3
DE „WITMARSUM” IN DE VAART!
,1
KRIS-KRAS door Nederland
h
Fan de Martinytoer
üs hjoed 2 p
to sizzen
Gouden filmpjes
..Zij nooit averij of stranding Uw lot’*
j
i
i
nr
«1
IN BILANGRYK BISLUT
:1
Tj. de J.
HM
4*
EN
N
ELS
F
ÖB fe
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
I
-Z'
52e JAARGANG
No. 19
DINSDAG 6 MAART 1956
Koart birie, goed birie.
i
verslag te geven voor de lezers van „Bolswards Nieuwsblad”.
J. v. L.
)alk
1st.
I
bitelle. Nou soe it gau better
ih
N.V.
Advertentieprijs: 12 cent per mffl
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
Abonnementsprijs f 1.60 per kwartsal
(bij vooruitbetaling)
Giro 87926
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A J. OSINGA N.V., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres;
Marktstraat 13
Telefoon 451 - Na 18.30 uur 305 of 535
(K 5157)
oot
der
elk
De Sneker veemarkt, die steeds in om
vang toeneemt, wordt tegenwoordig ge
regeld door Belgische kooplieden be
zocht.
H. M. de Koningin heeft vijftienduizend
gulden geschonken tot leniging van de
nood der slachtoffers van de waters
nood over geheel Nederland.
Te Bergum overleden de Friese schrij
ver Tsjibbe Gearts v. d. Meulen.
Het Stedelrjk Muziekcorps bestaat in
mei 25 jaar. De verjaardag zal feeste
lijk worden gevierd.
2de week maart 1906
aar-
rijd.
,Sa-
olk-
’ofte.
1 ^Ocê
Twee dagen na de aanvankelijk vast
gestelde datum een uiterst kleine
vertraging, gezien de moeilijke omstan
digheden waaronder in deze februari-
maand moest worden gewerkt op
donderdag 1 maart was het, dat tegen
half negen de ruim tweehonderd gasten
successievelijk de gloednieuwe valreep
kwamen opgelopen van de in de Jobs-
haven aan de kade van de Rotterdamse
Lloyd gemeerde „Witmarsum”.
Bij het betreden van de boot ontvangt
ieder een kaart waarop een van de Ze
ven reddingsboten vermeld staat, waar
in hij' in geval van nood zai moe
ten plaats nemen. De mijne wijst aan:
„mid scheepsbrug sloependek SB nr. 2.”
Even laat het gevoel van lichte onbeha
gelijkheid, Waarmee ik de dag tevoren
- eerlijk gezegd de proeftocht tege
moet gezien heb, zich opnieuw gelden,
maar het laat zich gauw verjagen. Deze
dag is, wonderlijk genoeg, als een adem
pauze, die spot met alle waarschuwin-
gen-voor-de-scheepvaart.
De zon schijnt vrolijk over het water,
waarin nog enkele ijsvelden min of meer
intact zijn gebleven. Het is een glinste
rend en glimlachend gelaat, dat de
Maas ons in dit lichte morgenuur zien
laat. Aan de kade nog een laatste druk
te, open verfbussen doen vermoeden,
hoe vers de wit-gele huid van het schip
nog is. Vlak bij ligt de grote tankboot,
de onlangs van stapel gelopen „Esso
Nederland”. We beleven hier als het
ware van nabij een stuk „hoogconjunc
tuur”. Ja, wie is hier niet feestelijk ge
stemd? Ik laat het reddlngsbootkaartje
in mijn zak glijden.
De eerste die mij herkennend verwel
komt is wethouder Tichelaar uit Mak-
kum. Meteen wordt al cake en koffie
geserveerd. Het gaat huiselijk toe, op
zoveel passagiers is deze boot, met ac-
comodatie voor 12 passagiers boven de
bemanning van 40 koppen, niet bere
kend. De salon en de gangen vullen zich
met gasten, waaronder velen zijn, die
zoiets kennelijk niet voor het eerst mee
maken. Anderen maken het zich ge
makkelijk in de kleine één- of twee
persoons hutten, die tevens als garde
robe gebruikt worden. Alles ziet er fris
en geriefelijk uit. De vloer is groten
deels nog met carton bedekt, om het
linoleum te sparen. Er is een typische
Verbinding van eenvoud met sierlijkheid
F"
dingsonderwtjzer op Nw.-Guinea werk
zaam geweest., waar zijn hart nog naar
uit blijft gaan. Enkelen hebben elders
overnacht, burgemeester Oosterhoff en
die met hem zijn meegereden, hebben
Witmarsum reeds om 3 uur in de och
tend verlaten! Alle respect!
