DE „GEHEIME” OPDRACHT VAN Ir STAF
FRANS VERDEDIGINGSPLAN FATAAL
VOOR NEDERLAND
No. 68
48e Jaargang
Vrijdag 29 Augustus 1952
Streekblad voor West- en Zuidwest Friesland
Uitgave van Drukkerij Fa. A. J. OSINGA - Bolsward
Buitenlands Overzicht
us hjoed
to sizzen
„M;
PYT.
Buitenlandse Zaken blijft struikelblok
Connaissance du Monde
De B.B.C.
i
Jongetje te Sneek
verdronken
Eisenhower wil Russische macht inperken
tot binnen de Sovjetgrenzen
Fan Grins de fiktoarje
Hwat hat Gabe Skroar
zes maal in Friesland
Ontslag van Acheson
geëist
op de Friese meren
Bolswards Nieuwsblad
zou
en
put, wij eisen onmi
twee ge-
de demlssl-
vergd. Het kwam tot stand nadat Jhr de i nl. niet vergeten, dat beide partijen
l
l
l
1
zware poet bedankten en de drie dubbel
tallen, die de k.v.p.-fractie aan deze for
mateur aanbood, konden geen genade vin-
en Marine,
mysterieus,
RuslandChina.
Over het Russisch-Chinees overleg te Mos
kou Is, terwijl we dit schrijven, nog niets
bekend; wel wordt gemeld dat eerstdaags
te Peking een communistisch congres voor
de vrede wordt belegd; verschillende Azia
tische staten zenden er vertegenwoordigers
heen. Achter deze vredespropaganda zit
waarschtjnljjk een Chinese poging de neu
trale Aziatische staten tot een gemeen
schappelijk optreden te verlokken.
Perzië en Egypte.
Over Perzië en Egypte zijn de berichten
niet zodanig, dat ze zich voor uitgebreid
commentaar lenen. Het schijnt, dat Egypte
thans Amerika om militaire en economi
sche hulp heeft verzocht. Nog moge ver
meld dat de Nederlandse gezant in Egypte
zfln geloofsbrieven aan de regenten heeft
aangeboden. Ze zijn gericht aan de koning
van Egypte en Soedan; deze erkenning
heeft volgens de toelichting geen politieke
betekenis en maakt geen inbreuk op het
recht van de Soedan om eigen lot te be
palen.
fonnatle-
der pvda
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie:
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Als.
Zomin als voor Nederland zit er voor W.-
Duitsland iets aantrekkelijks in het Fran
se plan; als de W.-Duitsers meedoen zul
teden dat wij niet tevreden zullen zijn
voordat de bij vloed aangeslibde modder
van het agressieve communisme binnen de
eigen grenzen is teruggeëbd.”
Nu moet men er rekening mee houden dat
het hier een verkiezingscampagne betreft,
waarin Eisenhower ook de stemmen moet
winnen van die honderdduizenden Ameri
kanen die afkomstig zün uit de door Rus
land geknechte landen van Oost-Europa.
Maar toch kondigt do generaal hier
maar even een
Frans plan eenstemmig afgewezen.
De militaire medewerkers van de Neder
landse dagbladen wijzen dan ook éénstem
mig het Franse plan af, niet alleen ove
rigens om het Nederlandse volk het von
nis van een directe vflandeitfke bezetting
te besparen, maar ook, en dit argument
heeft uiteraard tegenover het buitenland
meer waarde, omdat het gehele Neder
landse grondgebied wel degelijk grote
waarde heeft voor de West-Europese ver
dediging. Met Denemarken dekt het En
geland, dat ook van vtjandelfjke duikbo
ten uit Deense en Nederlandse havens
grote last zou ondervinden. Nederland
biedt ook een geschikt bruggenhoofd als
voor de Atlantische legers het uur van
het tegenoffensief zou slaan.
de zes te bestemmen voor de tweede por
tefeuille van Buitenlandse Zaken. De kvp
zou nl. twee ministers op dit departement
krffgen als compensatie voor het verlies
van Economische Zaken.
