenmaal ge
maakte afspraken niet ongedaan wor
den gemaakt, of er'te Washington een
president zetelt met begrip voor de
West-Europese mogelijk- en moeilijk
heden dan wel een figuur als Taft die
dit gebied feitelijk als een blok aan het
been van Uncle Sam beschouwt, is toch
van groot belang.
De spanning is hier te groter omdat de strijd
om de Amerikaanse presidentszetel zich af
speelt in een periode, welke ook een der
spannendste in de politieke ontwikkeling
in Europa zelf is. Hoe licht kan er tussen
deze beide verschijnselen aan weerszijden van
de Oceaan een wisselwerking ontstaan.
De Russen handhaven ten volle hun stand
punt dat er op gericht blijft de ondérhan-
delingen tussen de W.Duitsers en de Wes
telijke geallieerden over toetreding tot de
Westerse defensie te doorkruisen door de
Duitsers het lokaas van een souverein her
enigd Duitsland met een eigen weermacht
voor te houden.
Men voorspelt dat op 1 Mei Moskou nog
eens extra consessies in het vooruitzicht zal
stellen.
Er zijn Duitse bladen die ook al weer
zinspelen op ongedaanmaking van de
voorlopige afscheiding van enige Duitse
dorpen en gemeenten ten gunste van
Nederland, en dat is maar een kleinig
heid vergeleken bijv, bij het Saargebied.
Zoals de Russen thans met hun politieke
actie een wig trachten te drijven tussen
Duitsland en het Westen, trachten zij met
hun economische conferentie te Moskou er
ook een te drijven tussen Amerika, dat de
handel met Oost-Europa zoveel mogelijk wil
beperken, en de West-Europese landen
enerzijds en hun regeringen anderzijds. Op
timistische berichten van de daar aanwezige
handelslieden over grote leveringscontracten,
welke met de Russen, hun satellietstaten en
China kunnen worden afgesloten moeten de
W. Europese volken overtuigen dat het al
leen aan nun regeringen ligt, dat de handel
met het Oosten geen wiidse vlucht neemt,
waardoor de werkloosheid in W. Europa zou
kunnen worden bedwongen.
De gemeenschappelijke, onder leiding van
Amerika gevoerde politiek van het Westen,
heeft door zijn zware lasten en economische
moeilijkheden een punt bereikt waar onder-
gemeenti
Zijlstra,
had, belast met de opdracht
uoken dat men voorkeur
ileatst to wurden nei it kantoar fan notaris
i to Ljouwert.
’t konflikt tusken heit en soan en it gefoelich
ófskie tusken de soan en syn faem Njisk,
toanieltsjes, dy’t goed spile waerden.
snedige opmerkingen
ünts'panning.
Ek Tanjé jo
praetsjes in aerdigi
sei er it bytiden al
