DRIEKWART EEUW
FRIESCH RUNDVEE STAMBOEK
Tjerkwerder visserman ving monster in
Makkumervaart
ik
509
9
Fan de Martinytoer
Grootste veekeuring ooit gehouden wordt
voorbereid
Nog f 300.000.000,00 uit de Nederlandse
koe te halen?
Agrarisch Friesland
in cijfers
258.000
27.000
82.000
65.000
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Prinses Wilhelmine
Concours te Rijs
Het record van Poepjes geslagen
jyADAT nadere mededelingen waren
1 gedaan betreffende de exposities
„De Boerderij in de Beurs” en de „Ener-
gie-tentoonstelling”, werd door de ter
conferentie aanwezige journalisten een
geslaagde excursie gemaakt naar het
bekende fokkersbedrijf van de heer J.
N. Wassenaar, voorzitter van ’t Friesch
Rundvee Stamboek te Jelsum, wiens
bedrijf en veestapel werd bezichtigd.
16
50e Jaargang
No. 68
Dinsdag 51 Augustus 1951
iur,
van
fA.
hö
ze
/er
hij
sen
.nd
rer
da
'd.
Tsj. de J.
Grondslag voor de Holstein-
Friesian.
Abonnementsprijs f 1.60 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 87926
Advertentieprijs: 12 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
„IT GEFOEL ALLINNE KIN
GJIN BAES WEZE”
Earstdeis wurdt yn Arum it nije K. I.-
station iepene. In prachtich en praktysk
gebou mei alle forsjenningen, dy’t by
dizze tüke fan de fokkerijtsjinst hear-
re. Wy sille dêr de kommende dagen
grif wol meat fan hearre. De tsjinst,
dy’t troch dit ynstitüt oan de Lanbou
bean wurdt, hat lange jierren in bulte
krityk ünderfoun en dat kin gjin minsk
forwünderje.
Eltse kear as de minske in fierdere stap
docht op it terrein fan de agrikultuer,
komme deselde gefoelsbiswieren nei foa-
ren. Men seit en men hat oan alle kan
ten gelyk: it is tsjin de natuer. Sünder
mis, is dat sa, Mar is dit op it terrein
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: Fa A. J. OSINGA te Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telefoon 451 - Na 18.30 uur 305 of 335
.(K 5157).
fan it agrarysk bidriuw in argumint,
dat hout snijdt? My tinkt fan net. Ik
bidoel dus üt noch yn net, dat men per-
foarst foar de K. I. wêze moat. Men
kin der op goede grounen wol tsjin
wêze. Mar it argumint, dat hjirboppe
neamd waerd, giet bislist net troch.
Hwant it hiele bidriuw fan de boer is
yn syn moderne foarm heat oars as in
tsjinnatuerlike biweging. Der is neat
mear oer fan de echte natuerlike gong
fan saken. It is krekt de taek fan de
boer dy natuer om to foarmjen ta kul-
tuer, d. w. s. ta in foarm fan bidriuw,
hweryn it forstan fan de minske de na
tuer ta mear twingt dan hja üt har seis
jaen wol.
ken, de Grondkamer en de Provinciale
Voedselcommissaris.
Sykje wy yn alle tiden
Nei de rjochte holding, hoe?
Eale Lünsmem, Wilhelmine,
Yn sounens fjouwer en sawntich jier,
It folk lit hjoed har freugd trochskin-,
Ek al is de ófstan fier.
Nei natürprael fan Noarwegen,
Geane tüzen tinzen üt,
Ofstan is noait üngelegen,
Hwer’t in ban fan leafde slüt.
'53.
ien
lar
1ste afdeling:
Oranje, Spannum, 117 p.. Se prijs, ko
raal 109 p. Excelsior., Schraard 126 p.,
2e pr., koraal 90 p.
Afd. Uitmuntendheid:
Excelsior, Parrega, 114 p., 3s pr., koraal
114 p. Hallelujah, Makkum 162 p., 1ste
pr., koraal 135 p.
Eale Lênsmem, Wilhelmine,
In heal ieu nasjonale Haed,
Lit de Hear Syn sinne skine
Op Jou hjerstich libbenspaed.
