w
99
B.B.: SYMPTOOM VAN ONRUSTIGE TIJD
KRIS-KRAS door Nederland
Martinytoer
üs hjoed
De wervings-actie ook in Friesland ingezet
Fan de
Marijke har jierdei
Proces-Oradour
45 doodvonnissen
to sizzen
^Afsluitdijk hield het
royaal”
Zesvoudig Breda
Zierikzee evacueert
Dinsdag 17 Februari ’53
No. 13
Streekblad voor West- en Zuidwest Friesland
Uitgave van DruRKerij Fa. A.J.O8INGA -
B o 1 s w a r d
orige
i de-
49e Jaargang
Bolswartls Nieuwsblad
ïauta
mga
i va»
uu»
1.Ï0
er.
P.
r Ds
(Foto Paul Huf)
1.45
van
spre-
aan
Binnen enkele dagen
DN.
5
Tj. de J.
1
na.
na.
Hwat Is hja yn es,
Ub lytse Prinaes,
In atrikje yn ‘t hier,
Hwat loket hja bller.
Hja wit It hwat goed:
Myn jierdei is ’t hjoed.
Heit lokkich wer thüs,
't Is feest yn üs hüs.
Dou wurdst nou al seis,
Rilk gau giet de reis
Nei skoalle, elke moam;
Dat stiet dy wol oan.
Doch tige dyn bést,
Dan bliuwst grif net lést,
In lokwinsk fan my,
Dei! Lytse Mary!
B.B. startte in Friesland.
Aan de vooravond der officiële start met
de werving van vrijwilligers voor de orga
nisatie Bescherming Bevolking in de Noor-
teijn.
Isrtp
k.
ndtjk
da.
uur
n In
king
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie:
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Abonnementsprijs
f 1.50 per kwartaal bij vooruitbetaling
Advertentieprijs: 12 cent per m.m.
Giro 87926
ten,,,
Uitg.
Militair Tribunaal te Bordeaux heeft
>lant
op-
dult-
lant-
nde-
iel.
en 2
lauw
aan-
e en
jaar
r en-
:eker
en
ziet,
and-
m.
D.
:oede
laar,
n de
Ingei
die
rden.
som-
ge-
ihter
ngst
uit-
naar.
77?
van
ef-
>dem
ge-
rlijks
kali,
y de
rond
De
irjjk,
it de
issen
baar
stige
n. de
ver-
n de
een
rfcin-
aan-
■den:
□late
ons
de calsten oanlutsen hat.
Hwat dogga sendellngen en mlSBlonariasen
oars? Hwat dogge geleardcn en formo-
gendo lju dy’t harren yn oharltativo of
MORGEN VERJAART H. K. H. PRINSES MARIJKE, DE LIEVELING
VAN ONS VOLK, HET ZORGENKINDJE VAN ONS
KONINKLIJK GEZIN
maar vóór zich een beschermende muur
had kunnen optrekkem. Doze muur, opge
bouwd uit de geïntegreerde N.A.T.O.-strfjd-
krachten, 1b nog wel niet uitgegroeid tot
een ondoordringbaar vestingwerk, maar zy
houdt toch de belofte in, dat, indien de W.-
Europese landen voortgaan met de opbouw
van hun strijdkrachten, een agressie kan
worden weerstaan.
trouwen in de beschermende kracht van de
N-A.T.O. over West-Europa heeft verbreid.
Ztfn gezag als leider van de kruistocht, die
de wereld van Hitler en een mensonwaar
dige dictatuur heeft verlost en de beteke
nis van het onuitputteljjke arsenaal Ame
rika, deed de regeringen met de ene hand
het zwaard en met de andere de ploeg
hanteren.