De eerste minister, die In het buitenland
moet reizen, mocht echter geen „credlet-
benoemlng” zijn. Uiteraard vond de kvp
haar zes candidaten wel geschikt en dit
verschil van mening deed Mr Donker
stranden. Natuurlek deed hfj nog een laat
ste poging, maar deze was niet al te reëel
meer. Inplaats van Justitie zou de kvp
Wederopbouw krijgen en de eerste minis
ter van Buitenlandse Zaken zou voor haar
Misschien zullen er onder de Franse mili
taire deskundigen zijn, die betogen, dat
Nederland ook vroeger, toen het zelfstan
dig zfjn defensieplannen opmaakte, nooit
gedacht heeft aan een verdediging van zijn
gehele gebied tegen een uit het Oosten
komende overmachtlge vijand. Dat is on
getwijfeld juist, dat was nog in de dagen
dat men geloofde dat een bezettende vij
and zich strikt aan de bepalingen van het
oorlogsrecht zou houden; de ervaringen
van de laatste oorlogen hebben echter ge
leerd In welk een ontzettende toestand vol
ken onder het bewind van een vijand ge
raken, en een Russische bezetting zou
waarschijnlijk nog een graadje erger zijn
dan welke andere ook.
Strategische positie precair.
Ook voor het Nederlandse volk als zodanig
heeft de nu ontstane discussie zijn nut,
omdat ze de aandacht vestigt op de pre
caire strategische positie van ons land,
welke een extra krachtsinspanning van
ons volk eist. De militaire medewerker van
de N. R. Crt. wijst er dan ook op dat zo
danige maatregelen moeten worden geno
men dat bil mobilisatie ons gehele volk
één organisatie vormt, welke op de lands
verdediging is ingesteld.
Met persoonlijke offers van een leder
moet het mogelijk zjjn Nederland,
dat jaarlijks nu lichtingen van 50.000
man heeft en 11/, milliard gulden
per Jaar aan zijn verdediging be
steedt, tot een gewaardeerd bondge
noot te maken van die landen, die
ook belang hebben bü een andere
opzet van de verdediging dan Frank
rijk wil. Dat zijn dan In de eerste
plaats West-Dultsland en Denemar
ken, maar ook Engeland.
De geruchten over het verschil van mening, dat bij de kopstukken van
de Atlantische militaire leiding zou bestaan over de verdediging van
West-Europa de Fransen zouden bjj Russische agressie op de Rjjn-
IJssel of Rijn-Waalllnie willen terugtrekken, anderen echter Nederland
en West-Dultsland hardnekkig willen verdedigen hebben professor
Romme aanleiding gegeven om daarover een aantal vragen tot de re
gering te richten. Het is goed, dat dit gedaan wordt, al zal het antwoord,
nu alles nog in wording is bij de Atlantische verdediging, wel niet af
doend kunnen zijn. Het is echter vooral goed omdat de aandacht van
ons volk op deze kwestie gevestigd wordt en de regering zich wete ge
steund door heel het volk als zij de Franse gedachtengang afwijst, waar
door een groot deel van Nederland aan een barbaarse bezetting
kunnen worden overgeleverd.
De generaal slaat daarin een zeer
scherpe toon tegen het Kremlin aan.
Dezer dagen zeide hij, dat de man
nen van het Kremlin nachtmerries
moeten krijgen van
welke Rusland wachtte als het de
vrede zou schenden.
„De posities, welke Rusland op het ogen
blik in Oost-Europa en Azië beheerst,”
aldus Eisenhower, „zullen wij nooit erken
nen. De dag moet komen, dat de volken
van de geknechte landen de gelegenheid
krijgen om in volle vrijheid en onder in
ternationaal toezicht hun eigen weg te kie-
Malenkof Stalins, opvolger?
Terwijl Eisenhower ’n mogelijke verscher
ping van de Amerikaanse politiek jegens
Rusland in het vooruitzicht stelt, vraagt
men zich in het Westen af wat de aan
kondiging van het Kremlin betekent dat
op het congres der Russische communisti
sche partjj, dat 5 October bijeenkomt, niet
Stalin zelf, maar zijn 50-jarige secretaris
In het Marine-hospitaal te Overveen heeft
een patiënt, Majoor ziekenverpl. K. Huy-
bens, een molen vervaardigd van lucifers
houtjes. Ruim een jaar heeft hij hieraan
gewerkt. De wieken van de molen kunnen
electrisch draaien en van binnen is dit
kunstwerk verlicht. De lantaarns op de
hoeken van het erf branden eveneens. De
molen wordt nu verloot ten bate van het
Marine sanatoriumfonds. Door het juiste
aantal lucifershoutjes te raden, kan men
eigenaar worden van de molen.
en rechterhand Malenkof de voornaamste
politieke redevoering zal houden.
