I
WAT WILLEN DE FEDERALISTEN?
MILITAIRE LEIDERS STREVEN IN HET
OOSTEN NAAR MACHTSPOSITIE
DRIE EXCELLENTIES
^lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll^
üs hjoed
to sizzen
Eisenhower kiest zijn medewerkers
De
Voor onze Friese
Ministers achter de Regeringstafel
Nationalisten richten volkswoede naar
buitenlandse exploitanten
lieg. Omroep Noord
miiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiw
„bekentenissen99 te Praag
Sven Hedin overleden
Meer dan 100 vlieg
velden in W.-Europa
asthma-patienten
No. 94
48e Jaargang
Vrjjdag 28 November 1952
Streekblad voor West- en Zuidwest Friesland
Drukkerij Fa. A. J. OS INGA - Bol sward
EEN EUROPEES FEDERAAL VERDRAG
Buitenlands Overzicht
fa
Hwat hat Gabe Skroar
5 a
Uitgave van
Bolswartls Nieuwsblad
I I
Korea.
IV.
Federalist.
Tilsdel 2 Desimber:
‘O
KAMEROVERZICHT.
Indo-China.
Die stemming is toch al gedeprimeerd door
de gebeurtenissen in Indo China, waar het
offensief der opstandelingen grote vorde
ringen maakt. Gebrek aan geld en man
nen belet Frankrijk hier een macht te ont
plooien, welke de kansen misschien zou
kunnen doen keren. Misschien zeggen we,
omdat de opstandelingen hier een stroom
Het bemiddelingsvoorstel van India be
treffende een wapenstilstand in Korea is
door Rusland getorpedeerd en een bekend
Amerikaans commentator als Lippmann
ziet het einde van de Koreaanse oorlog
niet voor er een andere groepering van
krachten in het Verre Oosten tot stand
is gekomen. Dat betekent eigenlijk dat
China zijn bondgenootschap met Rusland
zou moeten opgeven en op het ogenblik
lijkt zoiets onbereikbaar. Intussen binden
èn Korea èn Indo-China belangrijke krach
ten van het Westen, wat kennelijk de be
doeling van Moskou is. Het Westen ver
zwakken, het Oosten versterken is tiaar
het wachtwoord.
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie:
Marktstraat 13 Bolsward
Telefoon 4’1 (K 5157)
AMSTERDAM IN DE SNEEUW. Sneeuw, kolenschuiten en het
draaiorgel met zijn orgelman tegen een achtergrond van oude
Amsterdamse pakhuizen.
188 M.
d.
e.
a.
b.
c.
>agande
op te
relletjes op touw gezelt, welke getuigden van een zodanige ontevreden
heid onder de bevolking, dat de chefstaf, generaal Noerdin Mahmoed,
het gewenst heeft geacht de macht zelf in handen te nemen. Hij heeft
alle politieke partyen ontbonden verklaard en voert in lader geval voor
lopig het bewind als dictator. Daarmee is de zoveelste militaire leider in
de landen van het Midden- en Nab(je Oosten aan het hoofd van ’s lands
zaken gekomen.
Nog geen week na de feestelijke opening door de koning van Irak,
Feisel II, van de nieuwe oliepijpieiding van de Iraakse olievelden naar
de Syrische kust, welke de aanvoer voor het Westen van de daar ge
wonnen olie gjemakkeiyker moet maken, is de zekerheid dat deze blij
vend het Westen ten goede zal komen, verdwenen. De Iraakse natio
nalistische partyen, al lang ontevreden over de politiek van de Destoer,
de party die in Irak de lakens uitdeelt, hebben in het vorig weekeinde
De andere ministers.
Ook van de andere, tot nog toe door Eisen
hower aangewezen ministers is er nauwe
lijks een die daarvan een uitgesproken te
genstander is. Of het moest zijn de minis
ter van landbouw die een Taftaanhanger
Is, maar op een post zit niet in de eerste
plaats van betekenis voor de samenwer-
king met Europa, al kan hy die schade
doen door beschermende maatregelen voor
de Amerikaanse landbouw.
