NA-APERIJ, SHOW, TAM TAM OF
KRISKRAS door Nederland
„FRYSKE BOEKEWIKE”:
„BLOEDIGE” ERNST?
I
I
pCt.
om uw
Fan de Mar tiny toer
Friese landbouw
Tj. de J.
Vliegtuig met
42 man zoek
us hjoed p
to sizzen
Fryske Boekewike
Met het „goedkoopste geschenk” dient U
een goed doel
Hwat hat Qabe Skroar
Het gaat
gezondheid
ook zes
YYY
50e Jaargang
No. 86
Dinsdag 2 November 1954
De Jong’s Nieuwsblad
J. G. B.
W.
IT IS MEI SIZZEN NET TO DWAEN
Een
Abonnementsprijs f 1.60 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 87926
Advertentieprijs: 12 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: Fa A. J. OSINGA te Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telefoon 451-Na 18.30 uur 305 of 335
(K 5157)
n folge, hat
ly't net los-
Ziekenhuistarief verhoogd. Volgens een
beschikking in de Staatscourant mogen
de ziekenhuistarieven als volgt worden
verhoogd: voor de laagste klasse met 40
cent pei’ verpleegdag indien de specia
listische behandeling in de tarieven is
begrepen en anders met 45 cent per dag.
De hogere klassen mogen alle worden
verhoogd met 45 cent per verpleeg
dag.
Klappen jullie maar niet. Het gezelschap
Puck weigerde na zijn optreden met het
Wederzijds Huwelijksbedrog voor het ap
plaus te bedanken, daar het de spelers
vrijwel onmogelijk was geweest zich
verstaanbaar te maken voor de leerlin
gen van de .Gemeentelijke Zaandamse
Handelsschool.
Bietenbouwers exporteren. De, althans
wat de naam betreft, verdwijnende „Bie
tenbouwers” onder leiding van Boer Biet
alias Ger de Roos, gaan binnenkort nog
een gramofoonplaat maken, die bestemd
is voor de Duitse markt.
Het kopen nodig.
Het is broodnodig, dat U een Fries boek
koopt. Dat er ondanks officiële belang
stelling voor de Friese zaak leest U
in dit verband de Martinytoer van van
daag dit jaar toch minder Friese
boeken zijn verschenen, komt, omdat
er te weinig Friese boeken worden ge
kocht.
Het Friese taalgebied is klein.
Er wonen in Amsterdam meer dan twee
maal zoveel mensen als er Fries spre
kende Friezen zijn. Helaas zijn boven
dien alle Fries sprekende Friezen geen
Fries lezende Friezen. Wie wel Fries
kan lezen zij daarom solidair met het
Friese boek.
Pleger van tien inbraken te Enschedé
in arrest. De politie te Enschedé heeft
een 34-jarigé fabrieksarbeider gearres
teerd, die heeft bekend tien inbraken
te hebben gepleegd, waarbij hij geld en
goederen ter waarde van ongeveer f 2000
heeft buit gemaakt.
Jeugdige inbrekersbende werd opgerold.
De politie te Den Helder heeft Woens
dagnacht een bende van 12 jeugdige in
brekers opgerold. Drie van de jongens,
van wie de leeftijd tussen de 16 en 18
jaar ligt, werden op heterdaad betrapt
door een werkman van de Rijkswerf,
toen zij inbraken in een schur met oude
materialen.
De Friese taal in het rechtsverkeer. De
Tweede Kamer zal morgen, 3 November,
het wetsontwerp, dat enige regels in
houdt betreffende het gebruik van de
Friese taal in het rechtsverkeer in de
afdelingen onderzoeken. Verwacht mag
dus worden, dat dit wetsontwerp over
niet te lange tijd in openbare behande
ling komt.
Lager onderwijs met 4.2 pet. toegenomen.
Zo juist publiceerde het Centraal Bu
reau voor de Statistiek de stand bij het
gewoon lager onderwijs op 16 Septem
ber j.l. Sedert 16 Januari j.l. steeg het
aantal leerlingen met 58000 tot 1.451.400
d.i. met 4 pet. De toeneming werd ver
oorzaakt door de hoge na-oorlogse ge
boortecijfers, die in sterk vergrote toe-
latingscijfers resulteerden: 1952: 235.600
leerlingen, 1953: 257.800 leerlingen, ’54:
246.500 leerlingen.
