WWiiBEin.
Prof. Dr Titus Brandsma Stichting opende
te Bolsward imposant gebouw
f
Lf
KRIJGT BOLSWARD TOCH NOG
ZIJN SPOORWEGVERBINDING?
l
-
1955:
Fan de Martinytoer
sA
Tj. de J.
3,
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
f.’® i
Pompe of forsüpe!
„Het schone jaar van Bolsward”
De heer T. v. <1. Zee Ridder in de orde van
Gregorius de Grote
L
9.
Dinsdag 14 Juni 1955
51e Jaargang
No. 45
4
i
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V. Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telefoon 451 - Na 18.30 uur 305 of 335
(K 5157)
Het schone jaar van Bolsward.
Namens het provinciaal bestuur com
plimenteerde de heer S. van Abbema,
lid der Ged. Staten van Friesland, die
1955 kenschetste als „Het schone jaar
van Bolsward”, waarin ter gelegenheid
van de eeuwfeesten de stad op velerlei
Geen tegenstellingen.
De pater-directeur Dr C. P. Voorvelt
O.F.M., die zelf had gestaan aan de ba
kermat van deze school, toonde zich
niet minder verheugd thans dit wonder
schone gebouw te mogen betrekken en
legde de nadruk op het feit, dat deze
school allerminst het doel heeft de te
genstellingen toe te spitsen. Van R.K.
zijde huldigt men in geen geval het
verderfelijk ideaal een staat in een staat
te willen vormen. Men vraagt slechts
het recht de diverse problemen vanuit
eigen Katholieke levensopvatting te mo
gen benaderen.
Een katholiek wil niet alleen zijn mede
mens erkennen, nzaar ook liefhebben.
Woorden van dank bracht spreker aan
allen, die daadwerkelijk hadden gehol
pen deze school tot stand te brengen.
Abonnementsprijs t 1.60 per kwirtial
(bij vooruitbetaling)
Giro 87926
Advertentieprijs: 12 cent per tnns
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
Boiswards Nieuwsblad
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
Het nieuwe gebouw.
Het nieuwe schoolgebouw, tot de stich
ting waarvan voor ruim een jaar door
de toenmalig jongste leerling Sj. v. d.
Avoird, de eerste paal werd geheid en
dat verrees in het* thans te bestraten
Plein 1455 is stedebouwkundig op een
unieke plaats in het stadsbeeld van plan
Noord geprojecteerd. Het vormt een
prachtige afsluiting van het plein ener-
en de Dr Joost Halbertsmastraat ander
zijds, terwijl het de entree van Bolsward
vanaf de Twibaksdyk niet onaanzienlijk
De heer T. v. d. Zee onder
scheiden.
Tijdens de lunch, die na afloop van de
opening van de R.K. H.B.S. plaats vond,
deelde Mgr. Dr B. J. Alfrink mede,
dat het Z. H. de Paus behaagd had, de
heer T. van der Zee, secretaris van de
Prof. Dr. Titus Brandsma Stichting te
benoemen tot Ridder in de Orde van
Gregorius de Grote.
wijze wordt verfraaid. Een waardevolle
aanwinst voor de stad vormt in dit jubi
leumjaar ongetwijfeld deze nieuwe
school. Hoewel het provinciaal bestuur
geen rechtstreekse bemoeiing heeft met
de diverse onderwijszaken is het ook
voor hem een reden tot verheuging, nu
Friesland een eigen R.K. Middelbaar
onderwijs heeft.
Burgemeester J. G. S. Bruinsma uitte
hierna gelukwensen namens het gemeen
tebestuur. Bolsward was reeds vanouds
een geestelijk centrum voor de gehele
omgeving. Voor de Kerkhervorming was
er reeds sprake van het Dekenaat Bols
ward maar ook na de reformatie hield
Bolsward belangrijke culturele beteke
nis. Burgemeester Bruinsma hoopte, dat
de nieuwe school niet alleen van belang
zou worden voor het nationaal bestel,
maar tevens een goede bijdrage zou vor
men tot stimulering van de Friese cul
tuur.