Al rondwandelende in en op het schip
is de tijd tot de lunch ons geenszins lang
gevallen. Het vertreksein heeft even op
zich laten wachten, tegen 10 uur trek
ken de sleepboten „Delfshaven” en
„Mars IT’ de „Witmarsum” de Maas
op. De tocht begint. Hoe rustig gaat
alles in zijn werk. Vanaf de „brug” heb
ben we een prachtig uitzicht over de
rivier, omzoomd door een woud van hijs
kranen. Rotterdam is niet voor niets
trots op de tweede plaats, die zij als
havenstad inneemt in de wereld.
Ononderbroken zet zich de bedrijvigheid
van werven, dokken, pakhuizen, voort
tot Maassluis toe, terwijl aan de zuide
lijke oever de onafzienbare petroleum-
opslagplaatsen van Pernis de aandacht
trekken. Als van een hoge toren over
zien we dit alles. Op deze proeftocht
mag men overal komen en rondkijken.
Interessant is het, de stuurman met zijn
moderne uitrusting een poos gade te
slaan. Voorlopig geeft de loods nog zijn
aanwijzingen, totdat deze met een hof
felijke groet en goede wensen voor de
vaart afscheid neemt. We passeren
Hoek van Holland en zonder veel ver
schil in de deining te bemerken mis
schien moet ik het toeschrijven aan het
ingenomen Suprimal-tabletje bevin
den we ons op de Noordzee.
Inmiddels hebben we een verrassende
ontmoeting gehad met de marconist van
de „Witmarsum”. De jonge telegrafist,
die het hele seinapparaat en hoe in
gewikkeld en kostbaar ziet dat er uit
voor ztjn rekening neemt, is niemand
anders dan de Witmarsumer Jan Doets.
Een eenvoldig en bescheiden type, maar
met enige trots niettemin toont hij mij
zijn domein, een werkkamer en een
eigen slaapvertrek. Het komt mij voor,
dat hij een snelle promotie gemaakt
heeft, sinds hij als derde telegrafist op
de „Zuiderkruis” begon. Nu is hij zijn
eigen chef. Ik informeer maar niet naar
de betekenis van alle knoppen en lam
pjes maar laat mij inlichten over de
kosten van een radiotelegram. Er zijn
twee mogelijkheden, directe doorzending
via Scheveningen Radio, 56 cent per
woord èn thuisbezorging in de eerstvol
gende postbestelling f4.80 per 19
woorden. Ook de werking van de radar-
installatie heeft Jan Doets mij zeer wel
willend uitgelegd. Ik weet nu, hoe het
draaiende ding boven aan een der mas
ten het alziend oog is, dat in zijn om
wenteling de horizon aftast en hoe op
het „scherm” dat naast de plaats van
de stuurman gemonteerd is, deze hori
zon voor het geoefend menselijk oog
zichtbaar wordt. Een wonder van tech
niek, geboren uit de weeën van de oor
log
Een merkwaardig moment aan boord is
het passeren van de drie, mijls grens.
Zodra de „Witmarsum” de territoriale
wateren achter zich heeft gelaten, ko
men 'er originele Engelse sigaretten te
voorschijn. We zijn hier op de „mare
liberum”, de belastingvrije zee. Dit
schijnt wel sterk op de verbeelding te
werden. Het is, alsof het aroma van de
tabaksrook nog eens zo weldadig aan-
Dank z(j een discrete wenk van de burgemeester aan de directie
der scheepvaartmaatschappij „Oostzee” heb ik nog eens een dag
Witmarsumer met de Witmarsumers mogen zijn. Ik heb niet be
hoeven te verkleumen op de Rotterdamse Maasbrug, om vandaar
af, zoals ik beloofd had, de „Witmarsum” op zijn proeftocht na
te wuiven. Als gast heb ik de tocht mee mogen maken, de officiële
proeftocht van het 10.000 ton D.W. enkelschroef motorvracht- en
passagierschip „Witmarsum”.
