s
1
ZAL VERZOENING ROND TRIEST
E.D.G. VERSTERKEN?
SURINAME EN ANTILLEN:
GELIJKWAARDIGE PARTNERS IN HET
KONINKRIJK
l
Buitenlands Overzicht
Gordel met hiaten. Geneve blijft praten
Ministers zeggen te vaak „onaanvaardbaar”
IDYLLE OP 1IARKEZIJL
Ierse houding: doorn in ’t oog van
Amerika
De meanmasjine
r.
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Hwat hat Cjabe Skroar
üs hjoed p
to sizzen
Hoe langer
hoe vreemder
U
50e Jaargang
No. 45
Vrijdag 11 Juni 1954
4
te .voelen voor samenwerking met de regeringscoalitie.
KAMEROVERZICHT
l,
PYT
;n
ie
Abonnementsprijs f 1.60 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Advertentieprijs: 12 cent pe: mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
s-
J.
Dy't arbeidet spint
in gouden tried
at
>g
id
Haar oordeel kon Amerika wel eens de
loyale medewerking van een groot deel
der knapste koppen in de Ver. Staten
kosten, die ze zo nodig heeft om op het
gebied der atoomenergie gelijke tred
met Rusland te houden.
met een
i met de
Neat jowt de boer in sa great geniet,
As it rikke tik masjineliet,
Dat knisteret finder ’t meanen;
Fallende raei, dy’t efkes wiuwt,
lentoanich, mar it rhytme bliuwt,
Muzyk dy’t hja forsteane;
De meanmasjine, kleare klik,
Rik tikke tik.
De hynders trêdzje yn it span,
Koppen foaroer de leijeman
Der yn ’e izeren panne,
Hy ropt oan ien wei „hou” en „fuort”,
Soms wurdt der tige gysten skuord,
It swypke yn ’e hannen;
Rin hynders rjocht hy jowt gjin kik,
Rik tikke tik.
It gers fait om yn swéën breed,
In weagjend raeijich brüngrien kleed,
Mei wite püsterplommen;
Leit ringen flaksnijd tsjin ’e groun,
Masjine giet de ikkers roun;
De fuorgen moatte romme,
It selde liet, elk eagenblik,
Rik tikke tik.
r
a
k
a
De boeren komm’ wer ffil yn ’t spier,
Dizz’ drokste moanne fan it jier;
De skuorren moatte folie,
Al stean de greiden net sa ticht,
De fingetiid komt dochs yn ’t sicht;
'k Ha meanen yn ’e holle!
Fan ’e moarn der óf, it hiele stik,
Rik tikke tik.
f-
s-
0,
st
ie
>.t
>t
n
Ie
>n
el
•t.
s.
se
in
t.
r-
k
sn
ïii
st
>P
Bols wards N ieu wsblat
Waarin opgehomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
Is
jr
ir
a
t-
t,
tg
4.
te
in
,n
1
et
;n
’s
ir
3r
Nationale sportwagenraces in Zandvoort op Tweede- Pinksterdag.
In de klasse tot 2000 cc reed ook een dame medef n.l.
Joke Maasland (48) met B.M.W,
MEN hoort echter nu in Washington
minder spreken van het zenden van
troepen waarvoor het congres zijn
toestemming moet verlenen dan over
het gebruik van atomische wapenen in
Indo China. Die echter dan toch ook
door Amerikanen zouden moeten wor
den bediend, want Washington onthoudt
zijn bondgenoten nog altijd inlichtingen
deel van zijn vacantie te gaan doorbren
gen in Moskou ten huize van de Zweed
se ambassadeur. Dit betekent natuurlijk
iets meer dan een gewoon vacantiever-
blijf, maar Westelijke commentatoren
troosten zich met de gedachte, dat als
straks het Zweedse koningspaar naar
Engeland gaat minister linden het zal
vergezellen. En misschien is de Mos-
kouse vacantie ook maar alleen be
doeld als tegenwicht tegen dit bezoek
aan Londen. Dus toch een demonstratie
van neutraliteit.
