CORNWERD:
DORP VOL VERRASSINGEN
KRISKRAS door Nederland
Fan de Martinytoer
Prins Bernhard
bezocht Friesland
Siamese tweeling
gescheiden
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
us hjoed 2 p
to sizzen
50e Jaargang
No. 46
I
Dinsdag 15 Juni 1954
T. Rinia,
Pieter
Obes
en
de volgende
IN WICHTICH UNDERNIMMEN
Tj. de J.
Abonnementsprijs f1.60 per kwartaal
(bü vooruitbetaling)
Advertentieprijs: 12 cent pei mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: Fa A. J. OSINGA te Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 15
Telefoon 451 Na 18.30 uur 305 of 335
(K 5157)
Dizzer dagen hawwe in goed sechtich
minsken yn Fryslên in ütnoeging krige
fan Deputearre Steaten om in sit to
nimmen yn ien of mear Kommisjes,
dy’t meiinoar de opdracht krije to kom
men ta de opstelling fan in Agrarysk
Wolfeartsplan foar Fryslan.
It initiatyf is komd fan Deputearre
Steaten en it wurk sil ek barre under
har lieding, sawol yn de Haedkommisje
warden meer mensen naar komen kij
ken, dan te Cornwerd.
1740
1744
1740—1750
1744—1787
1750—1765
1765—1777
1777—173Ê
1787— 1801
1788— 1801
1801—1805
1801—1821
1805—1817
1817—1823
1821—1830
1823—1856
1830—1863
1830—1846
1846—1852
1852—1858
1858— 1859
1859— 1868
1863—1873
1856—1869
1869—1888
1873—1895
1868—1880
1880—1917
1888—1913
1895—1917
1917—1919
1917—1944
Abe R. Zwaagstra
Cornells E. Dijkstra
Jan L. de Jong
Engele H. Tjeerdema
Joh. G. Dijkstra
Wierd S. Wynia
1919—1927
1927—1944
1938—1952
1944
1944
1952
In sulveren hammer is by steat in
izeren doar iepen to brekken.
Bols wards Nieuwsblad
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
it wurd: pleatsebou mar ütsprekt, sil
men der gau oars oer tinke.
Dizze kommisje sil ek net foarbygean
oan it feit, dat de eigendom fan in
pleats troch in boer mei meardere bern
jit in aldernipendst probleem bleaun is.
Hawar, der is genóch foer foar har yn
it bakje. As fyfte ünderdiel komt dan
de lanbou en de iepenbiere nutsbidriu-
wen, dat wol dus sizze: elektriciteit,
wetterlieding, tillefoan en sa mear. Wy
meije bliid wêze, dat de léste jierren
dizze dingen tige de bilangstelling krige
ha, mar wy witte ek, dat de sosiale
rjuchtfeardichheit it plattelan yn dizze
dingen lang net genóch teld hat. Hjir
leit in greate kans óm mear bigryp
foar it rjucht fan it plattelan by to
bringen en hjir hoopje wy, sille kon-
struktive plannen ütbret wurde om dy
hiel üngelokkige boel fan Onrendabele
gebieten in ein hinne de wrald üt to hel
pen. As leste diel komme dan de fra-
gen, dy’t geane oer de meihelpers fan
de boer, de smid, de timmerman, de
leanwurkers en leanbidriuwen en sa
mear. It greate doel is in plan to meit-
sjen, dat der goede forhaldingen en ta-
stannen komme foarsafier dy der jit
net binne. Wy binne tige bliid mei dit
greate bilangrike initiatyf en wy hoopje
dat Onder lieding fan Deputearre Stea
ten op in oar jier in rapport klear kom
me mei, hwer’t de Fryske lêlnbou in fei-
lige deskundige gids oan hat en dat by
allerhanne ynstansjes de wei frij meitsje
sil foar in biwAld, dat de grounslach fan
it Fryske folksbistean yn sosiael-eko-
nomyske sin de kans jowt ta in soune
en romme Ontjowing. Dat soe foar Frys-
lAn in greate seine wêze.
Het werkbezoek, dat Prins Bernhard
verleden week aan Friesland bracht, is
in alle opzichten uitstekend geslaagd.