De heer J. Visser sprak namens de com
missie van toezicht op het Middelbaar
onderwijs en bood aan de pater-direc
teur als feestgeschenk een stel drink
glazen.
Namens de Nederlandse provincie der
Minderbroeders sprak de pater Provin
ciaal. De Franciscanen zijn n.l. belast
met de leiding en zorg van de St. Mar-
tinusschool en zullen steeds, wanneer de
nood mocht dringen, zorgen voor docen
ten. Hoewel het lerarenprobleem in de
(landelijk gezien) excentrisch gelegen
school altijd nijpend zal blijven, kan het,
aldus spr., niet de bedoeling zijn de
nieuwe school uitsluitend met paters te
bemannen. Spr. deed dan ook een beroep
op de Friese academici en idealisten
deze school niet te willen vergeten.
Zegening en opening.
Voor de openingsplechtigheid, voorafge
gaan door het opdragen van een H. Mis
in de St. Franciscuskerk en de inzege
ning van het gebouw en kruisbeelden
door Zijne Hoogw. Excl. Mgr. Dr B. J.
Alfrink, aartsbisschop coadjutor te
Utrecht, die destijds ook de plechtige
teerste steenlegging had verricht, be
stond zowel bij kerkelijke als burgerlij
ke autoriteiten grote belangstelling. De
aula bewees hierbij direct goede dien
sten en bood ruimschoots plaats aan de
‘vele genodigden die door de voorzitter
Geen isolement.
Tenslotte werd het woord gevoerd door
Mgr. Dr. B. J. Alfrink, die de school
schetste als van grote betekenis voor de
Katholieken in Friesland. Deze school
behoeft aldus spr., geen enkel gevaar
te betekenen voor het verbreken van
de goede verhoudingen in Friesland.
Ook is het gevaar- voor isolement van
een bepaalde bevolkingsgroep hier niet
aanwezig. De Katholieken hebben met
deze school geen andere bedoeling, dan
slechts zich zelf te willen zjjn, in het
kader van de mogelijkheden binnen de
Nederlandse wetgeving.
Na het beëindigen van de officiële ope-
ningsbijeenkomst was er gelegenheid
voor de aanwezigen het gebouw te be
zichtigen.
der Stichting Pastoor Dr I. Onings,
O.F.M. het welkom werden toegeroe
pen.
Hierbij werd niet verheeld, dat de keuze
van de vestigingsplaats voor deze eer
ste R.K. Middelbare school in Friesland
destijds niet zonder aarzeling was ge
weest. Thans reeds nu de eerste eind
examens voor de deur staan, de school
telt momenteel 118 leerlingen heeft
de onderwijsinrichting, die tot heden
wel zeer gehandicapt werd door primi
tieve behuizing, zijn bestaansrecht ruim
schoots bewezen.
De officiële openingsrede werd hierna
namens de minister van O., K. en W.
uitgesproken door Dr P. Noordebal.
Rijks-inspecteur voor het Middelbaar
onderwijs te Groningen.
Spreker beklemtoonde in zijn in welge
kozen bewoordingen gestelde rede de
stelling, dat het recht tot opvoeden pri
mair aan de ouders ten goede komt. Ge
lukkig is in ons land, aldus dr. Noorde
bal, het recht der ouders een school te
mogen stichten, geen twistpunt meer,
integendeel, onze rechtsorde biedt vol
doende vrijheid van schoolkeuze. De rea
lisering hiervan betekent voor de be
stuurders een vreugdevolle dag. De
bouw van een inrichting als deze is geen
senicure en de moeilijkheden bleven het
bestuur niet gespaard. Toch is de bouw
vlot verlopen en is er practlsch geen
stagnatie geweest. Spr. wenste ten slot
te dat de school mocht opvoeden tot
goede Katholieken en goede Nederlan
ders. De pater-directeur wenste hij veel
tact en wijsheid om deze school te mo
gen leiden en hem en zijn staf van le
raren veel zegen op hun arbeid. Voor
het geven van goed onderricht is een
gebouw weliswaar niet essentieel, maar
toch wel zeer belangrijk.