/AFSCHOON er in Europa dus hiaten
zijn in de defensiegordel, welke het
vrije Westen om Rusland heeft gelegd,
is de toestand daar toch veel beter dan
in Azië, waar nog helemaal geen sprake
is van een gordel. Zoals bekend, trach
ten de Amerikanen er een te vormen
door middel van een veiligheidspact
voor Z.O.-Azië dat zou aansluiten bij
de Anzus, het defensief verbond voor
de Pacific, dat de Ver. Staten met N.-
Zeeland en Australië sloten.
In ons vorig overzicht hebben wjj een
en ander over het Z.O.-Aziatisch pact
geschrevende Amerikanen hebben hoop
dat het militair overleg over de defensie
van Z.O.-Azië dat in deze dagen te
Washington tussen de stafchefs van de
Ver. Staten, Engeland, Frankrijk,
Australië en Nieuw-Zeeland wordt ge
voerd de inleiding zal vormen tot poli
tiek overleg over het genoemde pact.
Maar de kans daarop is niet heel groot
omdat Engeland er weinig voor voelt.
Londen vreest, dat dit tot grote span
ningen in het Gemenebest zou leiden,
daar bijv. India niets voelt voor dit pact.
De kwestie is echter actueel, omdat ter
conferentie te Genève geen vorderingen
worden gemaakt. Wat Indo China be
treft, zit men te harrewarren over de
vraag hoe de neutrale commissie van
toezicht op de wapenstilstand moet zijn
samengesteld. Het Westen kan mee-
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: Fa A. J. OSINGA te Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
v Marktstraat 13
Telefoon 451 - Na 18.30 uur 305 of 335
(K 5157)
gaan met het denkbeeld dat de z.g.
Colombo-eilanden (India, Pakistan, Cey
lon, Birma en Indonesië) die commissie
zullen vormen, Rusland wil er een com
munistisch land bij, terwijl er dan ook
een uitgesproken anti-communistisch
land in mag. En dan is er de verhouding
tussen deze commissie en de gemengde
commissie van Franse en Vietminh mi
litairen die plaatselijk toezicht moeten
houden, die ook al aanleiding tot moei
lijkheden geeft. Het Westen wil dat de
laatsten onderworpen zullen zijn aan de
eerstgenoemde commissie. De Westelij
ke landen hebben in Korea ervaring op
gedaan met commissies waarin commu
nisten zitting hebben, die nimmer on
partijdig oordelen.
yO sleept zich de discussie te Genève
ook over Korea en daarmee
de conferentie voort. Amerika wordt
ongeduldig, een invloedrijk man als se
nator Knowland meent dat het Westen
nu maar eens binnen een maand een
beslissing moet forceren. En deze repu
blikeinse senator behoort nog wel tot
de gematigden, hij heeft meer dan eens
betoogd, dat het Westen te Genève nu
een compromis moet aanvaarden, om
zich daarna ook in Azië via een vei
ligheidspact sterk te maken voor de
eindstrijd met de communisten, welke
hij onontkoombaar acht. De Indo Chi
nese kwestie houdt ook de hoge mili
taire kringen in Amerika sterk bezig,
generaal van Fleet, bekend uit de
Korea-oorlog, is voor een onderzoek naar
de toestand in Indo China daarheen ver
trokken en men schijnt als de toestand
voor de Fransen daar nog slechter
wordt op een Amerikaanse stap te moe
ten rekenen. Welke dat zal zijn, hangt
echter ook van Frankrijk zelf af en of
in de nationale vergadering, waar de
Indo Chinese kwestie nu weer aan de
orde is de voorstanders van vrede tot
elke prijs het zullen winnen. In welk
geval de regering Laniël, welke zoveel
mogelijk met Amerika wil samenwer
ken, zou moeten aftreden, en de confe
rentie van Genève misschien met een
volledig fiasco voor het Westen zou
eindigen. Tussen twee haakjes zij ver
meld, dat men de Russen plannen toe
schrijft, om, hoe de conferentie ook ein
digt, deze weer te doen volgen door een
nieuwe conferentie over Duitsland, ken
nelijk om de Franse tegenstanders van
de Europese Defensie Gemeenschap in
de kaart te spelen. Maar als de Franse
regering de aanval in het parlement
doorstaat, is het wel waarschijnlijk, dat
ze op meer militaire bijstand van Ame
rika zal aansturen, terwijl zoals we hier
boven reeds schreven, ook in de Ver.
