EAGUM - IN ’T HART VAN FRIESLAND -
MAG NIET VERGETEN WORDEN
KRIS-KRAS door Nederland
f
k
België in rouw
Fan de Martinytoer
Gouden filmpjes
üs hjoed p p
to sizzen
Hwat bat Cj al)6 Skroar
DINSDAG 21 AUGUSTUS 1956
52e JAARGANG
No. 64
J. s.
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
3de week aug. 1906
nijsgjirrich,
dat it oantal
NOU LAITSJE HJA NET MEAR
Tj. de J.
'i
Abonnementsprijs f 1.60 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 87926
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A J. OSINGA N.V„ Bolsward
Administratie- en Redactie-adresj
Marktstraat 13
Telefoon 451 - Na 18.30 uur 305 of 335
(K 5157)
Dêr’t men mei forkeart,
wurdt men ek mei eart
De heer Van der Meer vestigt de aan
dacht op de gevaarlijke toestand der
bomen op het Hengstepad bij het post
kantoor.
Vragen aan auteurs over hun werk.
Leest U graag? werd de luisteraarsters
woensdagochtend gevraagd in de VARA
uitzending voor de vrouw. Daarbij werd
de vrouwen aanbevolen, de roman „De
wereld gaat aan vlijt ten onder” van
Max Dendermonde te lezen en als er bij
lezing vragen zouden rijzen, daarover
naar de VARA te schrijven. Twee we
ken later, namelijk op woensdagochtend
29 augustus, zal degeen, die de meest
belangwekkende vragen heeft gestuurd,
die vragen voor de microfoon recht
streeks mogen stellen aan de auteur.
Zo zal telkens ’n boek worden genoemd
waarover zich veertien dagen later een
gesprek tussen auteur en lezeres zal
kunnen ontwikkelen.
IJ pont kreeg oliebad. Een van de pon
ten van het Valkenwegveer heeft vrij
dagavond een oliebad gekregen. De olie
was afkomstig uit een zware tankwa
gen, waarvan een kraan werd lek ge
stoten, toen de auto op de De Ruijter-
kade te Amsterdam de pont opreed en
een pontklep door het gewicht van de
wagen omhoog werd gedrukt. De 15-
tons wagen is weer van de pont terug
gereden, waarna de pont moest worden
schoongemaakt en de resterende olie
uit de tankwagen in een andere wagen
werd overgeheveld.
Man doodgestoken bij vechtpartij. In de
nacht van zaterdag op zondag is de 37-
jarige Zwollenaar F. Meijer aan de ge
volgen van een vechtpartij overleden.
Hij bleek dodelijk te zijn gewond door
messteken. De politie heeft de dader,
de 34-jarige H. H., aangehouden.
De stoere toren van Eagum is der oudste van Friesland. Hij
dateert uit de eerste jaren van 1100, toen dit kleine dorp een belang
rijk kerkelijk centrum was en o.m. nog een klooster telde. De kerk is
in juli 1838 afgebroken. Van de stenen zou later een café in
Drachtster Opeinde zijn gebouwd.
Audrey adelaarsjong. Audrey Hepburn
zal een mannelijke rol krijgen in een
nieuwe film van MGM. Zij zal de jonge
prins van Reichstadt spelen in een film,
die zal zijn gebaseerd op het toneelstuk
„l’Aiglon”, van Rostand. De opnamen
voor de film beginnen in de lente. Er
zullen ook opnamen voor worden ge
maakt in het Weense Schönbrunnpa-
leis.
1947
1948
1949
1950
1951
1952
1953
1954
1955
Die er werken voor verloofde,
Of wel, voor hun vrouw of kind,
Niets, dat ooit hun liefde doofde.
Zij hebben steeds dit werk bemind.
Maar. soms als het alarmsein gaat.
En er klinkt een hulp-kreet,
Staan er de kompels als paraat,
Om te hoeden voor dreigend leed.
Droevig langs de hekken staan te
staren,
Vrouwen, moeders naar man, naar kind,
Niets kan hen nog in d’afgrond sparen,
Menig oog wordt door een traan
verblind.
Geen redder kon hen tijdig nog bereiken
Men is radeloos en afgemat en moe.
Honderden moesten in de mijn bezwe
ken,
Zij keren niet weer huiswaarts toe.
Dit leed, dat lang nog na zal schrijnen.
Brak reeds veler harten stuk,
Voor hen zal nooit de zon weer schijnen
Vergaan, vergruisd is hun geluk.
Och brak de zon ook daar weer door,
Dat mensenliefde offerzin thans baarde.
