TRELIT OP MAEIJEDEI
IN FRYSKE ESPERANTIST OP ’E SWALK
KAPPIE EN DE AUTOMATISCHE STUURMAN
BOLSWARDS NIEUWSBLAD
TWEEDE BLAD
Burgerlijke Stand
Kerk, School,
Benoemingen
DINSDAG 3 MEI - No. 34
KOART FORHAEL FAN REIN WIERSMA
’t boarst.
8
As Albert en Sjut de Maeijemoams mei
de djipófladene pream de opfeart yn-
draeije sille, is it „ho!”, hwant de son-
kene arke leit der as in barrière foar.
Swarte Keimpe syn jonges, dy’t al op
it dak sitte om prottersaeijen, sjugge
de pream it earste oankommen en war-
skógje har heit en dy, dy’t nei syn beu-
zige nacht, in gat yn ’e dei sliepe, foar
it wankende gefaer.
Nou sil Swarte Keimpe in keardel üt-
meitsje moatte, mar hy wurdt ynsté
lyts man en skoattelet alle doarren.
Dochs bilibje Albert en Sjut dilze striel-
jende Maeijedei dêrre oan de Dokkumer
Ie sa fredich en sa op de romte
greater trelit as ea de Flaeksbuorren
oplevere hat. Seis de boargemaster yn
eigen persoan, dy’t noch nea earder in
hearre moatten. It soe wol net om ’e
nocht wêze, dat hja om it hoartsje for
farre moasten, sa hiene hja har faker
as ienris ünder de noas wreaun. En
hwat soe hja der al tsjin ynlizze? Ha-
war, dat praet fan dy rabbelskütels fan
froulju, wie nou foargoed üt
Wylst Sjut sa yn ’e dodze leit, sahwat
tusken prakkesearjen en dreamen yn, is
Swarte Keimpe lykwols drok yn it
spier. De jouns hie de boer him it jild
brocht fan it büthüsskrobjen, dat er
oannommen hie. De hüskesté.1 en de
barten moasten oars noch, mar de boer
woe dat mar sitte litte. Hjir wie it jild
en hy soe Keimpe freonlik forsykje
wolle deselde jouns noch de arke to
forlizzen. Moarnier moast de pream mei
it hüsrie fan de nije arbeider de opfeart
del, dat sadwaende. As er de boer ünt-
hjitte, dat de arke de oare moarns fan
de wal hie, krige er der noch in grou
ryksdaelder oerhinne.
Swarte Keimpe, suver foralterearre fan
safolle tagedien'ens, hie op dat stuit gjin
wjerwurd hawn, mar doe’t de boer goed
en wol wer troch de homeije wie, hied er
syn kriichsplan al ré.
Hy flybke ris forachtlik yn it kachels.-
laed, gnyske fyntsjes en sei, dat de bern
dizze joune opbliuwe mochten, hja soene
dizze nacht forfarre.
Dus de boer woe him fuort prate. Him
öfskypje mei in ryksdaelder der oerhin
ne. Moarnier moast er fan ’e wal wêze.
Nou hawar, hy hie it tasein, in man in
man, in wurd in wurd.
Mar it soe de boer sur opbrekke, sa wie
it al! Hja woene him wol slite fansels.
Wol ja! Swarte Keimpe moast him mar
rédde. Nou hied er him as in earlik man
bisteegje wollen en nou sa! De boer wie
tink forgetten, dat er destiids seis ek
net fij wie fan slükjen.
foet yn dizze hoeke fan syn gritenij
set hat komt der oan to pas.
Swarte Keimpe hat dan lykwols syn
forlechje wol ré. Hy soe de boer terwille
wêze en de arke fan ’e wal skouwe.
Ja, en doe wie it bard, ien wetter, alle-
gearre wetter. Mynhear koe it seis sjen
en mynhear moast sa mar tinke, der
wie altyd in gelok by in üngelok, hja
wiene der libben êfkommen, it wiif en
alle sawn berntsjes.Of wie dat gjin
gelok faeks? It hie him dochs oangrize
moatten en sa soe it mynhear ek gien
Wêze as hja midden yn de Ie forsonken
wiene. Hwa wit hoefolle minskelibbens
der dan net mei mank west hiene en
hokker greate stikken der dan wol net
oer yn de kranten skreaun wurden wie
neNou sa wie it bard, de arke
hie dit forfarren net mear fomeare kin
nen, hy wie sonken as in bakstien.
