Vorstelijke geste van oud-Bolsivarder en Honderden gasten namen deel aan receptie in fraai versierde en verlichte stadhuis Bolsward overladen met goede wensen waardevolle geschenken Raadhuis: uitnemend representatief gebouw Bij Ihk 1 STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND Hwat hat Qabe Skroar us hjoed p to sizzen Vrijdag 15 Juli 1955 51e Jaargang No. 54 Bols warder feest op grandiose en stijlvolle wijze ingezet het 8 pond. De waarschijnlijk gehoord dat Abonnementsprijs f 1.60 per kwartaal (bij vooruitbetaling) Giro 87926 Advertentieprijs: 12 cent per mm Ingezonden mededelingen dubbel tarief Handelsadvertenties bij contract reductie Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS Uitgave: A. J. OSINGA N.V. Bolsward Administratie- en Redactie-adres: Marktstraat 13 Telefoon 451-Na 18.30 uur 305 of 335 (K 5157) is de begin vragen lat het nu Bolswards Nieuwsblad Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad Bolsward is zeer in- er bepalingen tegen een historisch stad, ik heb Bij de openingsplechtigheid in de Martinikerk. Op de voorste rijen v. 1. n. r. de Commissaris v. d. Koningin, Wethouder Praamsma, Mevr. Bruinsma, de heer Böl ger, Burgemeester Bruinsma en Wethouder Leurink. de bestudering van bewust zijn geweest en mogelijk in een feestelijke stemming hebben verkeerd. Het is daarom, dat thans ook de gehele stad moet delen in de vreugde van de herdenking, in de ter ere hievan te hou den feesten, welke vandaag zullen wor den geopend. Wij weten, en wij zeggen dat dikwijls in gewone zinnen, dat dit stadsrecht was zo wel een verordening op de eigendom, als een bouwverordening en een politie verordening. Het beschermde de burgers tegen invloeden en aanvallen van buiten. Het nam de burgers, die van buiten kwa men, op in de Stedelijke Gemeenschap als volwaardige burgers en het regelde even eens de rechtspraak binnen deze Ge meente. Moge het leven van iedere Bolswarder bij de aanvang en bij het einde in dit te ken staan. Mevrouw en heren raadsleden, vol vreug- staan wij hier bij de opening van onze feesten. Vol vreugde gedenken wij dat markante jaar uit onze Bolswardse ge schiedenis, het jaar 1455. Vol trots zijn wij' vervuld dat wij het mogen zijn, die dit mogen gedenken. Dat wij dit gedenken mogen om ons te bezinnen op vet verle den, om daarmede het goede toe te pas sen op hen, over wier zorg wij zijn ge steld. Dy’t a Ito folie it each haldt op syn rjoch- ten, sjocht faek syn plichten foarby. Vorstelijk geschenk Wijzend op het feit dat reeds voor eeuwen Bolsward vorstelijke geschenken heeft ontvangen waaruit de plaatselijke stich tingen zijn gegroeid, deelde burgemees ter Brunisma een even aangenaam als indrukwekkende verrassing mede, n.l. dat een oud-Bolswarder, Dr Ir B. Bölger een gift had geschonken groot f 10.000. om deze naar eigen goedvinden te beste den voor een sociaal, liefdadig of cultu reel doel. Met veel vlagvertoon, met veel fanfare, maar bovenal stijlvol ea gedragen van een ongeveinsd enthousiasme is het 10-daagse feest te Bolsward. gestart. Het is welhaast niet mogelijk de veelheid der indrukken samen te vatten in simpele aanduidingen. Wat maakte wel het meeste indruk: de stijlvolle en plechtige raadszitting, de reeks van verrassingen, waarmede het gemeentebestuur werd verblijd, de in grote stijl gehouden prachtige herdenkingssamenkomst in de Martinikerk of de hartelijkheid en ongedwongenheid tijdens de receptie daarna ten stadhuize? „Een hoogtepunt in alles wat Bolsward tot op heden heeft georganiseerd”, vond de één, „iets om nooit w’eer te vergeten”, de ander. En zo was het ook. En dat alles kreeg relief doordat heel Bolsward zich direct tot feestvieren zette. De stad is prachtig verlicht en versierd en tal van originele vondsten zijn gedaan. Er heerste een blijde ondertoon bij