11
I
DUITSLAND VEROVERT STORMENDER
HAND OOSTERSE MARKTEN
DE PARLEMENTAIRE ENQUÊTE
COMMISSIE
JT
'l
üs hjoed
to sizzen
Omvangrijkste onderzoek sinds honderd jaar
Nederlandse coaster
Indonesisch schip
vergaan
Auto tegen trein
It drokke Jonkje
vergaan, drie doden
Twee meisjes van
8 jaar gedood
bl
i I
No. 78
48e Jaargang
Vrijdag 3 October 1952
Streekblad voor West- en Zuidwest Friesland
Uitgave van Drukkerij Fa. A. J. OSINGA -
B o 1 s w a r d
Buitenlands Overzicht
ENGELAND MOET BEWAPENINGSPROGRAMMA UITSMEREN WINST
KRACHTPROEF IN HEEL ZUID-AMERIKA
VOOR DE BEVANIETEN VERWACHT: BOTSING TUSSEN PARIJS EN
WASHINGTON 4 NOVEMBER KIEST AMERIKA EEN PRESIDENT
Hwat hat Gabe Skroar
Bolswards Nieuwsblad
van
Tenslotte
In Midden- en Zuid-Amerika onrust: in
Columbia burgeroorlog, in Costa Rica de
president af getreden, in Venezuela een op
stand bedwongen. Het gist in schier ge
heel dit werelddeel. En dat betekent zor
gen voor Washington. Zal de verkiezings
uitslag in Japan, die we nog niet kennen
bij het schreven van dit overzicht, die nog
doen toenemen?
gen voor de terugkeer naar Nederland,
werd vrijgegeven op 25 Mei 1951. Ruim een
jaar later dus (27 September 1952) werd
aan de Tweede Kamer het zesde deel aan
geboden.
Nu de commissieleden zijn uitgerust, ko
men er echter weer nieuwe moeilijkheden.
Drie van hen hebben de commissie moe
ten verlaten. En wel drie zeer vooraan
staande leden. Twee, de heren Donker en
Algera, zijn minister geworden, en de heer
Stokvis is na de verkiezingen niet meer
in de communistische fractie terugge
keerd.
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie:
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
De defensiegemeenschap.
Het lot van de Europese idefenslê-
gemoenschap Is trouwens nog zeer
onzeker. Nog pas heeft de Franse
hoge commissaris voor het Saarland
verklaard, dat het Franse parlement
deze Gemeenschap nooit zal slikken,
als vooraf geen Frankrijk bevredi
gende oplossing voor de Saarkwes-
tie is verkregen en de Duitsers eisen
voor hun meedoen een dergeljjke
prijs.
Daar de Ver. Staten vastbesloten zijn met
West-Duitsland in zee te gaan, ligt de
mogelijkheid van een scherpe botsing tus
sen Parijs en Washington in het verschiet,
Het motorschip „Bawean” heeft Maandag
een schipbreukeling opgepikt, die waar
schijnlijk de enige overlevende is van het
de vorige week omgeslagen en gezonken
schip „Ho Sing” van de maatschappij
„Padjar Padang”, aldus wordt uit Djakar
ta gemeld.
Er worden 21 leden van de bemanning en
6 passagiers vermist. Het schip is omge
slagen tussen Djakarta en Padang, nabij
Tandjoeng Balimbing.
De reizen van Hjalmar Schacht, eenmaal Hitlers minister van financiën,
in het Nabije en Midden Oosten om er regeringen als die van Perzië en
Egypte, aanstonds ook Syrië, te adviseren inzake hun financiële en eco
nomische problemen, leggen niet alleen deze heer geen windeieren, doch
zjjn ook symptomen van de vanouds bekende energie waarmee de Duit
sers trachten de wereldmarkten voor hun producten te veroveren. Engelse
bladen constateren niet zonder spijt dat de Duitsers thans stormen
derhand markten heroveren, waar na de oorlog, de Engelsen en ook
andere landen hen hadden verdreven. In Zuid-Amerika hebben de Duit
sers hun oude vooraanstaande positie terug, in Z.O.-Azië Schacht was
ook al eens in Indonesië gaan ze de overigens zeer moeilijk te bestrij
den Japanse concurrentie te Ijjf en in het Nabjje Oosten profiteren de
Duitsers in niet geringe mate van de in die landen door de geschillen
met Londen opgeroepen anti-Engelse stemming. Daarbij komt dan dat
de Engelse industrie voor een deel belast is met werk voor de bewape
ning, terwjjl W.-Duitsland, dat nog niet herbewapent, omdat de Europese
defensiegemeenschap nog niet in werking is getreden, deze handicap
niet heeft en zich ten volle kan wijden aan de export.
