Bolsward houdt herdenkingsfeest
van grote allure
Pater Brugman speelde bij de totstand
koming
het stadrecht te Bolsward
van
Gevarieerd programma
üs hjoed p p
to sizzen
een grote rol
Zilveren filmpjes
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
51e Jaargang
Vrijdag 8 April 1955
No. 28
Herdenkingsrede
vereiste
Abonnementsprijs f 1.60 pet kwart»*!
(bij vooruitbetaling)
Giro 87926
Advertentieprijs: 12 cent per mra
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V. Bolsward
Administratie- en Redactie-adres;
Marktstraat 13
Telefoon 451 - Na 18.30 uur 305 of 335
(K 5157)
2de week April 1930.
Het plan tot verbouwing van het stad
huis te Bolsward opnieuw in stemming.
Het werd verworpen met 7 tegen 6
stemmen.
Een niet alledaags verschijnsel was bo
ven Bolsward waar te nemen. Een drie
tal vliegtuigen (in het verslag lucht
reuzen genoemd) koerste over Bolsward
Het geronk van de motoren was al van
verre te horen.
BOLSWARD f
J GYSBERT JAPICXSTAD J
S Geen honderden, maar duizenden
jf affiches en autoraambiljetten zul- R
g len straks overal in den lande de J
r aandacht vestigen op het feest te S
Bolsward. Zelfs zult U deze bil- U
ju jetten aantreffen op de reclame- 5
U borden van de Spoorwegen. Het
5 o.i. goed geslaagde affiche werd g
ontworpen door onze stadgenoot
B de heer L. de Vries. Het stelt de H
g figuur van Gysbert Japicx voor g
tegen de achtergrond van het S
stadssilhouet. u
Van het programma vermelden we ver
der het volgende:
Het feestgeschenk.
Na het feest zullen er behalve de her
innering een drietal zaken het aanden
ken aan het kroonjaar bewaren. Zoals
reeds gemeld, hebben de voogden van 't
Weeshuis en het St. Anthony Gasthuis
de Bolswarder gemeenschap een prach
tig carillon aangeboden. Dit wonder van
gietkunst werd, aldus de heer Timmer
in 1949 in het geheim te Asten (N.B.)
gegoten. Het was bedoeld om op een
vrachtauto te worden gemonteerd en
heeft in die vorm propaganda gemaakt
voor het geschenk dat het Nederlandse
volk heeft geschonken aan Amerika,
dat ook uit een carillon bestond.
Op zijn reis door ons land heeft het
destijds ook reeds Bolsward bezocht.
Ook in andere landen (België, Frankrijk
Zwitserland) werd een tournee gehou
den, waarbij de beroemdste beiaardiers
het hebben bespeeld. Unaniem is men
van oordeel, dat dit carillon qua klank
tot de schoonste van het land behoort.
Boerendag.
Zoals gezegd is deze dag allereerst boe
rendag. In dit verband wijzen we op de
grote graslanddemonstraties, die ’s mor
gens om 10 uur aanvangen en waar
voor ongetwijfeld grote belangstelling
zal bestaan.
Ook bij de paardensport (draverijen met
totalisator) die ’s middags op het ijs-
baanterrein worden gehouden, kunne»
boer en buitenman hun hart ophalen,
terwijl op de grote economische expo
sitie, waarin tal van grote landelijke
zaken acte de presence zullen geven,
naast het algemene industriële aspect,
ook ruimschoots aandacht zal schenken
aan het agrarische.
DONDERDAG 14 JULI
Donderdag is voor Bolsward markt-,
dus boerendag. Deze dag die wordt
ingeluid door koraalmuziek op de trans
van de Stadhuistoren vormt de eer
ste echte feestdag.
van de stadsreiniging het huisvuil op te halen, daar de arbeiders van
deze dienst nog niet te werk waren gesteld.
Taferelenspel.