Dat is een hele mond vol ik neem het netjes over van de uit
nodigingskaart maar ik behoef dan verder ook niet uit te wei
den over het verschil met de ons eertijds zo vertrouwdee boot-van-
Foppe. Welnu, laat ik trachten van deze stralende dag in tegen
stelling tot de mistige dag van de tewaterlating een ooggetuige-
doet. Ik ben te weinig „kenner”, om dit
te kunnen beamen. Het zal wel iets te
maken hebben met de zoetheid der ver
boden vruchten. Die worden trouwens
ook in andere vorm onbekrompen ge
serveerd.
Na de lunch, die in vele groepjes, maar
overigens in goede harmonie is genoten,
eenvoudig maar voldoende, komt het
ogenblik van de overdracht van de
„Witmarsum” aan de rederij. Op het
bovendek hebben zich de directieleden
van de werf en rederij verzameld, om
ringd door vele gasten. De wind die zich
natuurlijk niet helemaal verborgen heeft
gehouden, maakte het volgen der toe
spraken wat moeilijk, maar treffend
was de goede en hartelijke toon, waar
op hier over en weer, gemengd met pit
tige humor, blijk werd gegeven van
waardering voor elkanders werk.
De „Witmarsum” is het eerste van een
serie schepen, die de werf van Jan Smit
Czn. te Alblasserdam voor de Mij.
„Oostzaan” zal bouwen. Het woord
wordt gevoerd door de nog jonge di
recteur J. Vinke, wiens grootvader in
1897 de maatschappij oprichtte. De fir
ma Vinke te Amsterdam dateert zelf
al van 1860. Zij heeft de directie van
meerdere scheepvaartmaatschappijen,
o.a. van die waarvoor de „Willem Ba-
rentsz” vaart.
De heer Vinke vindt het eigenlijk jam
mer, dat men de naam „Witmarsum”
niet eerder heeft gekozen, gezien de
enthousiaste reactie van het gemeente
bestuur. Intussen geldt Witmarsum nu
wel als een erenaam, deze boot spant
van alle overige de kroon. Nadat de
heer Verolme namens de werf en burge
meester Oosterhoff namens de gemeen
te hebben gesproken, vindt de vlaggen-
wisseling plaats: de vlag van de werf
gaat omlaag, die van de maatschappij
„Oostzaan” komt in top. Behalve deze
vlag wappert, ook de driekleur op het
schip, terwijl een blauwe driehoekige
wimpel de witte naam „Witmarsum"
hoog in de lucht doet lezen.
De welsprekendheid is hiermee nog niet
ten einde. In de salon wordt nog menig
goed woord gesproken. Hier is het, dat
burgemeester Oosterhoff met een spran
kelende rede, gekruid met mytologische
stoutmoedigheden, het geschenk der ge
meente Wonseradeel aanbiedt: een door
de glazenier Jentsje Popma vervaardig
de glasgravure, aangebracht in de wand
tussen salon en corridor. De kunstenaar
heeft hierop uitgebeeld, hoe twee vrou
wenfiguren, het land symboliserend, de
kerk-met-de-koepel aanbieden aan de
zeegod Neptunus (Poseidon), die vanuit
het water lonkend tot hen opziet. Ik
hoop, dat een afbeelding hiervan nog
eens onder de ogen van de lezers dezer
regels komt. Het is een bijzonder kunst
zinnig werkstuk geworden, waarmee
deze Friese kunstenaar opnieuw bewe
zen heeft, z(jn vak te verstaan.
Ook hij zelf bevond zich onder de gas
ten en het zou mij niet verwonderen,
als de ontmoeting met de scheepvaart-
wereld tot verdere opdrachten leidde.
