DE RAMP HERDACHT
■ll
KRIS-KRAS door Nederland
Qabe Skroar
Fan de Martinytoer
Alve Stêddentocht
Ruiltransactie met
Amerika?
Afsluiting zeegaten
biedt grote
perspectieven
t.
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
us hjoed
to sizzen
Y'"
- Wi
I
50e Jaargang
No. 9
Dinsdag 2 Februari 1954
Hwat bat
dy’t himsels forbyldt gjin
Nu, een jaar later.
trochsetter,
Tsj. de J.
PYTè
Abonnementsprijs f 1.60 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Advertentieprijs: 12 cent pei mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: Fa A. J. OSINGA te Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 15
Telefoon 451 - Na 18.30 uur 305 of 335
(K 5157)
Klokken in de storm.
We dachten dat we het begrepen. Maar
we hadden er geen idee van. We waren
er niet bij, toen in die zwarte nacht de
klokken begonnen te luiden in de dor
pen op de eilanden, toen sirenes gilden,
toen haastige stappen klonken in smal
le straatjes en de klop op de deur werd
gehoord met de angstkreet: het water
komt!
Toen boeren him vee lossneden uit de
stallen en het probeerden op te drijven
naar plaatsen, die men veilig waande,
naar hoogten, die straks zouden onder
lopen, naar dijken, die zouden bezwij
ken
Een jaar later.
Weer klinken nu de klokken over de
eilanden.
Hylpen tsjüget it antyk,
Stêd foar simmerdreamers,
Dizze dei giet it publyk
Net nel de sierkeamer.
Hommels moat de lea foaroer,
Fierder ’t iis lans toarke,
Sjoch dy foarse- stompe toer!
Hurder! op nei Warkum.
Starum, foartiids hannelsrom,
Wie in ealfrou ’s tige stom,
Doe moast wolfeart wike.
Lykwols, riders tink’ sa’n dei
Net oer de aide stoarje nei,
Hylpen moat bisike.
Moarns, pürtsjuster noch, yn Ljouw’t,
Drok gerüs, de starter jowt
Oan de kloft it teken.
Mei lantearntsjes op it boarst,
Strampljend oer koarste en barst,
Wurdt nei Snits ta streke.
De dage boppe Snits,
Komt op gielich oranje
Hja roppe: alles kits!
Men sjocht it oan har troanje,
Stou fourt wer, fluch en rimpen
Groetsje de wettertoer,
like fris,
krekt bigongen,
Bols wards Nieuwsblad
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
In tsjokke kristallen flier,
Lelt oer kanael en marren;
Woansdei nei foech sawn jier
Kin ’t neffens it plan wer barre,
Fol wyld sportive nocht,
Hoop it dêr to rédden.
Ride hünderten de tocht,
De tocht fan de Êlve stêdden.
Harns de aide „Stiennen Man”
Tinkt: Koe ik mar mei yn ’t span,
’k Stean fan langst op teantsjes.
Och, myn kans giet wer toloar,
Jonges, hald de kop derfoar,
Jim binne sa yn Frentsjer.
Het aangebouwde huis bleef gespaard.
De schade, die zeer aanzienlijk is,
wordt door verzekering gedekt.
Lucratief beroep. De Groninger recher
che heeft de 41-jarige kleermaker J.
la G. gearresteerd, die er van verdacht
wordt zich op grote schaal aan huwe-
lijkszwendel te hebben schuldig gemaakt
Hij zou ongeveer 30000 gulden verduis
terd hebben.
dingen van aanvallen en bombardemen
ten, oproepen, noodkreten.
Toen kwamen daar de schrikkelijke sig
nalen van wat een catastrophe moest
zijn. Noodtoestand afgekondigd pol
ders lopen vol militairen opgeroepen.
We zagen soldaten met verlof, zich
haastig reppend naar de stations
Rode Kruismensen, E.H.B.O.ers, arbei
ders met schoppen, in hun werkkleren
op weg naar het raadhuis om zich te
melden voor hulp en bijstand. Langza
merhand begrepen we, dat een natio
nale ramp zich voltrokken had.
