n
I I
WAT WILLEN DE FEDERALISTEN?
AAN DE VOORAVOND VAN HET
REFERENDUM
Martinytoer
KRIS-KRAS door Nederland
11LIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII1IIIIIIIIIIIIIIIIIII11I1IIIIII1III1IIIIIIIIIIIUIIIIIIIIIIIIII11I1II1111
üs hjoed
to sizzen
IIIIIIIIIII1IIIIIIIIIIIIIIIIIIN
Fan de
Europa Eén
VRAAGSTELLING
No. 99
Streekblad voor West
en Zuidwest Friesland
Uitgave
van Drukkerij Fa.
B o 1 s w a r d
A. J.
OSINGA -
S
r
s=
Tj.de J.
I.
Hwat hat Gabe Skroar
48e Jaargang
Dinsdag 16 December 1952
Bolswards Nieuwsblad
X.
W U WILLEN UW MEDEWERKING
L
1
I
I
1
l
E=
JA
NEEN
1
De mini eter
i
Federalist.
r
9
r
1
t
r
0
n
enp^ke’dat k Europeeske bislissingen
r
hoe mear ienheit yn Europa, hoe leaver hy
it hat. Mar der sit de oast net. Hwant hy
r
k
i-
I
dermei it bistean foar in great part.
De Nederlanske boer wol dy kant wol ut,
Abonnementsprijs
f 1.50 per kwartaal bij vooruitbetaling
Advertentieprijs: 12 cent per m.m.
Giro 87926
S3
Tante Pos wrydt duurder. Het tarief voor
locale en interlocale brieven en briefkaar
ten in het binnenbands postverkeer zal,
bakens de Memorie van Antwoord van
minister J. Algera 1 cent hoger worden.
De voornaamste walgingen der tarieven
in het buitenlands verkeer betroffen de
brieven (voor een gewicht tot en met 20
gram verhoogd van 20 tot 25 cent, met
verdere verhogingen b|1 groter gewicht),
de briefkaarten, dio va.n 12 tot 15 cent
worden verhoogd en drukwerken, waarvan
het tarief per 50 gram van 4 op 5 cent
komt met evenredige verhoging van het
minimum.
Proefmobllisatle. Minister Staf heeft aan-
gekondlgd, dat de derde divisie volgend
jaar begin Augustus voor een proefmoblli-
satie zal worden opgeroepen. De juiste
datum van oproeping zal tot op het mo
ment dat de aanplakbiljetten verschijnen
geheim blijven, evenals de bestemming die
de troepen drie dagen na do bekendmaking
moeten hebben bereikt.
It jlld hat m<ear stelen deade
as it izor lichems.
n
r
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie:
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Voor het goede doel: Europa één,
Legt men thans de eerste steen,
In Bolsward, stad der steden
Gaat men de eenheid smeden.
Het ideaal hier nagestreefd.
Heeft jaren in ons hart geleefd.
De grenzen) weg, de uitvoer vrij;
’t Is van belang, voor u en mij.
De ruimte hier voor ons te klein,
Zal groter in Europa zijn.
Bij stemmen in een Burenland,
Kreeg men een kijkje op de stand,
'k Ga niet achterblijven; Voor dit doel
De harten warm, de hoofden koel;
Men helpt elkander en zich zelf,
Het is nu t|jd, ’t is kwart voor elf.
J. S.
hem wordt gevraagd.
Een leder weet er van en degene, die zon
der wettige reden thulsbiyft Is In hoge
mate onverschillig.
Maar dit sullen er weinigen zyn, zeer wei
nigen zyn, dank z|j het feit, dat de pro
paganda ook zo eensgezind word gevoerd.
Wie wel eens gedapht mocht hebbep, dat
Meent U, dat de Europese volkeren
bepaalde gemeenschappelijke belangen
voortaan gezamenlijk dienen te behartigen,
en wenst U daartoe
een VERENIGD EUROPA
onder een EUROPESE OVERHEID
en met een DEMOCRATISCHE VERTEGENWOORDIGING,
te omschrijven in een
EUROPESE GRONDWET?
Voor een nationaal ballet,
van O., K. en W. heeft de Tweede Kamer
voor 1053 ’n bedrag gevraagd van f 50.000
ter vorming van een nationaal ballet.