Ja, en hwat moasten se doe? Hwat soe
mynhear bygelyks dien ha as mynhear
syn frou en berntsjes nei beppe’ kelder
drigen to gean en der in pear hündert
meter fierder in Onderkommen wie?
Mynhear de boargemaster hie noch nea
en to ninter yn sokke omstannichheden
forkeard, dan moat er Keimpe earlik
tajaen. Hy kin mei de hén op syn hert
op dizze frage gjin antwurd jaen en
dat is fan dy gefolgen, dat as de sinne
de jouns fan de toalfte Maeije wer sak-
ket hwat kin der al hwat barre yn
fjouwer en tweintich üren! Albert en
Sjut har beddeguod ütspriede op in
lege kouwestal.
„Dat is lyk om lyk,” gnysket Swarte
Keimpe as syn bem mei dit forhael
thüs komme. „Dat arbeidersminske hat
üs bêdsté himmele, ik haw it harres
dien!
Op de Flaeksbuorren wurdt al ringen
dit trelit op Maeijedei bikend de
wrald is mar lyts en Fryslan dochs bi-
nammen en de rabbelsküten fan
froulju ha wer dagenlang stoffe om oer
to gnuven.
Mar Alberts Sjut sil dizze Maeijedei al
har libben bybliuwe, al hoe faek hja ek
noch forfarre sil.
„Gaat u nu dat stuurrad tegenover de robot
staan,” zei Knokemeyer, „dan zullen tve uw reacties
op verschillende prikkels nagaan.”
„Ja, maar waarom?” stamelde de Maat. „Dat heeft de
professor u toch al uitgelegd,” antwoordde Knokemeyer,
„hij wil, dat zijn automatische stuurman precies hetzelfde
doet, wat een stuurman van vlees en bloed onder dezelfde
omstandigheden zou hebben gedaan. Alles wat u te doen
hebt, is dat stuurrad vast te houden en als een stuurman
te reageren op hetgeen U zal overkomen. Daarna stelt de
professor de robot bij, zodat deze precies hetzelfde doet,
wat u hebt gedaan. Klaar?”
As de lampe op ’e pleats üt is de
boer giet ornaris net let op bêd, it is
moarns wer bitiid dei hellet Keimpe
de loopplanke yn en triuwt er de arke
stadich fan ’e wfi.1. It is in poepetoer,
hwant de sküte sit aerdich oan ’e groun
en dat is mar goed ek, hwant hy is sa
lek as in tjems. Lokkich, dat de boer
foargoed mei it fel oer de eagen leit,
hwant Keimpe skout de arke net de op
feart üt, mar de opfeart yn. Foar de ar-
beiderswente leit er de loopplanke üt
en wylst Alberts Sjut in swiete dream
dreamt oer har glêdde bedsket en de
bloeijende beltsjeblom, sjout Keimpe it
bêddespul de arbeiderswente yn. Syn
wyfke, dat har earst mar min mei dit
bjusterbaerlik ündemimmen formoed-
soenje kin leit der al net folie mear
tsjinyn en is ek al drok oan it om-
skaerjen mei har redding. De bern dra-
ge de stuollen.
Och, sa meitsje folie hannen licht wurk,
dat yn in omsjuch is Swarte Keimpe
syn hawwen en balden üt it nearzige
skipke oerbrocht yn de sükerskjinne
arbeiderswente, dy’t noch neirükt fan
sjipsop en Abro.
De regy is by Keimpe yn goede hannen.
De hiel© operaesje slagge neffens fêst
plan en efkes letter triuwt de eks-
swarthanler de lytse helte fan de bern
op it iene bedsté efter de glêdwreaune
doarren en de oare krije op losse strie-
sekken oer de fan Sjut en har fanke
mei safolle flyt en ambysje skrobbe en
dweile flier har sliepsté.
Dan meitsje hy en it wiif noch in léste
reis nei de arke om to sjen en foar
safier hja net sjen kinne roun to
taesten oft hja altomets it ien of oar
forgetten hawwe. Noch hwat ditten en
datten fandelje hja by elkoar en dan
bringt Swarte Keimpe ek it wiif op bêd
en blaest er it petroaljepitsje üt.
It léste bidriuw moat hja mar net sjen.
It soe har ris oangrize kinne. Froulju
ha soms sokke. nuvere oankomsten en
dit wiene op it lést manlju’s saken.