Bij deze aanbieding van een geschenk
blijft het niet: ook de heer Verolme
komt voor de dag met enkele ingelijste
crayontekeningen van de „Witmarsum”
in aanbouw. Burgemeester Oosterhoff
mag kiezen. Hij roept er de wethouders
bij. De discussie krijgt even tot groot
vermaak der omstanders een poli-
pans-
kan.
door-
tape”
uiten.
leien
tape"
lichte
Verkeersagent veroordeeld. Een ver
keersagent, die met een politie-busje te
Amsterdam een verkeerde manoeuvre
maakte, was er als de kippen bij, pro
cesverbaal op te maken tegen een mo
torrijder, die tegen het busje was op
gebotst. Voor de rechtbank werd de
agent echter de schuldige verklaard. De
Schrikkeldag bracht „Friesland” en
„Abe Lenstra” geen geluk. Op woens
dag 29 febr. hebben opsporingsambte
naren van PTT in samenwerking met de
Rijkspolitie te Murmerwoude, de clan
destiene zender „Friesland” opgespoord
en in beslag genomen. Proces-verbaal
werd opgemaakt tegen de landarbeiders
W. M. en A. M. resp. 28 en 47 jaar
oud, beiden te Birdaard. In Akkerwou-
de onderging de clandestiene zender
„Abe Lentsra” hetzelfde lot. Hier werd
proces-v&rbaal opgemaakt tegen de 25-
jarige fabrieksarbeider J. E.
tieke noot, als de keuze blijkt te gaan
tussen een in zwart gehouden en een
rood bijgekleurde tekening. Hoe de
keuze tenslotte is uitgevallen, verklap
ik niet. In de werkkamer van de bur
gemeester zal men de tekening t.z.t.
wel aan de wand zien hangen. Ook voor
diens éigen huis wordt hem nog een
aangeboden. Een aardige herinnering
aan deze voor Witmarsum zo histori
sche dag.
In de rede van de directeur der scheeps
werf treft mij de grote erkentelijkheid
voor de werklust, waarmede door het
personeel, van hoog tot laag, aan dit
vlaggeschip is gewerkt. Met bijzondere
warmte spreekt deze industrieel over de
liefde van zijn mensen voor het schip,
dat onder hun handen, niettegenstaande
de moeilijkheden van deze barre winter,
is gegroeid.
Ook van de zijde der rederij, bij monde
van de president-commissiaris, dt heer
Rauwenhoff, wordt dit onderstreept,
waarbij vooral het nationale aspect van
dit Nederlandse bedrijf wordt belicht.
Zo is er deze dag veel hartelijkheid in
de waardering gelegd. Ook met Wit
marsum vanwege de voor deze stre
ken onwaarschijnlijke omvang der ge
meente wordt er gekscherend van de
„provincie” Wonseradeel gesproken
zullen banden blijven bestaan. Ik hoor
van uitnodigingen voor een bezoek.
Wanneer om goed vijf uur de sleepboten
„Kralingen” en „Finland” de „Witmar
sum” weer veilig terug leiden naar het
punt van uitgang, hebben we een koste,
lijke dag achter de rug. We hebben ken
nis gemaakt met een schip, dat er zijn
mag. Hoe indrukwekkend is een blik in
de machinehal, hoe enorm is het laad
vermogen.
Nog deze avond vangt het zijn eerste
reis naar Texas aan. In Antwerpen
wacht een lading ijzeren pijpen voor de
petroleum velden. De „Witmarsum” zal
terug komen na een week of zes met
katoen, hars, pitchpinehout, terpentijn,
en lampzwart. Het heldere wit van de
boot zal iets van zijn smetteloosheid
inboeten. Het zal haar niet deren. De
„Witmarsum” véArt en dét is wat
waard. Wat betekenen ten slotte al die
klinkend geheven glazen champagne bij
■feA - z...f
Bolswards Nieuwsblat
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
een verzekerde waarde, naar mij verteld
werd, van f 10.000.000.
Eén naam wil ik hier nog noemen: on
der de gasten bevond zich ook de dich
ter Bertus Aafjes, bij velen bekend door
zijn „Voetreis naar Rome". Hij zal op
uitnodiging van de directie ook deze
eerste reis meemaken. De Witmarsu
mers hebben hem een goede reis ge
wenst.
Laat ik mijn verhaal mogen besluiten
met de tekst van de oorkonde, gecalli-
grafeerd en ingelijst, door burgemeester
Oosterhoff aan de rederij aangeboden;
Het DORP aan het SCHIP.
Beschut en gestut door gemeentebestuur
biedt het dorp aan de zee symboliek
in statuur.
Zoals op de dorpskerk de koepel het
beeld
van verbondenheid blijft ondanks veel
wat verdeelt,
zo zij op Uw bodem de brug steeds
de band
van gemeenschap, voor elk die U mede
bemant.