Hoe mear men de ünderskate aspekten
fan de tiid, hweryn wy libje kennen
leart, hoe sterker de yndruk wurdt, dat
it op it heden net meifalt om in bi-
driuw to lieden. Hwant al is de oarloch
yn Jepope foarby en liket it der ek net
op, dat wy de earste jierren dit alder-
forskriklikst barren wer sjen sille, op it
terrein fan de ekonomy, it sakelibben,
it bidriuwslibben is dy oarloch forgoed
oan ’e gong. Net yn dy sin, dat de lju
üt haet en niid elkoar it libben net
gunne, mar hja fiere meiinoar oarloch
tsjin de enoarme easken fan de moder
ne technyk en de forskouwingen, dy
der wer it gefolch fan binne. As it ea
wier is, dan is it nou in gouden wurd:
„Dy stiet, sjoch ta, dat hy net fait".
Hwant it tempo, hweryn elk bidriuw
him toskoar sette moat tsjin de fragen,
dy’t op him losstoarmje is tige tanomd.
Wy hezen mei greate bilangstelling it
wiidweidige forslach fan de Nederlans-
ke Spoarwegen N.V. Wy wiene troch
omstannichheden yn de gelegenheit yn
Zoals bekend, organiseert het Prins Bernhardfonds, waarvan Z. K. H. de Prins
der Nederlanden het Regentschap op zich heeft genomen, in samenwerking
met de regionale onder-afdelingen, de Anjerfondsen, ieder jaar, in de periode
rondom de verjaardag van Z. K H. Prins Bernhard, een inzamelingsactie, geheel
ten bate van de Nederlandse cultuur. Evenals in 1954 heeft H. M. de Koningin
ook dit jaar toestemming gegeven om Jen bate van deze actie, welke van
20 Juni tot en met 3 Juli a.s. wordt gevoerd, een nog nooit gepubliceerde
recente foto van het geheele Koninklijke Gezin, exclusief voor het
Prins Bernhardfonds ter beschikking te stellen.
„Foto Meyboom”
Wie Zaterdag j.I. ter gelegenheid van de plechtige zegening en
officiële opening van de R.K. H.B.S. St. Martinus het nieuwe door
de architecten C. G. Geenen en L. R. Oskam ontworpen gebouw aan
de Dr. Joost Halbertsmastraat te Bolsward voor het eerst betrad,
zag zijn stoutste verwachtingen overtroffen. Kenschetsten wij ver
leden week het exterieur als ietwat strak, de utiliteit, degelijkheid
en sierlijkheit van het interieur is buiten kijf. Is alleen bouwtech
nisch de nieuwe school reeds een niet geringe aanwinst voor de
stad, veel meer is zij dit in cultureel opzicht en last not least
is de vervulling van de lang gekoesterde wens van de Prof. Dr.
Titus Brandsma Stichting een krachtige stimulans voor het R.K.
leven in het overwegend protestantse Friesland, waarmee de school
meteen gekenschetst is als een onderwijs-inrichting van .meer dan
locale betekenis.
Dezer dagen beleefden wij een van de wonderlijkste sensaties die
wij ooit hebben meegemaakt. Lopend door onze goede oude stad
Bolsward hadden wij de gelegenheid een gesprek af te luisteren, dat
tussen twee inwoners werd gevoerd. Het afluisteren kostte niet
veel moeite, want het gesprek werd op vrij luide toon gevoerd, en,
zoals spoedig bleek, volkomen terecht. Dit vingen wij op:
De ene inwoner, een tamelijk oud mannetje: „Heb je dat ook
gehoord? ze zeggen, dat er van de zomer zo veel mensen naar
Bolsward komen, dat de bussen het nooit aan zullen kunnen
Dat zal wat worden, want treinen benn’ hier ook niet, fansels.
Dat het zal wel levensgevaarlijk worden op de wegen met al die
auto’s en bromfietsers.”