Mooie order. De Amsterdamse drukkery
en ultgevery J. H. do Bussy kreeg de op
dracht 25000 huisbijbels in de Zuld-Afrl-
kaanse taal te drukken, waarvoor het pa
pier en het bindwerk ook door Nederlandse
firma’s zullen worden geleverd.
Verblinding van tegenliggers. By de be
handeling van de begroting voor Verkeer
en Waterstaat in de Tweede Kamer werd
gevraagd maatregelen te nemen tegen hat
nog steeds veelvuldig voorkomen van ver
blinding van tegenliggers.
Zus Jaar voor ontaarde vader. De los werk
man Gerben de H. te Boornbergum Is door
de Leeuwarder Rechtbank wegens het ple
gen van onzodeiyke handelingen met zyn
eigen minderjarig kind veroordeeld tot 6
jaar gevangenisstraf met aftrek van voor
arrest.
Minderjarige aangehouden. De Leeuwarder
politie heeft op last van de officier van
Justitie te Utrecht aangehouden de min
derjarige S. S. en haar op transport ge
steld near de St. Rudolphstlchtlng te Ach
terveld.
aan de kiezers der Gemeenten Bolsward en Delft
b|j de proef-referenda aldaar op
Woensdag 17 December 1852
Dordtse fabriek gaat sluiten. De N.V.
Stikstofbindingsindustrie Nederland zal
haar poorten sluiten. De directie heeft het
personeel, dat thans 150 man telt, aange
raden ander werk te zoeken daar het on-
mogeiyk is gebleken de buitenlandse con
currentie het hoofd te biyven bieden. De
datum van sluiting der fabriek is nog niet
bekend.
brocht wurde. Mear ienheit yn Europa, dat
kin elk winskje, né, dat moat elk bigcare,
hwant der leit de takomst.
Propagandisten gearresteerd. Onder ver
denking van gelden zyn op last van de
Offl'cler van Justitie te Zwolle zes propa
gandisten voor de R.K. vereniging „So-
brlütas" gearresteerd.
belangstelling uitzien naar het resultaat.
En.natuuriyk, het gaat ook tegen iets.
Heel deze kernachtige, originele en eens
gezinde reclame gaat ergens tégen, Kyk
maar by Wobma In de etalage op de rich
tingaanwijzer, dan weet U waar het togen
gaat.
Al was doze actie kernachtig, origineel en
eensgezind, als ze niet doeltreffend was
geweest, zou alles voor niets geweest zyn.
Maar zo er ooit een actie is gevoerd, die
dat wel was, dan was het deze. Met span
doeken laten w|j, nuchtere Friezen, ons
niet overtuigen. Wij heffen geen leuzen
aan, omdat een ander het ook doet. Wy
willen weten, waar het om gaat. Welnu,
een ieder die kan lezen en ieder die kon
luisteren, weet dit thans. In populaire en
gedocumenteerde artikelen is getracht dui
delijk te maken waarom het gaat. Pers
en radio hebben zich niet onbetuigd gela
ten. Sprekers van naam kwamen naar
Bolsward. De ouden van dagen werden niet
vergeten. Geen enkele maal werd een me
ning opgedrongen. Niemand werd de mond
gesnoerd. Ieder had vrijheid van spreken.
Deze actie heeft velen nader gebracht by
de kern van de zaak.
En al kunnen we allemaal wellicht nog niet
alle consequenties overzien, in welke rich
ting het moet gaan, is een ieder wel dui
delijk.
Bolswarders, ken uw taak.
Niemand biyve achter zyn mening te zeg
gen, met een rode stip voor het „ja” of
voor het „neen”.
Vergeet niet te stemmen.
Vergeet ook niet uw buurman te waar
schuwen, zo hy het wèl mocht vergeten.
de J.