Sa kloetet Keimpe sünder dat syn
swart gewisse him pleaget de arke
lykme allinne de opfeart wer del, oan’t
likernöch it plak, dêr’t hja nou in
wykmannich hüsmanne hawwe. Der set
er it spit yn ’e groun en leit er de loop
planke wer üt.
Dat is dat.
Nou it léste tafriel noch yn dit drama.
HENNAARDERADEEL,
20 t.m. 26 April 1955.
Geboren: Te Oosterend: Johannes, z.v.
Thomas Bakker en Siebngje Doetje Nam-
minga.
Ondertrouwd: Sipke Boorsma te Burg-
werd en Geeske Fritsma te Welsrijp.
Meindert Fritsma te Hennaard en Wijtske
Lantinga te Tzum. Gjalt Huizenga en
Laaske Jorritsma beiden te Spannum. Jan
de Boer te Burgwerd et. Helena Anna van
der Weide te Lutkewierum.
Gehuwd: Klaas Wijbenga te Hidaard en
Akke Feenstra te Schraard.
Overleden: Korneliske Kuipers oud 86
jaar, wed. van Sjouke Bonnema, overl.
te Leeuwarden. Folkje Marijke Visser,
oud 4 jaar, dochter van Jelle Visser en
Antje Westeterp. overl. te Oosterend.
Mejuffrouw A. Heeringa te Workum
behaalde dezer dagen te Groningen Acte
N VIII (koken en voedingsleer) en het
Paeagogisch getuigschrift voor het
N. O.
De volgende leerlingen der L. T. S. te
Bolsward, afd. avondnijverheidsonder-
wijs slaagden te Utrecht voor Vakbe
kwaamheid schilderen (vestigingswet
1937)Tj. Hager, Witmarsum en J. de
Jager, Bakhuizen.
freon woun
goed
Lk yn
lie. Op it
Wylst de sinne sakket, fytst Alberts
Sjut mei har fanke woltomoede de trek-
wei del. Dizze reis nei hüs foargoed
foar it lést nei de Flaeksbuorren ta
is har swiet.
Hja hat der sa gjin wurden foar, mar
de wrald liket har op dit stuit in para-
dys. Hoe grien is it jonge leafreid dat
opsjit oan de igge fan it farwetter. Hoe
fearre har seal op it huletrich paed.
Dingen dêr’t hja oars sa gjin aen fan
hat, komme har nou foar as eat feest-
liks: in roppende fügel, in paffende mo
torboat yn ’e Ie.
Gjin wünder, dat it har yn ’e lea sit nei
sa’n dei, mar hja fielt it net, wol it
alteast net fiele. As it stjüren har sa
folle omtinken net jaen soe, op it smelle
trekweipaedtsje sa tusken it wide wet
ter fan de Ie en it djippe fan de tocht-
sleat oan de oare kant, soe sa wol sjon
ge kinne, sjeder! Lake de takomst har
ea earder sa ta as dizze reis?
Ja, dizze Moandeitojoune, de alfte fan
Maeijemoanne 1953, soe har heuge.
Noch nea hiene Sjut en ’e man ram
mers sa’n moaije forhuzerij hawn as
dizkear.
Hja wiene nou foech sechtsjin jier troud
en oars wol aerdich yn it sê.lt bibiten
fan datoangeande. Under it fytsen wei
giet har libben har as yn in film foar-
by. Hja hiene hiele Fryslan al bireizge.
It wie bigoun mei boerearbeider yn ’e
Bjirmen en ’e Menamer hoeke. Trije jier
oanien moasten hja forfarre, mar dat
hiene hja seis rédde kinnen mei in lien-
de haeiwein. En elke kear hie it nij
avontür har wer talake, mar ek elke
kear wie it wer óffallen.
Doe wien© Albert syn aidelju forstoarn
en hiene hja in kromke urven. Sünt hie
it arbeidzjen him tsjinstien. Earst hied
er in jier losfêst west, doe in jier los,
wylst er nou en dan mei de hounekarre
fol potguod in trochtocht makke yn 'e
omkriten.
Mar ek dat foldie net, oant er de letter
mislearre hinnebuorkerij yn ’e Trynwdl-
den bigoun wie. De hinnen leine wol
goed, mar de aeijen wiene krekt yn dy
snuorje suver forgees, hja koene der
gjin droech brea mei bidrje. Doe’t it erf.
poarsje yntard wie, hie Albert syn aide
óffearen wer opnommen: boere-arbei-
der. Hja hie him wer nei de Bjirmen
prate wollen, hwant de goede jierren
dêrre wiene har noch net forgetten. Hin-
get in mem net altiten oan it plak, dêr’t
hja har earste bern wint? En hoe folles-
tomear gau dat net foar har, dy’t oars
net krige hie as har iennichst fanke.