De grote massa werd eerst van het ver
lammende gevoel van machteloosheid ver
lost, toen de groeiende weerbaarheid van
de N.A.T.O. zich op allerlei wijze ging ma
nifesteren. De regering kon daardoor haar
plannen ten aanzien van de „Bescherming
Bevolking” bekend maken, zonder dat er
een paniek ontstond. Had men in 1948
mededelingen over de burgerlijke verdedi
ging gedaan, duizenden mensen zouden ge
dacht hebben, dat het oorlogsgevaar groter
was geworden. Het zou niet vreemd ge
weest zijn, als een mededeling in die tijd
een stormloop op winkel# en banken ten
gevolge gehad zou hebben. Ook zou men
toen waarschijnlijk weinig vertrouwen ge
had hebben in de beschermingsmaatregelen
omdat er geen luchtstrijdkrachten en geen
legers waren om aanvallen op hot achter
land tegen te gaan,
Het bescheiden optimisme van het ogen
blik maakt, dat de „Bescherming Bevol
king" gezien wordt als een symptoom van
een onrustige tyd. Men heeft het probleem
nuchter bekeken en men is tot het inzicht
gekomen, dat huis en haard niet alleen
beveiligd kunen worden door een leger aan
de grenzen, maar dat 'ook een bescherming
van het achterland noodzakelijk is,
De groeiende kracht van het leger bracht
logischer wijze meer vertrouwen in de mo
gelijkheid van de verdediging van het ach-
Misskïen dat mem ’t seit,
’t Stil mei har oerleit,
Dy stakkers fan bem
Ha alles forlern;
Gjin boartersguod mear.
Licht slüt it petear:
Dy bemtsjes der krij’
Hjoed ek hwat fan mij.
It feest giet, tomük,
Nelst stil om ’e hoek.
Mem hat grif forteld
Fan wetter en kjeld.
De stoarm yn ’e nacht,
Dy’t hiel ünforwacht
Syn spoaren nelliet,
Fan tink en fortriet.
De moedeloosheid om het niet in vervul
ling gaan van de idealen, welke geleid
hadden tot de oprichting van de U. N. O.,
was niet alleen In ons land merkbaar, maar
In heel het door de oorlog zo verzwakte
West-Europa. Fransen zowel als Nederlan
ders meenden in die eerste jaren na de
oorlog iedere dag de loorbraak van de
rode vloedgolf uit het Oosten te kunnen
verwachten, een onstuitbare vloedgolf,
want we konden toen voor de Instandhou
ding van de vrede niets anders bijdragen
dan ons hartstochtelijk verlangen naar die
vrede. Het pessimisme uit die dagen ultte
zich o.m. in de zeer beperkte mate, waarin
er bij de spaarbanken geld werd gestort.
Sparen is Immers een bewijs, dat men in
de toekomst gelooft; wie geen toekomst
voor zich ziet, spaart niet.
In de afgelopen twee jaar is een en ander
belangrijk veranderd. Nemen we weer de
spaarzin als maatstaf het Is natuurlijk
eën betrekkeiykë maatstaf dan kunnen
we uit de geleidelijke toename van het aan
tal spaarders en de grotere stortingen bü
de spaarbanken concluderen, dat men
thans in brede kringen met meer vertrou
wen in de toekomst kijken durft.
Het herwonnen vertrouwen is niet op de
laatste plaats te danken aan de groeiende
samenwerking in de Westerse wereld. Toen
België, Engeland, Frankrijk, Luxemburg
en Nederland zich in 194§ aaneensloten in
de Wlest-Europese Unie, zagen velen in dit
pact een nutteloze wanhoopsdaad van lan
den, die met de rug tegen de muur stonden.
Wat bleek echter? Spoedig na de in wer
king treding van de uit de West-Europese
Unie gegroeide N. A. T. O., was de situatie
reeds zo zeer veranderd, dat West-Europa
niet meer met de rug tegen de muur stond,
ver-
ver-
i kan
irlijk
nevr.
ir en
Lazen
is bij
derd.
x het
J.
„ue tael is 't folk," dit wurdt aloan
Troch knappe mannen leard;
En as it folk syn tael forsmyt,
It rekket ek syn folksaerd kwyt,
En fait tobek ta neat.
Generaal Elsenhower Is in zijn functie van
opperbevelhebber van de N.A.T.O.-stryd-
krachten de profeet geweest, die het ver-
Er is geen sprake van dat de Afsluitdijk
het maar net „op het nippertje” heeft ge
houden in de stormnacht. Al is de schade
aan de dijk misschien enige honderddui
zenden groot, de dijk heeft er op geen en
kel punt critiek voorgestaan, zei ons de
directeur van Zuiderzeewerken, ir M. Kla-
sema.