Het recht van enquête.
Op 5 Augustus 1850 werd het recht van
enquête aan de Kamer gegeven. Het is
een recht, dat hoort bij een parlementaire
democratie. Daarom is het niet verwon
derlijk, dat de enquêtewet zo spoedig na
het belangrijke jaar 1848 tot stand kwam.
Gedurende de ruim 100 jaar dat onze Ka
merleden dit recht hebben, is er spaar
zaam gebruik van gemaakt. Acht voor
stellen zijn er ingesteld. Nimmer was het
onderzoek echter zo omvangrijk als dit
thans het geval is.
Het eerste onderzoek werd gehouden in
1852-’53, naar de accijns op het zout. Tot
1886 werden er enquêtes gehouden naar
de verdieping van het Zwolse Dieip, de
toestand van de Maas en de Zuid-Willems
vaart, naar de vraag, hoe groot de zee
macht moet zijn, de koopvaardijvloot, be
smettelijke longziekte onder het rundvee,
de exploitatie van de spoorwegen en naar
de toestand in fabrieken en werkplaatsen.
Na het jaar 1886 is er geen onderzoek
door de Kamer meer geweest, voordat de
huidige commissie haar werk aanving.
Uit ervaring kan zij dus niet putten. Als
men de honderden verhoren en de tiental
len bijlagen leest, dan moet men tot de
overtuiging komen, dat als hier al niet
groots politiek werk geschiedt er in ieder
geval prachtige stof wordt geboden aan
de geschiedsschrijvers. Zo wordt het werk
van de Parlementaire Enquêtecommissie
toch van grote waarde.
De vraag, wat de Kamer met deze zes
dikke delen gaat doen, in de toekomst
worden het ei, in ieder geval acht, is nog
steeds niet opgelost. Het is bijna onmoge
lijk om ieder verslag afzonderlijk in be
handeling te geven. Dit heeft weinig zin.
En daarom zullen de rapporten van deze
commissie, zoals zovele Kamerstukken,
zonder een al te groot debat onder de ha
mer van de voorzitter doorgaan.
Korea.
De onderhandelingen over de Koreaanse
wapenstilstand vorderen langzaam.
Het lijkt er nog niet op, dat een wapen
stilstand zal zjjn gesloten voor 4 Novem
ber, de datum der Amerikaanse presidents
verkiezingen. De Amerikaanse democraten
hadden gehoopt, dat die wapenstilstand er
dan zou zijn wat hun candidaat wind in de
zeilen zou blazen, doch blijkbaar gunnen
de Russen en Chinezen Stevenson dit bui
tenkansje niet, hoewel zij naar verluidt lie- j
ver hem dan Eisenhower aan het bewind
zouden zien.
Amerika schijnt van plan Korea
weer in de V. N. te brengen; ter in
leiding heeft het vast meegedeeld
dat nu ook Russen naast de Noor
delijken strijden.
In Amerika zelve begint de verkiezings-
campagne al dezelfde verschijnselen als
vroegere te vertonen, niet meer de grote
vraagstukken van binnen- en buitenlandse
politiek staan in het middelpunt van de
belangstelling, maar allerlei persoonlijke
zaken van de candidaten zelf. Thans gaat
het vooral om hün privé inkomsten en of
daar ook een luchtje aan zit. Het publiek
verkneukelt zich over allerlei onthullingen
welke ten deze worden gedaan. Een cam
pagne zonder dergelijke sensatie en alleen
maar gewijd aan de grote vraagstukken
van deze tijd zou de Amerikaanse kiezer
maar saai vinden, hoewel die vraagstuk
ken bijna angstaanjagend moeilijk zijn.
Op de onbewaakte overweg tussen Wor-
kum en Hindeloopen is Woensdagmiddag
een personenauto met drie Inzittenden te
gen een trein gereden.
De auto ging viermaal over de kop en
werd vernield. De bestuurder, de heer W.
Klein uit Haarlem en zijn .zoontje werden
licht gewond. Mevr. K. kreeg een zware
hersenschudding en ernstige hoofdwonden.
De trein had een half uur vertraging.
Dy’t sparje kin is ryk, mar dy’t gjirrich
en ynklauwerich is, slij immer earm
bliuwe.
Egypte.