De jongere: „Och, weet U wat het is? Het wordt verwacht, dus
zullen de bus-ondernemingen vast wel extra wagens inleggen. En
wie weet komen er ook wel een heleboel op eigen gelegenheid, met
de fiets of op de motor. Daar hebben de bussen weinig last van.”
De oude: „Nou, as jou maar wete, dat ik der niks voor voel, om
tijdens de feesten een ongeluk te krijgen. Ik blijf dan maar liever
thuis of op de stoep.”
De jonge: „Wacht eens, daar schiet me ineens iets te binnen. Dat
is waar ook, ze zijn van plan, om ter gelegenheid van de eeuw
feesten Bolsward in het spoorwegnet op te nemen en zo de drukte
op te vangen. Dat zou fantastisch zijn.”
U begrijpt, dat wij bij het horen van deze woorden onze oren spit
sten. Wij gingen zo geïntereseerd mogelijk staan kijken naar de
knotten wol en de truitjes, die in de nabije etalage waren uitge
stald en luisterden scherp naar het verdere verloop van het ge
sprek. Het begin leverde nog niet veel nieuws op.
De oude: „Spoorlijn? Ach man, dat wurdt ommers toch niks. Ze
zijn nou al tientallen jaren geleden begonnen met de mensen in
Utrecht en Den Haag, die daarover te vertellen hebben, waim te
maken voor een lijn over de Afsluitdijk. Maar su lang a’t ik leef,
is der nooit ’n soad van terechtkomen. Suu dat werkelijk waar
weze
De jonge: „Hoe meer ik er over nadenk hoe beter ik me ga her
inneren hoe het zit. Het is werkelijk waar: Bolsward krijgt beslist
ter gelegenheid van de feesten zijn spoorlijn. En ik weet nu ook
weer precies, waar die zal lopen, waar de twee of zelfs drie stations
zullen komen en nog wel meer.”
Wij waren intussen volkomen op de hoogte gekomen met alle
prijs- en kwaliteitsverschillen die er in de breiknotten- en truitjes-
wereld bestaan. Maar onze aandacht was tot het uiterste gespan
nen. Wij waagden het even om te kijken, en waren er juist ge
tuige van. hoe de mond van de oude inwoner van verbazing open
viel. Zoveel beslistheid had hij in de mededelingen van de ander’
niet verwacht.
Die ging verder: „Ja, er komt een aparte spoorlijn, die vanaf het
tentoonstellingsterrein in plan-Noord zal lopen langs het Skilwyk
over de Marktstraat, langs het Stadhuis en
Hier raasde er een bus voorbij en ging een en ander verloren. Vlak
daarop sprak ons een kennis aan: Wat heb je een belangstelling
voor die textielwinkel. Wij probeerden niet onbeleefd te zijn en
tegelijk onze vriend te woord te staan en verder te luisteren. Maar
wij hoorden alleen nog maar de oude bewonderend mompelen: „Nou,
dat fien ik mar wakker goedkoop voor su’n afstand.
Jammer, heel jammer, dat wij wel met onze kennis moesten mee
lopen. Inwendig hebben wij hem verwenst, al zal hij het hopelijk
niet door hebben gehad. Maar wat wij hadden vernomen, leek ons
voor de overige bewoners van Bolsward belangrijk genoeg, om hun
nu alvast mee te delen. Wy staan trouw elke dag een kwartier bij
onze wolwinkel op wacht, en zullen U direct meer vertellen, zodra
de twee inwoners weer wat over het Bolswardse spoorwegplan heb
ben losgelaten. U kunt nu vast beginnen uw koffers in gereedhéid
te brengen voor de grote reis van binnenkort, want dat de trein er
komt, staat vast!
setten om dêrmei syn arbeidskrêft gans
in stik to forgreatsjen. Syn lean kin dan
heech wêze omt de produksje greater
is. Dat is hjoed ek tige to merkbiten yn
de greidhoeke.