Dertig koeien omgekomen in brandende
schuur. Bij een brand in een schuur
aan de Molendijk te Nieuwland op Wal
cheren zijn 3’0 koeien in de vlammen
omgekomen. Een grote partij hooi en
stro, een partijtje vlas, ruim 200 mud
gedorst graan, voederbieten en land
bouwmachines en verder landbouwgerei
werden door het vuur vernield. De met
riet gedekte schuur brandde geheel af.
It lytse stedtsje Sleat,
Yn stille rest woldiedich,
Der ken bisikers leard,
De mienskip stjit ienriedich.
Hannen hoeg’ net mear slein,
De riders wrott’ har waerm,
Hja nim fol moed, optein
De rjochting West, nei Starum.
Farizéër is
Farizéër to wêzen
We zaten des Zondagsmorgens in onze
veilige huizen, wij, die ver waren van
het rampgebied. We zaten aan het ont
bijt en we draaiden de radio aan. Mis
schien was er een schip gestrand, want
het had bar gestormd die nacht.
En toen, klonken door de luidspreker be
richten, die de echo wekten van andere
tijdingen, zoals die op een zonnige Mei-
morgen in 1940 hadden geklonken: mel-
Een Nederlandse delegatie in Washing
ton onderhandelt thans over de aankoop
van katoenzaadolie uit de Amerikaanse
surplusvoorraden.
Het gaat hierbij om ’n hoeveelheid van
20000 ton, bestemd voor onze zeep- en
margarine-industrie tot een waarde van
f 23 millioen.
De onderhandelingen zijn nog niet ge
ëindigd, omdat de koopsom in ons land
ter beschikking zal blijven van de Ame
rikaanse regering, die, naar men in Ne
derlandse regeringskringen hoopt, hier
voor orders zal plaatsen bij de Ned. in
dustrie, o.a. bij Fokker.
De minister van Verkeer en Waterstaat
mr. J. Algera, heeft op het jaarlijkse
diner van de Buitenlandse Persvereni
ging medegedeeld, dat de (zeer hoge)
kosten, verbonden aan de afsluiting der
zeegaten, ongeveer gelijk zijn aan de
bedragen, welke noodzakelijk zijn om
alle dijken te verhogen.
De keuze tussen mogelijkheden is meer
een technische aangelegenheid, doch de
deskundigen zijn geneigd aan te nemen,
dat de afsluiting technisch mogelijk is.
Zal tot afsluiting worden besloten, dan
ontwikkelen zich belangrijke perspectie
ven. Afsluiting van de zee-armen be
tekent dubbele veiligheid, nl. een weer-
standslijn langs de afsluitdammen van
28 km en een gevormd door de bestaan
de dijken ter lengte van 700 km. De ver
keersmogelijkheden tussen de eilanden
zouden aanmerkelijk groter worden en
er zou een zoetwaterreservoir ontstaan
van eminent belang voor de landbouw.
Het project is haast om van te water
tanden, hoewel het grote lasten op ons
volk zal leggen. Maar toch moet het.
Minister-president dr W. Drees herin
nerde in zijn tafelrede aan de vloedgolf
van menselijke solidariteit, die ons land
na de ramp deelachtig werd en die alle
internationale en politieke verschillen
overspoelde.
De Buitenlandse Persvereniging heeft
een bomenlaan aangeboden, welke op
Schouwen-Duiveland zal worden ge
plant. Elk lid heeft een boom betaald,
ook het erelid der vereniging, Sir Win
ston Churchill. De steenzetter P. Huni-
bregtse uit West-Kapelle, die als ver
tegenwoordiger van het dijkleger aan
wezig was, werd een schilderij aange
boden.
Wy bin noch
As wiene wy
Wy rédde 't nou moai wis.
Straks kin ’t Frysk Folksliet songen.
Blier blinkt it pompeblêd,
Yn ’t delgean fan de sinne,
Werom yn de haedstêd:
It krüske is fortsjinne.
Dokkum foartiids soms slim kwea,
Sloech in sindling sa kroandea,
Hja üntfange üs better.
Stimpel set, allé, kom gau,
Aenst sjogg’ wy wer üs Aldehou,
Wy toane üs
Frentsjer yn folie fleur,
Soe Auke ’t der ófswitte?