Men mei tsjintwurdich wol in kop as in alme-
tïak hawwe om alle nammen, dy’t mei in
pear letters oanjown wurde, utinoar to bal
den. En dat is der nei de oarloch net better
op wurden, hwant de Amearikanen wiene üs
de verschillende politieke partyen in ons
goede vaderland er enkel maar zyn om
elkaar dwars te zitten en zo mogeiyk af
en toe een hak te zetten, hoeft hat als een
bavt-ydlng ervaren, dat hot ook nog mo-
geiyk Is, dat de een naast de ander gaat
staan, dat men alias samen doet. Samen
een comité vormt, samen actie voert, sa
men gVaée vergaderingen belegt. Boven
alle verdeeldheid en boven het eigen belang
van iedere groep is er een tot verbiyding
stemmende eenheid als het gaat om ons
hoogste belang, onze gemeenschappeiyke
vryheid, onze gemeenschappeiyke toe
komst, ons gemeenschappelijk bestaan in
een nieuwe situatie.
Deze eenheid heeft velen werkeiyk goe’d
gedaan. Ze heeft slechts één gevaar. Er
zijn nu eenmaal mensen, die alleen maar
tot activiteit worden geprikkeld, als het
ergens tegen gaat. Iets, waar we het alle-
jmaal over eens zijn is ónmogelijk in staat
I deze mensen tót een daad te brengen. Het
is gevaarlijk te denken: dit komt zonder
m|j ook wel goed, hier zijn zoveel voor, het
komt op een stem niet aan.
Iln werkeiykheid komt het op die ene stem
(wèl aan. Het gaat ook om de laatste stem.
Die is nog belangrijker dan de eerste. Bols
ward moet een goed figuur slaan. Tegen
over dat Duitse stadje waar meer dan
70 pet. stemde, tegenover Delft, waar ook
alles op alles wordt gezet om met een
hoog percentage uit de bus te komen, te
genover de Nederlandse Raad der Europese
Beweging, die Bolsward vol vertrouwen
heeft uitgekozen en kosten nog moeite ge
spaard heeft om de inwoners duideiyk te
maken waar het om gaat. Tegenover
Europa en tegenover de wereld, die vol
sawol de tünder hat op it agrarysk gebiet
yn Europa al jierren de foarstap yn technyk
en organisaesje, hy is de hurdriderij wol
treast. Foar de agrariërs yn Nederlan soe it
weifallen fan de grinzen in jubeldei jaen,
der is gjin mis op. Mar dizze jubeldei foar
de sterken is in dei fan jammer foar de swak-
ken yn elk lan fan Europa, dat op in leger
peil stiet of faktoaren fan groun en waer
mei dy dingen fier de baes. Wy libje stikken
mear yn it ynternasjonale flak. Tink allin-
nich mar ris oan de hünderten emigranten,
har famyljes en relaesjes. En noch wint dit
oan. De aksje, dy’t de griene flaggen yn ’e
stêd brocht nat en dy’t moarn syn hichtepunt
krije sil, hat der ek wer ta byaroegen. Hoe-
■folle krekt en fan hokfor kwaliteit, dat kin
men fuort net sizze, mar it tempo fan party
minsken is omheech dreaun, dat stiet fêst.
De kant üt fan mear mcimekoar oparbeizjen,
dat is de goede kant, jawis. Mar dat wist men
eartiids ek wol. Dat hat altyd sa west. Al-
linnich der sitte ek biswieren oan, der sille
ck dingen forlern gcan, der moatte ek offers j
De historie verhaalt van het oude Hellas. In zijn nadagen vertoonde
het een opvallende gelijkenis met de toestand, waarin Europa nu verkeert.
Daar evenals hier een grote cultuur, die haar invloed over de gehele
wereld deed gelden. Daar evenals hier verdeeldheid en strijd tussen
de staatjes onderling. En daar, alweer als hier, herhaalde pogingen om
tot eenheid te geraken.
Maar ondanks de dreigingen van buiten is het nooit tot een Griekse
federatie gekomen.
Zo raakte het met Griekenland gedaan en het werd eerst een slagveld
en daarna een museum, waar de nazaten van grote voorouders geen
hogere aspiraties meer koesterden dan het rondleiden van ryke buiten
landse toeristen door een land, dat eens het centrum van de wereld
was geweest.
De geschiedenis kent vele voorbeelden van volkeren, die ten onder
gingen omdat zij op het critieke moment *niet de geestkracht en de
moed hadden om de nieuwe, beslissende stap te zetten welke de om
standigheden vereisten.