Aantal
461.000
17
11
20
3
iet
de,
gesch. waarde export
f 47.000.000.—
f 72.000.000.—
f 80.000.000.—
f 4.000.000.-
3e-
zo
ik
>r’
te
Bolswards Nieuwsblad
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
H. M. DE KONINGIN VOND
HET WREED
De heer Wassenaar vertelde ons
bij ons bezoek aan zijn bedrijf te
Jelsum een aardig voorval.
Evenals wij door de bedrijfsgebou
wen werden rondgeleid, was dat
bij Haai’ bezoek aan Friesland
ook het geval geweest met H. M.
Koningin Juliana. H. M. had zich
er ten zeerste over verwonderd,
dat pas geboren kalfjes direct- bij
de moeder vandaan werden ge
nomen. Ondanks alle waardering
voor het F. R. S. vond H. M. dit
ontzettend wreed.en vroeg zich
af of zoiets nu persé nodig was.
bod en de derde dag, dus 9 September,
gaat het om de fokfamilies en bedrijfs-
collecties.
De catalogus voor deze dag om
vat pl.m. 1300 nummers. Het is
ook op deze dag, dat Z. K. H.
Prins Bernhard, onze Minister
van Landbouw en vele buiten
landse diplomaten het F. R. S.
met een bezoek zullen vereren.
De Wilhelminabaan is voor de tentoon
stelling ingericht, maar aangezien dit
terrein, zelfs nadat het door de Nederl.
Heide Maatschappij nog eens extra ge
draineerd is, bij aanhoudende regen on
bruikbaar kan zijn, zijn maatregelen
genomen om zo nodig op het allerlaatst
nog over te kunnen schakelen op het
veemarktterrein, dat zich echter, helaas,
voor het doel minder eigent.
Nog meer Centrale landbouw
organisaties.
A ANGEZIEN Leeuwarden als verzor-
gingscentrum voor Friesland van
belang is, aldus burgemeester Mr. v. d.
Meulen, die ter conferentie een uiteen
zetting gaf over de betekenis van Leeu
warden voor onze agrarische provincie,
ligt het voor de hand, dat in de stad
een machtig stelsel van Friese centrale
organisaties is" ontstaan, gericht op het
behartigen van de belangen van de vee
houders en landbouwers. De ontwikke
ling van de landbouwwetenschap heeft
hiertoe ontzaglijk veel bijgedragen.
De boer kan op zijn eigen erf niet,
zjjn belangen en de belangen van
het bedrjjf meer voldoende behar
tigen en heeft behoefte aan in
stellingen, die hem op dit punt
met specialisten ten dienste staan
(31 Augustus)
Eale Lansmem Wilhelmine,
In heal ieu it nasjonale Haed,
Ha Jo it folk mocht ’t ünderfine
Us yn trou en oatmoet laet.
Leafde üt herts kleare boarne,
It hert dat, lyts, syn Kening socht,
Jimmer léste dei Rispmoanne,
Waerd Jou jierdei blier bitocht.
Nederland heeft de hoogste gemiddelde melkproductie per koe van
alle landen.
De totale melkproductie is pl.m. 5.5 milliard kg. IServan produ
ceert de provincie Friesland ongeveer het vijfde deel. Evenals
Michigan zich de dairy-State van de U. S. A. noemt, kan Friesland
zich de zuivelprovincie van Nederland noemen. Die ruim 1 milliard
kg melk, waarop een grote industrie gebaseerd is, komt van de
Friese koeien met een gemiddelde melkopbrengst van 4200 kg met
3.90 vet. Het landsgemiddelde is 3»36O kg melk met 3.67 vet.
Van al die Friese koeien vindt ongeveer 35 een plaats in de
stamboek-registratie en hun gemiddelde melkproductie is 4478 kg
met 4.01 vet.
nele naam in ere gehouden hebben. In
Frankrijk is het Frangaise-Frisonne, in
Engeland British Friesians, in Zuid-
Afrika South African Friesians enz.