Dichters, „dichteressen”,
Mei jim geve fersen
Reitsje jim myn Fryske hert,
’t Wurdt dertroch yn gloede set,
Fearjend wurdt myn trêd.
’k Wol it hiel wol wêze,
’k Mei neat leaver léze
As in boek yn eigen tael.
Foar de geast in wier ünthael,
Tiid forglydt dan rêd.
Dêrom, dichters, skriuwers,
Jimme letterriuwers,
Soargje stees foar dicht en boek;
Nea bilies jaen, mar hald hoek,
En de pinne glêd.
Nije hearen, nije wetten,
Nije boeren, nije sleatten.
Na een bespreking met het hoofdbestuur
van de Alg. Ned Agrarische Bedrijfs-
bond heeft de Friese Maatschappij van
Landbouw besloten zich niet langer te
verzetten tegen de 6 pet. in de Friese
landbouw.
Het hoofdbestuur heeft de leden thans
geadviseerd met terugwerkende kracht
Van 4 October af de verhoogde lonen
uit te betalen en de tarieven met 5 pet.
te verhogen.
Rampnacht voor mosselkwekers. Eerst
thans is gebleken, dat de storm van 6
October voor de moselkwekers in de
Waddenzee een ware ramp is geworden.
De totale schade bedraagt meer dan
f200.000.
Nou net langer drige,
’k Set se- yn ’e rige:
Dichters en ek skriuwers,
„Literaire’’ priuwers
Op it Fryske mêd.
Geen gezicht. Tijdens een conferentie
werd de Prins gevraagd of hij ook iets
gezien had dat hij niet mooi vond in Z.-
Afrika. De Prins keek de vrager aan
en zei toen: „Ik zou het niet weten. Of
ja, toch. Eén ding, toen wij een zebra
zonder staart zagen. Dat was geen ge
zicht!”
1100 jaar Ermelo. Het dorpje Ermelo
zal in het komende jaar zijn 1100-jarig
bestaan vieren. Reeds thans worden
voorbereidingen getroffen om dit feit
te vieren. Het bestuur van „de dorps
gemeenschap Ermelo” is in verband hier
mee uitgebreid. -
„It Fryske Uleboerd”. Een nieuw Fries
spel wordt momenteel verkocht ten bate
van een nieuwe bibliotheek in ’t Buurt
huis te Jubbega, dat dit jaar 25 jaar
bestaat. De prijs bedraagt slechts f 0.50.
Het is een uitgave van het Vrije Volk,
Leeuwarden.
Het Friese boek.
Het Friese boek heeft voor de Friezen
een bijzondere waarde. Bij een gehouden
enquête, waarbij wij aan honderden
Friezen de vraag voorlegden of en zo ja
waarom zij een Fries boek prefereerden
boven een niet-Fries boek, antwoordde
Twee doden bij Leek. In de nacht van
Zaterdag op Zondag omstreeks half één
is te Nietap bij Leek een ernstig auto-
ongeluk gebeurd. Twee jonge mannen
uit het naburigtö Zevenhuizen A. H.
Holtrop en J. Hut hadden plaats geno
men in een personenauto bestuurd door
H. Vogel. Vermoedelrjk door te grote
snelheid raakte de bestuurder de macht
over de wagen kwijt en reed tegen een
boom. De jonge mannen werden op slag
gedood. De bestuurder is met een zware
hersenschudding en een schedelbasis-
fractuur in een der Groningse ziekenhui
zen opgenomen.
Heeft de „Fryske Boekewike”
zin?
Bij tal van oratorische (en ook wel la
conieke) vragen, die dezer dagen wer
den gesteld, kan men ook in alle ernst
de doodnuchtere voegen: Heeft die
„Fryske boekewike” nu wel zin? Het
antwoord op die vraag hangt natuurlijk
ten nauwste samen met de wijze waarop
men deze actie gaat zien. Wanneer deze
zonder meer als een naaperij van de Ne
derlandse boekenweek wordt beschouwd,
een poging in provinciaal verband iets
te doen, wat men in een andere tijd van
het jaar ook landelijk pleegt te doen,
dan zou de gehele actie daarmee reeds
bij voorbaat veroordeeld zijn. En wordt
de Bolswarder plechtigheid enkel gehou
den voor de show, dan zou dit in het
zelfde vlak liggen als „voor de sjeu”
en de gehele boekenweek niets anders
zijn, dan een kind met een waterhoofd,
een klatergoudversiering aan een stug
en onbewogen koud stuk metaal.