een ieder, die op een of andere wijze bij de feestviering betrokken was en dit goede begin waarborg, dat het Bolswarder feest ook verder zal slagen. Een goed het moge wat ordinair klinken is ook hier het halve werk. opgeroepen door klokgelui verzamelen voor of in tijde van ram lijk de handen uit c In Bolsward was hadden wij geen alarmklok, hier was het de hoorn die werd geblazen. Deze hoorn was het sprekende symbool van de bur gerlijke saamhorigheid; het blazen op dit instrument kan worden beschouwd als een versterkte wapenroep. Ook kon de laatste worden aangeheven door een burger in nood „bij raede ende consent van de vroedschap”. Er staat in het stadsrecht: wanneer die hoorn geblazen wordt zo zal elk buurman bij de rechter met zijn beste harnas komen om de meente dan leedig te wezen”. Thans na vijf eeuwen vraag ik Uw con sent. Ik moge u raadsleden uitnodigen om gaarna zijn medewerking aan de samen stelling van het Stedelijk Stadsrecht. En terecht dus staat gedurende vijf eeuwen in de aanhef van de stadsrechten in ons stadsboek geschreven, dat deze zijn vastgesteld, „bij raede en de consente des eerbaren Vaders Johannis Brugman”. Pater Brugman had een naam als vredestichter. De volksprediker Brugman kende de hsitorie als geen ander. Hij beslechtte conflicten, hij gaf adviezen op staatkundig gebied. Hij vernieuwde het Christendom en zo straks zult Gij Mevrouw en He ren Raadsleden in de proclamatie aan de andere gemeenteraden gaan verklaren dat ook de Evangelische vernieuwing het Staatkundig leven sterkt. het Stadsrecht, van de twee vrou- met hunne kinderen. Gij hebt steeds :ger in de raadszaal deze afbeelding het „Salomons-oordeel” zien hangen, de Vierschaar, weer een Wij zijn thans hier vergaderd mevrouw en heren raadsleden en wij verheugen ons over vele gasten. Het Provinciaal bestuur, de Voogden van de al oude stichtingen, het Bolswar- der Directorium dat het feest heeft voor bereid, de leden van het erecomité, gasten en dagelijkse medewerkers die ons hebben geholpen bij de voorbereiding van het werk. Welaan dan laat ons nu in de komende tien dagen feest gaan vieren. Gij hebt waarschijnlijk gehoord dat in menig stadsrecht staat geschreven, dat de bur gers door de magistraat kunnen worden om zich te het ten strijde trekken npspoed om gezamen- de mouwen te steken, het anders, in onze stad Het Stadsrecht in vogelvlucht Mevrouw en Heren Raadsleden laten wij eens trachten in zeer kort bestek iets van deze 122 artikelen tellende inhoud van ons Stadsrecht nader te bezien. Gij weet het wellicht, allereerst komen bepalingen over de Raadsbestelling en verkiezing van de Schepenen. Vervolgens lezen wij kapittelen betreffende det bur gerlijk proces, het allen beschermende burgerrecht en voorschriften uit het Straf- en Politierecht. En tenslotte zijn er nog bepalingen, welke thans ook nog gelden, hoewel onder an dere benamingen. Vooral besteedde Pater Brugman veel aan dacht aan de wetgevende macht, welke toen in handen werd gelegd van de pries ters, de acht Schepenen, de Raad van vier en de 36 Gezworenen. De Schepenen en de Raad hadden ook het uitvoerende be wind en waren belast met de Rechtspraak De priesters hadden alleen stem in de verkiezing der Schepenen en mochten zo nodig in hoger beroep in rechtszaken rechtspreken. Nog steeds vergaderen Burgemeester en Wethouders iedere week Woensdagsmor- gens en ten teken, dat dit gebeurt, luidt het Sadhuisklokje om acht uur. Het stadsrecht vermeldde, dat een ieder bevoegd was zijn klachten jegens een ander ter kennis te brengen van de Sche penen in hun wekelijkse bijeenkomsten. Aankomst van de stoet van officieel genodigden bij de Martinikerk, met voorop de nieuwe Bolswarder Stadsvlag zangen, Psalm 51 en uit de gezangen van de R.K. Kerk het „Miserere”, dat door deze Koning In figuurlijk, ken