En nog is het einde niet van deze eerste
feestdag, ’s Avonds zal n.l. de première
worden gegeven van het historisch ta-
ferelenspel dat in het Julianapark zal
worden opgevoerd. Al is er op de prijs
vraag, die was uitgeschreven, voor het
beste manuscript voor een openlucht
spel, geen enkel antwoord binnen geko
men, thans wordt er door een viertal
Friese schrijvers van naam met bekwa
me spoed gewerkt aan de samenstelling
van een passend taferelenspel. De heten
S. J. van der Molen, D. A. Tamminga,
Abe Brouwer en P. Terpstra nemen
hiertoe elk een ruim deel voor hun re
kening, zodat in dit (in het Fries ge
schreven) spel de Bolswardse historie
aan het oog voorbij zal trekken.
VRIJDAG 15 JULI
De Vrijdag wordt ingezet met een au
bade door de schooljeugd voor het stad
huis (annex optocht).
VRIJDAG 22 JULI
Op de volgende dag zal de historische
optocht worden herhaald, terwijl er ’s
middags turnbetogingen zullen worden
gehouden, zodat ook deze tak van sport
„syn gerak” krijgt.
Des avonds is gereserveerd voor diver
se demonstraties.
DONDERDAG 21 JULI
De Donderdag is weer boerendag. Iets
nieuws is de kaaskeuring, die ’s mor
gens in de Doele zal worden gehouden,
traditioneel is het „Heamiel” dat op
deze dag zal worden genuttigd.
WOENSDAG 20 JULI
De veekeuringen worden in Bolsward
steeds op Woensdag gehouden en al is
de zomertijd niet het meest geschikte
tijdstip tot het houden van fokveekeu-
ringen, wel is dit het geval met een
productiekeuring.
De Provinciale
Productiekeuring
die reeds enige jaren in Sneek werd
gehouden, zal dit jaar te Bolsward
plaats vinden.
Hier wordt veel medewerking verwacht
en deze keuring zal met recht een agra
risch hoogtepunt kunnen worden ge
noemd in de toch al zo rijk geschakeer
de feestviering.
Zanguitvoeringen.
Was de Zaterdag een dag van muziek,
ook de zang mag niet worden vergeten
en zo zal er op Woensdagavond door de
Bolswarder zangverenigingen een uit
voering worden gehouden.
In skroar, dy’t gjin knoop op ’e
tried docht, hat in stek forlern
Bolswards Nieuwsblad
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
Ten behoeve van het toenemend ver
keer zullen de hekken tussen Workum
en Hindelopen niet weer worden ge
plaatst. De beweiding van de dijksberm
zal voortaan alleen met „vastgeprikte”
schapen mogen geschieden.
Bolsward mag dan ook met recht trots
zijn op het feit, dat het thans één van
de 80 zich in Nederland bevindende ca
rillons in bezit heeft. Het carillon be
stond, zoals het werd aangeboden, uit
35 klokken samen van een gewicht,
groot 3000 kg. Aan deze klokken is
nog een dis-klok toegevoegd, waarin de
namen van de schenkers zullen worden
gegoten. Tevens nam de gemêenteraad
het besluit het uit 1680 daterende 10-
uurs-klokje om te smelten en als cis-
klok te bestemmen, waarmee het caril
lon ook geschikt is voor de z.g. nieuwe
stemming.
Bovendien hebben de H.H. Voogden be
sloten nog f 7500.te voteren voor een
hypermoderne roltrommel, die het mo
gelijk maakt het klokkenspel automa
tisch te laten spelen.
Behalve dit carillon zal aan het feest
blijven herinneren de door de bevol
king geschonken volière, terwijl het Di
rectorium de Koninklijke Begeer te
Voorschoten een herdenkingspenning zal
laten slaan.
Kaatsen.
Een tak van Friese sport mag in deze
dagen niet ontbreken, de kaatssport.
Zo zal deze middag een kaatsfestjjn
worden georganiseerd, waarin een com
petitie zal worden gespeeld tussen de
vijf eerste klas Friese parturen.
Het programma is niet alleen buitengewoon aantrekkelijk, maar
ook rijk gevarieerd. Het biedt „elck wat wils” en heeft plaats
ingeruimd zowel voor diverse kunst-uitingen, culturele manifesta
ties, agrarische dagen, als voor zang, muziek, sport en spel. Behalve
dat eerste klas krachten van elders luister aan het feest bij zullen
zetten, is er ook ruimschoots gelegenheid voor „zelfwerkzaamheid”
der bevolking, niet alleen in de vorm van volks- en kinderspelen,
maar ook wat betreft de inschakeling van plaatselrjke zang-, mu
ziek-, sport- en toneelverenigingen.