Vanzelfsprekend wil de Fryske boeke
wike noch het één, noch het ander zijn.
Integendeel, het wil de waardige inzet
vormen van een tiendaagse veldtocht
voor het Friese boek, een krachtige kla
roenstoot, die het sein geeft voor een
grootscheepse actie. Een actie die zal
zij slagen gaat resulteren in een sim
pele daad uwerzijds; het kopen van een
Fries boek.
Negen dagen in onschuld. Een buffet-
bediende zat negen dagen onschuldig in
de gevangenis, omdat toen eerst bleek,
dat een portefeuille met f 1200, die hij
in een kluis had geborgen, was blijven
haken, waardoor de man ten onrechte
van diefstal werd verdacht.
In de regel neemt het verslag van de prijsuitreiking ten stadhuize
en die van de opening van de Fryske boekewike zoveel ruimte
in beslag, dat over de achtergrond er van niet of nauwelijks wordt
gesproken.
In de afgelopen jaren lazen wij vrijwel uiterst sympathiek gestelde
dagbladverslagen van deze jaarlijks terugkerende culturele hoogtij
dag, maar wij merkten er de volgende dagen in de betreffende
bladen slechts weinig of niets over de Fryske boekewike zelf. Dit
jaar is dit anders. Mr. D. Okma, die de Friese boekenweek namens
de Commissaris der Koningin opende, heeft n.l. niet voor niets de
vinger gelegd op een wondeplek: de betrekkelijk geringe boeken
productie van het afgelopen jaar. De enigszins pessimistisch ge
stelde woorden ontvangen in menig blad het nodige commentaar.
Dit verschijnsel is verheugend, het bewijst, dat ze tenminste een
discussie op gang hebben helpen brengen.
70 pet., dat een Fries boek voor hen de
voorkeur verdiende „omdat it jin sa
eigen is”.
Zo is het ook.
In een Fries boek leest U van eigen land
en eigen volk, van de mensen rondom u
heen, van de Parregaster Mar en van de
kondüktrise op uw eigen buslijn, van
de stijfkoppige boer uit Boxum en de
onwennige Peke van achter Dokkum.
In een Fries boek mits het goed is
geschreven vindt u zich zelf terug,
uw eigen karakter, uw eigen gebreken,
uw eigen problemen.
Een Fries boek spreekt niet alleen het
verstand aan, ook het hart. Een Fries
boek geeft u verrassende rijkdom.
Een Fries boek is een waardevol ge
schenk.
Het is ook een goedkoop geschenk.
Het is bovendien een nuttig geschenk.
De daad is aan U.
Kasteel-ruïne te Kessel wordt geconser
veerd. De kasteel-ruïne aan de Maas
te Kessel zal in zoverre worden gerestau
reerd, dat verdere afbrokkeling niet
meer mogelijk is. Het departement van
O. K. en W. zal 90 pct. van de consoli-
datiekosten voor zijn rekening nemen.
Deze mogen echter niet hoger zijn dan
15000 gulden. De gemeente Kessel zal
de overige 10 pet. betalen.
De schrijvers schrijven wel. Wij weten
van waardevol werk, dat reeds bijna 10
jaar op uitgave ligt te wachten
De Friezen lezen veel. Ze worden over
stroomd met Hollandse lectuur. Handige
reclames van tientallen Mollandse boe
kenseries hebben vooral in Friesland
succes.
Practisch ieder is wel op een dergelijke
serie geabonneerd. Maar na die f 10.
per jaar heeft men geen geld meer over
voor een Fries boek. Dit is dubbel jam
mer. Met het kopen van een Fries boek
verrijkt U niet alleen zichzelf, maar
maakt U ook de uitgaven van deze boe
ken mogelijk. Het ligt aan de Friezen
zelf of er Friese boeken zullen worden
uitgegeven of niet. Het ligt aan hen
zelf of de Friese taal zal voortbestaan
of niet. De verantwoordelijkheid is
groot. Het is helaas broodnodig in een
speciale Fryske boekewike de aandacht
te vragen voor een Fries boek. Het be
treft hier geen show, geen tam-tam,
maar „bloedige” ernst.