As in boer syn lan egaliseert, ploeget,
eidet, skoffelet; as hy it ünkrüd dea
makket, de sike planten der ütskuort,
as hy skimmels en ynsekten dea mak
ket, it sied üntsmet, kunstmest struit,
dan docht hy neat oars as de natuer
like produktiviteit forgreatsje troch mei
syn forstan to arbeidzjen. Stagen fan
Fryske boeren hawwe it fé makke ta it
meast produktive fan de hiele wrald.
De kou, dy’t ieuwen lyn, molke hie foar
ien of twa keallen, in pear moanne lang,
ha hja sa lang forbettere en selektear-
re, oant hja in bist krige hawwe, dat
trijehündert dagen lang molke jowt en
net foar ien keal, mar wol foar fiif of
seis. Hja hawwe it fet forhege, aloan
forhege en hja dogge dat jit altyd. Hja
slute de jonge bargen op yn in hok,
tropje se fol mei moal en waei oant
hja net mear rinne kinne en dan krije
se it mes yn ’e hals. Dat is gjin natuer
fanseis, it roait nearne net riei. It hiele
büthüs en de silo’s mei sür of melasse,
de melkmasine en de heahijs, de skrik-
triedden en de drainearpypkes, it is alle-
gearre tsjin de natuer yn.
2de dag
Alweer werden de Bondsleden, te Rijs
gekomen, door stralend zomerweer be
groet.
Dp opening geschiedde ook nu op de
zelfde wjjze als de eerste dag door voor
zitter Ybema en een welkomstgroet van
freule Van Swinderen.
De uitslag was, wat corpsen uit onze
omgeving betreft:
De Makkumer visser Poepjes. die recordhouder was in het vangen van
monsters, door het vangen van een 26 ponder in de Makkumervaart,
is van zijn voetstuk gestoten door de Tjerkwerder visserman J. de
Haas, die het presteerde in hetzelfde vaarwater een snoek te vangen
van zegge en schrijve 36 pond (inclusief zak). De Haas, die Zaterdag
morgen 5 uur reeds op stap was gegaan, ving het monster in een
aalfuik. Het dier was ruim 125 cm lang en (met ongevuldê maag) 60 cm
in de omtrek. De Haas, die reeds 65 jaar is, had van zijn leven nog
geen vangst gedaan als deze. U ziet hem hier met het monster („it
liket wol in krokodil!” zei hij) op de foto. Ter vergelijking staat er
een bijna 10-jarig meisje naast. Ze durfde niet al te dicht bij komen,
want de snoek leefde nog en sperde zijn muil af en toe vervaarlijk
open. De snoek werd aangekocht door caféhouder D. de Vries uit
„Het Veerhuis” aan het Grootzand, die de vis heeft doorgezonden naar
Groningen, waar deze wordt geprepareerd. Er komt dan later een
lampje branden in de muil en het geheel in een glazen kastje als
attractie voor de café-bezoekers.
Eale Lansmem Wilhelmine,
Nou biskieden, neist de troan,
Wit Jo it keazen plak to finen
Mat it folksmeilibjen toand.
Trou biskieden neist Jou dochter,
Jounsrêst op it stille Loo,
It fielen lykwols nea oprjochter
Fan dat folk it is en bliuwt.
TUIST vóór de oprichting van het
J Friesch Rundvee Stamboek in 1879
en kort daarna heeft Noord-Amerika
vee uit Friesland en West-Friesland ge
ïmporteerd, waax-mede de grondslag ge
legd werd voor het thans belangrijkste
melkveeras in Noord-Amerika. dat men
daar Holstein-Friesian heeft gedoopt.
Thans is de toestand zo, dat practisch
in ieder land van enige agrarische ont
wikkeling Fries vee wordt aangetroffen,
zowel in Noordelijke landen als in lan
den met een tropisch of subtropisch
klimaat.
Het feit, dat deze landen hun importen
meer of minder regelmatig herhalen,
wijst er op, dat de resultaten tot te
vredenheid stemmen. Het is verheugend,
dat vele van die landen, voor zover zij
een eigen stamboek bezitten, de origi-
Ere-afdeling:
Crescendo, Workum 115 p., 3e pr.
Marswedstrijd:
Makkum 96 p., 1ste prijs.