De arbeids-sparjende masines hawwe de
wyn yn de seilen. It tilt op fan weinen
op luchtbannen, transporteurs en Ja-
cobsledders, melkmasines en lükers. De
fantastyske opgong fan de leanbidriu-
wen yn de streken mei gemingd bi
driuw is in teken, dat net misforstien
wurde kin. Allinnich yn en om Wyt-
marsum en Arum draeije op it heden
al acht leanbidriuwen, dy’t it hea yn
pakjes parse op it lan, de s.n. pick-ups.
Hja rize as puoddestuollen üt de groun
en omt it hjir lytse ündernimmers bi-
treft, dy’t allinnich of mei syn beiden
wurkje, hawwe hja neat to krijen mei
alles, hwat oan de personeelskwesje
fêst sit. Hja arbeidzje by nacht en by
dei en fleane de hiele streek óf. En de
fêste arbeiders binne net botte mach-
tich mear yn dizze hoeke. As yn ien
doarp sa as Burchwert op Maeije seis
fêste arbeiders fordwoun binne, dan
binne dat yn üs forhaldingen revoluti-
onnaire dingen. De forskouwingen bin
ne yn tempo dwaende om de hiele kon-
stellaesje hjirre to foroarjen. It koe net
ütbliuwe, alles twingt dy kant üt, ta de
ünrendabele molkpriis ta, hwer’t jit by-
komt, dat de nije generaesje foar in bi-
langryk part in hiel oare mentaliteit
hat foar masine oer. Ek op it plattelan,
ek op it boerehiem is de motor yn op
mars.
Hwat ik al jierren oankommen seach,
wurdt mei de dei foar elk düdlik, we
gean nei it famyljebidriuw ta, de boer
bliuwt, mar de fêste arbeiders gean foar
in hiel great diel nei de yndustry. Har
ren takomst leit net mear op e Hiemert
of Arkum of Laerd en Saerd, mar by
Philips, Miedema en sokke mannen. It
is gjin saek fan foarkar mar fan hurde
realiteit. En hjir moat men sizze: It is
pompe of forsüpe!
forfier lans moat. Sokke dingen lizze
jit op och safolle plakken, tink mar ris
oan e Skrans yn Ljouwert, hwer’t alles
wachtet op sa’n oplossing. Stations
binne yn oanbou, Arnhim is klear, Rot
terdam is under hannen en hiel hwat
stean op ’e list. It publyk freget flugge
oanslutingen en goede akkomodaesje,
dogge de spoaren it net, dan halde hja
de minsken net. De fünsen foar for-
nijingen en ünderhald waerden dan ek
fiks oansprutsen en sahwat foar de helt
opbrükt. Om de tariven to forheegjen
sit men ek tusken twa fjürren. De re-
gearingspolityk wol dy kant net üt en
de auto mei men as konkurrint ek net
ütpoetse. En sa giet it net allinnch mei
it spoar, mar winlik mei alle bidriuwen.
Dêrby is it opmerklik, dat dizze greate
technyske bidriuwen earder minder as
mear minsken brüke. Foar de oarloch
wiene dat mear is 40.000 en nou is it
tal al minder as 35.000. Mar de lean
post waerd wol greater fansels, dy gyng
omheech fan 40 oant 150 miljoen. En
hja is noch krap, hwant it fait net mei
om genoch folk foar it spoar to finen.
Hja hawwe foar it meartal in bandige
baen en har forantwurdelikens is op
hiel hwat plakken great. Nou is dit in
great en in machtich lichem, dat genoch
ynfloed hat yn den Haech om as it fêst
sitte soe, wer los to kommen. Gjinien
kin harren fan ’e sokken ride, dêr soar-
get it regear wol foar. Boppedat is hja
eigner fan hiel hwat bustsjinsten sa as
üs N.T.M. en de N.A.C.O. en jit folie
mear.
Mar it bliuwt learsum om to sjen, dat
seis sa’n machtich lichem alle seilen by
sette moat om rendabel to bliuwen.