Niet helemaal duidelijk is de verhouding
tussen Engeland en de Ver. Staten ten op
zichte van Egypte. Generaal Naguib die
in heftige binnenlandse strijd met de
Wafdpartij is geraakt, welke weigerde Na-
has als leider op te geven en misschien
aanstonds volkomen als militair dictator
zal optreden, dit wordt een krachtproef!
heeft een beroep op Amerika gedaan
om steun maar tegelijk verklaard, dat de
Soedan tot Egypte behoort, wat Londen
noch de Soedan zelve zo grif zullen toe
geven.
temeer omdat generaal Ridgway zeer
scherpe critiek op de Franse defensie-in-
spanning heeft geoefend.
Moeilijk parket.
De Franse regering geraakt geleidelijk in
een moeilijk parket, wat haar buitenlandse
verhoudingen betreft, terwijl het op eco
nomisch gebied in het binnenland zeer
kraakt. Zou West-Duitsland werkelijk wor
den opgenomen in het Atlantisch pact, dan
zouden de Duitsers ook een plaats krijgen
in de staven van de Noord Atlantische ver
dediging, waar uitgemaakt wordt hoe de
strategie zou zijn als de Russen een aan
val zouden ondernemen.
In de Assemblee van de Raad van
Europa is vrijwel eenstemmig een
door de Nederlander Fens verdedig
de motie aangenomen, waarin de re
geringen verzocht wordt bjj alle be
sluiten van de Noord Atlantische
Verdragsorganisatle uit te gaan van
het beginsel, dat alle verbonden lan
den gelijke rechten op de verdedi
ging van hun gebied hebben.
Overigens zijn er in die Assemblee nog
allerlei plannen geopperd voor economische
samenwerking der Europese landen op
allerlei gebied, waarop we nu hier niet ver
der ingaan, de plannen zijn mooi, maar
de practlsche uitvoering is moeilijk.
Benelux-perikels.
Men denke maar eens aan de Benelux, al
jarenlang’ in de maak, maar schijnbaar
verder dan ooit van verwezenlijking ver
wijderd, nu het vraagstuk van de gelijk
making van lonen en prijzen opduikC in
verband met de concurrentiemogelijkheden
van het ene land op de markt van het
andere.
Verleden week Zaterdag heeft de Parle
mentaire Enquêtecommissie haar zesde
verslag over het Regeringsbeleid geduren
de de jaren 1940-1945 uitgebracht. Wij zijn
er langzamerhand aan gewend geraakt, dat
zo’n verslag een lijvig boekdeel wordt.
Ditmaal had de commissie 1789 bladzijden
nodig om haar bevindingen op schrift te
stellen. Officieel heet het rapport, dat uit
twee delen bestaat, „de vertegenwoordi
ging van Nederland in het buitenland en
het beleid ten aanzien van Nederlanders,
die tengevolge van de oorlog hun hulp van
node hadden.”
Toen de Kamer besloot deze enquête te
houden, was het goed gezien om ook deze
punten na te gaan. De vraag, of de rege
ring in Londen genoeg heeft gedaan voor
het bezette gebied, waar duizenden Neder
landers in concentratiekampen zuchtten en
voor landgenoten die waren opgesloten in
kampen buiten ons land, is van zeer groot
belang. Een niet goed nakomen van deze
taak zou men gerust kunnen beschouwen
als een grove verwaarlozing, waardoor ve
len de hongerdood kunnen zijn gestorven.
Wat betreft de houding van de Nederland
se diplomaten in het buitenland had dit
onderzoek echter weinig zin meer. In op
dracht van de Minister van Buitenlandse
Zaken is destijds een commissie-Cleverin-
ga bezig geweest, die dezelfde taak had.
Dat was te begrijpen, want men wilde toen
precies weten welke Nederlandse vertegen
woordigers in het buitenland konden wor
den gehandhaafd. De conclusies van het
rapport-Cleveringa zjjn nu in grote lijnen
bevestigd door de enquête-commissie.
Het Nederlandsche Roode Kruis stelde na
It lytse jonkje boartet tige
By mem: hy mei net bütendoar.
Hy bat in stoel en stoven krige
En boartet yn ’e keamer „spoar”:
De stoel dat is de „lük-mar-tige”
En elke stove is in wein,
It ien mei 't oar in hiele rige,
En dêrmei set hy dan üt 'e ein.
It naeit der alderheislikst üt.
Hy skuort en hellet, ropt: „Tut! Tut!”