Jooldag.
Ook voor de Jooldag is nog geen datum
vastgesteld. Dat zal echt een dag wor
den voor de jongelui, die op deze dag
een uitbundig plezier wordt gegund en.
bereid.
Alle deelnemers en het zullen er hon
derden zyn ontvangen een nummer.
Aan de jongens en meisjes worden een
provinciaal overste over de hele Neder
landen.
Hij deed nu veel moeite tot het invoe
ren van het strengere kloosterleven (de
„observantie” van de kloosterregel) in
de Nederlanden en aangrenzend Duits
land. Zodoende maakte hij tussen 1452
en 1464 vele reizen en kwam op die
manier in 1455 ook te Bolsward. Invoe
ring van de observantie bij de plaatse
lijke Minderbroeders mislukte weliswaar
maar hij had wel succes bij het volk,
getuige zgn rol bij de totstandkoming
van het stadrecht.
Zijn ambt van provinciaal overste der
observante Minderbroeders, in 1462 voor
drie jaar aanvaard, moest hij in 1464
al wegens ziekte neerleggen. De volgen
de jaren moet hij teruggetrokken te
Nijmegen in het klooster hebben ge
leefd, waar hij in de zomer of herfst van
1473 gestorven is.
Naast enkele gedichten schreef hjj ook
een half dozijn geestelijke werken, maar
zijn roem is toch vooral te danken aan
zijn geweldig succes als volksprediker
en zijn onberispelijke levenswandel.
Het begin van het begin.
Reeds enige dagen vóórdat het feest op
13 Juli officieel zal worden geopend,
cal op originele wijze de aandacht op
het Bolswarder feest worden gevestigd.
Burgemeester J. G. S. Bruinsma zal
n.l. te Bolsward, vergezeld van Ds H.
Kreb, voorzitter van het directorium en
drs H. B. P. A. Letschert, voorzitter
van de commissie voor Pers en Propa
ganda, per helicopter opstijgen om in
elk der overige Friese steden te landen
en daar de respectievelijke burgemees
ters persoonlijk uit te nodigen het her
denkingsfeest te Bolsward de eer
ste in de rij die een eigen stadrecht
samenstelde bij te willen wonen.
(Persoonlijk zouden we het prettig vin
den als er in het hefschroefvliegtuig
ook nog een plaatsje ingeruimd was
voor de heamielkeninginne.Ook de
Commissaris der Koningin in Friesland,
Mr. H. P. Linthorst Homan zal op deze
wflze worden uitgenodigd.
Goed begin.
Als eerste zal waarschijnlijk Burge
meester Bruinsma het carillon bespelen
n.l. door de aloude en alom bekende
klanken van het Fries volkslied aan de
klokken te ontlokken. Naar verluidt
neemt burgemeester Bruinsma in ver
band hiermee reeds carillonles.
Ook is gedacht aan een beiaardiers-
wedstrijd of in ieder geval aan de be
speling van het carillon door bekende
klokkenisten.
Na dit praeludium begeeft de stoet van
genodigden zich naar de Martinikerk.
Na een kort begroetingswoord door bur
gemeester J. G. S. Bruinsma en Ds H.
Kreb. zal de officiële
worden uitgesproken door Plof. Dr F.
G. van der Meer uit Nijmegen, die als
oud-Bolswarder nog steeds veel belang
stelling heeft voor deze stad. In deze
herdenkingsrede zal de hooggeleerde
spreker zijn visie geven op de beteke
nis van de stadsgemeenschap zoals deze
Ere-comité.
Tevens werd ter conferentie medege
deeld, dat er een erecomité is gevormd
waarin zitting hebben de ministers van
Binnenlandse Zaken, Onderwijs, Kun
sten en Wetenschappen en Landbouw,
(Z.Z.E.E. de ministers Beel, Cals en
Mansholt), de Commissaris der Konin
gin in Friesland, Burgemeester en Wet
houders van Bolsward, de burgemees
ters van de „Europese” steden Castrup-
Raussel, Roeselaere en Delft, Drs J. A.