Mar hoe’t hja der ek op oanstie, Albert
achte it yn ’e Walden smüker. Tomin-
sten dat wie syn sizzen doe, mar yn-
windich hied er net wollen, om’t er him
skamje soe wer oan de lodde to stean.
Doe hiene hja har los-fêst bistege yn
de Drachtster Walden en letter in jier
fêst by in earnige sanboer yn ’e Wol-
vegeaster hoeke, mar der hiene hja
beide net aerdzje kinnen. Allinne om it
kromme praet al net. Sadwaende wie
de oare Maeijes de lange reis oangien
nei efter Dokkum ta. Dêrre yn ’e bou-
hoeke wien hja mei nije moed bigoun,
mar hokfêst wiene hja ek dêrre net
wurden: Eanjum, Mitselwier, Hantum.
Maeije oan Maeije. Doe hiene hja noch
in jier yn it wetterlan forkeard op it
Ljouwerter Alddiel en sünt forline jier
de sédykster kant üt.
Nou gyng it dan foar de safolleste kear
op in greiddoarp ta, earne bisiden de
Dokkumer Ie, hoewol tige op de romte
en suver mar hwat öfgelegen. Mar
hwat lette dat? It fanke wie nou fan
skoalle öf en dat geflitter op de buor-
ren om kaem ek gjin heil fan. Op de
romte soe se de oanspraek misse, mar
dat wie alteast better as dat geheibel
en gerab allegeduerigen ünder de frou
lju op de Flaeksbuorren.
Noch nea hiene hja it sa troffen as
dizze reis. Hwat hie Albert wol net in
boeren öfreizge destiids en nou koed er
om samar to sizzen oan elke fingersein
wol in greidboer krije. Hy hie dizkear
seis nammers in adfortinsje yn ’e kran-
te hawn. „Flinke arbeider met dag
meisje. Vrouw bij gelegenheid genegen
te melken. Alle drie prima melkers.”
Dat léste hie wünders dien. Hie der ea
earder in auto by har foar de doar
stien? En sa ynskikkelik allegearre.
De aki arbeider hie in keammerke yn
de diakensstege krige en soe him tonei
rédde mei Drees. Sadwaende wie de wen-
te al in deimannich earder leech as or
naris. Forline Sneontomiddei hiene hja
der togearre hinne west. Albert hie bi-
socht in lapke groun op it hiem om to
lizzen en hja wie bigoun to reagjen.
Meastentiids as hja Maeije haldden, ka
men hja op syn bést yn in biezemskjin
hüs, hwant in arbeiderswente plichtet
nea in dei leech to stean. De iene giet
en de oare komt, dat is nou ienris wi-
zansj©. Mar dit kear is it in stik büter
yn ’e brij.
De groun hie lykwols sa hurd west,
dat it hakjen hie neat wurde kinnen.
Albert hie har doe de hiele middei hol-
pen to himmeljen. Mar goed, dat it fan
ke net mei wie, hwant hja hiene suver
in bytsje grien west togearre. Krekt
in pear toarteldouwen, dy’t togearre it
nést rémakken. Bliid en tankber. Alles
forwachtsjend fan de takomst.
Dizze Moandei moast Albert foar it lést
foar de bouboer yn ’e beage en hiene
it fanke en hja togearre de hiele dei yn
de lege wente wer yn It spier west.
Noch nea wiene hja yn in skjin hüs to-
lênne kommen. Albert hie de Sneons
skoarstienreage, dat hja wiene de hiele
simmer fan it gerügel öf en hjoed hiene
hja sa geseid togearre it „fijnere” wurk
dien.
De boerinne like al sa’n aerdich minske.
Hja hie har twaris waerme kofje
brocht (en meiiens it fanke, dat op de
pleats komme soe, ris münster©).
Foar’t hja niis öfset wiene, wiene hja
togearre it hüs nochris troch gien. It
wie gewoan in lust foar it each. It bed
sket glom as in ekkel. De krante hie
wol gelyk: „Vim schuimt en kan niet
krassen”. En der wie gjin spinreachje
mear to bikennen. Hjir en der hiene hja
it bihang hwat byplakt. De witerskalk
wie noch hwat dof, mar dat soe fan
nacht wol oplüke. As hja moarnier mei
de pream yn de opfeart leine, hiene hja
it hüsrie gau to plak. En dan gjin
smoargens. In forhuzerij om nea
wer to forjitten.