Al zouden er door gaten in de Afsluitdijk
grote hoeveelheden water het Ijsselmeer
binnenstromen, dan nog zouden de gevol
gen niet catastrophaal zijn. Het water
langs de IJsselmeerkusten zou slechts en
kele decimeters stjjgen en niet enkele me
ters, zoals werd gezegd.
Op 1 Februari bleef het watergeweld nog
belangrijk beneden het uithoudingsvermo
gen van de Afsluitdijk. De d|1k 1b bestand
tegen een waterhoogte die volgens de kans
rekening eenmaal In de 1000 jaar voor
komt, En deze hoogte heeft het water op
1 Februari niet bereikt.
terland. Dit vertrouwen heeft zich gema
nifesteerd bil de opzet van de organisatie
„Bescherming Bevolking”. De aanmelding
van talrijke vrijwilligers nog voordat de
officiële werving begonnen in, wettigt de
verwachting, dat tienduizenden Nederland
se mannen en vrouwen bereid zullen zijn
hun aandeel bi) te dragen in do beschi
jning van wat ons het heiligste en dier
baarste la: onze vrijheid, onze gezinnen en
ons bezit
jaen oan eigen stén of groep, hwant dlzze
hat de earste rjuchten, mar it is jlt In stap
fierder, bllangeleas op to kommen foar dy-
jlngen, dy’t ta In oare groep blhearre.
Bllangeleas: gjin stille profiteur üt In oar-
mans earmoede en gjin bltelle propagan
dist of baentsjegast. En dit Is de kréft fan
It Nederl&nske folk, dat It sokke mlnsken
yn alle groepen en klassen, rangen en
stannen jlt safolle bisit.
Dit is It salt, dat It folk soun haidt. Dit
Is it blnende lllemlnt yn It folksllbben,
dat In folk makket ta in folk en net ta
millioenen individuen, dy’t elts foar oar,
drave en skreppe om it measte. In folk Is
in hüshaiding yn It great en in goede en
soune hüshaiding lit dit forboune llbben
sjen. Dat is in greate rykdom en in heech
bisit. Hwant It leed, dat troch oaren mei-
droegen wurdt, telt minder swler en it
lok, dat oaren meibllibje, wurdt riker en
djipper field. Egoïsten, ek al hawwe hja
in great materieel bisit, binne altyd earme
minsken, hy of sy stiet allinnich. Mar dy’t
jaen kin en jaende bliuwt, hat net ien
hert, mar tsientallen en hünderttaïlen her
ten, dy’t mei sines of harres klopje yn
itselde rytme.
Dizze nasjonale ramp is troch it meifielen
fan millioenen forsêfte en forlichte en de
freugde fan it offer is troch deselde mil
lioenen aloan djipper en strielender wur-
den. Fjirtjin dagen lang sitte tüzenen mei
Ijochtsjende eagen to hearren nei de radio
en to lézen yn har krante fan dizze wün-
derdiedige stream. As in mearke üt aide
tiden steapelt de goudberch him op. In
eale wedstriid mei it leed en de skea, tilt
it Nederlanske folk yn syn gehiel, Noard
en Süd, doarpen en stêdden, earm en ryk,
op, ta de hichte fan in wierhaftich Kriste-
lik folk. Dy’t him as persoan of as groep
büten dizze aksje hólden hat, hat him
büten dit folk pleatst.
Hja wlene folksfrjemd en as Nederlanner
üntaerd. Hja joegen In parafrase fan It
Kalnswurd: „BIn Ik de hoeder fan myn
broer?” En hja sllle ek yn syn treastleas
omdoarmjen har selskcazen lot fine. Men
mei hoopje, dat de kommende tiid jlt lang
stean mei yn It teken fan dizze sterke ne-
sjonalltelt, dan binne wy, ünder Gods
seine, de takomat treast.