Staten de neiging tot interventie in
Indo China weer toeneemt.
Amerika is thans druk bezig met bemiddelingspogingen tussen
Italië en Joego-Slavië inzake de kwestie Triest, mede omdat deze
het struikelblok vormt voor de aanvaarding door Italië van het
E. D. G.-verdrag.
De kans, dat de Italiaanse Kamer dit verdrag, na een bevredigende
regeling zal aannemen is iets toegenomen, nu in de monarchis
tische partij die tot nog toe in haar geheel tegen was, een scheu
ring is opgetreden. Het meer gematigde deel van die partij schijnt
Zoals de zaken er momenteel in Neder
land voorstaan, zal het Statuut stellig
worden aangenomen. Er is slechts één
man uit de Nederlandse delegatie, die
zijn bezwaren heeft laten blijken. Het is
niemand minder dan de a.r.-fractievoor-
zitter dr J. Schouten. Van harte stemt hij
in met het gehele Statuut, echter met één
over deze wapenen, al heeft president
Eisenhower’ thans het congres voorge
steld het verschaffen van inlichtingen
op het gebied der atoomenergie aan
bondgenoten mogelijk te maken. Het
wordt tijd ook, want men fluistert dat
als die informaties loskomen, heel wat
Europese legerplannen zullen moeten
worden gewijzigd en veel meer de na
druk op het gebruik van heel kleine
eenheden zal moeten vallen, dan thans
in die plannen, waarin altijd nog met
divisies gerekend wordt, het geval is.
Nu wij over atoomwapenen schrijven,
mogen wij het geval-Oppenheimer niet
onvermeld laten. Deze professor die het
in 1945 mogelijk maakte dat Amerika
de atoombom kon gebruiken en onlangs
Verdacht werd inlichtingen over atoom
geheimen aan communisten te hebben
verschaft, is thans door een /commissie
volkomen loyaal bevonden, maar de pro
fessor mag toch niet meer toegelaten
worden tot de geheimen van de rege-
ringslaboratoria, omdat hij het water-
stofbomprogramma „niet voldoende
geestdriftig zou hebben gesteund”.
De commissie achtte dus loyaliteit niet
voldoende, slaafs instemmen met wat de
Amerikaanse regering wil, is blijkbaar
eis in deze tijd van het Mc Carthyisme.
De commissie is op een gevaarlijke weg.
Het onaanvaardbaar.
Laten we echter terugkeren naar de
Tweede Kamer, die thans weer volop,ver
gadert en die bijna tijd te kort komt om
de uitvoerige agenda te kunnen af werken.
Zij is begonnen met enkele eenvoudige
wetsvoorstellen, maar het is de bedoeling,
dat nog voor het recès de defensie en
TS het mede hierdoor, dat premier Scel-
ba zich wat veiliger voelt en de vóór
de vorige verkiezing ingevoerde, veel
gesmade, kieswet gaat intrekken?
Deze kieswet gaf de partij, die de ab
solute meerderheid, wat stemmental
betreft, bij verkiezingen verwierf, een
zeker aantal zetels in het parlement als
toeslag. Bij de laatste verkiezingen heeft
trouwens die wet niet geholpen, daar
de chr. dem. partij even onder de abso
lute meerderheid bleef en zo ontstond
een zwakke coalitieregering. Premier
Scelba wil thans een kieswet op basis
van evenredige vertegenwoordiging in
voeren.