Hy pust en blaest en skreaut en geit
En ropt en raest en fluitet skril,
Oant einlings mem formoanjend seit;
„Och jonge, hald dy dochs hwat stil!”
Drie leden van de bemanning van de Neder
landse coaster „Luctor” uit Rotterdam zijn
verdronken toen het schip (336 ton) tussen
Cap Levi en Barfleur aan de Franse kust
In wike letter is it fredich
By boi-en-dy om hüs en hear
En alles wakker evenredich,
Hwant ’t jonkie boartet dêr net meat:
Boi leit op bêa: hy is pasjintsje;
De dokter hat al hy him west
En sei, hy moast mar yn in tintsje
Och hea, dat like neat to bést.
Men heart yn’t hüs nou gjin geskreau:
Boi leit der hinne suf en sleau,
Syn holtsje wyt, as wie ’t fan kryt,
Syn hantsjes fiele nou sa kil
Syn mem seit, as yn selsforwyt:
„Nou is myn jonkje al-to-stil
SIBE.
Mar lytse boi kin min stilsitte,
Hy jowt him foar in skoftke del,
Mar as jo him gewurde Ette,
Dan duorret dat ek mar in tel;
Hy lit him by de stoel delsjitte
En boartet fuort wer oer de flier.
En dan wit boi wer fan gjin mjitte
En kraeit it lüd üt fan plezier.
It giet syn mem fêst wer to bot;
Hja sjocht tominsten wakker prot.
Boi krupt en docht en draeft en fljocht
En wit net, hoe’t ’r him tjirgje sil
„Toe, jonge, sit ris efkes stil!”
de bevrijding een commissie Vorrink in,
genoemd naar de partijvoorzitter van de
P. v. d. A., die moest onderzoeken of de
Nederlandse instanties wel voldoende voed
sel hadden gezonden naar de gevangenen.
De conclusies van deze commissie waren
niet erg gunstig, maar gelukkig heeft de
ennquêtecommissie een milder oordeel uit
gesproken. Weliswaar heeft zij op ver
schillende onderdelen critiek, maar ander
zijds bleek het voor haar erg moeilijk om
scherpe veroordelingen uit te spreken. In
oorlogstijd heeft men nu eenmaal te ma
ken met vele onzekere factoren. Zo kan
men meer dan eens in het boekwerk lezen,
dat de bevoegde instanties zich meer had
den kunnen inspannen. Direct daarop
wordt dan, min of meer verontschuldigend,
daaraan toegevoegd, dat het de vraag is
of het zoeken naar andere wegen meer re
sultaat zou hebben opgeleverd. .De Neder
landse regering had rekening te houden
met de wensen van het Internationale
Roode Kruis, met Engeland, Amerika en
niet in het minst met Zweden, dat onze
belangen behartigde. Dit land heeft dit
voortreffelijk gedaan ofschoon men soms
wel eens de overtuiging krjjgt, dat de
Zweedse diplomaten wel erg ambtelijk
handelden.
Men kan zich afvragen of het nog wel zin
heeft om zeven jaar na de oorlog al deze
zaken op te rakelen. Inderdaad, het ac
tuele van deze rapporten is wel verdwe
nen en dat wordt sterker naarmate de
tijd voortschrijdt.
De commissie zelf zal ook wel niet heb
ben gedacht, dat haar onderzoek zo lang
zou duren. En nog is het einde niet. Bin
nenkort komen in ieder geval nog twee
rapporten: één over het militair beleid en
één over de verbindingen tussen Londen
en de verzetsbeweging. Nog één punt moet
dan worden behandeld, n.l. de Indonesische
kwestie.
Daarover moeten nog talloze verhoren
plaats vinden. Oorspronkelijk luidde de op
dracht aan de commissie^ dat zij dit pro
bleem had te onderzoeken tot 20 Novem
ber 1945. Op die dag werd de zitting van
het noodparlement geopend, maar na ze
ven jaren denken de commissieleden er
over, om niet verder te gaan dan de be
faamde zeven Decemberrede van H. M. de
Koningin. Dus tot en met 1942. Of er van
dit laatste deel nog wel iets zal terecht
komen, dient te worden afgewacht. De Ka
mer zal zich daarover moeten uitspreken.