E Op belangryke posten als defensie en fi-
nanclën zijn zakenlieden van groot for-
maat geplaatst. De vraag is nu maar of
zij aan het talent zaken te doen, ook
paren voldoende politiek en diplomatiek
inzicht om de verhoudingen in Europa tijd
te gunnen zich te ontwikkelen.
I Eisenhower is een sterk voorstander van
de Europese federatie, zijn ministers zul-
len deze, uit zakelijk oogpunt, ook zo snel
mogelijk verwezeniykt willen zien, maar
in Europa zyn historisch gegroeide toe-
standen en tegenstellingen, welke men niet
in een handomdraai verandert.
Al met al genomen laat zich thans niet
voorzien hoe de betrekkingen tussen Ame-
“i rika en West-Europa zich onder Eisenho-
wers bewind zullen ontwikkelen.
19.0220.00. Fryske ütstjüring.
„Sterke stikken fan Sweitse Swetser”.
„Mei rju achtinge”.
„Mei Kajje wol efkes ynkypje?”, in
programma wyd oan Sinteklaes.
„Nei de komeedzje”.
„Koart om ’e hoeke”, nys fan it kultu-
rele mêd”.
Sinteklaes spilet yn alle huzen de baei,
Sintele Sy giet alle huzen foarby,
Sintele Soan giet yn alle huzen oan,
Sintele Suster fynt it yn alle huzen
tsjuster.
Praagse tragedie.
In het licht der versterking van het Oos
ten hebben we ook te zien de te Praag
gevoerde comedle der vervolging van een
aantal tot voor kort gevierde communis
ten, die nu stuk voor stuk bekennen „ver
raders” geweest te zyn. Misschien om de
aandacht van het volk af te leiden van
eigen ellende, misschien om zondebokken
aan te wyzen voor begane fouten, mis
schien ook omdat er werkeiyk hier en
daar „Titoïsme” om het hoekje kwam,
maar zeker om Praag vaster in de greep
van Moskou te brengen wordt dit proces
gevoerd. Dat daarby een sterke antl-se-
mietische tendenz valt op te merken een
aantal der beschuldigden is van Joodse
bloede zal zyn oorzaak wel vinden in
het feit, dat men zo een weerloze groep
al neemt Israël het dan ook voor haar
op aan vervolging kan overleveren. Bo
vendien komt Moskou op deze wijze de
Arabieren in het geviy. Israël heeft in
tussen aangekondigd, dat het by de Ver.
Naties plannen zal indienen om de betrek
kingen met de Arabische wereld te rege
len.
van wapenen uit China ontvangen. Zo
begint de Indo Chinese kwestie al even
onoplosbaar te worden als de Koreaanse.
bruiken om dit gewichtige staatsstuk te
bestuderen. Het programma kwam daar
door in de knoei en de Dinsdagavondver-
gadering moest daarom worden afgelast,
wegens gebrek aan werkzaamheden. Maar
de president had zijn tegenmaatregelen
gereed. Twee extra avondvergaderingen
zullen op Wloensdag worden ingelast, zo
dat er gedurende twee weken driemaal tot
in de vroege morgenluren zal worden ver
gaderd, terwijl bovendien in de laatste
week voor Kerstmis de vergaderingen op
Maandagmiddag zullen aanvangen en wor
den voortgezet in de avonduren van die
dag en de daarop volgende dagen. Een
slotweek dus met vier avondvergaderin
gen.
Neen, de begrotingstijd is voor een Ka
merlid geen pretje. Overigens iykt de Ka
mer deze weken veel op een kippenhok.