Hoogtepunten uit het bezoek waren wel
de bezichtiging van de landaanwinning
in de Friese Wadden en de ontvangst
te Dokkum.
Prins Bernhard toonde zich hoogst ge
ïnteresseerd bij de diverse problemen,
waarmee Friesland heeft te worstelen,
zoals de emigratie- en migratie-proble-
men en de industrialisatie.
Dooytse Reynders
Oepke Sickes
Hessel Reinders
Mr. Jelger Goslinga
Pieter Douwes
Marten Jorkes
Tjeerd Hessels Rinia
Yde R. Miedema
Hessel Tjeerds Rinia
Obe Klaasses
Jan S. v. d. Sluis
Fermer Tjeerds Rinia
Cornells Yntes
Reinder O. Yntema
Tjeerd H. Rinia
Pieter S. Postma
Ynte G. de Boer
Doekele L. Yntema
Auke S. de Witte
Yde K. Miedema
Albert S. v. d. Sluis
Pieter O. Postma
Herre T. Rinia
Jan J. Yntema
Douwe T. Rinia
Hendrik H. Karsten
Rienk A. Zwaagstra
Fermer O. Oostra
Tjeerd H. Rinia
Jan L. Yntema
Douwe D. Reitsma
Cornwerd heeft ons op onze „restauratietocht” van de ene verras
sing in de andere doen vallen. Hoe vaak waren we het dorpje al
gepasseerd met de gedachte, dat er toch niet veel was te zien?
Totdat we er eens rustig de tijd toe namen en ontdekten, dat de
zo modern lijkende kerk met toren toch nog heel wat wetsenwaar-
digs bevat. Een van de meest frappante „ontdekkingen” vormde
wel bovenstaande foto, die ingelijst en wel, in de kerk valt te
bezichtigen. Alleen de oudere generatie zal het zich nog weten te
herinneren, dat de kerk en toren er zo uitzagen. En bij het zien
ervan verwondert het ons des te minder, dat een van Comwerds
grote zonen, Dr. Obe Postma, de eerste Friese dichter die de
Gysbert Japicxprijs ontving en die met deze stoere zadeldak zijn
eerst dertig levensjaren vertrouwd moet zijn geraakt, later niet
zonder ironie ging spreken van „de lange skraits” van heden.
I
in earebaentsje sykje, moatte net mear
op it Provinsjehüs forskine as se der
eartiids ea boadskip hiene. Mar as der
lju binne mei goede, foarmjaende idéën
yn ’e holle, dy binne der tige wolkom.
Ik kin se allinnich mar ien warskou-
wing jaen: As se ja der ien kear haw
we, en jo wolle en kinne hwat forsette,
leau dan mar net, dat se jo wer frij
litte. It is der in bijekoer fan minsken
en Djjksfra mei syn mannen is der gau-
ris mei oan, hwer’t er se allegearre
ünderbringe moat. Der wurdt in heap
wurk forset der op de Twiebaksmerk
en hwer’t de baes der neat op sitte lit,
kinne de feinten ek min yn ’e sloppe line
rinne. Dit is in greate seine foar it
hiele iepenbiere libben hjirre, dat de
Magistraet sa’n foarbyld jowt. Tomear
om’t hja de lju, dy’t hja brüke, folslein
yn har persoanlikheit respektearre.
De ünpartidigens, dy’t fan it Provinsje
hüs ütgiet, is sa folslein, dat it alle lju
wol oanstekke moat harren foarbyld to
folgjen. It Wolfeartsplan lit yn syn ta-
rieding wer itselde sjen. Alle ynstansjes,
alle organisaesjes, alle liedende lju wur
de deryn bitrutsen. Oft jo hurd prate
as sunich, deftich of gewoan, Frysk of
HollAnsk, skerp of sêftsedich, der lit
men neat fan me>rke. Jo krije it ark yn
hannen en men sjocht allinnich nei de
risseltaten. Hwer’t de sfear en de op-
rjuchte foargong sa irenysk is foar al
leman oer, der mei men forwachtsje,
dat dit bilangryk initiatyf ek like bi
langrike fortuten dwaen sil. Fryslan
is nou ien kear in agrarysk gewest. Dat
is simpel in feit dat elk sjen kin. De
lanbou yn brede sin moat it hjir op it
fparsts plak dwaen, sil it wolfeart jaen
klim'. De Fryske boer is fan hüs üt net
in stumper, net as persoan en net yn
syn bidriuw. Hy hat ek yn it forline
hiel hwat presteard, al wiene doe de
sosiale forhaldingen foar de agrariërs
jitteris bifestige de al oanwinnende
opfetting, dat it Provinsïael Bistjür in
sterk stimpel drukt op it hiele iepen
biere libben yn üs provinsje.