Daarom koop deze week een Fries boek.
Voor uw kind, voor uw ouders, voor uw
vriend, voor uw verloofde, voor u zelf
desnoods, maar in ieder geval doe het.
Bolswards Nieuwsblad
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en
Romanprijs 1954. De Romanprijs 1954
der gemeente Amsterdam werd toege
kend aan de heer J. B. Charles voor zijn
roman „Volg het spoor terug”.
Het boek is blijvend.
Een boek is een blijvend geschenk. Het
is heus niet waar, dat het na een keer
te zijn gelezen, waardeloos is geworden.
Als het een goed boek is, zal men er
misschien over jaren wéér naar
grijpen. Een boek blijft. Het heeft geen
onderhoud nodig. Het siert wèl op uw
boekenplank of in uw boekenkast, uw
huiskamer, maar het verwelkt noch ver
dort. U kunt er bovendien zieken, een
zamen, vrienden en buren mee gerieven.
Een boek houdt zijn waarde en als U er
één cadeau doet met uw handtekening
er in of een korte opdracht op het titel
blad, zal het de persoonlijke band ver
stevigen. Een boek als herinnering en
aandenken heeft op deze wijze dubbele
waarde. Een boek laat zich bovendien
gemakkelijk verzenden. Dat u zelf het
boek slechts eenmaal leest omdat U „het
dan wel weet”, is geen argument het
niet op de verlanglijst te plaatsen. Als
U het schilderij aan de wand of uw
familiefoto op de schoorsteenmantel
eenmaal heeft gezien, weet U het ook
wel, en toch hangt of zet u ze niet weg.
Dat u de boeken wel uit de leeszaal of
uitleen-bibliotheek kunt halen hoe
wij het geregeld lezen uit bibliotheken
ook toejuichen behoeft evenmin een
reden te zijn af en toe ook zelf eens een
boek aan te schaffen. U kunt tenslotte
alle mogelijke dingen lenen, maar wilt
toch ook zelf wel een beetje „stand op
houden”
;east om, meitsje syn krêf-
i op sa syn heech doel,
~YST WURDST
Tegen vrachtwagen gelopen. De ge-
meente-werkman, de heer J. Waals is
Vrijdagmorgen te Udden, toen hij de
straat overstak, door een vrachtauto uit
de richting Veghel gegrepen. Hij was
vrijwel onmiddellijk dood.
slügens sit; in folk dat wiis is mei syn
soun forstan, mar droechboargerlik fan
fielen, dat stiif fan sin, mar swak fan
wollen is; in folk, lêr't de greate krêft yn
slommet, mar dat bang is fan himsels en
foar him seis, en alles dwr en en alles litte
wol, om dy krêft yn de swiete slom to
halden, en dat foar de wierheit üt ’e wei
krüpt yn smeulske koartswyl. Sil de biwe-
ging net dea rinne, dar is it swiere need-
saek, dit folk neat ta to jaen en rjocht en
hurd tsjin him to stean. it is in maklik
folk, lit (is it ünmak regearje. It is in folk,
swier to rissen, lit us it opdriuwe ta de
fiere sprong. It kin net oer lest en hald
fan rest, dat jei it ünbarmhertich op lit
al syn srnuke harnen. It doart himsels net
oan, dat set it rjocht oerein foar syn byld
en twing it to sjen. It is lyts en wol lyts
wêze, meitsje it sa lyts, dat it oars net
bigeare kin as greatme. Dit folk moat
dwerseide, omeide wurde: Skodzje it
wekker üt syn slomme, nitelje him, hün
him, hun him, hys him tsjin himsels op.
Grounje syn ge-’-*- -
ten los, stjit him
siz him: WEZ, DYST WURDST
Amerikaans marinevliegtuig met
42 militairen aan boord is sedert Zater
dag vermist op een vlucht van Amerika
naar de Azoren.
Het had voldoende benzine aan boord tot
Zondagmiddag vier uur. Een groot aan
tal vliegtuigen en schepen is op zoek
naar het toestel, men heeft er tot nog
toe ge enspoor van gevonden.