Het is ondoeniyk voor de Kamerleden
iedere dag de debatten aan te. horen, vaak
over onderwerpen, waarvoor zij geen by-
zondere belangstelling hebben. Daarom
pikken zy hier en daar een graantje, zorg
vuldig bekijkend of er wel voldoende le
den aanwezig zyn om de vergadering te
kunnen beginnen. Is de presentieiyst een
maal getekend, dan vermindert het aantal
leden snel en in de avonduren is het niet
ongewoon als men alleen nog maar de
sprekers by een bepaald begrotingshoofd-
De Zweedse ontdekkingsreiziger Sven He
din is in zijn woning te Stockholm op de
leeftijd van 87 jaar overleden. Hy was
reeds meer dan een jaar bedlegerig.
Sven Hedin, die in Stockholm, Upsala,
Berlijn en Halle natuurwetenschappen en
geografie had gestudeerd, ondernam reeds
als jonge man verre reizen, doorkruiste
de Mongoolse, Chinese en Tibetaanse
woestijnen en berglanden, ontdekte de
bronnen van de Indus en de Brahmapoetra,
betrad als eerste vreemdeling de heilige
stad Lhasa en schreef een werk, Transhi-
malaja getiteld, dat hem beroemd deed
worden.
Foster Dulles,
Dat behoeft daarom geenszins die onder
gang van het Westen te betekenen, welke
de zwartgalligen onder ons zo dikwyis
voorspellen. John Foster Dulles, de man,
die onder president Eisenhower Amerika’s
minister van buitenlandse zaken zal zyn,
heeft enige jaren geleden by de verdedi
ging van het Marshallplan eens gezegd,
dat al was de taak van Amerika op dat
moment geld en goederen aan de verarm
de volken te schenken, de roeping van
dat land echter ene van geheel andere
orde was: „uit de physleke en intellectuele
kracht van ons volk moeten de opbouwen
de denkbeelden voortkomen, waar de ge
hele wereld op wacht.”
Welnu, men kan dit in de huidige verhou
dingen wel beschouwen als de roeping van
het gehele Westen en het is te hopen dat
dit Westen de staatslieden zal kunnen óp-
brengen, die aan deze roeping gehoor zul
len geven en er getrouw aan zullen blij
ven. Een belangryke rol zal daarbij dan I
toebedeeld zijn aan de leidende mogend
heid in het Westen, de Ver. Staten. We
hebben hierboven al geschreven dat Eisen
hower John Foster Dulles als zijn minis
ter van buitenlandse zaken heeft aange
wezen. Dulles’ naam heeft geruime tijd na
de oorlog een zeer goede klank in Europa
gehad, later is men wat minder enthousiast
geworden omdat hij de vader van het vre
desverdrag met Japan was, waarop hier
nog al wat kritiek is uitgeoefend; scher
per werd die kritiek nog toen tijdens de
verkiezingscampagne voor Eisenhower
Dulles pleitte voor een Amerikaanse poli
tiek van terugdringing van Rusland, een
meer actieve en dus gevaarlijker politiek
dan die van Truman en Acheson, welke
beoogde de Russische expansie te beper
ken tot de gebieden, welke thans binnen
de invloedssfeer van Moskou liggen. An- I
derzyds heeft Dulles, al is hij een specialist
voor het Verre Oosten, steeds gepleit voor
een nauwe
pese partners.
Naar West-Europese eenheid.
Wel krygt men de indruk, dat juist om
dat het nieuwe Amerikaanse bewind een
snelle vereniging van West-Europa voor
staat, en een hecht West-Europees ver-
dedigingsstelsel, waarin Duitsland een
voorname plaats inneemt, Washington ge
neigd zal zyn Duitslands zyde te kiezen
in de kwestie van het Saarland. Dat ge
schil tussen Frankryk en Duitsland is
thans, door de Zondag te houden verkie
zingen in het Saargebied en de agitatie
daaromheen ontstaan, zo opgeblazen, dat
er nauwelijks kans lijkt te zijn de Duitse
gemoederen weer tot kalmte te brengen,
voor een definitieve, hun bevredigende op
lossing is verkregen.