Men beschouwt dit als een aanwijzing, dat
deze Malenkof te zijner tijd. Stalins opvol
ger zal worden. Rudolf Nadolny, die in de
dertiger jaren Duits ambassadeur te Mos
kou was, voorspelt dat dit een neiging tot
een verzoeningsgezinde houding jegens ’t
Westen verraadt.
Uit het antwoord, van het Kremlin op
de laatste nota van de Grote Drie over
Duitsland blijkt die zeker niet. De Russen
willen praten over een vredesverdrag met
geheel Duitsland en het allerlaatst over de
mogelijkheid eerst vrije verkiezingen in
dat gehele Duitsland te houden, zoals de
Grote Drie willen en wat ook logisch is.
Het is heel duidelijk dat Moskou, dat na
tuurlijk geen herenigd en vrij Duitsland
wil, slechts naar een conferentie der Grote
Vier streeft om de kwestie-Duitsland op
de lange baan te schuiven en daarmee een
eventuele herbewapening der W.-Duitsers
eveneens.
Dy’t in oar kjimme wol, moat seis gjin
Hls ha.
ne
men. Hij meende, dat de twee onverzoen-
lijken, de pvda en de kvp, nog wel te ver
zoenen waren. Aanvankelijk had hij een
geschikt persoon op het oog, mr Steen-
berghe, die de hoge positie op het Plein
zou kunnen bekleden. Maar deze bedankte,
evenals hij bij de formatie Donker had
gedaan. Daarmede was de kans voor de
heer Staf reeds bijna, verkeken. Ten einde
raad liet htf per vliegtuig uit Amerika
mr Luns overkomen, die gezantschapsraad
is bij de Ver. Naties. De heer Luns was
één der zes candidaten, die door de kvp
was genoemd. Ook dit gesprek had een
negatief resultaat. Mr Luns zou bestemd
zijn voor zittend minister, dus als tweede
man op Buitenlandse Zaken. Intussen pro
beerde de heer Staf ook nog een nieuwe
zetelverdeling te maken. Zijn voorstel werd
Abonnementsprijs
f 1.50 per kwartaal bij vooruitbetaling
Advertentieprijs: 12 cent per m.m.
Giro 87926
Faek blaff’ de Ij u as hounen
Elkoar unfreonuk oan,
Faek jowt de hurde goune
In rouwe, falske toan.
It moréle peil is sakke
Hwa fielt hwat foar syn meimins?
Folgen dochs alle plakken
It foarbyld nei fan Grins I
Dupe van Franse bezuiniging?
Het Franse krijgsplan, dat gedeeltelijk 't
gevolg Is van de Franse neiging om te
bezuinigen, zowel financieel als op perso
neel door dit plan behoeven de Fran
sen nl. minder troepen voortdurend onder
de wapenen te houden en kunnen z(j In
tijd van nood de Maglnotllnle gebruiken
om er achter hun reserves te mobiliseren
zal natuurlijk bif een aantal partners in
de Atlantische gemeenschap, o.a. Neder
land, de wens om de W.-Duitsers zo snel
en zo sterk mogelijk deel te doen nemen
aan de defensie doen toenemen. Daar is
ook nog een andere reden voor. Wel heeft
de Atlantische verdragsorganisatie bekend
gemaakt, dat haar plannen om eind 1952
50 divisies ter beschikking te hebben, zul
len worden verwezenlijkt, maar daarna
zullen zowel Frankrijk als Engeland hun
verdere bewapening in vertraagd tempo
moeten uitvoeren. Deze beide feiten ma
ken een spoedige deelneming van West-
Dultsland aan de W.-Europese defensie ge-
wenster dan ooit.
In Groningen zal men volgende
week een vriendelijkheidsweek
organiseren (krantebirjocht).
Fakansje trije wike?