De Amerikaanse kolonisten hebben in 1787 die moed en die geestkracht
wel gehad. Toen zy hun vryheid hadden veroverd, vormden zy een
„Bond van Vriendschap”, die sterk geleek op wat wy thans in Europa
hebben. Een aantal hunner echter ging verder. Zij noemden zich de
Federalisten en eisten een federale grondwet voor de Verenigde Staten
van Amerika. Na een harde stryd van tien jaar kregen zy hun zin
en werd de grondslag gelegd voor de Amerikaanse federatie, die thans
de meest welvarende staat ter wereld is.
Maar vanzelf ging het niet. Het Is een illusie te geloven, dat Europa
onvermydeiyk één zal worden omdat de noodzaak zo groot is. Men
moet niet alleen het teken aan de wand verstaan, doch ook ernaar
handelen.
En daarom hebben wy uw medewerking nodig. Slechts indien allen de
handen ineenslaan, kan het doel worden bereikt. De federalisten kunnen
reeds op verschillende successen terugzien de Raad van Europa te
Straatsburg, het Schuman-plan, de wederopneming van West-Dultsland
in het Europese geheel dit alles zou niet zo snel tot stand zjjn ge
komen zonder het voortdurend Ijveren der federalisten. Maar het is
niet genoeg. De Europese federatie is er nog niet en zij zal niet komen
wanneer niet allen die hun verantwoordelijkheid in deze tijd beseffen,
zich aaneensluiten en hun steeds groeiende invloed by regeringen en
parlementen doen gelden.
In onze ryen bevinden zich Rooms-Katholieken en Protes
tanten, socialisten en liberalen, kortom allen, ongeacht hun
positie in het maatschappeiyk leven, die met behoud van hun
eigen religieuze en politieke overtuiging toch gemeend heb
ben tezamen te moeten gaan op de weg die naar het Ver
enigd Europa voert,
We hopen zeer, dat ook U besluiten zult met ons te arbeiden
aan het welslagen van deze grote onderneming. Een eenvou
dige maar zinvolle daad daartoe is het voor U als stemge
rechtigde burgers van Bolsward morgen Uw stem uit te
brengen.
Geef Uw stem aan ons streven,
Mocht U ondanks deze uiteenzetting nog niet zyn overtuigd
van de wenseiykheld, ja van de noodzaak van een Verenigd
Europa, stem dan togen. Maar leder geval stem!
Dat Is een teken, dat U bewust leeft en hebt willen naden
ken over deze dingen.
Friese koe geeft record-vetgehalte. Een
der koeien van de veehouder B. Mulder te
Nyega (Fr.) -heeft waarschyniyk een Ne
derlands record gevestigd voor het vetge
halte In de melk, zy heeft nameiyk melk
gegeven, die volgens het onderzoek van
de zuivelfabriek te Opende 15.6 pet. vet
bevatte. De waarde van deze melk was
ongeveer één gulden per liter.
Gas-gevaar. Te Schiedam moesten de be
woners worden gewaarschuwd, dat tenge
volge van een defect aan de drukregula-
teur het gevaar voor gasvergiftiging be
stond, onder welke omstandigheden de ad-
junct-directeur van de technische bedry-
ven niet eens durfde beslissen, dat het
alarm-bericht via de radio-distrlbutle om
geroepen mocht worden, omdat..de mi
nister van O., K. .en W. hierin moest wor
den gekend!
Geen gratis onderwijs? Over de afschaf
fing van schoolgelden voor al het onder
wijs wordt door het ministerie een ultge-
breld onderzoek ingesteld, doch de minis
ter la van mening, dat kosteloos onderwys
over de gehele linie niet nodig Is om een
ieder, die capaciteiten en lust heeft hot ge
hele onderwys te volgen, daartoe, ongeacht
de financiële positie dor ouders, In de ge
legenheid te stellen.
„Voor het Gezin”. Het hoofdbestuur van
de R.K. bond „Voor het Gezin” zond aan
de leden der Staten Generaal een open
brief, waarin op een verbetering van de
regeling van de klnderbyslag wordt aan
gedrongen.
Drie rvnandon voor f 1500. Een melkaiyter
te Utrecht, die by een Inkomen van 6 ft.