Dizze ekonomyske oarloch is al yn folie
bidriuwen, men kin jin dêrop klear
meitsje, dat deselde tendins ek op oare
terreinen it wurd kriget. De lytsere bi
driuwen meije noch sa solide wêze, hja
krije grif de tiid, dat hja skrikke sille
fan de kapitaelsbihoefte, dy’t komt om
to modernisearjen. De minsklike ar
beidskosten binne sadanich, dat der su-
nich mei omsprongen wurde moat.
Rounom bringt dat mei, dat men bisi-
ket in masine tusken him en it wurk to
Het exterieur van het gebouw is gesierd
met ’n goed geslaagd terra-cotta reliëf-
beeld, vervaardigd door de beeldhouwer
Engelen, St. Maarten voorstellende in
de bekende houding waarbij de Heilige
een stuk van zijn mantel snijdt en
deelt aan een arme bedelaar.
De entree hebben wij reeds eerder
jojeus genoemd, terwijl het interieur,
wat inrichting en doelmatigheid betreft
aan de meest moderne eisen voldoet.
Vooral de fraaie aula (tevens gymnas
tiekzaal) en de directeur- en leraren
kamers vallen op. Ook de leslokalen zijn
op moderne wijze gemeubileerd (of zul
len dit eerstdaags worden) zodat het
de nieuwe school, die naar men fluistert
rond de f 800.000 heeft gekost, aan niets
ontbreekt.
de binnenkeamers fan it krantebidriuw
to sjen, wy hearden de lüden fan de
lieders fan üs Provinsiael Elektrysk Bi
driuw en rounom sjocht men itselde
spük: modernisearing op alderhanne
gebiet en enoarme nije ynvestearingen,
oars kin men de gong net byhalde. De
sterken jowe hjir de toan oan, mar de
oare moatte mei, oars reitsje hja derüt.
En it is langer net mear to rédden mei
inkelde tüzenen, it giet om hündert-
tüzenen en millioenen.
Doe’t wy sa gelokkich wiene, dat it
spoar wer ried, doe brükten wy loko-
motiven en weinen, hwer’t nou de lés
ten fan üt de sirkulaesje nomd binne.
Dat wol sizze, dat alles nei de oarloch
makke is, hwat nou rydt. Neist de mo
derne stoomlokomotiven is binammen
de elektryske en de Dieselelektryske
traksje oan bod komd. De helt is al
elektrysk. It hiele lan troch rinne nou
de triedden fan it net neist de spoar-
baen of leaver derboppe.
Mar de kosten fan al dy nije dingen
binne tige great. Koe men foar de oar
loch ta mei sa’n 90 miljoen, nou is it
al 340 miljoen wurden. En der wurdt
net safolle mear mei it spoar reizge as
eartiids om de auto’s in great diel fan
it persoanen- en frachtforfier oernomd
hawwe. It tal k.m. wie yn ’39 al 44
miljoen en is nou 52 miljoen. Wol nim-
me de treinen mear minsken mei, dat is
mear as fordübele, nl fan 80 oant 172
miljoen, mar it kostet hiel hwat muoite
om de kosten goed to meitsjen. De
winst wie dit jier dan ek mar in hab-
bekrats foar sa’n bidriuw, mar 21/2 mil
joen.
En dan stiet dit bidriuw jit foar in
great tal problemen, hwant it giet lan
ger net sa maklik mear mei it spoar.
De drokke wei tusken Amsterdam en
Rotterdam oer Haerlim en den Haech
kin dan allinnich foar mear treinen bi-
skikber bliuwe as hja soargje dat de
drokke oergangen viadukten wurde,
dus de diken en wegen meije mekoar
net langer hinderje. By Delft en Heem
stede en ek yn Schiedam sille greate
wurken dien wurde om de spoarwei los
to meitsjen fan de wei, hwer’t it oare
verfraait. .Het gebouw ligt niet ver van
de R.K. Kerk, heeft eerstdaags ’n eigen
sportveld in de onmiddellijke nabijheid
van het gebouw en ligt aan de zonzij in
een niet te drukke wijk, zonder geïso
leerd te zijn,
V
&8K