Dan kwam er naast het leed een
lichtend spoor,
Door het zwarte goud der aarde.
Koningin b(j sluiting djjkgat. Koningin
Juliana zal onvoorziene omstandig
heden voorbehouden de sluiting van
het laatste gat in de 90 km lange dijk
van de polder Oost-Flevoland op onge
veer 12 km ten noordoosten van Lely
stad, bijwonen. Deze gebeurtenis valt
op donderdag 13 september.
fet
3.47
3.51
3.54
3.63
3.62
3.63
3.62
3.66
3.69
oantal dagen
303
305
306
307
307
308
308
307
308
Bolswards Nieuwsblai
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
Ged. Staten kunnen geen goedkeuring
hechten aan het raadsbesluit der gem.
Wonseradeel om nog 36 nieuwe wonin
gen te stichten (bouwvereniging) met
een kostenberekening van f 39.200.
Advertentieprijs: 12 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
Mevr. Roosevelt in Nederland. Mevr.
Roosevelt, op vakantiereis door Europa,
vertoeft een paar dagen in Nederland.
Zaterdag kwam zij op Schiphol aan en
met haar kleinzoons Haven Roosevelt
en John R. Boettinger, die zaterdag
met de „Rijndam” in Rotterdam aan
kwamen, brengt zij o.m. een bezoek aan
Amsterdam en Rotterdam, in welke
laatste plaats zij de Rembrandttentoon-
stelling bezichtigt. In de eerste helft
van deze week reist de weduwe van wij
len president Roosevelt door naar De
nemarken en vandaar naar Parijs en
Genève. Mogelijk zal zij nog een bezoek
aan koningin Juliana brengen.
Nederlander in Zweden zou hebben ge
stolen. De Zweedse politie te Stockholm
heeft een Nederlander gearresteerd, die
ervan wordt verdacht kostbaarheden te
hebben gestolen van Lady Hankey de
echtgenote van de Britse ambassadeur
te Stockholm. De dief zou d.e buit,
waarbij juwelen, hebben begraven. Drie
jongens, die in een voorstad van Stock
holm wormen zochten, vonden de kost
baarheden in een gesloten koffer. Zo
hadden geen vermoeden van de waarde
van hun vondst en keerden de koffer
om op het trottoir. Een oudere jongen
waarschuwde toen de politie. De Ne
derlander begaf zich ’s nachts naar de
plaats waar de kostbaarheden begraven
waren en werd gearresteerd.
Toerisme schept vele financiële proble
men. De burgemeesters van de Wadden
eilanden hebben te Den Burg een ver
gadering gehouden, om te beraadslagen
over de financiële problemen van de
eilanden, voor zover deze direct samen
hangen met het toerisme. Besloten is
de moeilijkheden voor te leggen aan een
interdepartementale commissie voor ’t
sociaal toerisme. Zij hopen dat het rijk
hulp zal bieden bij het behartigen van
de voorzieningen die in dit verband ten
behoeve van de recreatie van geheel
Nederland en ook ten behoeve van W.-
Europa dienen te worden getroffen.
De gemeenterekening Bolsward goed
gekeurd. De inkomsten bedroegen
f 160.718.14%, de uitgaven f 159.738.48,
batig saldo f 979.66%.
Men heeft voorspeld, dat het afsnijden
van paardenstaarten ten behoeve van
het lijstertrekken in Gaasterland, zou
ophouden, omdat men zich op andere
wijze van materiaal voorzag. Deze voor
spelling is echter niet uitgekomen.
En nu bestaat het nog uit zes boerde
rijen en vier huisjes, boerderijen, die
klinkende namen dragen en herinneren
aan geslachten, die tijdenlang hun stem
pel drukten op het leven in dit deel
van de gemeente Idaarderadeel: Groot-
Havinga, Klein-Havinga, De Boarch,
Hornastate. Di© bewoners hebben met
vooruitziende blik de droogmakerij van
de Wargaastermeer aangepakt onder
leiding van twee Amsterdamse broers
Pieter Jans en Willem Kley. Zij maak
ten van de grote watervlakte tussen
Swichem en Eagum vruchtbaar land,
al verzetten de vissers uit de omgeving
zich ook nog zo tegen hun plannen. Hun
goede Voorbeeld is later nagevolgd door
de bewoners van Hempens en Jorna-
huizen, die de poelen onder hun dorpen
eveneens drooglegden.