Sjut, de mem, wurch en ynein, mar bliid
mimerjend oer de kommende gloarjedei
fan moarn.
It fanke, ek wurch en ek ynein, ek mi
merjend, mar oer hiel hwat oars. Heit
en mem wisten ek net, koene ek net
witte, dat hja forline Sneontomiddei,
doe’t hja allinne op de Flaeksbuorren
hüswarr© hie, foar it lést nei de sé west
hie. Dy wide, heimige sé, dy’t hja sa
leave.
Uren hie se dér sitten yn de lijte fan
de sédyk en stoarre oer it wide wet
ter. Hie se it Amelan net lizzen sjen
kinnen? Hja soarge der sa tsjinoan om
dêrre op dy frjemde pleats to stean
ünder dy ynfierene boerinne. Hie hja
net daliks field hoe’t hja har taksearre,
doe’t hja fan middei it bedsket 6f
stie to nimmen?
En dan heit mei syn „beste melkers”.
Tsjin it sin hie hja forline winter leard,
hoe’t hja ünder in koubist sitte moast,
mar hja hearde de boer nou al eameljen,
dat hja sa lang omavensearre foar’t hja
goed en wol oan de gong kaem. Der hie
de koumelker oan de sédyk ommers ek
al oer klage.
Sjut lykwols wie de opteinens seis.
D© nachts hie hja it al by har op béd,
hoe’t hja dêrre earstdeis toplak sitte
soe efter it théblikje, in nij swilk oer
de tafel en de bloeijende beltsjeblom yn
it finsterbank. Hwat soene de blommen
oanhelje wolle, dêr op de sinne!
En Albert soe op it romme hiem faeks
in pear skiep en in pear stjelpen mei
kninen hélde kinne, nou’t it neffens him
dochs to let yn de tiid wie, foar it om-
lizzen fan in stikje tün. En as hja gjin
tün krigen, koene hja altomets in pear
hinnen oansette. Hja seach har al
skieppe-tziizjen en aeifandeljen. En
hwat soe it dêrre droegje en blikke
wolle. Hwat mear hja der oer mimere
hwat mear it har talake. En dan dy
fredige rêst dêrre. Fan datoangeande
soarge se dochs al net üt de Flaeks
buorren wei. Dêrre oan de Dokkumer Ie
soe it üt wêze mei alle geheibel en rab-
berg. Hja soe har eigen baes wêze,
dwaen en litte kinne hwat harsels sin-
nige en fan nimmen op de hannen sjoen
wurde. Derby: hja wie greatsk op Al
bert en greatsk pp har fanke. Hja hie
it nou foargoed yn streken: twa man
forstjinje. Mar dat wie it net allinne.
Albert hie de konkurrinsje mei de boer
syn los arbeider mei glans trochstien.
Hy wie om de deale net weardeleas en
de boer seach grif géns yn him. Dy los
arbeider moasten nammers ek nuvere
praetsjes oer gean. Swarte Keimpe
neamde de boerinne him hjoed noch. Dat
swarte sloech sasear net op de man syn
uterlik, mar mear op syn gewisse, hie
se nou wol troch. Hy moast yn de oar-
loch gans yn it swart dien hawwe en sa
hied er syn namme skipe.
Hy wie ek leaver loai as wurch, hie de
boerinne sein. Hja hie mar hwat lake,
hwant datselde joegen se Albert op de
Flaeksbuorren ek wol nei. Har man
droech sa wie it sechje dan de
lins ek leaver as it tsjil, mar mei dy
Swarte Keimpe moast it dochs noch wol
in graedtsje slimmer wêze. Hy lei nou
al sünt in wykmannich mei syn arke
op de ein fan de opfeart. Aeisykje,
moast Sjut tinke. Ja, sa sei de boerin
ne it fan ’e middei, doe’t hja togearre
mei it fanke efkes op ’e reinwettersbak
sitten hiene to loarkjen oan de hjitte
kofje. Aeisykje, dêr siet er fol fan. En
fan fiskjen mei setangels en hjerstmis
fan it fügeljen. It wie in natuerminske,
mar hy bidijde der neat mei en de bern
tsjes moasten it bilije. Sünt Maert-
moanne hied er de hiele dei yn it fjild
omslein en syn sloofke fan in from-
minske mar mei de hiele float bem oan-
piele litten.