De Franse regering voelt ook wel nattig
heid en verklaarde zich bereid nogmaals
met Bonn te praten over de positie van
het Saargebied, maar de vraag is, of de
Duitse regering thans, nu de openbare
mening op kookhitte is geraakt, nog een
schikking kan treffen, waartoe ze nog
kort geleden bereid zou zyn geweest. En
de Franse regering heeft ook met de stem
ming van haar volk rekenig te houden.
Er is de laatste jaren een voortdurende en soms heftige, doch niet
steeds heldere discussie geweest over de vraag, op welke wyze Europa’s
éénwording ter hand zou moeten worden genomen.
Anderen menen, dat Europa daarvoor niet ryp is en dat men „sector
voor sector”, waar dat mogelijk is, eenheid moet brengen in de chaos.
Op de duur zou dan de eenheid genoeg sectoren gaan bestrijken om
het schrijven van een grondwet te rechtvaardigen.
Het is duideiyk, dat deze twee opvattingen niet met elkaar in strijd
behoeven te komen, doch elkaar juist behoren aan te vullen.
Het is dus nodig, dat reeds thans te rade wordt gegaan over de vraag,
welke Hoge Gezagsorganen dienten te worden ingesteld, wat hun positie
zal zijn in het Europese geheel en hoe voor een leidend centrum zal
worden gezorgd. De Europese staten zullen deze materie terstond by
federaal verdrag moeten regelen.
Wy willen dat de Europese landen zich beraden over het
sluiten van een federaal verdrag, waarby structuur en
bevoegdheden der ingestelde en nog in te stellen byzondere
gezagsorganen onderling worden afgebakend en aan een
centraal Europees lichaam de leiding over het geheel wordt
opgedragen.
Gemakkeiyker spel voor natio
nalisten.
By dergeiyke verhoudingen is het gemak-
keiyk spel voor de nationalisten de volks
woede te richten naar de buitenlandse ex
ploitanten van de bodemrykdommen en zo
hebben by de relletjes ook Britse en Ame
rikaanse eigendommen het moeten ont
gelden. De werkeiyke oorzaak ligt echter
niet by de buitenlandse maatschappyen,
doch by de regeerder, die de van haar
ontvangen baten, te eigen bate en niet ten
bate van het volk als geheel aanwenden.
Met dat al zit het Wtesten maar weer met
een nieuwe kwestie, juist nu het de olie
uit Irak zo zeer behoeft, omdat de Per
zische productie uitviel. Als Noerdin Mah
moed zich staande weet te houden, en een
Nagib blijkt te zijn, kan het misschien voor
het Westen ditmaal is niet, als in Perzië
alleen Engeland, maar ook Amerika er bij
betrokken nog meevallen, als hij een
Mossadeq is, is het een leiyke tegenslag,
welke alleen Rusland maar zal verheu
gen. Maar hoe het ook loopt, de dagen van
De Noord-Atlantische verdragsorganisatie
heeft meegedeeld, dat er thans meer dan
100 vliegvelden in West-Europa Worden of
zijn aangelegd als bases voor de lucht
strijdkrachten van de N.A.V.O.
Een woordvoerder van de N.A.V.O. ver
klaarde, dat er in Noorwegen en Dene
marken 7 vliegvelden aangelegd zijn of
him voltooiing naderen, in Nederland 13,
België 14, Frankrijk 41, West-Duitsland
35, Luxemburg 1 en Italië 12.
I Er zijn voorts nog vele bases in Engeland,
I Noord-Afrika, Griekenland en Turkye.
I Verklaard wordt, dat men mag verwach-
ten, dat het gestelde doel voor oorlogs-
vliegtuigén voor de verdediging van West-
samenwerking met de Euro- Europa (4000 toestellen) tegen het eind
van dit jaar zal worden bereikt.
stuk aantreft Hetgeen zeggen wil, dat
het aantal op twee handen is te tellen.