’k Wit it doel al fan myn reis,
Wis Keulen kin bisike
Yn Bern is folie moais
Lykwols wol ik üntfongen
Om utens lyk de Prins,
Freonlikens, ünbitwongen,
Dan gean ’k in dei nei Grins.
Hwat fierderop: Hja stekke
In hjerstroas op myn jas.
Nea iet ik noch sa lekker,
Bitsj inning earste klas.
Oh né, gjin kosten eh smook jo?
Hald dan noch efkes lins.
Hwat wol jo: pils, in sjoko
Foar „elk wat wils” yn Grins!
Het vierjarige zoontje Sietse van de familie
J. van der Woude uit de Boschdwarsstraat te
Sneek, sinds Dinsdag spoorloos verdwenen,
is Woensdagmiddag omstreeks halfvier le
venloos opgehaald uit de Draaisloot aan de
Boschgracnt.
Ha ik dêr it stasjon forlitten
By de yngong fan ’e stêd:
„Mynhear gean noflik sitten,
Wy poets’ jou skuon earst glêd.”
Men krijt my sêft yn ’e earm
tynhear ek noch in winsk?
Miskien elektrysk skeare?
Soks kost jo neat yn Grins.”
Ik bin gjin man fan namme,
’k Ha gjin kaptalen woun,
Lykwols, tsjinstréë fammen
Laet’ troch de stêd my roun.
Elk gunt my graech it béste
Sa’n dei jowt bliid neitins.
„Elk frjemdling is üs neiste”
De wapenspreuk fan Grins.
Met medewerking van de vertegenwoordiger
van de A.N.V.V. voor Frankrijk is de Pro
vinciale Friese V.V.V. er in geslaagd het
Franse reisbureau Connaissance du Monde te
Parijs zes maal een reis naar Friesland te doen
organiseren. Dit reisbureau staat op het peil
van een Volksuniversiteit en tracht zijn leden
reizen te doen maken, welk ontwikkelend
zijn. Op 6 Juli werd de eerste tocht naar
Friesland begonnen met een motorschip uit
Rotterdam en de laatste tocht vond vorige
week plaats. Per tocht kwamen ongeveer 40
Fransen naar Friesland.
Eisenhowers mening.
Toen de eerste geruchten over de Franse
opvattingen inzake de defensie van Europa
zich verspreidden dat was al in Febru
ari van dit jaar, maar er is toen tc wei
nig aandacht aan geschonken werd ook
gezegd, dat de Amerikaanse militairen
met aan het hoofd generaal Elsenhower,
meer en meer voor de Franse plannen be
gonnen te voelen, omdat ze in overeen
stemming waren met de geringe hulp wel
ke Amerika direct aan mankracht ter be
schikking van West-Europa zou kunnen
stellen. Toch is dit alles weinig in over-
overeenstemmlng met de politiek welke
Eisenhower nu, blijkens zijn redevoeringen
als candidaat voor het presidentschap,
voor de Ver. Staten aanbeveelt.
len zij ongetwijfeld eisen dat de verdedi
ging begint bjj de Elbe. We zeggen: als
ze meedoen. Deze kwestie is de laatste da
gen weer acuut geworden door het ge
rucht dat dr Adenauer de door hem ge
sloten Europese verdragen (Europese de-
fensiegemeenschap en Vredescontract)
niet meer wil laten goedkeuren door de
tegenwoordige Bondsdag, maar door de
nieuwe, welke uit in Juni 1953 te houden
verkiezingen zou voortkomen.
Over het algemeen verwacht men
dan een overwinning der Duitse so
cialisten en de vraag is of hun meer
derheid in de nieuwe Bondsdag de
Europese defensiegemeenschap wel
zal aanvaarden.
Zoals bekend was hun pas overleden lei
der, dr Schumacher, een fel tegenstander
en ook Ollenhauer, zijn opvolger, staat als
zodanig bekend. Maar men beweert, dat
deze geslepen tacticus zich tegenover de
Amerikanen bereid heeft verklaard het
verdrag te accepteren mits van Westelijke
zijde bepaalde concessies inzake het Saar-
gebied en enige andere punten worden ge
daan.
De Amerikanen hadden hier oren naar. We
vermoeden, dat het verlangen om de Duit
se medewerking voor de defensie van het
Westen te verkrijgen, versterkt onder de
Invloed van de voorstelling welke de Fran
sen zich omtrent die defensie maken, ook
menig ander partner van Frankrijk zal
aanmoedigen om op concessies aan Duits
land aan te dringen.