Als Italië en Joego-Slavië verzoend zou
den kunnen worden en eerstgenoemd
land ook in het nieuwe militaire verdrag
dat Tito met Griekenland en Turkije
sluit, werd opgenomen, zou de zuide
lijke vleugel van het Noord Atlantisch
Pact een sterke zijn. Dat moet volgens
de Westelijke strategen ook, omdat men
deze vleugel als de offensieve beschouwt
Welke met Amerikaanse en Engelse
steun tegen de Zuidflank van de Sovjet
unie of zoals men het wel noemt de
buik van Rusland zou opereren, als er
eens een oorlog uitbrak. Men zou dan,
met het sluiten van dit verdrag in het
Zuiden van Europa heel wat verder zijn
dan elders in ons werelddeel. De Euro
pese Defensie Gemeenschap is er nog
niet, al is de kans dat ze er ten slotte
zal komen, iets toegenomen door het
besluit van het Franse socialistische
congres dat de socialistische parlements
leden voor de E. D. G. moeten stem
men. Maar de Amerikaanse minister
Van buitenlandse zaken Dulles heeft
toch nog eens gedreigd dat de landen,
die weigeren aan de E. D. G. mee te
doen, geen Amerikaanse hulp voor hun
militaire uitrusting meer zullen ontvan
gen. W. Duitsland en de Benelux zou
den, daar ze de E. D. G. accepteer
den, die steun echter behouden.
Tussen „Kat en Harke” gebeuren soms vreemde dingen. Deze idyllische
foto toont ons de hond van de heer J. de Witte, veehouder op Harkezijl
te Witmarsum. Zoals bekend zoogt deze hond twee jonge poesjes. De
oude poes was de tragische schaduwkant van deze idylle door een
auto doodgereden. Het eigenaardige van deze zaak is, dat de zogende
hond zelf nog nooit jongen heeft gehad. Wel had dit beest uitzonde
ringen bevestigen steeds de regel steeds een Voorliefde voor katten,
voorzover deze hem tenminste niet aanvielen, want dan waren zij ten dode
opgeschreven. Hij knapte ze dan onmiddellijk. De kattenliefde van de
hond kennende, zijn deze jonge poesjes er bij gelegd, en.de stief
moeder nam ze onmidellijk aan. De beestjes hebben de hond z.g. „opge
dronken”, zodat de foto toont het ons zij groeien als kool.
(Foto Boersma, Pingjum)
'schillende punten gaan wijzigen i
gewone meerderheid inplaats van
tot nu toe vereiste tweederde meerder
heid. En wie aan de grondwet vasthoudt
als de hoogste wetgeving zal dit bezwaar
voelen.
In dit opzicht staat dr Schouten stellig
niet alleen. Het is alleen maar de vraag
of men daarom tegen het Statuut moet
stemmen. Dit is een kwestie van beleid,
want het gaat hier niet om de schending
van de grondwet, maar om de mogelijk
heid haar gemakkelijker te wijzigen.
Tot nu toe staat dr Schouten met zijn
fractie alleen. Het liikt ons echter niet
onmogelijk, dat enkele c.h.u.ers hem nog
zullen volgen.
In Suriname is dit Statuut gunstig ont
vangen. Maar hoe de reacties zullen zijn
in de' Nederlandse Antillen, is nog een
groot vraagteken. Verscheidene delegatie
leden hebben zich reeds tegen verklaard.
Er is echter hoop, dat het Statuut ook
daar de vereiste meerderheid zal kunnen
behalen. In enkele weken tijds heeft men
dit verheugende resultaat bereikt. Dit is
voor een groot deel het werk van de Mi
nisters Beel, Donker en Kernkamp, die
in opdracht van het Kabinet deze zaak
hebben voorbereid. In verband hiermede
hebben de laatste twee ministers nog on
langs enige weken in de West vertoefd.
Verscheidene tere punten moesten nog
worden uitgewerkt. Zij zijn daarin ge
slaagd op een voortreffelijke wijze, De
verwachting is, dat dit Statuut nog voor
het zomerreces in onze Staten-Generaal
zal worden behandeld. Dus nog vóór 15
Juli. De komende weken is er dan ook
alle aanleiding om er nader op terug te
komen.
uitzondering. Zijn bezwaar is, dat de mo
gelijkheid wordt geopend om door wij
ziging van het statuut te komen tot ver
andering van de grondwet met een ge
wone meerderheid. Inderdaad is dat een
bezwaar. Men kan de grondwet op ver-
vertrekken voor de besprekingen over ’t
opheffen van de Nei
sche Unie”.