Het ensemblespel stond ook nu onder
leiding van de heer S. Tiemersma. Ook
ditmaal was de indruk overweldigend,
hoewel soms het samenspel niet al te
goed was.
De grote wisselprijs van „Riis foarüt”
kwam aan Anjum. Wisselprijs B van B.
en W. te Sneek kreeg Harlingen; wis
selprijs C van de fa. W. van der Glas
kwam aan Berlikum, een 2e in deze
rubriek aan Makkum, terwijl de grote
wisselkrans, aangeboden door de Ver.
van Handel en Industrie gewonnen werd
door Blija (hoogst aantal punten op
koraal, 142).
nout’ de wittenskip in middel foun hat
om de fokkerjj to forbetterjen Allin-
nich omt it gefoel hjir muoite mei hat?
Dit liket my sa ynkonsekwint, dat in
forstannich minske dit motyf net brüke
moast.
Allinnich as men sünder doel de natuer
foroaret, dan is men mis. Mar as men
dêrtroch mear birikke kin, leit it krekt
op it paed fan de kening fan de skep-
ping, oan hwa al it oare jown is, om
hyltyd wer nije wegen to gean, om dy
produktiviteit to forbetterjen. Yn it
swit sil hy him arbeidzje moatte om
de natuer to twingen him to tsjinjen.
Dat is syn opjefte fan de earste dei óf
oan. En eltse foarütgong is in nij biwiis
fan syn Topping en opdracht. Men kin
foar of tsjin de K. I. wêze op grounen
fan foardiel of ynsicht, mar net op groun
fan de sizwize, dat soks tsjin de natuer
yngiet. Hwant dêrmei soe hy it hiele
buorkjen foroardielje. En alle nofteren
keallen, dy’t nei de slachter geane, soe-
ne har oankleije. En hwat boer tinkt
der sa oer. In soun ynsicht yn it plak
fan minske en dier yn it skeppings-
plan kin elk biwarje tsjin ünnoadich
dierelijen en oan de oare kant tsjin ün-
redelik» gefoel as der hwat nijs opsetten
komt. It gefoel kin allinnich gjin baes
wêze, it forstan moat it léste wurd
sprekke. En dan kin dat wurd gjin oar
wêze as dat dy mannen der yn Arum
in stik wurk üt ’e wei sette, hwer’t it
petsje wol efkes foar óf kin. Wy winskje
harren yn de nije went in bloeijend
bidriuw, dat net allinnich as gebou in
sieraed is foar har doarp mar jit mear
in stevige stipe wêze mei foar de kos-
telike fokkerij fan de swartbünte Fryske
kou.
Geslaagde excursie.
Terwijl de vliegtuigen over de dieren
scheerden Leeuwarden heeft de twij
felachtige eer het grootste straaljager-
vliegveld van West-Europa te bezitten
werden Rudolf Jan en Roosjes At-
leeth voorgeleid om door de aanwezi
gen te worden bewonderd.
Dit onderdeel van de conferentie, even
als later trouwens de tocht door de
Friese greidhoek, vormde vooral voor de
niet-Friese journalisten een evenement
van de eerste grootte. Wij geloven dan
ook, dat het Leeuwarder stadsbestuur
er goed aan heeft gedaan de Nederland
se pers met de Friese veefokkerssucces-
sen (en..-problemen!) te confronte
ren. Het streven van het F. R. S. is
de volle aandacht waard.
het vee, als aan de kwaliteit van de
producten, die daarmede verkregen
worden, is in Friesland steeds bijzon
dere aandacht geschonken.
De provincie bezit 96 zuivelfabrie
ken, te weten 76 coöperatieve en 2Q
particuliere. Hierin vinden 6000 per
sonen werk, terwijl jaarlijks een
stroom van 1 milliard kg melk naar
deze fabrieken vloeit. De aan deze
fabrieken geleverde melk bedraagt
20 van de Nederlandse melkleve-
ring. Verder wordt hier 20 van de
N ederlandse boter, 40 van de Ne
derlandse fabrieksbaas. 30 van de
Nederlandse gecondenseerde melk
en 10 van de Nederlandse melk
poeder geproduceerd. Daarnaast
moet van de akkerbouw worden ge
noemd de veevoedergewassen, de
aardappelen en wel met name de
pootaardappelen.