Lykwols, dy bern spilen ek net swak
by. Sünt Swarte Keimpe mei de arke
yn de opfeart lei, kaem der komselden
in aei mear yn de koer. Men koe nam
mers neat biwize, mar it wie dochs
tipelsinnich. It aeisykjen joech ek al
gjin brea mear en as de kniper op de
skine kaem, woe seis in man as Swarte
Keimpe noch wol omsjen nei wurk. Ja,
hy hie him al in reismannich» as fêst
arbeider bisteegje wollen. Mar de boer
woe der net oan. Wis, Swarte Keimpe
koe omraek arbeidzje, mar hy hie it by
riten en dy riten duorren nea langer as
in dei twa trije. Oannommen wurk en
in pear üngetidersdagen wie krekt hwat
foar him, mar him foar fêst to bisteeg-
jen moast wol faeljekant ütkomme. De
boer avontüre it tominsten net. Dat like
him wol safoll© as fleanen. Dan hie de
boer al safolle bitrouwen yn Albert.
Sjut hearde it de boerinne wer alle
gearre sizzen en hja waerd der suver
waerm fan om it hert. Hja hie it nam
mers op de Flaeksbuorren wol oars
de arke lizze litten hat, wrikt er in
ta, tinkt er dan woifomoege en stekt
planke yn ’e bükdelling los. It hout is
dochs al net botte geef mear, dat it
duorret net lang of it wetter pearzget
him al om de fuotten. Sa kin it wol
draeije sille, is it „ho!”, hwant de son-
dan yn it nachtlik tsjuster nei de wen
te, syn wente ta. Noflik rekt er him üt.
Sa’n bedsteed sit al mear romte yn as
yn har eigen krüpyntsje earen yn it
foaründer.
De bern sliepe as oksen.
Swarte Keimpe folget mei gauwens dit
foarbyld.
Nei in dei büthüsskrobben en in trelit
as ditte, is in minske oan sliep ta.
Hwa soe it him ek al forgunne?
Allinne ien kin de sliep mar net krije.
Keimpe syn wyfke, earm sloof, heart
mar dat hja sliept, bang, dat Keimpe
har der oars noch op fergje sil, ta to
stimmen, dat er dit mar moai biprakke-
searre hat.
As Keimpe swier snoarket, draeit hja
har lykwols om en nochris om. Dit bea-
steed is ek sa ünwennich en de rook
fan sjipsop en Abro is har sa üneigen.
De Maat knikte, terwijl hij met bevende handen het stuur
rad omklemde. Op hetzelfde ogenblik greep Knokemeyer
een emmer water en kletste de inhoud kort en zakelijk
in het gezicht van de Maat.
Deze stiet een gil uit, die in een bang gegorgel eindig
de.
„Reactie van stuurlieden op stortzeeën: gorgelende ge
luiden,” mompelde professor Notterkrakr. Hij stelde iets
aan de robot bij, waarop ook deze een borreld gefluit
liet horen.
- en ütlieding soarget. Eigen-
;ewaerwurding sa tichte by it-
to hearen, dat men al sa faek
peranto-foriening biantwurde mei wur
den fan tank de boargemaster en wiisde
him der op, dat Hilversum in bysünder
plak ynnimt yn ’e Nederlanske Esperan-
to-biweging, om’t de Nederlanske Espe-
ranto-poinier, de hear Dreves Uitterdijk,
dy’t ek skoalmaster yn Boalsert west hat,
yn Hilversum wenne hie en dêr üt wei de
Esperanto-biweging yn Nederlan op gong
brocht hie. Neffens sprekker soe it wol
eigenskip ha de namme fan Dreves Uit
terdijk oan in nije strjitte yn Hilversum
to jaen. Dat idé foun fansels wakker by-
fal by kongressisten, dy’t dit e) vol düd-
lik merke lieten.
Nei de taspraken folge noch in gesellige
gaersit mei in traktaesje fan ’e stêd Hil
versum. Der waerd drok praet en louter
yn it Esperanto. Allinne oan it kaertsje,
dat elk op it boarst droech, koe men
sjen, üt hok lan de drager of draechster
kaem. Ik kaem to witten, dat der ek
Dütske Esperantisten pp it kongres wiene.