Pronkjende of rintenierjende magistra
ten binne foargoed üt de tiid. Lju, dy’t
Moskee ifi Den Haag. Onder architec
tuur van ir. J. P. Wiebenga zal weldra
in de Oostduinlaan de bouw beginnen
van de eerste moskee in Nederland in
opdracht van de Ahmadiyya Moslim
beweging.
Centraal V.V.V.-orgaan afgewezen. De
organisatie van het Vreemdelingenver
keer in Nederland zal niet de vorm krij
gen van een semi-overheidsinstelling.
Het hoofdbestuur van de Algemene Ne
derlandse Vereniging voor Vreemdelin
genverkeer (ANW), dat daartoe de
plannen had uitgewerkt, heeft zo goed
als alle aangesloten WV-organisaties
tegen zich gevonden. Dit practisch ge
meenschappelijk verzet, noopte het
ANVVbestuur Donderdagavond, na een
bijéénkomst in Enschedé tot de mede
deling: „Van de oprichting van een
centraal orgaan, waarin de overheidsin
vloed tot uitdrukking zou komen, is af
gezien.”
Margarine wordt iets duurder. Het laat
zich aanzien, dat de prijs van de mar
garine per 1 Januari a.s. enigszins zal
worden verhoogd. Dit hangt samen met
het feit, dat de regering bij de techni
sche herziening der omzetbelasting de
volksvertegenwoordiging heeft voorge
steld het heffingspercentage voor de
omzetbelasting voor fabrikanten van 4
op 5 pet. te verhogen. Hoeveel de prijs
per pakje margarine zal stijgen, is nog
niet bekend, doch het behoeft niet meer
te bedragen dan enkele centen.
Spoorrails langer? Tussen Helmond en
Venlo wordt door de Nederlandse Spoor
wegen een proefbaanvak gelegd van 4
km met rails tot een lengte van 1000
meter. Een staf van ingenieurs zal er
een studie maken van en ervaringen op
doen met verschillende methodes van
spoorwegbouw, om straks, op grond van
de resultaten, de modernisering van ons
nationale spoorwegnet ter hand te ne
men.
preekstoel draagt het steeds repeteren
de jaartal 1740.
Voor later eeuwen kunnen wel eens van
historisch belang worden de talrijke na
men van Friese soldaten uit de befaam
de stelling Wons, die in de bange oor
logsdagen in de kerk gehuisvest waren
en die zij als „document” achter lieten
aan de achterkant van de deurtjes in de
lambrisering, die de reliefbeelden aan
het oog onttrekken.
Niet onvermeld mag ook blijven, dat
naast het orgel op „de kraak” een goed
geschilderd portret hangt van W. Hel-
linga 18381923, hoofd der school en
organist te Cornwerd van 18631904.
De huidige kosteres, die ook nog weet
van de torenbouw, heeft bij meester
Hellinga school gegaan. Verschillende
gegevens in bovenstaande zijn aan haar
mededelingen ontleend. In tegenstelling
met koster Jan Eversen anno 1569 wil
zij uitdrukkelijk haar naam maar liever
niet vereeuwigd zien.
Wij respecteren die wens, maar willen
haar niet de eer onthouden, dat zij als
een echte „dienende Martha de
kerk „sa skjin as de bran” en in de pun
tjes verzorgd heeft.
Apotheker inde f 15000 te veel. Voor
de Zutphense rechtbank ijerd een jaar
gevangenisstraf geëist tegen de apo
theker C. uit Deventer, die kans heeft
gezien dooi' het doen van onjuiste op
gaven aan het Alg. Ziekenfonds „De
venter en Omstreken” onrechtmatig
gelden te innen tot een totaal, dat op
f 15000 wordt geschat.