Vreemde geschiedenis. Een intelligente
23-jarige PTT-beambte was zo onnozel
31000 gulden aan kasgeld te verduiste
ren. Na zijn bekentenis bracht hij zijn
ondervragers tot verbazing, door mee
te delen, dat hij het geld had genomen
om daarvan. voor dominee te gaan
studeren. Zijn bekentenis was voor hem
een grote opluchting. Het geld, dat de
jongeman had verborgen, kwam volle
dig terecht. Een vreemd geval. Een
beetje zielig ook.
Thans zien wij in onze gedachten
Steeds het Belgisch mijngebied,
Met zijn torens en zijn schachten,
Alles mijnbouw, wat men ziet.
Zijn er kameraden ingesloten,
Is er brand, een mijngang ingestort,
Dan is standvastigheid geboden,
Mag er niet gemopperd en gemord.
Nog niet zo heel lang geleden was Eagum in Idaarderadeel een
dorpje, waar bij wijze van spreken de wereld ophield. Er liep een
weggetje heen van Idaard af en na het laatste van de vier huisjes,
die het dorp telde, was er dan nog een verhard pad, dat doodliep
op de ringvaart. Eagum lag daar te dromen aan de rand van de
grote polder, die vroeger de Wargaastermeer was geweest. Er
kwamen zelden vreemdelingen, eigenlijk alleen in het voorjaar als
de weidevogels de zoekers met hun eerste eieren lokten. Snelver
keer was de Eagumers tot voor ennkele tientallen jaren vreemd;
ze zagen het alleen in de verten bij Roordahuizum en Warga. Zelf
leefden zij hun rustig landleven aan de voet van hun eeuwen
oude, stoere toren, die nog de tijd heeft gekend, dat Eagum een
grietman en een vrederechter tot zijn bewoners rekende.
De fortuten fan dit wurk binne nea
krekt nei to gean, hwant de forbet-
tering fan de opbringsten komt fan
allerhanne ynfloeden. Dochs stiet it fêst
dat fan dizze kontróle en de boekjes,
dy’t all© fjirtjin dagen de boer fortelle,
hoe’t it mei fet en kilo’s derfoar stiet,
in enoarme ynfloed op de féforbette-
ring ütgien is.
Dizze forbettering jildt likegoed it oan
tal kilo’s molke as it fetgehalte. It is
dus net wier, dat heger fet meiiens
leger oantal kilo’s meibringt al bliuwt
it swierder beide omheech to bringen
as ien. It moaiste en düdlikste komme
de risseltaten üt, as men alle opbring
sten fan de kij, dy’t 5 jier binne of ai
der, oer in oantal jierren meimekoar
forgeliket. Docht men dat, bygelyks fan
1947, in pear jier nei de oarloch oant
nou ta, dan kriget men de neifolgjende
sifers
Zien wij de werkers uit de mijn,
Met hun doffe zwarte snoet,
Allen, of zij groot zijn of wel klein,
Overdekt met stof en roet.
Stoere kerels, die daar werken,
Kerels zijn het die in zwart en gruis,
Deze vuilheid haast niet merken,
Maar er arbeid vonden en een thuis.
kg molke
4112
4005
4437
4546
4607
4630
4681
4772
4715
De jaarlijkse paardenmarkt was weer
oorzaak van een eigenaardige drukte in
de omtrek van het Hengstepad. Aan
voer 200 'stuks. Vechtpartijen of der
gelijke, welke deze dag meestal na zich
sleept, kwamen gelukkig niet voor.
Prinsessen te gast in Griekenland. Prin
ses Beatrix en prinses Irene zullen van
19 tot 27 september de gasten zijn van
de Griekse koninklijke familie, die,
evenals twee jaar geleden, een groot
aantal vorstelijke personen uit Europa
voor een vakantieverblijf in Grieken
land, voornamelijk op het eiland Korfoe,
heeft uitgenodigd. Prins Bernhard be
geleidde de beide prinsessen naar Ve
netië, waar zij zich zouden inschepen.
De Prins keerde naar Soestdijk terug. -
In de Wijnberg zal een z.g. handstof-
zuigmachine worden gedemonstreerd.
Waar een dergelijk nieuw reinigings-
instrument tot nu toe slechts wordt
aangetroffen in grote steden, verwacht
men grote belangstelling.
Loffelijk voorbeeld.
De Eagumers hebben niet alleen als
droogmakers, doch ook op ander ter
rein velen een goed voorbeeld gegeven,
bijv, in het vormen van een cultureel
centrum. De voorstellingen, die daar ’s
winters door de zonen en dochters van
de boeren werden gegeven, waren heus
niet alleen in Idaarderadeel onderwerp
van gesprek. Zij werden aanleiding tot
oprichting in vele plaatsen in de omge
ving van „rederijkersgezelschappen”.