7000 gulden een meevallertje van f1500
had verzwegen, hoorde een gevangenis
straf van drie maanden tegen zich eisen,
waarvan twee maanden voorwaardeiyk,
Mr Stikker plantte bloembollen. Als am
bassadeur der Nederlanden, heeft mr D. U.
Stikker Vrydag de eerste bollen voor 80.000
rode, witte en blauwe tulpen geplant in de
„Festival Pleasure Gardens” te Londen.
Deze tulpen zyn een geschenk van ons land
ter gelegenheid van de kroning van ko
ningin Elizabeth In het komende voor
jaar.
Morgen, is het zover. ’nog nooit gehoord heeft wat morgen van
Morgen, twaalf uren lang, van acht tot
acht uur, hebben meer dan 4000 Bolswar
ders de morele plicht om naar de stembus
te gaan.
Morgan is het voor Bolsward een verant-
woordeiyke dag.
Eens begon van Alkmaar de victorie, mor
gen kan van Bolsward de victorie begin
nen.
Eigenlijk is die victorie er al.
Zag U ooit zo'n kernachtige, originele,
eensgezinde en doeltreffende propaganda?
Kernachtig, want een ieder die in Bols
ward komt, voelt als het ware de Euro
pese sfeer, de stad ziet groen van vlaggen
en emblemen. De kranten heus niet al
leen de onze staan er vol van. Ieder in
Nederland en velen daarbuiten, benijden
onze goede oude stad. Ieder in Nederland
en velen daarbuiten zien morgen met stij
gende spanning toe.
In Bolsward is morgen een groot aantal
journalisten, persfotografen, film- en ra
diomensen geconcentreerd. De telefoonlij
nen naar de redacties van Nederlandse en
buitenlandse dagbladen krijgen hot zwaar
te verduren.
De radio vertelt ’s middags reeds, hoe de
stemming ’s morgens verliep, geeft
’s avonds in de nieuwsberichten een over
zicht en geeft later vliegensvlug de uit
slag door.
Morgen staat Bolsward in het felle schijn-
werperlicht van nationale en internationale
belangstelling, dank zij de propaganda, die
zo kernachtig was. Maar ook origineel.
Natuurlijk waren er borden, natuurlijk aan
plakbiljetten, maar maakten ooit bij een
verkiezing de scholieren opstellen, of plak
ten ooit de kinderen van de kleuterklassen
ter popularisering van een stemming
plaatjes?
Ontving U ooit zoveel brieven en pakjes
met een speciaal stempel of prachtig uit
gevoerd slultzegel?
Ontving U om een andere, greep te doen
ooit een busje gratis koffiemelk, alleen
om U er aan te herinneren, dat het zover
was? Werden ooit zoveel etalages geïnspi
reerd op e«|i verkiezing?
Ja zeker, origineel was de campagne ze
ker, zodat geen mens kan zeggen, dat hy Mar likegoed as alle idealen kin men se mak-
wy, en der wurdt jinsen om fochten. Us pri-
zen lizze ynternationael leech, meitsje de
grinzen fri), sizze wy, en hja sille stikken’
omheech gean. Litte alle lannen profiteare
fan dizze prima produkten, wy kinne jit mear
meitsje en jit sterker yntinsivearje, as de
grinzen mar iepengeane.
Né, yn dizze hoeke kinne alle minsken graech
derfoar wêze. Mar oare lannen, binammen
dy«nei in swakke lanbou, hwat sizze dy hjir-
tt:_ i jn 5jnypt bistean yn
har omstannichheden, hoe wurdt it dan as
der mear Nederlanske suvel, grienten, fruit
en safierder yn dy lannen komme sille foar
prizen, dy’t yn har eagen tige leech binne.
Wurdt dan har eigen bistean net bidrige?