Muzyk: Les patineurs.
Eise wurdt hjoed forjitten,
Nou komt noch ’t dreechste ein.
Mar neat haldt üs yn stokken,
Wy wrakselje optein
Op nei de Ijochtstêd Dokkum.
Boalsert de Gysbert-stêd,
It heamiel en de bolle;
Lykwols, 't sit hjoed net glêd,
As se üs der hélde wolle.
Al stie op it Broereplein,
Foar elk rys mei rezinen.
Der waerd gjin acht op slein,
Wy sjogge Harns to finen.
Warkum stêd yn winterprael,
Né. ’t stêdhüs mar net nei taeld.
In mage dy’t hwat hol wurdt.
Tosken yn in droege woarst,
Fuort mar wer, mei streken fuort,
Deun lans Tsjerkwert; Boalsert!
Yn in omsjoch bin se tyn Drylts,
De biwenners, ünderwyls
Komme op de proppen.
Op de saek fan Nooitgedagt
Slaen de riders hjoed gjin acht,
Op nei Sleat! wurdt roppen.
De helpers.
Toen kwamende kranten met berichten
en foto’s. Toen werden we in het hart
gegrepen door de beelden van ellende, 55-jarige Scheveningse dame beroofd
maar ook door die andere golf, die zich
geweldig verhief: de golf van bereidheid
tot helpen, van naastenliefde en kame
raadschap.
Uit alle landen, tot ver over zee, zijn
ze gekomen om te helpen: De Ameri
kanen in hun helicopters en vliegende
Peelbrand verwoest reservaat, 'n Zwa
re peelbrand heeft ernstige schade
toegebracht aan het natuurreservaat
De Ospelse Peel bij Nederweert. Hon
derd hectare woeste grond is platge
brand. De brandweer is niet opgetre
den. Het was onmogelijk het wild laaien
de vuur te bedwingen; uit zich zelf is
het in de ontginningen doodgelopen.
Te veel van het goede. Bij de vier tuin
bouwveilingen in Noord-Holland ligt een
voorraad van meer dan 72 millioen kilo
kool, uien, peen en bieten, waarvoor tot
dusver nog geen afzetgebied is gevon
den.
van haar schoudertas, waarin zich ruim
f 1000 bevond. De overvaller, die haar
op de fiets naderde en juist toesloeg
op het ogenblik, dat ze een woning
wilde binnengaan, is nog nagezet door
twee voorbijgangers. De man wist ech
ter te ontkomen.
Het is een jaar geleden, dat de Ramp over Nederland kwam.
Een Ramp, waarvan wij niet hadden gedroomd, die wij niet meer
hadden verwacht. Wij, een volk van dijkenbouwers en waterbe
dwingers, hadden de zee getemd.
Maar in die vreselijke nacht, voorafgaande aan de eerste Zondag
van Februari, kreeg de vijand ons er bijna onder.
Bijna
Toen mensen, diep in de polder, met
wijd open gesperde ogen het vuile wa
ter zagen binnendringen onder de deur
spleet, en na een gewoontegreep naar
emmer en dweil, in panische angst
vluchtten naar de zolder, nog hoger,
op het dak, en daar zaten in inktzwarte
duisternis, in striemende regen en
sneeuw, in hun oren het geloei van de
wind en het jagend klokkengeklep, dat
verklonk in de oneindigheid.
Toen ouders hun kinderen zagen weg
glijden in het kolkende water, toen
krampende handen zich ontspanden en
verstijfde lichamen zonken in de zwarte
stroom, toen huizen krakend ineen
stortten en als lucifersdoosjes werden
meegesleurd op het geweld van storm
en water
Van dat alles hoorden we pas dagen
later, toen de balans kon worden opge
maakt, toen de geruchten binnenkwa
men van gebieden, die volledig waren
afgesneden, waar alles blank stond,
vaar een triest wapperende vlag het
sein gaf, dat er nog leven huisde, leven,
dat snel vervlood
Geen gezellige nacht. Een Amsterdams
echtpaar, dat met een kind Zondagmid
dag een kantoorgebouw te Amsterdam
bezocht en daar met de lift ging, zag
zich genoodzaakt de gehele nacht in ’t
liftkamertje te vertoeven, omdat de lift
tussen twee verdiepingen in bleef han
gen en er niemand in het verlaten ge
bouw was om de mensen te bevrijden.