Eerste uitkering. Binnen enkele dagen
kunnen de burgemeesters een mededeling
verwachten van de directeur van het Na
tionaal Rampenfonds. zy worden daarin
gemachtigd aan de in hun gemeente ver
toevende evacué’s, die dit wensen, een be
drag uit te keren van tien gulden per vol
wassene, van vjjf gulden voor kinderen bo
ven vijftien jaar en van f 2.50 voor kinde
ren beneden vijftien jaar.
steatkundlge, of sosiale posysjes mei alle
oerjefte jowe, oare, as dit yn praktyk
brlnge It Is passend dizze ynspannlng to
Uit de Kallsosokgevangenls te Soerabaja
z|jn dezer dagen 42 gevangenen ontsnapt,
na eerst hun bewakers te hebben opgeslo
ten. De gevangenen klommen over de
muur en stalen uit de tuinen van omwo
nenden alle kleren, die aan de drooglijnen
hingen. Politie en militairen hebben inmid
dels 23 man weer kunnen arresteren.
Dijkdoorbraak op Tholen. In de nacht
van Woensdag op Donderdag Is op het
eiland Tholen weer een d|jk doorgebroken
de zogenaamde eerste d|jk by het dorp St.
Maartensdijk. Direct na de ontdekking
Donderdagmorgen vroeg is men met de
Sohr|}f familieleden. 1
Buitenlandse Zaken deelt mee, dat In het
buitenland nog niet altyd een juiste in
druk bestaat over de omvang van de ramp
die Nederland heeft getroffen. De Neder
landse legaties worden vaak Inlichtingen
gevraagd over de toestand van famllle-le-
den In niet of weinig geteisterde gebieden
Het Is raadzaam dat Nederlanders, die
verwanten In het buitenland hebben, de
zen zo spoedig mogbiyk Inlichten over
eigen welstand.
Kater koestert kuikens. De héér N. Le|jen
van do Westfriese djfk by Winkel, heeft
een kater die de moederiyke zorg op zich
heeft genomen voor een paar plopkulken-
tjes. Wanneer de winterse kou te erg wordt
zoeken zy by de kater warmte en laten
zy zich door hem koesteren.
Soda-lndustrie in Delfzijl. Het Is thans
zeker, dat in Delfzyi een grote soda-in-
dustrie zal worden gevestigd, heeft mi-
werd
l er
van te overtuigen, dat hy zich op de dag
van het
die de
Duitser,
kenbaar
schenen,
een Frans
blijft.
Het ministerie van nister zyistra tydens een tweedaags be-
Hot <r> 1 zoek aan Groningen medegedeeld. Voor
deze Industrie zal gebruik worden gemaakt
van de aanwezigheid van zout In de bo
dem by Winschoten, De minister zelde te
vens, dat de veetlglng van nevenbedryven
van de soda-lndustrle niet onwaarschyn-
jyk is. Dit hangt echter ook af van do
ontwikkeling van de chemie.
As ien lid iyt, iyt it hlele llchem. Dit wurd
is brükt by de nasjonale ramp fan 1 Fe-
brewaris. En mei 'alle rjucht! Dat is ek
de reden fan de algemiene dielname oan
de aksjes, dy’t sa, goed as algemien droe
gen wurde troch allo leden fan dat folk.
Dy’t him derbüten haidt, mist it goede
bigryp fan hwat elts minske is: bern fan
syn folk. Dat binne wy allegearre. En
deryn is de moderne opfetting hiel hwat
better as yn de tiid, doe’t sein waerd: Elk
moat himsels mar rédde..
Hjir en dér libje jit sokke minsken, mar
har lüd klinkt as in flok yn in tsjerke.