Veel van de Friese producten vinden
hun weg naar het buitenland, het
geen moge blijken uit het volgende
staatje:
Product
Boter
Kaas
Gecond. melk
Melkpoeder
Vee en
pootaardappelen f 40.000.000.
Hetzelfde geldt voor de verwerking van
de producten, die op de bedrijven wor
den voortgebracht. Al deze instellingen
zijn in Leeuwarden, als het middelpunt,
gevestigd.
Wij denken hierbij o.a. aan het Friesch
Rundvee Stamboek, het Friesch Paar
den Stamboek, de Stichting van de
Landbouw, de Centrale Landbouwboek
houding, het Coöperatieve Verzekerings-
fonds, de Bond van Coöperatieve Zui
velfabrieken, de Gezondheidsdienst voor
vee en vlees, ’t Boter- en Kaascontróle-
station en de Friese Maatschappij van
Landbouw.
Bovendien hebben zich hier de verschil
lende rijksbureaux en ambtenaren geves
tigd, belast met de zorg voor de agra
rische sector. Spr. noemde als voor
beeld de Veeartsenijkundige Dienst, de
Rijkslandbouwvoorlichtingsdenst, de
Rijksconsulent voor grond en pachtza-
van Ned.
Belangstelling groeiende.
IVA de oorlog is de belangstelling voor
1 Fries fokvee groeiende. In 1953
werden ongeveer 4200 Stamboek-dieren
geëxporteerd, dit is pl.m. 4/5 van de
totale export aan Stamboekvee uit Ne
derland, om van de export van ge-
bruiksvee, die aanmerkelijk groter is en
die voor een deel zeker een gevolg is
van het feit, dat reeds jarenlang door
de niet-Stamboekboeren stamboek-
stieren worden gebruikt, maar niet te
spreken.
Hieraan is ook zeker voor een groot
deel de verhoging van het vetgehalte
de melk in Nederland te danken.
Het feit, dat de provincie Fries
land de eerste was die vrij ver
klaard kon worden van t.b.c.
heeft zeker ook een gunstige in
vloed gehad op de afzet van het
overtollige vee tegen goede prij
zen.
De ruim 6200 leden van ’t Friesch Rund
vee Stamboek met hun ruim 150000
stuks geregistreerd vee zien met span
ning de komende dagen van hun Jubi-
leumkeuring tegemoet. 7, 8 en 9 Sep
tember worden voor Friesland en zijn
hoofdstad belangrijke dagen.
Hoewel het buitengewoon ongunstige
weer meerderen genoodzaakt heeft hun
vee op te stallen en de dieren dus wel
niet in topconditie zullen zijn, mag toch
verwacht worden, dat er wat goeds te
zien zal zijn.
Bezoekers uit zeker twintig verschil
lende landen hebben zich gemeld. Grote
aantallen uit niet te ver afgelegen lan
den en kleinere groepen, die de reis per
vliegtuig moeten maken.
TTEZE cijfers werden ons Vrijdag me-
degedeeld op een persconferentie,
die door ’t Leeuwarder gemeentebestuur
naar aanleiding van het 75-jarig jubi
leum van het Friesch Rundvee Stam
boek in de fraaie raadzaal van het
stadhuis werd gehouden.
Nu zeggen zulke cijfers de leek niet zo
heel veel. Daarom is het goed, de gel
delijke betekenis van deze schijnbaar
niet zo grote verschillen hier eens aan
te geven.
Indien alle koeien in Nederland,
aldus rekende de heer H. G. A.
Leignes Bakhoven, seer, van het
F. R. S. ons voor, evenveel melk
met een zelfde vetgehalte als de
Friese stamhoekkoeien gaven,
zou dit bij de thans geldende prij
zen een méér opbrengst in geld
betekenen van pl.m. 300 millloen
gulden, aangenomen, dat ook voor
de meerdere productie een afzet
tegen de bedoelde prijzen moge
lijk was.
Er is voor dit melkrijke Friese vee al
eeuwen een grote belangstelling ge
weest. Friesland met zijn grote vee-
overschot heeft steeds veel kunnen
plaatsen in het binnenland, maar ook
in het buitenland, omdat gebleken is,
dat dit vee over een groot aanpassings
vermogen beschikt.