Radioballon 27 km hoog. Een door het
KNMI te De Bilt opgelaten radiosonde
heeft de zelden gehaalde hoogte van
27000 meter bereikt. Een radiosonde is
een radiozendapparaatje, dat aan een
ballon gebonden automatisch allerlei
voor de weersvoorspelling belangrijke
gegevens uitzendt. Weerkundigen op de
begane grond vangen deze op en ge
bruiken ze bij hun voorspellingen. Ge
woonlijk komt een radiosonde niet ho
ger dan 12000 15000 meter, omdat
dan de aballon knapt.
Dame beroofd van tas met f 1000. In
de Brahmsstraat te Amsterdam is een
Rijst goedkoper. Volgens mededeling
van de groothandelsbedrijven zal de prijs
van rijst binnenkort worden verlaagd.
Dit is een gevolg van de wereldmarkt
prijzen en het feit, dat Siam weer rijst
gaat leveren. Hoeveel de prijsverlaging
zal bedragen kon nog niet worden mee
gedeeld. Ook suikerhoudende artikelen
zullen als gevolg van de verlaging van
de suikeraccijns in afzienbare tijd in
prijs worden verlaagd.
Barbaars hard is er gewerkt. Iedereen
greep aan, niemand spaarde zichzelf.
Onze Koningin plaste in grote water
laarzen door de overstroomde gebieden,
zoals de dijkwerkers rond Haar. Meis
jes en vrouwen in overalls gingen aan
het redderen, toen het reddingswerk
was voltooid. Al het andere werd aan
de kant gezet: dit ging vóór. En op een
koude winderige avond stonden hoog op
de laatste caissons de .reporters, die de
wereld kond deden, dat het laatste dijk-
gat was gedicht en de Slag bij Ouwer-
kerk was gewonnen.
Toen hebben de sirenes geloeid, zoals
ze eens, vele jaren geleden, haar triomf-
schreeuw ("ëtlen horen bij Den Oever,
toen het laatste stroomgat in de af
sluitdijk werd gedicht. Maar de muziek
van de arbeid was in een andere toon
aard gezet. Smart en leed hebben de
overwinningskreet getransporteerd tot
een ootmoedig dankgebed tot God, Die
droeg ons voorgeslacht in nacht en
stormgedruis, en die het volk van dit
land deed worstelen, maar ook ontko
men.
Daarvan zingen de klokken.
m birop komme soe. En
Ier yn it bistür wol mear.
kontrakten efkes mear rekkenje meije
foar de gebouwen.
Mar dat makket op in hier fan f 5000.-
of f 6000.- heechtsens in bidrach fan
f 200.- ut. Alle oare forhalen binne ün-
wiere praetsjes. It sprekt fansels, dat ik
hjir net mei bidoel, dat in pleats, dy’t
foar 12 jier takseard wurdt, nou net heger
leit, dan yn 1941. Dat wit elk wol, mar
de hiernoarmen fan de léste tiid binne
net forhege.
oant f 1000.-
dat it och sa
mar in lyts stapke west op de goede wei.
Hwant der is net ien oars yn de Groun-
keamer, alle gearre sjogge hja it sa, dat
de normale tastan dan pas birikt is, as
de hier ien kear ek wer de forgoeding
foar it kaptael hwat yn de gebouwen
stutsen is, opbringe moat.
Rinte, ünderhald en ófskriuwing fan dit
kaptael hearre ta de normale ünderdielen
fan de hier. Der sil lykwols noch wol in
dei en in moarnsskoft forrinne, foar’t
dizze normale tastan birikt is, mar ha-
war, men giet dochs dy kant üt. Mar dit
is ek alles, hwat foroare is.