De leden fan dizze folksmienskip hearre
ien to wêzen yn lok en lyen, foarsafier dit
lok en dat lijen üt nasjonale oarsaken
fuortkomme. Gjin groep kin derby oer ’e
holle sjoen wurde. Dizze selde tins hat de
minske bisiele, dy’t harren to skoar set
hawwe foar de arbeidersklasse. Dat is net
allinnich yn it bilang fan dy arbeiders,
mar likegoed foar it hiele folk. Der kin
gjin sprake wêze fan in soune tastan, as
yn dat folk in groep is, dy’t ekonomysk
en sosiael yn in minderweardlge posysje
sit. In folk is in organisme, in libben ge
hiel en llkemln as in minske soun is
as syn mage of syn lever net yn oarder
Is, llkemln Is in folk soun, as in dlel fan
dat folk yn de lytse loege sit. It Is wier,
men mei freegje, dat dizze groep seis de
hannen üt de mouwe stekt om dizze sltu-
sesja to forbetterjen, mar soms binne dér
de krêften to mlnmachtlch of noch net ryp
en komt dizze sanearlng del op de oare
groepen en de Steat as de hoeder fan It
Hv/rtl hat Gabe Skroar
Malse biefstukken, wittebrood, koffie met room en Engelse sigaretten,
dat waren de geneugten, welke millioenen Nederlanders in de honger
winter van .’44 van de,vrede verwachtten. In deze verwachting zyn we
niet teleurgesteld. Al kostte het ook een lieve cent, we konden toch weer
culinaire festynen aanrichten, die de tong en het gehemelte de verschrik
king deden vergeten van gaarkeukens en bloembollen. Wat we echter
niet gekregen hebben, was die evenzeer begeerde politieke vrede en ont
spannende rust, waarin het goede der harde zich ohbezorgd genieten
laat. In plaats daarvan kwam een zeer gespannen verhouding tussen
Oost en West, een „koude” oorlog, die de zenuwen van menigeen
flarden sloqg.
mlene wolxVêzen. De forroune ieu Is yn
mannich opslcht de leu fan de emanslpaty,
It folweardlch wurden fan greate folks-
groepen, dy’t yn it forllne efterütset wie
ne fan In hearskjende party of groep.
Dizze emanslpaty hat him likegoed sjen
lltten by konfesslonele groepen, sa as Ge
reformeerden en Roomsk-Kathollken, as
by de groep fan arbeiders, de groep fan
de boeren, de groep fan de hhnarbelders,
de groep fan de plattel&nsbiwenners en jlt
folie mear.
Dit forskynsel Is net nuodllk op him seis,
It Is tlge lokkich, hwant allinnich In soun
Uchem, mei genóch wearstón, oppenearret
him krêftlch as ien lid to lyen hat. Som
mige folken, wy tinke hjlr oan Italië en
party Balkanlónnen lltte dit folie minder
sjen, mei as gefolch, dat dizze kwalen
al djipper ynkankerje en al mear en mear
it hiele folksbistean bidriigje.
Salang Sélón en de oare troffen gebieten
net wer soun en tierich makke binne, is
Nederlón net soun.
Dêrom leit üs nasjonale plicht dêrre en is
it neist in died fan it hert ek in died fan
it forstón hjiroan mei alle krêften to ar-
beidzjen. It is dus goed, reedlik en pas
send, dat boeren en boargers, bidriuwen
en ynstelllngen, militairen en seis lju üt
it plak fan tydlike opsluting arbeidzje en
offerje foar dit doel.
Dat is soun nasjonael en it strekt üs folk
ta eare, dat it algemien sa oanfield wurdt.
Wy soene yn dit forban graech in stap
fierder gean en op deselde grounen en om
deselde motiven pleitsje wolle om mei to
dwaen oan de emansipaty fan elk, dy’t
net yn in goede posysje sit, fan eltse
groep, dy’t jit binefter stiet. Dit is win-
liken de moaiste, maetskiplike taek, dy’t
in minske him stelle kin. Net om üs, net
om eigen posysje, mar om de swakkere
en de forhüddüke leden fan üs folk. Dy’t
seis ta in groep heart, dy’t net oan dizze
kwalen lyt, fynt hjlryn In llbbensopjefte,
dy’t troch alle tlden hlnne, de bésten en
Aan de vooravond van het springty beleef
de een geschonden en bedreigd Zierikzee
het treurspel van een verlate evacuatie.
De snel toegenomen wrevel en de starre
onwil van Zierikzee’s burgerij hebben hier
bij heiaas geleid tot dwangmaatregelen.
De cijfers spreken klare taal. Zaterdag 238
evacué’s, Zondag 125. Maandag hoopte men
er 800 af te voeren. Met elkaar nog lang
niet de 3000, die binnen drie dagen zou
den moeten worden verscheept.
De evacuatie-voorwaarden z|jn verzacht.
Drie duizend Zierikzeeëers mogen in hun
stad blijven inplaats van vijftienhonderd.
Vijftig middenstanders en een enkele vee
houder krijgen veertien dagen respyt.