De oude toren moet meterdikke muren
hebben gehad. Ze dateerde blijkens Go-
thische opschriften uit het einde van
de 14e eeuw. Lange tijd werd nog een
„ijzeren” deur in de toren bewaard,
die vroeger een plaats had tussen de
eerste zolder en de z.g. voorkerk. Ze
was van zwaar 10 duims eikenhout en
aan de kerkzfjde beslagen met duims
ijzer. De deur droeg volgens een oud
Cornwerder het jaartal 1391. Ook ver
telde deze zegsman, dat de oude toren
die op de foto dus op de eerste
zolder naar drie kanten schietgaten in
de muur moet hebben gehad. Deze wa
ren aan de binnenzijde een meter in
het vierkant en liepen zo smal toe, dat
ze aan de buitenzijde slechts een hand
breed ruimte boden. De antieke deur is
thans te bezichtigen in het Fries mu
seum, dat het waardevolle historiestuk
van de kerkvoogden in bruikleen ont
ving, evenals een drietal unieke relief
beelden, waarvan op de grootste een
afbeelding van de gekruisigde Christus
met ter weerzijden Johannes en Maria.
Cornwerd kreeg als vergoeding.een
paar afgietsels, die thans achter de lam
brisering in het koor der kerk worden
bewaard!
Het is wel heel jammer, dat genoemde
historische documenten voor het dorp
(voorgoed?) verloren gingen, enkel ge
motiveerd door het feit, dat er in Leeu-
Wat bleef.
Gelukkig is niet alles verdwenen. Na
een avontuurlijke klimpartij en geklau
ter over balkconstructies gelukte het
ons het klokopschrift te ontcijferen. Dit
werd ons niet alleen bemoeilijkt door
het feit, dat wij ons in allerlei bochten
moesten wringen om het randschrift te
noteren, ook het feit, dat verschillende
letters in „het mal” (het negatief) blijk
baar waren verschoven of weggezakt,
was niet bevorderlijk voor de duidelijk
heid. Onder zeker voorbehoud kunnen we
voor belangstellenden echter het vol
gende opschrift doorgeven: INT IAER
ONS HEREN 1569 DEN XXX SEP
TEMBER HEFT GEGOTEN M
AETL BOISTER DESSE KLOCKE.
STV DOEF GEBOREN PETER AL-
BERTSE VRIESE ALS MEDEHULPER
MARTEN WILLEMSEN PASTOER
WIBE MEELKSOEN ENDE SITTHIE
GEERTSOEN KARCKFOEGDEN IN
DER TUT IAN EVERSEN COSTER
GEGOTEN IN CAMPEN
De klok, eenmaal door de Duitse bezet
ter weggehaald, maar na de oorlog (dit
in tegenstelling met de jongere neven-
klok) weer teruggekeerd, draagt de
beeltenis van Bonifatius. Aan de Friese
apostel, wiens marteldood dit jaar
wordt herdacht, was Cornwerds kerk
vermoedelijk gewijd.
Wat er in Cornwerd opk veranderd mag
zijn, één trek is sedert de dag dat Mar
ten Willemsen er pastoor was, de Corn-
werders eigen gebleven: het zwak van
de kerkvoogden, overal hun namen te
vereeuwigen. De lange lijst waarvan
Wiebe Meelkzoon de eerste is wordt mo
menteel afgesloten door Wierd Wynia,
bij de meeste Friezen vermoedelijk be
ter bekend als elfstedenrijder dan als
„kerekfoegd”, hoewel ook zijn naam
reeds in gouden letters op het daarvoor
bestemde bord prijkt.
De hier bedoelde officiële lijst vangt
aan in 1740 en vermeldt
namen
Trein greep vrouw. De 75-jarige wedu
we C. PellegromKozijn werd j.l.
Vrijdag op de onbewaakte overweg on
der Waardenburg door de trein gegre
pen en op slag gedood. De ongelukkige
was enigszins doof. De trein kreeg be
langrijke vertraging.
Honderden vissen dood aan de opper
vlakte. Een particulier te Harlingen,
die in de „eendenkooi’ aan de Schapen-
dijk grote hoeveelheden vis uitzette, is
tot de onaangename ontdekking geko
men, dat honderden karpers, snoekbaars
en aal dood aan de oppervlakte drijven.