De lange duur is ook een gevolg van de
ziekte van de ex-voorzltter van deze; com
missie, mr Donker, die nu minister van
Justitie is. Ook de andere leden waren zo
overwerkt, dat het onmogelijk bleek het-
strakke tempo van de eerste jaren vol te
houden. Het eerste deel, militair beleid in
de jaren 1939 en 1940, verscheen op 18
Maart 1949. De commissie werd op 6 No
vember 1947 ingesteld. Het tweede deel
kwam enkele maanden later, n.l. op 3 Juni
1949. Dit ging over de neutraliteitspoli
tiek, het vertrek van de regering en de
eerste maanden in Londen. Deel drie, het
financieel-economisch beleid, zag op 16
December 1949 het licht, terwijl ’t verslag
over ’t beruchte Engeland-Spiel op 14 Juli
1950 kon verschijnen. Het vijfde rapport,
over de Kabinetscrisis en de voorbereidin-
„Ofschoon er nog vele moeilijkheden moeten worden opgelost, is er
reeds een grote vooruitgang gemaakt. Met de dag worden wij sterker.
Ons doel is de vrede te bewaren en onze vrijheid te handhaven.”
Aldus Generaal Matthew B. Ridgway, Opperbevelhebber van de NATO-
strijdkrachten in Europa, die dezer dagen een kort bezoek aan ons land
heeft gebracht.
Op de foto: Generaal Ridgway en zijn echtgenote worden op Schiphol
begroet door hoge Nederlandse officieren. Rechts vice-admiraal Jhr.
E. J. van Holthe, Voorzitter van de Verenigde Chefs van Staven.
Woensdagmiddag omstreeks 2 uur zijn op
de Oudebildtdijk biJ Oudebildtzjjl twee
meisjes door een auto aangereden en ge
dood.
De 8-jarige Frederika R. uit Nieuwebildt-
zijl en de even oude Doetje van D. uit
Oudebildtzijl reden samen op één flets
langs de dijk. De auto kwam hen tege
moet en doordat de meisjes angstig wer
den, raakten zij de macht over het stuur
kwijt. Zij werden aangereden en kwamen
onder de wielen terecht.
Abonnementsprijs
f 1.50 per kwartaal bij vooruitbetaling
Advertentieprijs: 12 cent per m.m.
Giro 87926
Ook in dit opzicht werkt dus het bewa-
peningsprogramma nadelig voor de Engel
sen. Als men het onderwerp van het En
gelse bewapeningsprogramma aanroert,
denkt men meteen aan Bevan, de leider
van de linkervleugel der Engelse arbeiders
partij, die toen deze partij nog aan het
bewind was, tegen de leiding rebelleerde,
omdat hij de eisen voor de herbewapening
te zwaar achtte.
De tjjd heeft hem wat dat betreft
in het gelijk gesteld, ook zjjn tegen
stander, de officiële leider der partij,
Attlee, bestrijdt dat niet meer en
de huidige regering heeft bij monde
van Churchill reeds toegegeven dat
met het oorspronkelijk bewapenings
programma te hoog was gegrepen,
zodat het over meer jaren moet
worden uitgesmeerd.
Dit alles heeft Bevan natuurlijk een voor
sprong op Attlee gegeven, welke Op het
congres der Labourpartü, deze week in
Morecombe gehouden, tot uiting kwam
doordat van de zeven zetels voor parttf-
afdellngen in het hoofdbestuur bestemd,
er nu zes door Bevanieten worden bezet,
ditmaal kregen zij er namelijk twee bij,
vroeger in handen van aanhangers van
Attlee. Ook nu nog vormen zij slechts een
kleine minderheid in de partijleiding, maar
het effect van deze verkiezingsuitslag j
moet men toch niet gering achten en kan
zich nu of later openbaren in een radica
ler programma van de Arbeiderspartij. Be
van Is voor verdere nationalisatie van in
dustrieën als de partij weer aan het be
wind komt, Attlee meent dat dit met de
voornaamste objecten Is geschied belde
willen natuurlijk de aantasting van de
doorgevoerde nationalisatie door de rege
ring Churchill ongedaan maken, maar Be
van zonder vergoeding voor de eigenaars
en dat men het particuliere initiatief
nog enige ruimte moet laten. Bevan wil
een tegemoetkomende politiek jegens Rus
land en dat dit zou neerkomen op een zich
mln of meer afkeren van de Ver. Staten
bleek wel uit de felle kritiek welke hij op
Amerika ten congresse oefende.
zonk.
Vijf leden van de bemanning, die in een
reddingboot zaten, zijn door een Franse trei
ter opgepikt en in Barfleur afgezet.
Onder de geredden zijn de kapitein en de
scheepsjongen. De „Luctor” behoort aan de
rederij Innega.