Eagum werd ondanks alles een ver
geten dorp; het lag te veel van de we
reld afgesloten. De nieuwe weg naar
Warga heeft het dorp uit dit gedeelte
lijk isolement verlost, maar toch niet
zodanig, dat het meer bewoners kreeg.
Eigenlijk vreemd, want wie wil nu
niet graag midden in de wereld wonen?
Neen, nu bedoelen we niet de woning,
die ergens in het ruime veld staat en
waarvan men dan zegt: „Dy wenje
midden yn ’e wrald”. De Eagumers
namelijk maakten er op grond van een
oud gezegde aanspraak op, dat zij „op
In hoannestap nei midden yn ’e wrald
wennen; men mocht it rêstich nei-
mjitte”.
Dat zal wel niemand gedaan hebben.
En hoe dat gezegde in de wereld ge
komen is, blijft in nevelen gehuld. Feit
is echter, dat Eagum precies in het
hart van Friesland ligt. Men neme
maar een passer en men zal zien, dat
deze met Eagum als middelpunt overal
net de grenzen van de provincie raakt.
En aangezien onze voorouders met
voorliefde ervan gewaagden, dat Fries-
Meer dan acht eeuwen oud.
Eagum heeft nog iets om trots op te
zijn: dat is zijn stoere toren; de een
zame, die zijn kerk tweemaal kwijt
raakte, maar acht eeuwen lang de
toren moet reeds in het begin van de
twaalfde eeuw gebouwd zijn het
landschap rond Warga sierde. In 1145
is de eerste kerk er gebouwd en rond
1200 werd de eerste klok in de toren
opgehangen, 125 jaar later gevolgd door
een tweede, die volgens de inscriptie ge
maakt was door Stephanus ter ere van
de Heilige Nicolaas en gegoten in 1326.
Deze Eagumer klok was een der aller
oudste van Friesland en de trots van
de grietenij. Helaas zijn deze beide
klokken aan de roofzucht van de be
zetters in 1942 ten offer gevallen. Hun
bronzen stemmen klinken niet meer
Geen wijziging landbouw-c.a.o. Het col
lege van Rrjksbemiddelaars heeft een
tussentijdse wijziging van de c.a.o. voor
landarbeiders, waarbij de vakantietoe
slag van 2 tot 4 procent wordt verhoogd
afgekeurd. De wijziging, die met vol
ledige overeenstemming tussen werkge
vers en werknemers door het landbouw
schap aan het college was voorgesteld,
kon geen genade vinden, omdat het
College meende, dat dit gevolgen zou
hebben voor de garantieprijzen voor
agrarische produkten.
Is het „bouw-weer” Speciaal voor
aannemers in de bouwbedrijven zal met
ingang van 1 november een bijzonder
weerbericht telefonisch kunnen worden
aangevraagd. In dit weerbericht zal in
zonderheid rekening worden gehouden
met de factoren, die voor de bouw van
belang zijn.
Erkenning.
Want deze kleine gemeenschap stelt .er
prijs op, dat men haar erkent. Al heeft
het dorpje dan slechts zes boerderijen,
vier woningen en een toren, al rekent
het onder zijn bewoners geen bakker,
geen kruidenier, geen smid, geen sla-
ger, ja zelfs geen schoolmeester, noch
een predikant. toch menen de Eagu
mers, dat de verdiensten van hun voor
ouders voor de ontwikkeling van dit
deel van Idaarderadeel dermate groot
zijn geweest, dat hun dorp volle zeggen
schap moet hebben en erkend dient te
worden, wanneer er belangrijke beslis
singen dienen te vallen. Daarvoor ligt
het toch zeker midden in de wereld.
over het wijde land; de boeren kunnen
hun gang van en naar huis niet meer
naar deze stem regelen. Die klokken
hebben vooral naam gemaakt in 1890,
het jaar waarin Koning Willem IH
stierf. In het hel© land luidden toen de
klokken gedurende vaste tijden, op de
dagen, waarop het stoffelijk overschot
nog boven de aarde stond. Echter.
niet in Eagum. De burgemeester had
vergeten de klokkenluider van Eagum
instructies te doen toekomen.
De Eagumers waren hierover gebelgd:
hoe kon de burgemeester hun dorp nu
volkomen vergeten. Zij besloten daar
om, order of geen order, op de dag van
de begrafenis des konings de klokken
langer te luiden dan welk dorp in de
gemeente ook.