De visstand in dit gebied is onherstel
bare schade 'toegebracht, Joch tot dus
ver heeft men nog niet kunnen ontsluie
ren wat nu precies de oorzaak van deze
vis-catastrophe is.
Doffe knallen en springende autoruiten.
Te Tilburg breekt men zich het hoofd
over de oorzaak van een aantal myste
rieuze vei schijnselen. Zo sprong plotse
ling een ruit van een geparkeerde auto
in de Bisschop Aelenstraat, hetzelfde
deed zich voor bij een wagen, die in de
richting Turnhout reed. Verder warden
1 er de laatste weken zware doffe knallen
Hwat hat Qabe Skroar
aanbrengen, waarop alle Rinia’s-kerk-
voogden zijn vermeld.
Ook op het orgel ontbreken der kerk
voogden niet. We lezen daar: „Dit orgel
is gesticht in ’t jaar 1865 door de fa.
L. van Dam en Zonen te Leeuwarden
en is door den WelEerw. Heer P. A. J.
Noordink met een leerrede naar aan
leiding van Ps. 150 vers la op den 16
Juli 1865 godsdienstplechtig ingewijd,
terwjjl toen kerkvoogden waren Herre
Postma (va
der van de dichter Obe Postma?) en
Albert S. van der Sluis, terwijl de to
ren vermeldt: „Deze toren gesticht in
1898. Kerkvoogden Tjeerd Herres Rinia,
Rienk Abes Zwaagstra, Fermer Dou
wes Oostra. Bouwmeester L. Reitsma,
Witmarsum. Gebouwd door J. Roosjen
te Cornwerd” en een memoriesteen in
de kerk deelt ons mee: „De kerk om-
bouwd 1916. Kerkvoogden T. H. Rinia,
R. Zwaagstra, T. P. Postma. Architect
F. Raadsma. Uitvoerder J. Roosjen.
De Friese Siamese tweeling Folkje
en Tsjitske de Vries zijn Zaterdag in
het Diaconessenhuis te Leeuwarden ge
scheiden. Hoewel deze kinderen de lever
gedeeltelijk gemeenschappelijk hadden, as yn de Subkommisjes. Dêrmei wurdt
is de operatie, die al met al drie kwar
tier in beslag nam, uitstekend geslaagd.
Beide kinderen bleken afzonderlijk te
kunnen leven. Naar men aanneemt kun
nen ze over verloop van 3 a 4 weken
het ziekenhuis ve’ laten.
Wat er nog meer te zien is.
Men raakt in de kerk niet spoedig uit
gekeken. De „Wet des Heeren” eveneens
van 1740 (vernieuwd 1809 en 1905) vin
den we op een groot bord, waaromheen
een tweetal trompettende en een twee
tal draperende (maar alle vier poedel
naakte) rose engeltjes. Op de kerkvoog
denbank voor ongeveer een 60-tal
jaren aangebracht en niet in harmonie
met haar omgeving vinden we het
wapen van „Comelis van Aylva, Griet
man van Wonseradeel”.
Naar verluidt woonde deze Cornelis te
Hichtum (16841745) en was hij ge
huwd met Juliana van Schwartzenberg
(t 17J0). Ook het ornament aan de
Is het waar? „Is het waar, dat na de
oorlog een collectie juwelen en kunst
voorwerpen, ter waarde van 50 millioen
gulden, die in het bezit waren van een
Duitser, in beslag zijn genomen en se
dertdien spoorloos zijn verdwenen?” Dit
is een van de vragen die het Tweede-
Kamerlid ir. C. N. van Dis (SGP) aan
de minister van Justitie over een merk
waardige affaire, die haar oorsprong
vindt in de oorlogsjaren, heeft gesteld.
De Duitser, die de millioenenschat in
zijn bezit had, is R. Liffers, die voor de
oorlog vertegenwoordiger van Duitse
bisschoppen in ons land was, om hier
kerkelijke leningen te plaatsen. In be
zettingstijd werd hij inkoper van Seys
Inquart.
Verloren schoon.