Frankrijk in het isolement?
Het Is gans niet ónmogelijk, dat door alles
wat er zich thans rond de Europese de
fensie afspeelt ten slotte zekere isolatie
van Frankrijk zal ontstaan als het niet
tfjdig concessies doet zowel aan ztfn Euro
pese partners in de Defensie-gemeenschap
waarvan we anders niet veel zien terecht
komen, als inzake het Saargebied en om
nog iets te noemen bijv, in de Tunesische
kwestie. In de laatste blijven de Ameri
kanen op concessies van Franse zijde aan
de nationalisten aandringen, waarop van
de zijde van een Frans staatsman, Rey-
naud, al een scherp antwoord gekomen is:
„Als w|j te kiezen hebben tussen ons Afri
kaanse rijk of de Atlantische politiek, moe
ten wij onze Afrikaanse belangen het
zwaarst laten wegen,” zelden deze.
Het aantal bedrijven in het formatledrama den in zijn ogen. Wel wenste hü één van
is nog steeds niet uitgeput. Na Drees, Beel
en Donker werd, er Vrijdag j.l. een „ge
heime” opdracht gegeven aan
Ir C, Staf,
onnaire Minister van Oorlog
Ztfn opdracht was daarom zo
omdat zij niet officieel bekend werd voor
hij zijn eindrapport bij H.M. de Koningin
had Ingediend. Dat was Dinsdag j.l. Vijf
dagen lang is dus als geheiminformateur
bezig geweest en het resultaat was men
zou bijna zeggen, hoe kan het anders
negatief. Het bedrijf Staf heeft dus ook
de oplossing niet gebracht. En daardoor
is ons land in een Kabinetscrisis geraakt,
die nu meer dan 60 dagen duurt. Neen, I vervallen. Het aantal zetels werd daar-
een record is het niet. Wel een na-oorlogs
record, maar in de jaren 1925-’26 heeft de Vergeleken bij de p.v.d.a. kreeg de k..v7p.
echter door de kvp afgewezen. Verdere po
gingen heeft ir Staf niet gedaan omdat
hij dat niet in overeenstemming vond met
zjjn opdracht. Aan het einde van zijn po
gingen werd duidelijk, dat h(j tot taak had
te peilen welke mogelijkheden voor Kabi
netsformatie er nog waren na het misluk
ken van Drees, Beel en Donker. Men zou
dus kunnen zeggen, dat hij de weg moest
banen voor de volgende formateur.
’t Formateurschap heeft de heer Staf ken
nelijk niet begeerd. Ht) is niet de man van
het subtiele politieke gedoe. Bovendien
bestond er in de kringen van de o.h.u. niet
te veel animo om de stukken van de twee
grote partijen te helen. Wat wel begrijpe
lijk is, daar zij part noch deel heeft aan
de stille strijd die tussen deze
voerd wordt.
Zo langzamerhand wordt het
drama onverkwikkelijk. De els
houden wat we hebben en vooral veel in
vloed in de soclaal-economlsche sector,
en de wens van de kvp, een brede basis,
blijken niet met elkaar te verzoenen. Ten
minste als geen der partijen bereid is daar
voor een offer te brengen. De socialisten
zeggen dat de kvp moet offeren, omdat zjj
de brede basis wil. De meeste andere par
tijen vinden het onjuist, dat de pvda met
geen enkele belangrijke zetel wil schuiven,
waardoor de mogelijkheden inderdaad ge
ring worden. De inzet van de strijd is het
aantal zetels in de Raad voor Economi
sche Aangelegenheden, een commissie uit
de Ministerraad, die zich belast met het
sociaal-economisch beleid. Deze strijd
wordt thans tot het bittere uiterste be
proefd. Met het resultaat dat we nog geen
kabinet hebben. Het zou nog wel eens zo
kunnen zijn, dat men uiteindelijk tot de
ontdekking kwam aan geen der eisen te
kunnen voldoen en dat de zetelverdeling
van het demissionnaire Kabinet gehand
haafd zou worden. Vele ministers uit het
huidige kabinet verdwijnen weliswaar,
maar aanvullingen zijn wellicht mogelijk.