En nou moatte de 15000 hierde boeren,
dy’t yn Fryslan binne harren net fan ’e
wize bringe litte troch brieven of boad-
skippen fan eigeners, dy’t harren to wit
ten dogge, dat de nije regeling fan de
Minister hierforheging bitsjut. Der is
gjin wMd fan wier. De Minister hat oer
oe hieren gjin inkeld bislüt nomd en kin
dat ek net nimme. Derfoar binne de
Grounkeamers en dy allinne. Mei fol-
sleine wissichheit moatte dos alle hierde-
boeren sokke brieven biskógje as „loos
alarm”. Ek al komme sokke orieven fan
de domeinen of oare ryksynstansjes. Dy
ambtenaren binne mis. De hieren bliuwe
gelyk, mei dizze ütsündering, dat nije
goederenwagens, Franse pontonniers,
brandweermannen uit Italië, Duitsers,
ditmaal niet met geweren maar met
spaden en onze eigen mensen, mannen
en vrouwen, jongens en meisjes, Rode
Kruissoldaten en schippers, mariniers
en grondwerkers, studenten en matro
zen. Lange kolonnes vrachtauto’s rol
den ons land binnen en een geweldige
Vloot trok op en langs de waterwegen.
In de steden, in de dorpen rammelden
de collectebussen, reden de vrachtwa
gens, hoog opgeladen met goederen. En
daar stroomden ze ook binnen, de vluch
telingen, de ogen nog starend in een
gruwelijk verleden; de zielige, verma
gerde dieren, bevuild en geschaafd.
Maar gered!
Het offensief van de zee was terugge
lopen. Bijna vredig kabbelde het water,
dat zo wreed had geheerst. Op de golf
slag deinden de kadavers, dobberde het
wrakhout, het meubilair. En gestaag
kwamen de meldingen binnen van méér
doden, méér vermisten. Nog was het
einde niet
Noch de eigners noch de hierders moatte
aloan wer kjel wurde fan foroaringen.
Der moat safolle as müglik -en billik is
op dit punt rêst wêze en dertroch in bi-
paelde wissichheit yn de bidriuwsfiering.
Allinnich op ien punt is der foroaring
komd en dat is op it punt fan de gebou
wen. It is algemien bikend, dat dermei
nou al jierren lang to min rekken halden
is. Dat mei net langer sa fier buten de
redelikheit en de rentabiliteit bliuwe.
Koe men foar de pleats seis by de bi-
steande tariven gean fan f 300 f 800,
it is nou sa makke, dat men fan f 400.-
gean kin. Men sjocht wol,
hoeden om en tagiet. It is
Gratis reisje. Een loods uit Cork, die
het Nederlandse schip Rijndam van de
Ierse kust naar open zee had gebracht,
kan door de storm niet van boord ge
haald worden. De man maakt nu gra
tis een reis naar Amerika mee.
Hiel oars stiet it mei de keapprizen fan
lan en pleatsen. Der sitte greate swier-
richheden. Alderearst yn it nije systeem.
De Minister wol, dat de pleatsen tonei
sa takseard wurde sille, dat men earst de
priis foar it bleate lan, dernei de priis
fan it wengedielte en dernei de priis fan
it bidriuwsgedielte fan de gebouwen tak-
seare sil. Yn trijen dos!En oer dat sys
teem tinke de lju üngelyk. Yn de Groun-
keamers ek.
Hjir yn Fryslan wol men dy kant Ijeaver
net üt. Men seit, dat in pleats ien gehiel
is. Meastentiids binne de gebouwen sa
ynrjuchte, dat it wengedielte geleidelik
oerrint yn it bidriuwsgedielte. y stj el
pen is dat hast altyd sa.
Boppedat is de wearde fan it wenge
dielte ófhinkelik fan it bidriuwsgedielte.
Der binne pleatsen, hwer’t in hiel kastiel
foarstiet, mar hwerfan it bidriuwsgedielte
folie lytser en minder goed is. Soe men
nou dy wente apart takseare moatte, dan
soe de priis fan it gehiel fierst to heech
komme to lizzen. Hwant in boer siket
gjin wente üt, mar alderearst lan en bi-
driuwsgebouwen. Der leit foar him it
swiertepunt. Hwant der moat it fan kom
me. En in aparte taksaesje fan it wenge
dielte is op himsels ek al sa’n fremde
saek. Hwant men kin dit net gelyk stelle
mei wenten fan oare minsken. Hwa soe
in wente ütsykje fier op ’e romte, yn
Boven de honderd. Op 1 Januari waren
er in ons land 28 vrouwen van 100 jaar
en ouder. De oudste van hen is de 104-
jarige mevr. Chr. KarnebeekBaks te
Eibergen. Bij de eeuwwisseling waren
in ons land nog maar 10 personen met
meer dan tien kruisjes achter de rug.