Bakker, burgemeester van Andijk, Mgr
C. Kramer, prof. dr. F. G. van der
Meer, Dr C. Banning, oud-burgemeester
Mr. Berger en Nots. Nanne Attema.
uitvoering van hat „Utrecht Jubilate”
van Handel worden gegeven, door koor
en orkest onder leiding van Gezinus
Schrik.
’s Avonds zullen rond de natuurlijk
rijk versierde en prachtig verlichte
stad alom door de jeugd vreugdevuren
worden ontstoken om ook op deze wijze
den volke kond te doen, dat het tien
daagse feest een aanvang heeft geno
men.
MAANDAG 18 JULI
Nadat des Zondags kerkelijke herden
kingsplechtigheden zullen worden ge
houden, breekt met de Maandag een
nieuwe feestdag aan. Het feest wil er
zijn voor jong en oud en op deze dag
komen allereerst de kinderen aan hun
trek. Deze dag is n.l. bestemd voor het
houden van kinderfeesten terwijl er ’s
avonds in de stad overal (op straat en
plankieren) optreden zal zijn van to-
neelgroepjes en volksdansgroepen.
ZATERDAG 16 JULI
De laatste dag van de eerste feestweek
zal gewijd zijn aan
voren, het meer spectaculaire. Nadat 's
morgens en ’s middags een „ballon”-
sterrit zal zijn gehouden voor auto’s,
motoren en bromfietsen, heeft ’s mid
dags de opstijging plaats van ’s werelds
grootste waterstofballon „Jhr. van den
Berg van Heemskerck” onder auspiciën
van de Haagse Ballonclub. Natuurlijk
zijn hier allerlei attracties aan verbon
den.
Europese stad.
Zoals ook reeds blijkt uit de samen
stelling van het ere-comité is Bolsward
nog niet vergeten, hoe het voor enige
jaren in heel Europa werd genoemd als
Europese stad.
Ter gelegenheid hiervan zal er op deze
dag een speciale bijeenkomst worden ge
houden onder auspiciën van de B. E. F.
(Bond van Europese Federalisten).
De dag wordt besloten met een tweede
opvoering van het taferelenspel.
ZATERDAG 23 JULI
Op de middag en avond van de laatste
dag worden er volksfeesten georgani
seerd. ’s Middags wordt er ook voor
Bolsward iets nieuws een rugby
wedstrijd gespeeld, terwijl het feest be
sloten wordt met een grootse slotapo-
these: een uitgebreid vuurwerk in het
Julianapark.
DINSDAG 19 JULI
Op deze dag komt een geheel ander as
pect van het Bolswarder eeuwfeest naar
Nationaal concours.
Des middags is er voor Bolsward een
hippische hoogtij. Er zal dan een groot
nationaal tuig- en springconcours wor
den gehouden. Trekt de „tugerij” te
Bolsward steeds veel belangstelling, een
springconcours werd in geen jaren ge
houden.
Voor wie nog verzuimde het historisch
taferelenspel te zien, bestaat er nog
gelegenheid des avonds de slotvoor-
stelling van dit spel bij te wonen.
Historische optocht.
’s Middags wordt de grote historische
optocht gehouden, die, evenals het tafe
relenspel een uitbeelding zal geven van
Bolswards rijke historie. Of eigenlijk
zullen er twee optochten worden gehou
den. Een Bolswarder edelman zal van
het ene einde van de stad optrekken
naar het stadhuis, terwijl een andere
optocht, waarin vooral de gilden verte
genwoordigd zullen zijn van de tegen
overgestelde kant zullen komen.
Des avonds zal in het Julianapark door
Bolswarder amateurs een gevarieerd
programma worden verzorgd.
zelf het stadrecht heeft geschreven.
Hoe men zich dit precies moet denken,
vraagt nog nadere studie.