dat deze beide grote koningen in hun standbeelden de vaststelling der stads rechten hebben mogen meemaken. En wat hebben deze nu nog aan ons te zeggen? Aan U leden vajp de Raad? Zij hebben aan ons te zeggen, dat wij moeten besturen met wijsheid, die aan God wordt gevraagd. Zij hebben ons te zeggen, dat wij in nederighed fouten, die gemaakt worden, zullen erkennen. De maatscha compliceerd, mevrouw en mijne heren zult ge tot de overtuiging komen, dat Pater Brugman, inderdaad een wijs man was, dat hij in derdaad een Reformator was. Is het won der, dat wij op deze dag, dat wij tijdens deze feesten, deze nationale figuur, die hier zo vruchtbaar mocht werken, in onze stad gedenken ïs het wonder dat deze feesten aanleiding hebben gegeven tot een diepgaande stu die over zijn persoon en over zijn werk. Is het wonder, dat de jonge academici zich er toe voelen aangetrokken, zich wat meer te verdiepen in de levenswijze en in de werken van Pater Brugman? Is het integendeel niet verwonderlijk, dat wij, nog zo weinig van hem weten en van de bekende Bolswarder Pater Prof. Dr Titus Brandsma een weinig over hem te weten gekomen zijn? Wij hopen dan ook gaarne, dat deze fees ten tot gevolg zullen mogen hebben, dat op duidelijker en helderder wijze de fi guur van Brugman voor het komende ge slacht zal worden geopenbaard. Wij hopen eveneens, dat wij in Bols ward nog eens in staat mogen zijn, om ter herinnering aan zijn werk te komen tot de oprichting van een standbeeld voor Pater Brugman. Zo herdenken wij vandaag het vaststellen van onze Stadsrechten. Wij herdenken die daad van het toenmalige Vroedschap om in volledige zelfstandigheid, om in volledige autonomie, haar eigen wetten op te stellen. En de vaststeling van die wetten van toen heeft ook nog betekenis voor nü, omdat hieruit blijkt de zelfstandigheid, welke ook voor de gemeenteraad van heden nog geldt en welke nog geregeld tot uiting komt. Omdat eruit blijkt, dat in het bestel van de Nederlandse Gemeenten nog steeds een ieder ijvert voor die zelfstandigheid der gemeenten, voor die „zelfwetgeving”, voor dat eigen bestuur van de plaatselijke gemeenschappen. Wij weten niet in welk jaar de eerste wo ningen of hutten in Bolsward zijn ge bouwd, evenmin wanneer precies Bols ward stad werd, zeer zeker was dit vóór de vaststellnig van de stadsrechten, maar wel weten wij, dat de vroedschap van '1455 voldoende moed en zelfbewustzijn had om met eigen vrije wil de stadsrech ten de codificeren. Deze daad tot het zelf regelen van de eigen gemeentehuishou ding, deze eerste autonomie van ons stadsbestuur is het herdenken ten volle waard. Hiervoor kan in de kring van het gemeentebestuur met gepaste trots voor ons voorgeslacht feest worden gevierd. Een feest alleen van het gemeentebestuur is geen echt feest voor onze stad. Ook in 1455 zullen de inwoners zijn ingelicht over de vaststelling van de stadsrechten, en zij zullen zich, in ieder geval voor een deel, hun waarde van vrije stadsburgers Heren Raadsleden indien ik het gehele stadsrecht aan een bespreking zou onder werpen. Wij laten dit ook gaarne over aan anderen. Mevrouw, mijne Heren Raadsleden, nie mand van ons heeft uiteraard het vast stellen van dit Stadsrecht meegemaakt en toch bevinden zich in deze zaal twee fi guren die de codificatie van onze Stads rechten wel hebben bijgewoond. Het zijn de standbeelden van Koning David en Koning Salomon hier in onze raadszaal. Zij hebben als het ware vanaf hun plaats bij de haard de Vroedschap bezig gezien bij het codificeren van hun recht. Gij weet het, Koning Salomon mocht aan God vragen, wat hij wilde, maar hij vroeg geen rijkdom of macht, maar alleen wijsheid en kennis. „Geef dus Uw dienaar een opmerkzaam hart om Uw volk te kunnen oordelen en onderscheid te maken tussen goed en kwaad, want wie anders