Dit hie foar inkelde Joadske en miskien
ek wol inkelde oare Esperantisten oan-
lieding west om net oan it kongres diel
to nimmen, sa't se earst neffens harren
oanjefte fan doel wiene. In biswier, dêr’t
men wol yn komme koe, mar dat ek wiis
de op in generalisearjen, dat net goed to
praten wie. De Dütske Esperantisten
hiene al moai wis noch mear to lijen
hawn fan it wanbiwald fan Hitler en syn
trawanten as dy yn ’e gebieten, dy’t biset
of nea biset west hiene. Men koe elke
Dütsker dochs net yndividueel oanrekken-
je, hwat syn regear fan doe en de forach-
telikste eksimplaren fan syn lanslju üt-
heefd en jin oandien hiene.
Dat allegearre gong der yn my om, doe’t
ik hearde fan dy weibleaune Joadske Es
perantisten. Efkes letter waerd ik oan-
sprutsen fan in jongeman fan sa’n sawn
en tweintich jier. Hy spriek flot en moai
Esperanto en hie gans wurden fan wear-
dearring foar Hilversum en üs lan, dêr’t
er earder ek al ris west hie. Ik hie earst
net yn ’e rekken, dat ik mei in bütenlan-
ner to dwaen hie, hwant syn namme karet,
sje hong him efterst foarst op
Ik frege, oft ik it kaertsje wol efkes om-
keare mocht. As antwurd kearde er it seis
om.
„Heinrich Mees, Germanujo”, lies ik ler-
op. As men wit dat „Germanujo” de Es-
peranto-namme foar Dütsklan is, kin elk
fan tinken wol ha, dat der wol hwat tsjin-
yn my omgongen, bi-
nammen, doe’t de yn it earste oankommen
sa sympathike jongeman my tortelde, dat
er yn it lést fan 'e t wad de wraldoarloch
soldaet yn ’e Dütske „Wehrmacht” en
letter kriichsfinzene yn Axel (Sieusk-
Flaenderen) west hie.
En just yn dat kriichsfinzenekamp hie er
fan in Nederlanske oppasserEspe
ranto leard. De tael en de fredesidé, dy’t
dêr de grounslach fan is, hiene him sa
pakt, dat it him better talike him dêroan
to wijen en dêrmei de grinzen fan syn
„Heimat” oer to gean as mei syn soldate-
ütrissing.
„Dus”, sei ik, „as ik it goed bigryp binne
jo de earste kears üs lan ynkommen as
oarlochsstrider en nou as fredesstrider.
As sadanich wol ik jo fan herte wolkom
hite en de freonehan jaen”.
Syn waerme knyp vn myn han makke my
düdlik, dat syn ynstelling nou hiel oars
wie as tsien jier lyn. De leste tsien jier en
’e lettere ünderfiningen hiene him hiel
hwat leard.
De neutrale tael wie nou wol in maklike
brége om wer in forbining ta stan to brin.
gen tussen minsken, dy’t har skaet fielden
fan in üngroun fan lijen en ünrjocht. Ik
wit net, oft hy my seach as oarlochsinvali-
de, mar ik fielde, dat ik in freon woun
hie, dy’t sa like it wol oan my goed
meitsje woe yn it lyts, hwat syn foil
it great oan üs fok misdien hi
kongres hat er him faek as in bihelpsume
freon foar my bitoand, altyd ré om by
to springen, as ik forlet fan help hie. Syn
namme wiisde dat wol üt wiene noch
fan Hollanske komóf en by syn twadde
bisiik oan üs lan hie er net allinne de ban
mei it folk fan syn foaralden werfoun,
mar ek de freedsume wei nei it herte fan
oare folken. Hwat ek al net üt in oarloch
fuortkomme kin
XIII
Der kaem ek in froumiske op my ta mei
in gesicht, dat ik wol ris earder sjoen hie.
Ik koe har net to plak bringe, mar hja
sei, dat se my koe üt myn Ljouwerter tiid.
Hja hie my yn ’e Fryske haedstêd faek
riden sjoen, mar nea sprutsen. Har alden
wennen to Ljouwert, mar hja wie troud
oan in skoalmaster to Hilversum. As for-
soarger fan ’e list fan Esperanto-radio-
ütstjüringen foar de radioprogramma-
blêdden en de Esperanto-organen hie ik
har namme faek oertypt, sünder to wit
ten, dat ik to dwaen hie mei in ald-
Ljouwerter dy’t my fan oansjen wol
koe. It wie frou Jelly Koopmans-Schota-
nus, dy’t yn 'e Esperanto-kertierkes fan
’e NCRV mei har moai sjongen foar de
muzikale yn-
aerdige gi
selde lüd
troch de radio thüs heard hat.