De Jongs Nieuwsblad bevat een tweetal
ontroerende afscheidsliederen aan de
Van zijn reizen is maar weinig meer
bekend, maar zijn woord moet in tien
tallen plaatsen hebben geklonken. Hij
beslechtte vele geschillen o.a. in Meche
len (1448), Groningen (1452), Münster
(1457) en Friesland (Gaasterland 1456
of 1463-64). Zelfs begaf hij zich op
staatkundig terrein: 1455 Bolsward,
1460 Geldem, pl.m. 1460 Kleef, 1464
Culemborg. In het stadrecht van Bols
ward wordt hij als de eerste en wellicht
voornaamste opsteller genoemd.
In Amsterdam moest hij nogal sterk
verzet van de stadsregering overwinnen
Dat bezorgde hem daar en zodoende in
vele kringen in Nederland eeuwenlang
een kwade naam. Zelfs werd hij uitge
maakt voor bedrieger, dweper e.d.
In Friesland en Groningen daarentegen
behield men aan hem, ook na de Her
vorming, een dankbare herinnering: te
recht, zoals uit modern historisch on
derzoek is gebleken, en des te meer,
naarmate men leert beseffen, hoe bitter
en niets ontziend de partijstrijd hier
destijds is uitgevochten en hoe volko
men rechteloos de bevolking was tegen
over de willekeur van de leiders. Sinds
een eeuw is er sprake van eerherstel en
zelfs van een zekere Brugman-renais-
sance (Moll 1854) en hij stijgt nog steeds
in achting bij alle kenners van de 15e
eeuw (ook litterair), naarmate zijn
enorme werkkracht, zijn ijeilig vuur
voor de goede zaak en zijn grote ver
diensten op allerlei gebied meer bekend
heid verwerven.
Pater Brugman is de enige personage,
die in het Bolswarder stadrecht met
name wordt genoemd. Hij moet in de
samenstelling ervan een belangrijke rol
hebben gespeeld. Dit kan misschien ook
mede hieruit blijken, dat het stadsrecht
niet in het Fries is geschreven, hoewel
het Fries ook te Bolsward destijds nog
wel de ambtelijke taal geweest moet
zijn. Het feit, dat juist de dialectische
Wiekslag.
Trouwens de economische expositie is
niet de enigste, die op deze dag wordt
geopend. Ook de historische tentoon
stelling ten stadhuize zal „Onder de
Bolswarder adelaar” haar poorten ope
nen.
De naam „Wiekslag van vijf eeuwen’’ is
zeer terecht gekozen: de expositie, die
ten stadhuize wordt gehouden, zal n.l.
een overzicht geven van de historie van
Bolsward sedert voor 5 eeuwen het
stadrecht werd ingevoerd. Onder meer
zal deze expositie een unieke collectie
Bolswarder zilversmeedkunst bevatten,
als nog nooit eerder bijeen is geweest.
Zoals bekend geniet het edelsmeedwerk
van de Bolswarder meesters niet enkel
nationale, maar zelfs internationale
roem.
Nu de stadsuitbreiding vordert, gaat de
Raad te Bolsward over tot het geven
van nieuwe straatnamen. Voorgesteld
worden de namen: Nanne Reijnsstraat,
Hendrik Nannesstraat, Gerben Wopkes-
straat, Botestraat en Scheltestraat.
De heer Brandenburg vraagt hoe men
aan de naam Gerben Wopkes komt.
Burg. Praamsma antwoordt, dat Ger
ben Wopkes de preekstoel in de Mar
tinikerk heeft gemaakt.
Wie was pater Brugman?
Daar Pater Brugman bij de samenstel
ling van het stadrecht een grote rol
heeft gespeeld, was het een goede ge
dachte deze vaak als legendarische fi
guur beschouwde geestelijke, nader te
leren kennen. Het is de secretaris van
de commissie voor pers en propaganda
Drs F. A. H. van den Hombergh voor
treffelijk gelukt, het beeld van pater
Brugman ondanks de vrij schaarse
gegevens te doen leven.
Johannes of Jan Brugman werd gebo
ren pl.m. 1400, waarschijnlijk te Kem
pen in het Rijnland. Zijn jeugd en jon
gelingsjaren zijn vrijwel onbekend, maar
moeten niet erg voorbeeldig zijn verlo
pen, al zal in zijn eigen oordeel over de
verderfelijkheid iets van overdrijving
schuilen.