is in staat dit machtig volk van U te besturen”. Salomon voerde een wijs beleid. Gij kent het bekende verhaal, wen vroeger van welke schilderij thans in op de historische plaats dus, plaats heeft gekregen. Salomon was wijs, Salomon was een diplomaat, hij was rechtvaardig ook. Hij was ’n echt bestuurder en Gij hebt zo juist1'gehoord: ofschoon bij geen macht en geld gevraagd had, kreeg hij deze toch in overvloed, ja zelfs gewerd hem een lang leven. Hij kreeg dit alles omdat hij slechts wijs heid vroeg. David, de Vader van Salo mon, was een groot Koning. Een man ook met grote macht, maar vooral ook groot in het bekennen van gemaakte fouten. Gij kent ook ed geschiedenis van Koning David, een vorst, die veel strijd heeft moeten leveren tegen vijanden van zijn land, die veel roem heeft beh’ald, maar Deze bevoegdheid, hoewel niet met zo veel woorden omschreven in gemeente lijke verordeningen, heeft thans nog iede re inwoner. Hij kan ook nu nog, evenals dat vroeger het geval was, tijdens de we kelijkse vergaderingen toegang middels de bode, zij het dan, da zonder betaling van een bepaald bedrag mag. Vele zaken van inwendig beheer berust ten bij de Raad en de Schepenen. Zij droe gen zorg voor de poorten, de grenspalen, bruggen, straten, wegen en wallen en vaarten en alles, wat voor de publieke ver dediging en het publieke verkeer «dienstig was. Mevrouw en Heren Raadsleden, is er veel verschil met vroeger? En ter controle dat dit alles goed geschied de, zouden zij twee maal per jaar een schouwing houden. En wee de burger, die naliet de sloot te reinigen, want die kon een boete oplopen van f schouw is ook thans nog opgedragen aan Burgemeester en Wethouders, maar in een andere vorm. Tegenwoordig is men burger van de stad, wanneer men in het Bevolkingsregister van de Gemeente staat ingeschreven, maar vroeger waren slechts de in Bolsward van Bolswarder burgers geboren kinderen automatisch Bolswarder. Wilde men van buiten Bolsward binnentreden dan moest men eerst een jaar proeftijd meemaken. En wanneer dit noviciaat goed was ge weest, mocht men tegen betaling van een bepaald bedrag aan geld, de eed op het Stadsboek afleggen en werd men burger van Bolsward. Ook in die tijd kan men zeggen was Bols ward al een Friese stad, want er bestond een verschillend tarief voor hen, die uit het Friese land kwamen en voor hen, die uit andere gemeenten naar Bolsward kwa men. Dat Stadsrecht van teressant. Gij vindt onze uitge werkte studie hiervan zeker de moeite zou lonen. Ik wil U ook geen plannen voor de toe komst voorleggen; dit kan beter bij an dere gelegenheden. De deugden van vroeger tegenover die van nu, het familieleven met zijn vreug de en smart in onze stad in de loop der eeuwen, een staalkaart van het politieke geestelijk leven, dat uitermate belangrijk is, als ook de verdraagzaamheid van de bevolking en magistraat door de eeuwen heen zal ik U thans niet kunnen beschrij ven. De aanhef van ons stadsrecht van 1455 wil ik U echter niet onthouden daar deze zijn waarde door alle eeuwen heen be houdt. Deze aanhef luidt: „In de naam des Vaders en des Zoons en des Heiligen Geestes, Amen”. Moge het leven lij van deze tijd is zeer ge- e problemen zijn groot en talrij. Er wordt veel inzicht, er wordt veel wijsheid gevraagd van een ieder, die het voorrecht heeft om geroepen te zijn om leiding te geven. Ik heb niet getracht U overzicht te geven van onze niet gesproken over veldslagen, branden, plunderingen en inwendige twisten tussen edellieden, daar hiervoor bin nen het bestek van deze herdenkingsrede ook niet de tijd beschikbaar is. Het is nu evenmin mogelijk U een vergelijkend overzicht te verstrekken van de sociale toestanden van toen en nu. Het is mij thans evenmin mogelijk de culturele- of de economische geschiedenis van stad te behandelen, hoewel