Dan is het saai in ons parlement. De ani
mo is er uit en iedereen snakt naar de
behandeling van een fiks wetsontwerp, dat
de vonken doet opspatten en dat daarom
de aandacht van de leden weet te trekken.
Maar ach, eerst zal men de stapel papier,
die de ryksbegroting vormt moeten door
worstelen.
Laten we uit het debat van de afgelopen
dagen ook maar eens een graantje pik
ken. Dan zien we allereerst het bezadig
de optreden van de nieuwe minister van
Justitie, Donker. Een man, die zyn zaakjes
kent die knopen weet door te hakken en
van wie een beleid uitgaat dat ongetwy-
feld vertrouwen wekt. Hy is niet bang.
Wordt er geklaagd over het feit, dat de
Ortskommandant van Hilversum de euvele
moed heeft gehad deze plaats weer te be
zoeken, dan krygt de Kamer ten antwoord
dat er maatregelen genomen zyn hem
buiten Hilversum te houden. Dit zal deze
Duitser worden gezegd, zodra hy nogmaals
als vertegenwoordiger van een bierfirma
onze grens wil overschrijden. Klagen de
communisten, dat twee hunner Indonesi
sche partygen»ten niet het c.p.n.-congres
mogen bezoeken, dan zegt minister Don
ker, dat we in Nederland wel goed, maar
niet gek zyn. En dat wy de c.p.n. moeten
vergeiyken met de N.S.B. van voor de
oorlog. Beide proberen hun macht te ver
groten met hulp van een buitenlandse mo
gendheid. Als er opmerkingen verschynen
over de Duitse oorlogsmisdadigers, die in
Norgerhaven te goed worden behandeld,
dan onderzoekt minister Donker die klach
ten. En weer neemt hy maatregelen, zy
worden overgebracht naar Breda, waar zij
dezelfde behandeling krijgen als de poli
tieke delinquenten, die tot levenslange ge
vangenisstraf zyn veroordeeld. Overplaat
sing was, volgens deze nieuwe minister
die in de Kamer reeds een grote rol heeft
gespeeld noodzakelijk, want Norgerha
ven ligt te dicht by de Duitse grens en
de oorlogsmisdadigers leefden in een te
mild regiem. Zelfs waren er die op hun
erewoord by boeren mochten werken.
Vraagt de Kamer of er geen vrouwen by
de rechteriyke macht kunnen worden be
noemd, in andere functies, dan die van
kinderrechter, dan antwoord minister Don
ker, dat de eerste benoemingen spoedig
zullen afkomen.
Zo zou men kunnen doorgaan. Op het
moeiiyke punt van de geesteiyke verzor
ging Wat is de taak van het Humanis
tisch Verbond? geeft hy een uiteen
zetting, die de meest rechtse afgevaardig
de kon bevredigen.
De Humanisten zullen waarschyniyk hun
eigen leden in de gevangenissen mogen
bijstaan> alsmede die gedetineerden, die
Zoals in alle Arabische landen zit de die
pere oorzaak van de spanningen ook in
Irak in de ellendige toestand van de be
volking, slechts een kleine groep profi
teert van de rykdommen, welke het land
uit de oliewinning toevloeien, en het is
die groep, welke door een stelsel van ge
trapte verkiezingen de macht steeds in
handen kon houden. Wel heeft de groep
bepaalde hervormingen beloofd, naarma
te de Inkomsten uit de olie toenemen. De
exploiterende maatschappyen: Amerikaan
se, Engelse, Franse en Nederlandse zullen
nl. dit jaar 300, volgend jaar 500 en in
1955 zelfs 600 millioen gulden voor hun
exploitatierechten aan de staat moeten be
talen (de bovengenoemde nieuwe pyplei-
ding, 1300 km lang, kost hun ook al 435
millioen) maar het volk vreest, dat het
meeste daarvan toch in de zakken der
steeds rjker wordenden zal terecht ko
men.