De andere zijde. Het is bekend gewor
den, dat een haardenfabriek te Breda
als enigst bedrijf in deze branche beslo
ten heeft voorlopig de prijzen van haar
den en haardkachels-niet te- verhogen.
Het zal uiteraard niet gemakkelijk zijn,
aan de oude prijzen vast te houden. De
directie voert als motief niet het ex-
portbleem aan, maar wijst op het gevaar
dat onze markt wel eens zou kunnen
worden overstroomd met goedkopere
buitenlandse kachels.
Yn dizze profetyske boetepreek sit in
great stik wierheit, hwer’t wv allegearre
mei to krijen hawwe. Der sil strang ar-
beide wurde moatte en biret beding jown
wurde, sil de frucht fan dizze jierren
net wei wurde yn de swiete slomme fan
safolle Friezen. It fjild leit nou aensen
ré foar de risping, mar der moatte mie
ren komme, oars fortoarket it gers ra
strie. Hwat dit yn de praktyk fan it lib-
ben bitsjut, dêroer woile wy jerne ris
hwat neijer yngeand mei de trouwe lê-
zers fan dit hoekje prate.
Hwant mei sizzen is it net to dwaen, de
Friezen sille yn dieden wier meitsje moat
te, hwat hja yn wurden oan Nederlan
sein hawwe.
In de vorige eeuw was het heel wat
moeilljker dan nu te ontdekken of
iemand tuberculose had. Immers, de
arts kon toen alleen afgaan op de ver
schijnselen. Die zijn: vermoeidheid,
nachtzweet, hoesten en het opgeven van
slijm en bloed. Maar wie deze verschijn
selen had, was meestal reeds langere
tijd ziek en dus ruimschoots in de gele
genheid geweest ook zijn omgeving te
besmetten.
Hierin kwam verbetering, toen in 1895
Röntgen de naar hem genoemde stralen
ontdekte. De Röntgen-stralen kruinen
door allerlei stoffen heendringen. Zo
kunnen ook foto’s gemaakt worden van
het inwendige van uw lichaam.
De Röntgen-stralen stellen de arts in
staat tuberculose in een stadium op te
sporen, waarin de patiënt nog vrijwel
geen enkel verschijnsel van de ziekte
vertoont. De winst is duidelijk: snellere
herkenning tijdiger behandeling -
vermindering van besmettingsgevaar.
Omdat slechts een klein deel van ons
volk op de consultatie-bureaux voor tu-
berculose-bestrijding wordt doorgelicht
werden de mogelijkheden van het Rönt-
gen-onderzoek ten dele gebruikt.
Door het bevolkingsonderzoek kan het
gehele volk nu worden „doorgelicht”.
Dat bevolkingsonderzoek geschiedt
plaatselijk en regionaal. Het heeft zijn
grootste effect wanneer iedereen aan de
oproep gevolg geeft. Slechts dan kunnen
alle „verborgen” ziektegevallen worden
opgespoord en behandeld.
Gelukkig blijkt bij het bevolkingsonder
zoek, dat bijna 90 van elke 100 mensen
geen longafwijking hebben. Ook de tien,
die ze wèl hebben, zijn niet altijd ziek.
Het doorlichten brengt n.l. in de letter
lijke zin „aan het licht”, dat sommigen
genezen t.b.c.-resten vertonen. Voorts
worden kleine, weinig actieve afwijkin
gen gevonden, die bij directe behandeling
voorspoedig genezen. Voor deze personen
is de snelle opsporing door het Röntgen-
beeld dus van groot gewicht. Nog be
langrijken voor patiënt en omgeving zijn
de gelukkig weinige -gevallen,
waarbij een voortgeschreden tuberculeu
ze aandoening wordt vastgesteld. Juist
deze patiënten, die zelf niet weten hoe
ziek ze zijn, vormen een groot gevaar
voor gezin en omgeving: zij zijn een ac
tieve bron van besmetting.
Daarom: doe mee als ook Uw plaats aan
de beurt is voor het bevolkingsonderzoek.