een het roddelen; „kwade woorden mogen niet worden gebruikt over anderen”. Gij vindt er bepalingen, die precies vast stellen hoe men zijn huis moet inrichten om brandgevaar te voorkomen, hoe men buitenshuis moet gaan staan, wanneer er brand uitbreekt, hoe de overheid vier maal per jaar de gehele stad op schoorste nen, vuursteden en ovens moest contro leren. En wee degene, die moedwillig brand stichtte, hij verloor daardoor zijn burger schap. Zeer eigenaardig is ook, dat vreemdelin gen van buiten komende die Bolswarder wilden worden, al de oude verbindingen moest verbreken opdat het Stadsrecht in de toekomst ook de nieuwe Burger vol ledig zou kunnen beschermen. Ouae vetes moesten dus worden afgezwo ren en men viel onder de bescherming van de Stedelijke Magistratuur wanneer men eenmaal als Bolswarder burger was aangenomen, een bescherming welke niet alleen binnen de Stadspoorten haar gel ding had, maar een bescherming ook, die meeging met de burger, waar die zich ook bevond. „Haldt jimme stêd skjin en rein” staat nu op onze wagens van de gemeenterei- niging, hetwelk gebaseerd is op de be palingen van onze tegenwoordige politie verordeningen. Ook vroeger werden er in ons Stadsrecht bepalingen opgenomen betreffende de Stadsreiniging, met name betreffende de secreten, die men zo maar niet voor een andermans deur of venster mocht zetten. Bolsward is door de eeuwen heen altijd een belangrijke marktstad .geweest en de markten in vroeger tijden gaven blijkbaar aanleiding tot veel ongeregeldheden. Vroeger was op iedere Zaterdag markt en Vrijdags tevoren mocht men om twee uur dan al beginnen met het opstellen van kramen en andere dingen. En vanaf die Vrijdagmiddag begon dan de Marktvrede. Een kruis werd opgericht op het markt terrein en tijdens die marktdagen was het verboden vlees te eten, omdat dit aanlei ding kan geven tot verkeerde practijken. Het zou te ver voeren Mevrouw, Mijne Vandaag op de 13e Juli van het jaar des Heren 1955 zijn wij in deze raadszaal bijelkaar gekomen om te gedenken, dat 500 jaar geleden door de vroedschap van de aloude Hanzestad Bolsward ons stadrecht werd vastgesteld, aldus Burgemeester J. G. S. Bruinsma in zijn ope ningstoespraak. Een Stadsrecht, dat gemaakt werd bij raede ende consente des eer baren Vaders Johannis Brugman”. Een Stadsrecht, dat op moment ”an vaststelling beoogde vrede te bren gen in de stad, dat beoogde de rechtspositie van de burgers te regelen, dat beoogde klaarheid te brengen in de verhoudingen tussen de bur gers onderling. Het waren woelige tijden, waarin Pater Brugman naar Bolsward kwam. Het waren tijden ook van geestelijk verval. De gemeenschap pen hadden aan werkelijkheidszin in^eboet en onderlinge twisten be heersten hofpublieke leven. Wanneer wij vandaag de codificatie on zer stadsrechten herdenken, dan kan het niet anders of wij zullen ook vandaag Pater Brugman in onze gedachten bren gen. Pater Brugman, geboren in het Rijnland in het plaatsje Kempen. Een man, die de toenmaals beschaafde wereld van West-Europa predikend doortrok. Een man, die waarschuwde in apoclitische preken tegen de zonde, een man, die ge dragen werd door het volk om zijn grote eenvoud en door de wijze, waarop hij het volk hier ter plaatse op het Broereplein urenlang wist te boeien met zijn toespra ken. En in onze stad Bolsward ontmoette Pater Brugman de genegenheid van de stedelijke gemeensthap. Hij ontmoette het respect van de Vroedschap. En op ver zoek van de Vroedschap verleende hij die ook het berouw kende over het kwa de. Gij kent allen uit de Protestantse ge zangen, Psalm 51 zelf is gedicht. iguurlijke zin zou men kunnen spre- dat deze beide grote koningen in ni

Kranten in de gemeente Sudwest-Fryslan (Bolswards Nieuwsblad, Sneeker Nieuwsblad en Friso)

Bolswards Nieuwsblad nl | 1955 | | pagina 1