Abonnementsprijs
f 1.50 per kwartaal bij vooruitbetaling
Advertentieprijs: 12 cent per m.m.
Giro 87926
de zeer ryke winsten der buitenlandse
oliemaatschappyen schynen ook in Irak
voorby.
Als men aan nationalisatie ontkomt, zal
de staat toch in ryke mate meedelen. In
beginsel uiteraard niet verkeerd, omdat dit
mee kan werken de Arabische volken wer
keiyk tot zekere welstand te brengen,
maar wat toch ook in zekere zin een af
takeling van de Westerse positie in het
Mldden-Oosten meebrengt. Geleideiyk
wordt het wel heel duideiyk, dat het Wes
ten het in de wereld niet meer alleen voor
het zeggen heeft; en niet alleen de mate
riële rykdommen van de wereld moet het
nu delen met anderen, ook politiek gaan
die anderen een woord meespreken.
Voorzitter Kortenhorst legt de zweep over
de ruggen van de zwoegende Kamerleden.
Hij kan niet gedogen dat de wedloop om
de begrotingen maar een ogenblik stag
neert. Deze week was er zo’n stagnatie.
De Memorie van Antwoord van Economi
sche Zaken kv^am nogal laat binnen. De
Kamerleden wensten enige dagen te ge-
De Friese asthma-vereniging ver
richtte in haar kort bestaan reeds
nuttig werk met zeer goede resul
taten steun is dringend nodig!
De in April 1951 opgerichte Friese asthma-
vereniging heeft in de korte tijd, dat zij be
staat, het volgende weten te bereiken:
Drie Friese asthma-patiëntjes werden naar
het asthma-internaat „Heideheuvel” in Hil
versum uitgezonden en twee daarvan na een
verblijf van verscheidene maanden als gene
zen ontslagen. Een jongen werd hoewel
niet genezen ontslagen omdat hij de leef
tijd van 18 jaar had bereikt. Hij werkt nu bij
een kweker en heeft weinig last van zijn
kwaal. Op ’t ogenblik worden twee Friese
kinderen in „Heideheuvel” verpleegd; ze
maken het uitstekend. Verder zullen nog drie
kinderen uit Friesland opgenomen worden,
zodra er plaats is. Van nog een andere jon
gen uit de vereniging wordt opname door
de medische commissie van „Heideheuvel”
overwogen. Een jongen van 19 jaar werd
bij een kweker en in een kosthuis in een
gezonde streek geplaatst, terwijl een jongetje
van 12 jaar door bemiddeling van de F.A.V.
in een pleeggezin op de zandgrond werd on
dergebracht. Beide maken het heel goed. Nu
wordt plaats gezocht voor een jong meisie
en voor 2 oudere jongens. De F.A.V. werkt
voor alle gezindten. Haar taak is bemiddeling
te verlenen bij opname in „Heideheuvel” of
plaatsing in een gezin en eventueel bij het
zoeken van werk. Voorts regelt zij het finan
ciële gedeelte van de uitzending. De ouders
dragen naar vermogen in de verpleegkosten
bij, de F.A.V. betaalt f 15.per maand.
Enige tijd geleden hebben Provinciale staten
besloten de F.A.V. subsidie te verlenen. De
A.V.A.K., de vereniging, die „Heideheuvel”
exploiteert, betaalt ook een gedeelte van de
verpleegkosten. Het ontbrekende moet door
de F.A.V. van de daarvoor in aanmerking
komende instanties verkregen worden.
Om een groot aantal kinderen te kunnen hel
pen moet de vereniging kunnen rekenen op
een flink bedrag, dat zij jaarlijks uit contri
buties en donaties zal ontvangen. Het aantal
leden en donateurs is nog slechts klein en men
hoopt het door een intensieve
over de hele provincie aanmer
voeren.