Schreven we in ons vorig restauratie-
praatje, dat er momenteel een frisse
wind op dit gebied gaat waaien, niet
altijd heeft men de nodige eerbied voor
het historische gehad. Niet in het minst
geldt dit voor Cornwerd. Graag geven
we toe, dat de toren op bovenstaande
foto er vrij haveloos uitziet, al zijn de
gaten er expres ingekapt om te onder
zoeken of restauratie nog mogelijk zou
zijn. Desnoods kunnen we het dan ook
billijken, dat men tot de conclusie ko
mend, dat restauratie onmogelijk was,
tot afbraak en nieuwbouw overging,
maar het verwijt dat men het zover
heeft laten komen, blijft gelden en hoe
wel er over smaak niet valt te twisten,
kan een kind begrijpen dat de nieuwe
toren, hoe constructief en aesthetisch
verantwoord deze op zich zelf ook mag
zijn, alle aansluiting bij de historie mist
en het dorpsbeeld op onverantwoorde
Wijze naar willekeur heeft gewijzigd.
Omstreeks de eeuwwisseling (de nieuwe
toren dateert van 1898) telde Cornwerd
met uitbuurten ongeveer 200 zielen. De
„kom” van het dorp telde toen een
Vijftal huisjes, het merendeel van de 30
leerlingen die het schooltje toen bezoch
ten kwamen van de uitbuurten en ver
spreide boerderijen (Houw, Sottrum,
enz.). Bedenken we de geringheid van
het dorp, dan moet men rekening
houdend met het feit, dat men toen
andere aesthetische principes huldigde
dan wij anno 1954 diep respect heb
ben voor het feit, dat men het in 1898
aandurfde een dergelijke trotse toren
te doen verrijzen, die de destijds kapi
tale som van f 13000.moet hebben
gekost, het geld dat de kerkvoogdij
wellicht bijeen had gekregen door de
verkoop van de omliggende terpgrond.
Niet alleen werd aan de toren de uiter
st© zorg besteed, getuige bv. de mach
tige lelieachtige ornamenten boven de
spits, er kwam ook een kostbaar hek
werk rond de dodenakker tot stand.
oer fakentiids pürmin. Hy wol ek hiel
wol lieding oannimme en foarljochting
ha, allinnich hy wol gjin kelnersbaentsje
meitsje fan syn boer-wêzen. En der
hat er great gelyk oan. Lieding jaen
bitsjut de lju it goe<Je paéd seis fine
litte troch foarljochting en oertsjügjen-
de motiven by to bringen, it bitsjut
net de lju efter de bokse to sitten en
se geastlik foar jin üt to driuwen. De
man, dy’t by it boerefolk hwat birikke
wol, moat bigjinne harren to respek-
tearen dan sil er seis ek respekt werom-
fine. Fan dizze opfetting binne ek De
putearre Steaten ütgean en hja hawwe
foar dit doel in great tal boeren, boere-
lieders deskundigen op allerhanne ter
rein gearbrocht om fan harren meime-
koar to hearren, yn hokfor banen de
Fryske boerestan de nije tiid it béste
baes wurde kin. Der is dan alderearst
in opjefte om nei te gean oft it mei de
bidriuwsgreatte wol rounom yn oarder
is en op hokfor wize deryn forbettering
to bringen is. De forkaveling en fier
dere üntginning, de lanoanwinning en it
probleem fan de wetterhüshalding sille
erby bisjoen wurde. De twadde foarmet
de ünderwiis- en biropskarproblemen
foar de boer en syn bern, jonges like-
goed as famkes. Mei great genoegen
seagen wy hjir ek de namme fan de
active Direktrice fan de Boalserter Hüs-
hAldskoalle.
In tredde diel sil bistean yn it neigean
fan de wurkgelegenheit en de forsjen-
ning mei goede arbeidskrêften yn de
lanbou. In fraechstik, dat mei de dei
nuodliker en slimmer wurdt en dat fan
it greatste bilang is. De needsakelike
yndustralisaesje makket dizze fragen
sa urgint, dat se in aparte bistudearring
mear as wurdich binne. Dan komt der
in ünderwurp, hwat oerflakkich sjoen
op dit stuit, net sa noadich is: de kre-
dytforsjenning. Mar as men allinnich I
Oud voorwerp. Te Driene in de ge
meente Hengelo is bij egalisatiewerk in
een perceel bouwland een bronzen bijl
gevonden die naar schatting 2000 tot
2500 jaar oud is. De lengte van de bijl
is ruim 8 centimeter, terwijl de schacht
zeven centimeter meet. De snede van
de bijl is vijf centimeter breed en nog
tamelijk scherp.