Uw zeegod Neptunus, die sierlijk
verrees
uit zijn zilte paleis, wekke nimmer
uw vrees.
Zij nooit averij of een stranding uw lot
voor gevaar van de golven hoede U God
En neem, waar uw koers voert, naar
vreemd-verre zee,
aan het dorp, dat uw naam draagt,
gedachtenis mee.
De oorkonde is gedateerd: Witmarsum
1 maart 1956 en is getekend door bur
gemeester en secretaris. Zij zal een
plaats krijgen in de nabijheid van het
koepelraam.
Goede vaart, „Witmarsum”.
Moordrecht.
mekoar to geriven. Mei dizze sterke
taname fan de ófset, komt lykwols in
oar probleem oan de kimen opljoch-
tsjen. Hwant giet it sa troch, dan duor-
ret it net botte lang mear en de bistean-
de sintrale kin it net mear dwaen. Dat
is daliks sa net, mar in nije sintrale, of
in nij stik sintrale, freget safolle, dat
men der al in jier as fjouwer earder
mei bigjinne moat om him op tiid klear
to krijen. En sa't de deskundigen it bi-
greatsje, sil it yn I960 safier wêze. Om
dizze reden leit der by de stikken foar
de bütengewoane sitting fan de Steaten,
dy’t hjoed yn Ljouwert bigjint, in wiid-
weidich stik mei it ütstel dêrta to bi-
sluten en goedkarring to jaen oan de
bisteging fan sa'n 20.000.000 goune
foar dit doel. Oan dit ütstel sitte hiel
hwat kanten, dy't de algemiene bilang-
stelling wurdich binne. Binammen de
lju, dy’t jit altyd fan elektrysk Ijocht
ütsletten binne, om't hja to fier fan de
kabel ófwenje, sil it ynteresseare, hoe't
de saken der binne lizze. Har winsk om
der ek by to hearren, achtsje wy folslein
billyk, de wachttiid hie al fietsten to
lang west, mar dochs moatte hja ek
ynsjen, dat dizze nije ütjefte fan safole
millioenen oan dit bidriuw, folslein for-
antwurde is en har billike winsk net
allinnich der net ónder lije sil, mar
krekt oars, om lans dy wei earder yn-
willige wurde kin, as byhwannear it net
barre soe. Hoe sterker it bidriuw, hoe
earder sil dy swarte en swakke side fan
de elektrifikaesje fordwine kinne, Dêr-
om hoopje ik de oare kears der hwat
mear oer to fortellen.
Hwat hat Qabe Skroar
in stjjl en kleur. Inderdaad heeft men
met de „Witmarsum” iets bijzonders
voorgehad. Deze boot is thans het
„vlaggeschip” der maatschappij. On
danks de zakelijke bestemming van
haar boten heeft men een artistiek ac
cent willen leggen op de aankleding. En
zo wordt het oog in de gangen en de
vele kleine vertrekken telkens geboeid
door prachtige ingelijste foto’s van de
bekende fotograaf Cas Oorthuys en
aquarellen, etsen e. d. van Nederlandse
kunstenaars. Van Jeane Bieruma Oos
ting bijv, een Friese boerderij, terwijl
ook de jonge Friese Antje Zijlstra en
kele van haar producten zien laat.
Het noemen van deze vrouwenennamen
herinnert mij er aan, dat ik nog niet
vermeldde, dat op deze proeftocht geen
enkele vrouw te zien was. Dit is vaste
traditie. Over de motivering van deze
gewoonte zal ik niet uitweiden, ik ge
loof dat men er in Makkum anders
over denkt.
Intussen heb ik ook andere bekende ge
zichten ontdekt en het is een weerzien
als op de dag van gisteren. Het college
van B. en W. met zijn secretaris blijkt
voltallig aanwezig te zijn, verder zijn in
hun gevolg meegekomen de heren Zijl
stra, W. Reitsma en meester van Toorn
zodat Witmarsum goed vertegenwoor
digd is. Ook meester de Vries van Fer-
woude, zoon van ’n scheepskapitein, die
in de porlog bjj de torpedering van zijn
schip om het leven kwam, is voor deze
korte zeereis uitgenodigd, een goede
attentie. De zee kent hij trouwens be
ter dan een der anderen: hjj is als zen-
De nieuw te eHehten 2de bijzondere
school te Wommels zal in aug. worden
geopend.