Het gaat ook om uw gezondheid en die
van de uwen-
In 1903 het jaar, waarin de Neder
landse Centrale Vereniging tot bestrij
ding van de tuberculose werd opgericht
stierven 189 van de 100.000 mensen
aan tuberculose-. In 1951 was dit gedaald
tot 16. Voorwaar een prachtig resultaat.
Maar het achter ons liggende jaar
bracht nog bijna 15000 nieuwe t.b.c.-pa
tiënten. Voortdurende waakzaamheid is
en blijft daarom nog steeds geboden!
E. B. Folkertsma hat yndertiid ris wiere
wurden skreaun oer it Fryske foilk, dy’t
har wearde jit alle dagen biwiizgje. Yn
it kostlike boek: Toer en Tsjerke, seit
er ü.m. ditte:
„Wy habbe to krijen mei in folk, dat stiif
fol lytsens, maklikens, healens, smoutens,
Op de iepeningsdei fan de Fryske Boeke
wike koe Jan Piebenga jit efkes meidiele,
dat de bihanling fan it Wetsüntwerp foar
it Frysk op skoalle troch de Twadde Kea-
mer gunstich üntfangen wie. De oare
deis die bliken, dat in oargreate mear-
derheit yn de Keamer met sitten en stean
gean, it Untwerp oannommen hie. En
dêrmei it de bilangrvkste wettelike yn-
stansje passeard en sil de Earste Keamer
syn sanksje der noch oan jaen moatte.
Algemien wurdt forwachte, dat dit op
koarte termyn barre sil en dan stean wy
foar de nije Wet yn de praktyk. Daliks
dêrnei sil ek it oar Wetsüntwerp, dat it
Frysk yn it rjochtsforkear bihannelt, oan
de Keamer foarlein wurde en ek dêr
wurdt in gunstich risseltaet fan foar-
sein. Dêrmei hat de striid foar de erken
ning fan de Fryske kultuer in pear wich
tige winstpunten makke. Kneppelfreed
en de rüzige rite, dy’t der op
positive krêften losmakke, dy
Het goedkoopste geschenk.
Heel wat mensen wij horen die klan
ken geregeld vinden het kopen van
een boek zonde van het geld. Friese
boek zijn niet te betalen, aldus deze
stuurlui aan de wal en bovendien, wat
heeft men aan een boek? Als men het
één keer gelezen heeft, is de aardigheid
er toch al af. Men kan het geld beter
anders besteden.
Het is zeer de vraag of deze redenering
op gaat. Friese boeken zijn pertinent
niet duurder dan de „Hollandse”. In
sommige gevallen zijn ze, bij gelijke uit
voering en equivalente tekst zelfs iets
of aanmerkelijk goedkoper.
Maar ook het boek als zodanig is goed
koper dan U denkt. Als cadeau heeft
het boek een uitgesproken geschikte,
maar helaas een nog veel te weinig be
nutte bestemmingsmogelijkheid. En elk
mens mag ook zich zelf op gezette tij
den wel eens een cadeau geven.
Gebak, snoep, en zelfs de meest ge
zochte delicatesse kan men slechts één
maal genieten. Ze verdwijnen door het
keelgat en de nasmaak hoe zoet
ook is kort van duur.
Een plant, bloem of ruiker, hoe decora
tief deze ook mag zijn, zal eenmaal öf
verlept en verwelkt, öf uitgebloeid en
afgedankt in de asemmer of op de vuil
nisbelt terecht komen.
Voor snuisterijen, galanterieën en luxe
voorwerpen betaalt men in de regel ook
luxe prijzen en slechts zelden zijn ze
karakteristiek om aan het cadeau een
persoonlijk cachet te geven.
Nu willen wij onze lezers er allerminst
van terughouden op daartoe gepaste en
geëigende gelegenheid gebak, bloemen
en galanterieën te gaan kopen. Wel wil
len we er met nadruk op wijzen, dat men
zich veelal voor hetzelfde geld een goed
boek kan aanschaffen. En in de Fryske
boekewike is dat een Fries boek na
tuurlijk.
sken, dy’t in hobby hawwe, mar dat it
Regear en de Keamers it bilangryk ge-
nóch fine om der nije Wetten foar to
meitsjen.