Respyt op een door gevaar, jaloezie, egoï-
me, wanbegrip, angst en water ondermynd
en afbrokkelend huizeneiland in een on
afzienbare, vrleskille waterplas, die even
groot Is als de Snekermeer.
Dit Zierikzee, rondom zyn kerk en Haven
plein doet denken aan de steeds verder
onder water wegzakkende top van een
reusachtlge termietenheuvel, die aan alle
kanten afbrokkelt. In de geteisterde, van
de haven aflopende straatjes, zyn de ver
zakkende gevels onderspoeld. Oude hulzen
en schuren zyn Ingestort.
drama niet by de troep bevond,
gruwelen bedreef. Een andere
Gerhard Noble, werd ontoere-
verklaard; hij was niet ver-
daar hy reeds geruime tyd in
—j krankzinnigengesticht ver-
OverjjsselBe boeren helpen. Tot op Vry-
dag j.l. hebben de boeren in Overyssel de
voedselcommlssaris toegezegd het volgen
de ter beschikking van de getroffen ge
bieden te stellen: 1.578.155 kilo hooi,
1.240.650 kilo stro, 881.000 kilo voederbie
ten, 7320 kilo krachtvoer, 179.225 kilo voe-
deraardappelen, 3000 kilo consumptieaard
appelen, 16.440 kilo haver, 95.275 kilo kull-
voer, 1770 kilo gedroogd gras, 12.532 kilo
rogge, 500 kilo wltlofwortelen, 180 run
deren en f 20.500 om de vervoerskosten
te betalen.
Rampenfonds 47.5 mlUloen. Gisteravond
werd medegedeeld, dat de totaal opbrengst
van het Nationaal Rampenfonds reeda
f 47.500.000 bedroeg.
Het
thans uitspraak gedaan in het proces te
gen de Duitsers en Elza^sejrs, die be-
ti okken zyn geweest by de massamoord
savraiAtevv »cuj gvuvwguc autvi v
,Ue hulpverlening in de afgelopen dagen The\
had belangrijk kunnen worden versneld, I T -----
als het radionet, dat ter beschikking zal
komen van de organisatie Bescherming
Bevolking thans in werking had kunnen
treden,” zei de secretaris-generaal van
Binnenlandse Zaken, dr M. J. Prinsen in
een openingstoespraak. Iedereen wil hel
pen. Maar dan dient ook iedereen te weten
wat hem of haar te doen staat. Dit geldt
ook by een mogeiyk bombardement van
steden of dorpen, aldus spreker.
deiyke provincies, vond Vrydagmiddag op 1
initiatief van de Commissaris der Koningin
in Friesland, mr H. P. Linthorst Homan,
in „De Harmonie” een 'provinciale byeen-
komst van genodigde autoriteiten plaats.
in Juni 1944, waarby 642 mensen om het
leven kwamen.
Er zijn 45 doodvonnissen geveld, waarvan
43 by verstek. Slechts twee ter dood ver
oordeelden bevinden zich in Frahse han
den en konden worden berecht: het zijn
de voormalig®) Duitste SS-er' Karl Lenz
en de Elzasser sergeant Boos. De overige
beklaagden kregen dwangarbeid of lang
durige gevangenisstraffen.
Eén Duitser Erwin Degenhardt,
Dr ir Ch. T. Groothoff, voorzitter van de vrÖgesproken~hy wist^ het tribunaal
Stichting Bescherming Bevolking, vertel
de, dat in vyf andere provincies zich reeds
ruim 40.000 mannen en vrouwen hebben
aangemeld. Hy was overtuigd, dat het
Noorden dit aantal met enige duizenden
zou doen stijgen.
De Commissaris der Koningin deelde mee,
dat Maandag j.l. officieel met de werving
zou worden begonnen. In Leeuwarden meld
den ziéh reeds 718 mannen en 261 vrou
wen; in sommige plattelandsgemeenten
van Friesland werd het benodigde aantal
reeds voor 100 pet. verkregen.
Ook voor de bescherming van waterstaats
werken in oorlogstyd zullen vrywilllgers
worden opgeroepen, waarby men zyn voor
deel helaas zal kunnen doen met de
in de afgelopen dagen elders en hier op
gedane ervaringen.