De oudste inwoner van Workum, Auke
J. Visser, op 96-jarige leeftijd overle
den.
agent werd veroordeeld zonder dat hem
echter een boete werd opgelegd.
Man getroffen door velg van wiel. De
50-jarige heer S. Schocne was woens
dagmiddag in zijn garage aan de Palen
straat te IJmuiden bezig met het op
pompen van een band van een vracht
wagen. Opeens sprong de band uit el
kaar. De heer Schoone kreeg een van
de helften van de wielvelg tegen zijn
hoofd. Hij was onmiddellijk dood.
Rare kostganger. De bewoners van een
perceel aan de Elisabeth Wolffstraat te
Amsterdam kwamen bij hun thuiskomst
tot de ontdekking, dat hun gehele in
boedel verdwenen was. Ook hun kost
ganger was nergens meer te vinden.
Bij een nader onderzoek door de politie
bleek, dat deze kostganger tijdens de
afwezigheid van de bewoners de gehele
inboedel, die volgens de politie een
waarde heeft van f 3000 verkocht heeft
aan een opkoper. De kostganger wordt
thans door de politie gezocht.
Proefproces over voetbalpool. De voet
balvereniging 't Gooi moet het enige
tijd zonder voetbalpool stellen, omdat de
politie de bescheiden in beslag genomen
heeft. Er is namelijk geconstateerd, dat
een lid ook een kennis liet meedingen,
die geen lid of donateur van de vereni
ging is. Dit zal leiden tot een rechts
geding, dat als een proefproces voor
verenigingspools kan beschouwd wor
den.
„Zeven Provinciën” naar Leningrad. In
verband met de voorgenomen uitwisse
ling van vlootbezoeken tussen Neder
land en de Sovjetunie wordt aangeno
men, dat de kruiser „De Zeven Provin
ciën” van 20-24 juli in Leningrad zal
verblijven. Het ligt in de bedoeling, deze
kruiser tijdens het officiële bezoek aan
Rusland te doen escorteren door de
nieuwe onderzeebootjagers „Friesland”
en „Zeeland”. Tegelijk met het Neder
landse vlootbezoek aan Leningrad zal
de haven van Rotterdam worden be
zocht door een m\deme Sovjetkruiser
van de Swerdlov-klasse, begeleid door
twee torpedobootjagers.
Auto reed in op echtpaar. In de nacht
van zaterdag op zondag omstreeks 1
uur is te Heiligerlee een personenauto
ingereden op een fietsend echtpaar,
waarbij de man, de 32-jarige A. de
Haan uit Heiligerlee, vrijwel op slag
dood was. Zijn vrouw (26) werd zwaar
gewond. Na de botsing reed de auto
door, doch de bestuurder, die vermoede
lijk onder invloed van sterke drank was
en zijn beide mede-inzittenden zijn drie
uur later gearresteerd.
Geen verandering in vistijd. De afdeling
Zoetwatervisserü van de Ned. Heide
Mfj., welke de beroepsvissers van Ne
derland vertegenwoordigt, heeft beslo
ten wegens de langdurige winter geen
stappen te doen bij de minister om dit
jaar verandering in de vistijden te
provinsje komme, jim moatte jimsels
redde. Dochs slagge it yn 1928 om de
eintsjes oan mekoar to krijen en yn de
folgjende jierren wie der in oerskot, dat
lykwols daliks nei de provinsje gie om
ae skuld lytser to krijen. Wer toalf jier
letter wie de skuld fan seis miljoen <;f-
bitelle. Nou soe it gau better gean, in
nije sintrale wie al yn oanbou, dy’t hiel
hwat ekonomysker wurkje soe, de omset
wie al ticht by de 50 miljoen K.W.H.
doe’t in twadde en jit folie slimmere
oarloch alles wer op losse skroeven
sette. De fiif oarlochsjierren wiene foar
üs allegearre in nachtmerje, mar net op
it léste plak foar it P.E.B. dy’t oansjen
moast, dat de Dütskers seis it koper üt
de bedingen hellen om it nei de Heimat
to slepen. Dne't yn ’45 de frede kaem,
like it earst dan ek net bést. Mar al siet
men de earste tiid ek mei in heap tükel-
teammen, de feiten wize üt, dat nou
winliken de tiid kommen wie, hwert
men sa lang nei ütsjoen hie, de tiid fan
in folslein rendearend bidriuw, mei
sokke risseltaten, dat de fierdergeande
modernisearing troch it bidriuw seis
opbrocht wurde koe. De lyts fyftich
miljoen K.W.H. omset is mei sprongen
omheech gien. Hie men oer de earste
fyftich miljoen goed 25 jier wurk hawn,
de twadde 50 miljoen waerd helle yn
5 jier en de tredde seis yn fjouwer jier.