Dat hat hiel Nederlan hw„t to sizzen,
likegoed de lju, dy’t mei ófwaeid praet
en bittertafelgrappen de saek ófdwaen
woene as de greate mannichte minsken,
dy’t neat fan dizze kwestje ófwisten en
dêr de frjemdste dingen fan tochten. Yn
de Twadde Keamer hie men in boeke-
tafel klear set mei dêrop de publikaesjes
fan de léste jierren oer it Frysk op skoalle
en fan meardere kanten waerd dit tige
op priis steld. Party Keamerleden stiene
forsteld, hwat der allegearre dien wie en
kamen dêrfan ünder 'e yndruk. Hjir
blykte al wer, dat der oer dizze dingen
in greate ünkunde is en dat wy goed
dwaen sille aloan wer ek yn de Hollanske
blêdden foarljochting to jaen. It is faken-
tiids mear ünkunde as ünwil, dat üs
dwerse kneppels foar de fuotten smyt.
En nou is it dan ynkoarten safier, dat it
Frysk ünderrjocht en it brüken fan de
Fryske tael yn t rjochtsforkear wetlik
regele is. Op in foarsichtige en nei üs
miening forstanninge wize. It wurd is
nou wer oan de Friezen en tan harren
sil it ófhingje oft yn de rin fan de jierren
ea wer in wetsüntwerp op it Haechse hel
ling komme sil. Ofsjoen fan inkele fi-
nansiële punten is den Haech yn earsten
ütpraet. It komt nou op üssels oan. Op it
hiele Fryske folk, op de Fryske alders,
op de eigen gemeenterieden, op de eigen
skoallebistjuten en op de eigen masters
en juffers. De hikke stiet iepen en de
sklep kinne de finne yn, as hja wolle.
Der is gjinien, dy’t harren twingt, hja
moatte seis de stap der ünder sette, oars
jowt de iepene hikke neat.
litten hawwe, foar’t op demokratyske
wize de düdlike erkenning fan de side
fan it Regear birikt waerd. Oan dizze
saek hawwe folie minsken meiwurke,
sawol hjir as yn den Haech. De plüns yn
de stille fiver, dy’t Kneppelfreed biwur-
ke, hat it wetter djip biweegd en de wea-
gen, dy’t dêrtroch yn brede rounten op
wallen, hawwe party minsken mei de
noas op tastannen en problemen setten,
dy’t hja tofoaren foarbyrounen. De ak-
tive halding, sawol fan de Fryske Stea-
ten as fan Deputearre Steaten en net it
minst fan de Kommissaris fan de Ke-
ninginne en de Griffier, hat tsjinstan
brutsen, dy’t eartiids wol fan beton like
to wêzen. Neist it officium is ek de parse
moedich yn 'e striid gien en hat der
machtich folie ta bydroegen dat it lüd
net forstomme. Mar ek op oare terreinen
wiene trochsetters oan it wurk. En mei
greate tankberens meije wy hjir neame de
ynspeksje fan it ünderwiis yn Fryslan.
Dêr is op sa’n spontane en kundige
wize troch dizze oan meiwurke, dat Frys
lan net wiis genóch wêze kin mei dizze
mannen, dy’t krekt dêrre biweging
brachten, hwer’t taeije en machtige tsjin-
stanners sieten. Ik bin fan bitinken, dat
dize beide dingen üs dizkear oer it deade
punt hinne holpen hawwe, hwer’t ear-
dere aksjes yn fêstrounen. Hja hawwe
soarge, dat men dizze dingen net langer
deaswije koe en wol lüd jaer moast. Ek
komt mei rjocht in wurd fan greate tank
ta oan de gearstallers fan it Rapport, dat
troch de mannen fan it Kristlik ünder
wiis ütbrocht is. Dat is in skoander stik
wurk wurden, hwer’t ynfloc 1 fan ütgie.
Dat de Fryske bonnen en binammen har
Fryske Akadeemje hiel hwat spuontsjes
yn it fjür bracht hawwe en aloan wer
mateariael oanbrochten oan elk, dy’t it
brüke woe, mocht men net oars for-
wachtsje, mar hja hawwe it dan ek oer
alle boegen masterlik dien.
De beide nije Wetten binne foar Frys
lan kultuer fan greate bitsjutting. Alder-
enrst omdat hja düdlik sjen litte, dat
dizze saek gjin lytse pielderij is fan min-
A Y