Een oplossing, die niet fraai is. Een zaken
kabinet of een samengaan van de twee
grote partijen, desnoods mef de c.h.u., ia
echter ook geen aanlokkelijk beeld. Even
min als een socialistische oppositie in het
belang van het land zal zijn.
Amerikaanse oud-stnjders, heeft een resolu
tie aanvaard, waarin het ontslag van minister
Dean Acheson en diegenen van het ministe
rie van Buitenlandse Zaken, die hun plicht
tegenover hun land niet nakomen,” wordt
geëist.
„Het State Department heeft nieuwe vast
beraden leiders nodig. Ons geduld is uitge
put, wij eisen onmiddellijke maatregelen en
zullen geen compromis aanvaarden”, aldus
de motie, die met overweldigende meerder
heid werd aangenomen.
De Nationale Conventie van het „American
Legion”, de machtige organisatie van alle
Kort geleden heeft een Engelse radioreporter
een bezoek aan Friesland gebracht, dat hem
z’o uistekend is bevallen, dat hij thans met
vacantie in Friesland terugkeert. Met hem
komen 5 radioreporters van de B.B.C. op 30
Augustus a.s. op Schiphol aan met het doel
een week in Friesland te gaan zeilen. Onder
hen bevindt zich de bekende Engelse schrij
ver David Low.
Geer een geheime opdracht had ontvan
gen en werkeljjk in alle stilte er in was
geslaagd om een ploeg ministers bfj elkaar overwegingen deden Mr Donker dus mis
te krijgen. lukken, doch alleen moeilijkheden van per-
Zo geheim was de opdracht van de heer sonele aard: er was geen kpv-eerste Mi-
Staf niet. Zijn bezoek aan H.M. de Ko- I nister van Buitenlandse Zaken te vinden,
ningin was gepubliceerd. Daarna kwamen Deze draad wenst, de heer Staf op te
I van het Kabinet der Koningin geen be-
zen. Meer nog, wfj moeten de Russen ver- I 1’c^1*-en meer los. Het was ondenkbaar, dat
tellen dat wij niet tevreden zullen ziin na he’: mislukken van Mr Donker een
grote stagnatie in het aanwijzen van de I
nieuwe formateur zou intreden. Het vol
gen van de heer Staf leverde reeds direct
resultaat op. Meer dan eenmaal confereer
de hfj met zijn fractievoorzitter, de heer
Tilanus, terwijl ook de ministers Stikker,
Drees en Beel op zijn lijstje voorkwamen.
De heer Staf probeerde voort te werken
op het plan van Mr Donker. Deze zou met
zijn formatiepoglngen zijn geslaagd als hü
In staat zou zjjn geweest een geschikte
wijziging van do k.v.p.mlnlster voor Buitenlandse Zaken te
Amerikaanse politiek Jegens Rus- vinden. De prominente figuren voor deze
land aan; ze zal dan niet meer ten
doel hebben het Indijken van de Rus.
slscho macht binnen luiar huidige
perken, maar het terugdringen er
van tot de Sovjetgrenzen.
Als Elsenhower Inderdaad hierop aan
stuurt als hü president wordt, is ’t gevaar
voor de Ver. Staten en voor West-Europa
groter dan ooit, mogen wü de generaal
wel nazeggen. Maar dan zou het ook on-
verantwoordelük zün als Amerika een zo
kleine büdrage, wat divisies betreft, aan
de W.-Europese defensie blijft leveren als
thans het geval is, een aantal trouwens
voor velen van Eisenhowers partijgenoten
nog te groot.
Als Amerika in Europa een min of
meer actieve anti-Russische politiek
wil voeren, waardoor het gevaar
voor een Russische reactie toeneemt
heeft het de morele plicht een zo
aanzienlijke bijdrage aan de Euro-
pese defensie te leveren dat de Eu
ropese partners geen groot risico
lopen op een Russische bezetting
van hun gebied.
door weer teruggebracht van zes op vijf.
- - --O m ZV.,V.p.
de afstraffing formatie van een Kabinet zes maanden ge- een inderdaad te zwakke positie. Men moet
i even
groot zün. Ook al hebben de socialisten
I dan drie zetels gewonnen. Geen politieke
j— -