Har man, de hear W. Koopmans, dy’t net
allinne ünderwizer yn ’e legere skoalle,
mar ek godstsjinst-ünderwizer wie, soe
de oare moarns foar de protestantske
Christenen ünder de kongressisten in
tsjerketsjinst yn it Esperanto halde,
wyls’t foar de Roomsk-Katholiken in hil-
lige mis yn it Esperanto opdroegen
wurde soe.
Mar de Sneons stie der earst noch hiel
hwat op ’e wurklist: de offisjele iepe-
ning mei bigroetingstaspraken fan óf-
furdigen fan Esperanto-organisaesjes yn
binnen- en bütenlan wie al in goed bi-
gjin, dat yndruk op ’e kongressisten
makke.
De groetenissen fan ’e Esperanto-klub fan
Londen waerden oerbrocht fan „sinjoro”
de hear) Harry Holmes, dy’t yn
1937 mei syn frou de trouwerij fan myn
Tsiechyske freon Dolfa Bartosik en myn
ala-learlinge Ine Woudstra to Ljouwert
bywenne en my dêr doe ek opsocht hie.
Hja wiene doe bigoun in opdracht op rym
yn myn „memor-libro” tinkboek) to
skriuwen, mar koene der doe net rjocht
nei har sin ütkomme en seine ta it rym-
stik, as se wer thüs wiene, óf to meitsjen
en it my dan to stjüren. Mar al hwat
kaem, ik krige gjin goed ein oan it bi-
goune rymstik. Nou’t ik myn Londenske
sjen. Dêr wie wol gelegenheit ta, hwant
de boargemaster liet earst noch al efkes
op him wachtsje.
Doe’t er einlings kaem, hold er in freon-
like en weardearjende taspraek oef it doel
en stribjen fan ’e Esperantobiweging yn
it algemien en dat fan ’e forieningen, dy’t
op bisite wiene, yn it bisünder. De foar-
sitter fan 'e Algemiene Nederlanske Es-
Esperantofreon hjir seach, liet ik freegie,
oft er efkes by my komme woe, as aer
in gaedlike gelegenheit wie.
It duorre net lang, of dêr wie er al mei
syn frou by my.
It wie in bliid wersjen nei safolle jierren,
dêr’t wy safolle yn bilibbe hiene. Wy
gangen alle goed en tsjoed, leaf en leed,
swiet en sür noch ris nei en doe sei ik
(fansels yn it Esperanto!), wylst ik har
ren it „memorlibro” foarhold:
„Ja, einliks bin ik nei Hilversum kommen
om jimme to treffen en it rymstik yn myn
„memorlibro” ófmeitsje to litten”.
„Jow mar op!” sei er laitsjend. „As wy
hjoed of moarn efkes lins ha, sil ik it
rymstik ófmeitsje en myn frou sil it der
kreazer ynskriuwe as ik dwaen kin”.
Nei de iepening wie der in offisjele ünt-
fangst fan ’e kongressisten yn it prachtige
Stedhüs fan ’e radiostêd. Der wie sein, dat
ik der maklik mei myn karke yn komme
koe, ek al moasten wy boppe wêze, dat ik
wie ek daliks ré om mei.
Nei in gesellige kuiier troch de binnen-
stêd en de bütenwiken, dy’t oanlein binne
mei moaije tunen, kamen wy by de fiver
fan it stedhüs oan, Wy seagen in boel
niget oan it gebou en it tün aer omhinne
en doe’t wy yn it stedhüs kamen, waerden
wy stil fan ’e swide pracht fan ’e moar-
mersealen. De foarsitter fan ’e foriening
syn soan, ek in lichameik breklike yn in
karke, en ik rieden yn in lift en kamen sa
makliker op ’e earste fordjipping fan it
stedhüs as op it terras fan hotel Sandber-
gen, üs kongresgebou.
Wij koene mar raek ride yn 'e greate ünt-
fangseal, hwant der stie üs gjin stoel yn
’e wei. Hwa t sitte en rêste woe, koe him
op banken by de muourren lans deljaen.
Mar de measte lju rounen om om in
praetsje to meitsjen mei a de kunde, dy t stridj fjeHn
se opmurken, of om mje kunde to meit- nam® doefd