Hja hawwe dat béste lan net, hja sitte yn
bercheftige, droege kontrijen, hoe sille hja
dizze dingen sjen? Nederlan produsearret de
molke foar likernoch 20 st. de kilo, mar hja
kinne gjin bistean fine as hja net 35 sinten
barre. Hwat moatte hja dan as de grinzen
alhiel iepen geane? Sjoch dat is de oast. Net
foar üs mar foar praktysk alle oare Euro
peeske lannen, Denemarken miskien ütsün-
dere. Ik wol mar sizze, dat it net in greate
toer wêze sil foar üs om moarn hjir yn Boal-
sert troch de stimmerij op dit stribjen ja to
sizzén, mar dat it tsjientallen jierren kostje
sil om dizze dingen sa üt to fieren, dat de
foardielen foar de iene skea fan de oare
wurdich binne en tastimd wurde. Oer de
winskelikheit kinne wy it gau iens wêze, oer
de praktyske trochfiering sille wy jit jierren
arbeidzje moatte. Reden tomear, om der flink
oan mei to dwaen, sizze jo? Dat liket my ek
sa ta, achte lózer. ‘Hwant, dat Europa dy
kant üt moat, dat is sa klear as de dei.
tsjin hat. Wy wolle dy kant wol üt, hwant
it is üs sterkste side en de wolfeart fan Ne-
derlUn soe der kolossael by winne. Mar de
lannen mei in sterke yndustrv en in swakke
Unbou wolle oarsom. Gjin folk kin syn eigen
linbou yn 'e steek litte, hwant dan is er fuort
jifhinkelik fan oaren. Hy moat dy yri wêzen
hAlde ck al is it net botte fleurich op dat ge
biet. En gjin Un doart it syn minsken oan to
I dwaen bleat to stem oan de ynfoer fan bet- r,.z
tere en goedkeapere produkten, hwer’t hja fier boppe oan. Meitsje de grinzen frij, sizze
net tsjin opwoechsen binne. Yn dat sirkeltsje
draeije wy nou roun, hjoed en moarn mei
de flagge derby en dan wer sünder flagge,
mar de tsj instellingen bliuwe like great.
En dochs moat it dy kant üt: Europa moat
mear ien wurde. De federalisten hawwe nou
yn ’e holle, dat hja dizze situaesje allinnich
forbetterje kinne as de frijwillige meiwur-
king foroare wurdt yn in demokratyske Euro
peeske mienskip, hwer’t alle frije Europees
te lannen oan meidwaen sille. In mienskip 1 ^an- Hja hawwe nou al
hwer’t ek macht oan jown wurde moat. Un- 1 k"' 1
e i misbere macht om detsjinstan to oerwinnen.
Europa mear ienheit to jaen, dy binne wol Geleidelik wolle hja de lannen wenne oan
i en regelingen.
De agrariërs binne al sünt 1947 drok dwaen-
de mei dizze saek. Doe is de I.F.A.P. stichte.
Der is wer sa’n wurd. De Internationale Fe-
derration of Agricultural Producers hjit it
op syn Sneins. De internationale federatie
fan argrarische produsinten, soene wij sizze.
Yn Parys hat dizze organisaesje lestendeis
har 14e greate gearkomste halde. De biken-
de Mr Linthorst Homan, dy’t wy hjir for-
line wike ek hiene, hie der de lieding. Hja
wrotte troch al is it jit allegearre stüdzje en
ündersyk. Fryslan as in argrarvske provinsje
mei tref like prestaesjes soe wol greach wolle,
dat it hwat hurder eine, mar dé tsjinstelling-
gen binne nou ienkear net maklik to oerwin
nen. Dit nimt net wei, dat eltse foarütgong
yn dizzen, winst bitsjut foar de bisteansk^n-
sen fan dc Fryske ooer. Derom kinne wy
hjirre mei alle leaf de cn oertsjöging dc fier
dere ienwurding fan it Europeeske boerefolk
stypje. Der is yn Europa jit plak foar folie
mear goede kij en bollen, setters en siedsied,
griente en fruit, blommen en blombollen.
Mei de molkproduksje en it fet stem wy
liker winskje as bilibje, hwant mear ienheit
freget ek mear iensens, mear dwaen om in
oar, mear litte om in oar en dat hat tusken
groepen en lannen der altyd tige om spand.
Ja, men mei sizze, dat sil der j immer wer
swier ynhingje, De forklearring is tige bi-
gryplik. Om foarüt to kommen moatte bi-
steande dingen wike foar nije, lju, dy’t klear
mienden to wêzen, moatte fannijs yn it'spier,
der moatte wurkwizen foroarie, der moatte
bidriuwen wizige wurde, dierore dingen óf-
brutsen en ünbikende methoaden eigen mak
ke wurde. It is in lange en swiere wei om