Hij deed zijn intrede in een weinig se
rieus Minderbroederklooster in de Ne
derlanden. Daarna volgde zijn studie te
Parijs, die volgens zijn eigen woorden
vrij onvruchtbaar was. Deze studie is
nog steeds een raadsel voor de Brug-
man-onderzoekers (o.a. van Titus Brand-
sma O. Carm. t).
Na zijn bekering trad Brugman in het
strenge klooster te Sint Omaars (Noord-
Frankrijk). Later heeft hij het gebracht
tot kloosteroverste („gardiaan”) te
Mechelen en Sluis, en in 1462 zelfs tot
Dinsdag werd op een te Bolsward gehouden persconferentie zó het een en ander
verteld over de komende eeuwfeesten. Ds H. Kreb, voorzitter van het z.g.
Directorium, de overkoepelende commissie van een dertiental subcommissies,
belichtte hierbij de achtergrond van de feestviering, drs. F. A. H. van den
Hombergh, secr. van de commissie voor pers en propaganda, hield een causerie
over de persoon van pater Johannes Brugman (nog steeds in de volksmond
bekend uit de zegswijze „praten als Brugman”) die bij de totstandkoming van
het stadrecht te Bolsward een grote rol heeft gespeeld, terwijl de heer G. Timmer
lid van de carillon-commissie nadere mededelingen deed over het door de Wees-
en Gasthuisvoogden aangeboden feestgeschenk.
f
Waarom het feest?
Bolsward houdt geen feest, omdat het
zó of zóveel jaren heeft bestaan, aldus
Ds Kreb. Deze feesten zijn vaak vrij
willekeurig, omdat bij de stedelijke ge
meenschappen vrijwel nooit nagegaan
kan worden, wanneer ze precies zijn ge
sticht. De totstandkoming van het stad
recht te Bolsward is echter een feit, dat
valt te fixeren. Bij dit stadrecht wer
den door de burgerij zelf en ook dat
is een belangrijk aspect regelen vast
gesteld, waarnaar de stedelijke gemeen
schap zich ging voegen.
Bolsward was bovendien de eerste Frie
se stad, die een eigen stadrecht sa
menstelde. Ze heeft gemeend, het feit,
dat dit in 1955 precies vijf eeuwen is
geleden, niet ongemerkt voorbij te mo
gen laten gaan.
Hwat hat QabeSkroar
WOENSDAG 13 JULI
Op deze dag heeft de openingsplechtig
heid plaats in de Martinikerk. Zeer
waarschijnlijk zal deze des middags
plaats vinden.
De plechtigheid zal worden voorafge
gaan door de overdracht van het feest
geschenk, dat namens het Weeshuis en
het St. Anthony Gasthuis op de Nieuw
jaarsreceptie reeds werd aangeboden, nl.
het carillon. Ook zal een plechtige
raadszitting worden gehouden. Niet ón
mogelijk is het, dat de overdracht tij
dens deze zitting zal geschieden.
Nog meer plannend
Bovenstaande geeft het programma
slechts in vogelvlucht weer. Er zijn nog
tal van, suggesties gedaan en plannen
in voorbereiding. Zo mag een volksre-
ceptie (btfv. in het Julianapark) niet
ontbreken. Het feest wil er immers al
lereerst z(in voor de bevolking zelf.
de Muziek.
Des middags wordt er een muziekfesti
val gehouden: een concours, gevolgd
door een marswedstrijd. Des avonds
volgt een concert en taptoe door de Ko
ninklijke Militaire Kapel onder leiding
van de kapitein-directeur Rocus van
Yperen.
Voor deze gelegenheid is de Kapel
gestoken in groot ceremonieel
tenue, hetgeen niet weinig-zal bij
dragen tot het onvergefelijk doen
zjjn van dit gebeuren.
sismen zijn te beschouwen, kan er wel
licht op wijzen, dat Pater Brugman niet
volgt de ontmoeting.
In eerste instantie zal het er om gaan,
ontstond.
Tjjdens de openingsplechtigheid zal een
voordat dit vlot geschiedde.
Zoals men weet is de (mislukte) staking thans upgeheven.
Vervangen wordt door een busdienst
Van de N. T. M.