Yn 1954, dus tsien jier nei de oarloch
hie it P.E.B. trije kear safolle óflevere
as by it bigjin fan de oarloch. Net al
linnich waerd dizze stream levere oan
lyts en greatforbrükers yn de provinsje,
mar tyeflik ek oan de Ysselsintrale, oan
de S.E.P. foar oare bidriuwen yn Neder-
lan en seis in bilangryk kwantum oan
de büt<-nlanske dielnimmers fan de
S.E.P. Dit koe omt de bidriuwen in
binnen- en bütenlanske koppellijn mak
ke hawwe, dy’t harren yn steat stelt om
wert oprjuchten, dy’t de stream fan de
stêd Ljouwert kochten. It selde jier
wiene Waldsein en Boarnburgum mei
har kooperaesjes fan wal stutsen en doe
wie it ho. De earste wraldoarloch briek
üt en makke oan de earste oanloop
hommels in ein. Midden yn dy oarloch
kaem dus it P.E.B. Hja naem de bistean-
de sintrales oer en bigoun yn Oktober
1916 har wurk. Efternei kin men sizze,
dat hja de minste tiid dêrfoar ütsocht
hiene, hwant de léste oarlochsjierren
waerd alles tige krap en djür en koe
men lang net dwaen, hwat dien wurde
moast. Nei de oarloch bilibben wy doe
in tiid, hwerby it nije P.E.B. greate ka
pitalen yn it nidriuw stekke moast om
it op poaten to setten, wylst de mentali
teit van de lju net meiwurke om ta in
fiks debyt to kommen. De tiid fan 1920
oan 1930 wie net sa bést, alle prizen
sakken en de moed wie der by de lju
frijhwat üt. Dêrom makke it nije bi
driuw dan ek gjin béste jierren, it
waerd elts jier in minne balans, hwerfan
it forlies yn 1922 seis boppe it miljoen
ütgie. Dit minne buorkjen is sa bleaun
oant 1928 ta, doe’t foar it earst de bi-
driuwsütkomsten sünder forlies fést-
steld wurde koene.
Hja hiene doe in skuld, diels by de pro
vinsje, fan 6 miljoen.
Dizze earste toalf jier soe men de minne
tiid neame kinne. Hege tariven, in lytse
omset, likernoch 20 miljoen K.W.H. en
it gat fol skuld. Yn sa'n posysje koe it
ek net ütbliuwe oft it bidriuw hie sa
sober müglik libbe en allinnich dér de
füken ütset, hwert in bearske to fangen
wie. It Provinsiael bistjür siet harren
alle kearen op ’e hud, dat it nou hast
ek ris üt wêze moast mei de forliezen,
It sil de twade Maeije fan dit jier krekt
fjirtich jier lyn wêze, dat de Steaten
fan Fryslan in wichtich bislüt namen,
to witten de oprjochting fan it Provin-
siale Elektrysk Bidriuw, it bikende
P.E.B. It wie dus yn 1916, dat de Stea
ten dit bislüt namen, mar al sünt 1910
wie it „elektrysk” hjir net alhiel ünbi-
kend mear.
Easterwalde en Kimswert hiene doe de
foarstap naem mei in doarp koöperaes-
je, wylst yn 1911 itselde dien waerd
fan Wytmarsum, Burgum, Kollum,
Lünjebert en Makkum. Yn 1912 kaem
Drylst der jit by en forriisden ek de
earste gemeentelike sintiales. Ljouwert hwant de Steaten hiene daliks by it bi-
e i Ida -deradiel wiene de earsten, wylst gjin dt saek sa steld: Der meije gjin
it Noarden de Kabelmy: Gcbiet, Ljou- winsten of forliezen foar rekken fan de
X