Friese bedevaart naar Duitsland. Op 17,
18 en 19 Augustus zullen vele Friezen
een bedevaart ondernemen naar het
Maria-genade-oord te Kevelaar in Duits
land.
Het jaar 1740.
Het jaar 1740 schijnt een belangrijk
jaar geweest te zijn. We hebben het
niet kunnen nagaan, maar het zou ons
niet verwonderen, als de kerk in het
voorafgaande jaar zou zijn uitgebrand
of iets dergelijks. In elk geval heeft
men het interieur toen een goede beurt
gegeven, verschillende wapenborden
aangebracht en de kansel van een nieu
we „Statenbijbel” voorzien.
Het is echter bevreemdend, dat de naam
die onder het eerste wapenbord prijkt,
n.l. Franciscus Holkema, leeraar tot
Makkum en Cornwert, alsmede derde
kerkvoogdt ANo 1740, niet op de offi
ciële lijst voorkomt. Het wapen, dat onze
bijzondere belangstelling inboezemt,
daar (mogen we een historieschrijver
geloven) we hiel’ te doen hebben met
een afstammeling van Jacob Gysberts,
een van Bolswarders burgervaders en
vader van de Friese dichter, toont in
vier kwartier resp.: a. een stralende
zon (verguld op veld van blauw)b. ’n
vogel (sperwer, duif, zwaluw?); c. een
vergulde haan op een rood veld
d. een boom in volle bladerdos.
Het wapenbord wordt geflankeerd door
dat van Dooytse Reynders, waaronder
men heeft aangeteekend, „overleden de
15 Maey 1741”. Dooytse voert resp. de
heistelling, ram en paard in het wa
pen. Verondersteld is wel, dat hij een
aannemer zou zijn van dijkwerken en
tevens bezitter van schapen.
Oepke Sikkes’ wapenbord toont ons een
brood en korenschoof. Hij zal wel bak
ker geweest zijn.
Het meest ingewikkelde wapenbord is
dat van S. H. Krijtenborg „ontvanger
voer Cornwart (een Gerrit Krijtenborg
was dorpsrechter van Makkum).
Merkwaardig is dat we nadere gegevens
over de Krijtenborgs vinden in.de
Statenbijbel op de kansel. Deze blijkt
n.l. een familiestuk uit dit geslacht te
zijn en is zonder twijfel in het merk
waardige jaar 1740 aan de kerk ge
schonken. Met een thans zeer moeilijk
te ontcijferen handschrift lezen we n.l.
op de voorpagina: „1698 den 10 April
oude stijl ben ick Cuyck Aryans getrout
met Uyge(?) Crytenborg voor Domyno
Rondmans tot Harlingen. 1699 2 Oct.
op Maandagmorgen is geboren Arjan
Cuyckes en in de oude kerk gedoopt
door Domyno Rondmans(?). 1700 den
13 Febr. is Arjan Cuyckes ges.. .(tor-
ven). 1700 den 23 Nov. op Sondagmor-
gen tot 4 uur is geboren Arjan Cuyckes
en in de oude kerek gedoopt door do
myno Rondmans. 1703 den 28 Oct. op
Sondagmorgen is geboren Maatje Cuyc
kes enz. Uyge(?) zal wel een dochter
van de Conwerder ontvanger geweest
zijn. De Bijbel zelf dateert uit 1660,
toont ons op de titelplaat Elia door de
raven gevoederd en ligt permanent
opengeslagen bij Jesaja Cap. XXIII.
Van kerkvoogden gesproken. Wij lieten
reeds doorschemeren, dat hen ’n zekere
ijdelheid niet vreemd is, al geeft deze
het nageslacht prachtige gegevens. Zo
liet de laatste der Rinia’s, Tjeerd Her
res (t 1935) in 1917 nog een wapenbord