Huishoudster stal f 4000. Een 45-ja-
rige huishoudster heeft maandenlang ’n
apothekers-assistente bestolen voor in
totaal f 4000. De assistente miste ge
regeld geld en ging ten slotte naar de
politie. Eerst viel de verdenking op de - - t -
dienstbode. Maar deze bleek onschuldig, Hja komme fül yn t fjür,
Ten slotte viel de verdenking op de
huishoudster van een der buren, die wel
eens bij de dienstbode op visite kwam, Nei Drylst om it twadde stimpel.
Deze bekende; f 3000 zijn achter
haald.
modder en drek somtiden as er der net
wêze moast om syn bidriuw?
Al is dy wente op himsels goed, dan kin
men dat dochs net losmeitsje fan it plak,
hwer’t er stiet. En it like de measte leden
fan de Grounkeamer dan ek sa ta, dat
dit greate swierrichheden jaen soe by de
praktyske tapassing. Fansels moat der
rekken halden wurde mei de gebouwen,
mar it gehiel seit folie mear as de split
sing yn twaën. Nou ha wy der wol in
swiere mütse yn, dat de Minister syn
systeem loslitte sil foar Fryslan allinne.
Tomear om’t it ek yn Arnhim by de Sin-
trale Grounkeamer dan de saek neffens
twa systemen yi
sokken binne d<
It is derom mar goed, dat de froast de
taksateurs hwat lins jowt, d. .1 kinne de
wurksumheden jit efkes ütsteld wurde.
Ien ding stiet lykwols neffens myn oar-
diel wol fêst. Hoe’t it bislüt fan de Mi
nister ek ütfalle sil, de Fryske Groun
keamer sil by de tapassing alles dwaen
om foar to kommen, dat de pri. i fan
pleatsen mei ien klap de hiphte ynfleane.
Hwant der komme üngelokken fan. In
geleidelike oanpassing as de ütkomsten
fan de bidriuwen dit talitte, sil net üt-
bliuwe kinne.
Mar gjin wylde jacht en üngelokkige nije
keapers, dat is wanoarde. Der is alles
oar gelegen, dat de goede tastannen yn
de agraryske bidriuwen net forsteurd
wurde, der hat de mienskip gjin forlet
fan. Dan soene ek de arbeidsforhaldin-
gen op en nij de weromslach ünderfine
en soe it iene mei it oare bidoarn wurde.
Der mei de plattelansbifolking net wer
hinne. Er der moatte wy allegearre mei-
mekoar om tinke. Hwant in folk is dan
allinnich soun as al har leden yn reed-
like forhaldingen in stikje brea winne
kinne Dat is algemien bilang!
De echte alderwetske winter is er dan
wer. Jonge minsken hiene him al dea for-
klearre, mar hy is sa libben as in fisk.
En op de Grounkeamer yn Ljeuwert is
men der al sa wiis mei. Hwant dit komt
as in geskink fan boppen. Nou kin men
alle taksaesjes fan pleatsen en lan stop-
sette mei goed fatsoen fanwege de win
ter. Is it net in hearlik tafal? Hwant men
sit jit ta kop en earen yn de riedsels en
yn de fragen, hwat kant men it ütstjüre
moat om de forhaldingen tusken boeren
en laneigners yn goede banen to brin-
gen of to halden. Oer de hiernoarmen
foar it nije jier is men mei algemiene
stimmen ta ien bislüt komd. Dy bliuwe
hwat it lan oanbilanget gelyk. Alle argu-
minten pro en contra tsji mekoar op-
weagjend, hawwe de leden fan i. bistjur
dit bislüt nomd. En hja hawwe der goed
oan dien, tinkt my.
s-,
4 s 'i
-’ei
k;