Noch over de wens tot onderhandelen,
noch over de komst van een Indonesische
delegatie is bij de Nederlandse regering
iets bekend.
Een diplomatieke woordvoerder van het
ministerie van Buitenlandse Zaken noem
de de gang van zaken zoals die thans door
Indonesië wordt gevolgd: „bevreem
dend”.
17 EN doorn in het oog blijft de Ameri-
kanen, dat Ierland, waarvan de ha
vens voor de zee-oorlog zo belangrijk
Zijn, geen deel wil hebben aan de Noord
Atlantische verdediging. Maar voor dit
probleem is geen, oplossing. Ook de
nieuwe Ierse regering, welke onder pre
mier Costello, de leider van de conser
vatieve partij, de Fine Gael, is ge
vormd, staat weigerachtig tegenover
deelneming aan het Atlantisch Pact,
Zolang de Noordelijke graafschappen
Van Ierland (Ulster) niet zijn „bevrijd”,
d. w. z. zolang deze onder Engelse sou-
Vereiniteit staan en niet onder Ierse.
Even weigerachtig als Ierland, zij het
om geheel andere redenen, is Zweden
als het op de Atlantische samenwer
king aankomt. De Zweden, die Rusland
als buur hebben, en dus in geval van
oorlog mede de eerste stoot zouden
moeten opvangen, bevinden zich ’t best
bij een neutraliteit, die hen door twee
Wereldoorlogen heen hielp.
Wat hun militaire paraatheid betreft,
schijnt alles in orde te zijn, en daarom
zouden de beide andere Scandinavische
landen, Denemarken en Noorwegen, wèl
Nato-ledën, Zweden gaarne als partner
in dat pact begroeten.
De Zweedse minister van buitenlandse
zaken Unden heeft echter dezer dagen
nog eens laten uitkomën, dat dit uitge
sloten is. Hij had het veel beter gevon
den als alle drie Scandinavische lan
den neutraal gebleven waren en één
sterk onafhankelijk blok hadden ge
vormd. Zich hun lot uit de tweede we
reldoorlog herinnerend, hebben Dene
marken en Noorwegen niet daaraan ge
wilde doch zien bij de landen van het
Noord Atlantisch Pact aangesloten om
in geval van nood op Amerikaanse en
Engelse steun te kunnen rekenen.
Washington en Londen geven die gaar
ne, omdat Noorwegen en Denemarken
de toegangswegen tot Noordzee en At
lantische Oceaan beheersen, welke in
oorlogstijd een grote rol in de duikboot-
oorlog en zeeoorlog in het algemeen zul
len spelen.
Enige bevreemding heeft, gezien de
neutrale houding van Zweden, gewekt
het besluit van minister Unden om een
In de afgelopen weken is de politieke
belangstelling ongetwijfeld het meest ge
richt geweest op de Ronde Tafel Confe
rentie met de West. Na zes jaren onder
handelen is er eindelijk een resultaat be
reikt, dat door de drie delegaties aan
vaard kon worden. Van Ronde Tafelcon
ferenties heeft Nederland niet veel ple
zier gehad. De overeenkomsten die met
Indonesië zijn gesloten, worden door de
tegenpartij amper nagekomen en het is
eerst de tweede overeenkomst met de
West die twee jaren lang onderbro
ken is geweest die eindelijk tot goed
gevolg heeft geleid. Suriname en de Ne
derlandse Antillen zullen als het ont
worpen Statuut door de drie landen is.