Lit üs stcan yn Jou bilide.t,
Doelbiwust: „Christ avant tout.”
BYT.
Yn de natuer lizze de hinnen twa kear
yn it jier in nést mei aeijen, dy’t hja
ütbriede en great bringe. Mar de boer
set in brodtske hin apart of ünder in
Aid koer, hwant hy wol mear as twa-
hündert aeijen hawwe en gjin brodske
hinnen. Hiel hwat streken hawwe ok-
sen yn it wurk, wy kenne hjir in rün.
Is dat natuer? In kou seis moanne op
in stal fêst to setten, is dat natuer?
Hwa haldt alle jong-katten oan, of alle
jonge hounen? De bijehalder, dy’t de
huning üt de kasten hellet, de einehal-
der, dy’t de aeijen opfandelet, de boer,
dy’t de molke net nei de keallen mar
nei it fabryk bringt, hja dogge alle-
gearre itselde: hja brüke de bisten ta
har eigen foardiel en hja dogge der
goed oan, hwant it bist is de minsken
jown om him to tsjinjen. En as de wit
tenskip of de ünderfining wegen fyt om
jit mear foardiel e-n geriif fan de bis
ten to krijen, dan docht hy dat. Op alle
terrein
Dat is krekt syn fak, dat is syn taek
en it soe der net bést foarstean as wy
de dieren libje lieten sa as hja üt har
seis yn de frije natuer dwaen soene,
dan koe de minske net libje.
By de plantenforedeling nimt men de
moaltriedden wei en bringt mei in pin-
sieltsje stoumoal op de stamper. Sa
krüst men de plant om nije foarmen to
finen. En dêrtroch is it sortimi'nt lan
en tünbougewassen üntsaglik forbette
re en forrike. Men intet de fruchtbeam-
men, snoeit se, spuit se, fortinnet se,
alles om jit bettere en moaijere fruchten
to krijen. Wis, jo ha gelyk, dat is gjin
natuer mear, dat is lan- en tünbou-kul
tuer.
Untsmettén, intsjen, spuitsjen mei sea-
rum gean ek tsjin de natuer yn, mar
hja biskerme it fé tsjin sykten en krup-
sjes. En soe dit stean bliuwe moatte
De drie-daagse keuring.
V7OOR de eerste dag vermeldt de ca-
talogus pl.m. 1000 vrouwelijke die
ren. Na afloop van die eerste dag zal
het Stamboek aan binnen -en buiten
landse genodigden een maaltijd aanbie
den.
De tweede dag-komt het mannelijk fok-
materiaal ten getale van ruim 400 aan
De provincie Friesland heeft een op
pervlakte van 324.000 ha (10 van
Nederland) en een inwonertal van
4701000 (4.5 van Nederland).
Op Drenthe na de dunst bevolkte
provincie van ons land (145 inwoners
per km2).
De oppervlakte cultuurgrond be
draagt 260.000 ha.
Ruim 223.000 ha hiervan bestaat uit
grasland (17 van de Nederlandse
weidegronden)Daarnaast is er
36.000 ha. bouwland.
Hieruit volgt bijna direct, dat de vee
teelt in Friesland een overheersende
plaats in moet nemen. Dit is ook juist;
35.5 van de Friese beroepsbevol
king vindt haar bestaan in deze sec
tor.
Een indruk van de omvang en bete
kenis van de Friese veestapel geeft
het volgende staatje.
Diersoort
Runderen
Melk- en
kalvekoeien
Paarden
Schapen
Varkens
Hieruit blijkt echter enkel de kwanti
teit. Nog sterker spreekt dit beeld,
wanneer bovendien in acht wordt ge
nomen de hoge kwaliteit, die het
Friese rundvee bezit.
Het zal duidelijk zijn, dat het over
grote deel van de proucten, te we
ten melk en de daaraan afgeleide
zuivelproducten, niet in de provincie
kan worden geconsumeerd, maar
naar andere delen van het land of
naar het buitenland moet worden ge
zonden. Zowel aan de kwaliteit van