aanvaard gelijkwaardige partners in
het Koninkrijk zijn. Er is een eind geko
men aan het historisch samengaan. Er
wordt een begin gemaakt met het vrijwil
lig samengaan als gelijkwaardige, zelf
standige delen in het Koninkrijk. De
band tussen Nederland en de West blijft
dus bewaard. De onderhandelingen heb
ben lang geduurd, maar zij zijn niet voor
niets geweest. Er is bewezen, dat men het
Koninkrijk ook langs de weg van evolu
tie kan hervormen en niet alleen via de
revolutie. Noch op Suriname, noch op de
Antillen is dwang uitgeoefend om in het
Koninkrijk te blijven. Zij hebben in 1946
in volledige vrijheid de wens te kennen
gegeven in het Nederlandse Koninkrijk
opgenomen te willen blijven. Het zelfbe
stuur, dat zij reeds hebben krachtens tij
delijke interim-regelingen, wordt nu de
finitief verankerd. Zij worden baas in
eigen huis, behalve op het gebied van de
Defensie en Buitenlandse Zaken, want
op dit tererin is een innig samenwerken
tussen de drie delen van het Koninkrijk
natuurlijk een eerste vereiste. De zelfstan
digheid, die Suriname en de Antillen mo
menteel hebben gekregen, is zo groot, dat
er volgens de Surinaamse delegatie-voor-
zitter weinig verschil meer is tussen deze
zelfstandigheid en de volledige onafhan
kelijkheid. Dr Da Costa Gomez drukte
dit onlangs op een persconferentie als
volgt uit: „Op basis van gemeenschappe
lijk overleg kunnen wij nu een zeer aan
trekkelijke positie in het Koninkrijk in
nemen. Deze positie is voor ons volk van
onschatbare waarde, zij zal op de duur
leiden tot een verdergaande economische
en sociale ontwikkeling van ons land”.
Nu is het niet zo, dat het Statuut zal
gelden voor lengte van jaren, want vol
gens de toelichting op art. '55 is de
rechtsregeling van het Statuut geen eeu
wig edict. Het is een vastlegging van de
rechtsorde, die thans onder de tegen
woordige omstandigheden als juist en re
delijk wordt gezien. De ontwikkeling van
de landen zal voortgaan, de weg moet
open zijn om de rechtsorde hierbij aan
de middenstandsnota worden behandeld,
terwijl tevens getracht zal worden het te
levisie- en radiobeleid vóór 15 Juli onder
de loupe te nemen. Maar of dit zal luk
ken, is lang niet zeker. Zo heeft zij af
gelopen week een paar wetsontwerpen
aangenomen om de salarissen van de
rechters, van de leden der Rekenkamer en
van de Raad van State te verhogen. Hier
bij deed zich een incident voor.
De heren Van Rijckevorssel (k.v.p.) en
Verkerk (a.r.) baden een amendement
ingediend om de wedden van de rechters
bij de rechtbanken enigszins meer in over
eenstemming te brengen met de waarde
en de betekenis van het rechtersambt.
Maar Minister Donker verzette zich te
gen deze salarisverhoging, omdat hij
vreesde, dat daardoor de onderlinge ver
houding in de salariëring van de rech
ters zou worden scheefgetrokken. Maar
toen de beide voorstellers hun amende
ment handhaafden, klonk plotseling het
„onaanvaardbaar”.
Dit betekent niet minder Prof. Oud
(v.v.d.) wees daarop, dat of het gehele
ontwerp zou worden ingetrokken, als het
amendement toch zou worden aangeno
men, of dat de Ministers bij aanneming
zouden aftreden.
Nu, dit laatste waren zij niet van plan.
Dat verklaarde Minister Donker, namens
de Ministers Beel en V. d. Kieft, heel
duidelijk. Maar de Kamer was ontstemd
over het feit, dat over een zakelijk ver
schil van mening het „onaanvaardbaar”
werd uitgesproken. Het komt steeds meer
voor in ons Parlement, dat de Ministers
„onaanvaardbaar” zeggen inplaats van
argumenten te gebruiken.
De Kamer was boos. Dat was heel dui
delijk te merken. Minister Donker deed
toen maar een beetje water in de wijn en
tijdens een geheim overleg verklaarde hij
zich tenminste bereid om gedeeltelijk aan
Zonder de Nederlandse regering van te
voren op de hoogte te stellen en daarmee
handelend tegen alle normen van diplo
matiek fatsoen heeft de Indonesische
regering aan de pers in Djakarta de sa
menstelling bekend gemaakt van de dele
gatie die „binnenkort naar Nederland zal
sprekingc..
nerlands-Indonesi-