Zo geschiedde; reeds om 8 uur des mor
gens zongen de klokken van Eagum
hun klaaglied. Ze zongen het luidst,
want in wijde omgeving luidde geen
klok; die begonnen hun dodenzang pas
om 9 uur. En ook ’s avonds luidde
Eagum langer dan welk dorp ook. Nu
wist men in Grouw dan maar, dat er
ook nog een Eagum in de gemeente
lag.
Langer vakantie. Burgemeester en
Wethouders van Rijswijk hebben met
het oog op de heersende kinderverlam
ming besloten de vakantie van de open
bare lagere scholen inplaats van op 20
augustus op 3 september te laten be
ëindigen.
Nieuwe actie van het Koningin Wllhel-
minafonds. Het Koningin Wilhelmina-
fonds organiseert opnieuw een actie om
geld in te zamelen voor de kankerbe
strijding. In het VARA-programma
Dingen van de Dag zal de heer H. Oos-
terhuis, lid van de Eerste Kamér en
voorzitter van het NW, op woensdag
29 augustus in de vooravond het woord
voeren om deze actie in te leiden.
Hoeveel luisteraars en kijkers telt Ne
derland? Het aantal aangegeven radio-
ontvangtoestellen in Nederland bedroeg
per 1 augustus 1956: 2.185.275 tegen
2.175.581 per 1 juli 1956; op 1 aug.
1956 waren er 534.291 aangeslotenen op
het draadomroepnet tegen 533.266
op 1 juli 1956. Het aantal geregistreer
de televisie-ontvangers steeg van 63.222
op 1 juli ’56 tot 67.739 op 1 aug. ’56.
Piet Kraak gaat hotel openen. Het
Elinkwijkbestuur heeft keeper Piet
Kraak wiens contract met deze vereni
ging op 4 december van dit jaar af
loopt, reeds nu „zijn vrijheid hergeven”,
in verband met het feit, dat Kraak
maandag een hotel opende in Zierikzee.
Op 9 september, ter gelegenheid van
de eerste thuiswedstrijd van Elinkwijk
tegen Enschedé, zal van Kraak die
dan dus niet meer meespeelt officieel
afscheid worden genomen.
As jong baeske stie ik ris yn in büthüs
to harkjen nei in bijierre man, dy’t syn
ynsichten joech oer stamboeksboeren,
erfelikheit, molkkontröle, kunstmest en
al soksoarte fan dingen en de slotsom
fan syn riddenaesje wie dizze: „Sil ik
dy ris sizz©, hoe’t wy der oer tinke.
dér laitsje wy lju om!”
Ja, it is der sa mar net komd en it is
der oeral jit lang net, dat ynsicht, dat
men steesoan op in nij de saken bi-
sjen en hifkje moat. En dat der nea in
land „midden in de wereld” lag, zal
het gezegde op Eagum van toepassing
zijn gebracht.
It is hjirby
kij, dy’t ünder dizze rubryk fait, fan
1947 omheech gien is, fan 111932 oant
234687, dus mear as fordübele is.
Ek kin men üt de sifers sj©n, hoe’t it
mei de trije soarten kij gien is, to wit
ten, de swartbünten stigen fan 79000
oant 173000, de reabünten fan 27000
oant 55000, wylst de Grinzer blierkop-
pen op 6000 stean bleauwen. Hjirüt kin
men sjen, dat as molkfé de swartbünten
it hurdst foarüt geane, wylst de blier-
koppen hoe langer hoe mear sakje. Dat
sit him stéfêst yn it fet, hwant deryn
stiet it swartbünte fé boppe-oan. Hja
hellen 3.76, de blierkoppen 3.56 en de
reabünten 3.49. Giet men de sifers nei
yn de ünderskate provinsjes, dan blykt
Fryslan de lieding jit altyd stevich yn
hannen to hawwen. By de helt fan de
kij, de stamboekkij wie it fet 4 en by
de oare helt 3.93. De earsten hiene bop-
pedat trochstrings jit 450 kilo molke
mear yn it jier.
Sa wurkj© stamboek, kontröle-forie-
nings en K.I. staech troch en forheeg-
je aloan it nationale produksjeformo-
gen, dat mei de grounslach is fan üs
folksbistean. De weardearring is groeid,
de dielname tanomd en de lju, dy’t hjir-
om laitsje hawwe ófdlen.
de, dat it bistjür oan it LAnbouskip
in ütstel dien hat om it bidrach fan yn-
halding op it molkjild, to forheegjen
fan in stür ta in dübeltsje op eltse 100
kilo molke. Mei dat jild wurde de Pro-
vinsiale Tsjinsten subsidiearre en ek de
pleatselike kontröleforienings.
tróleforienings.
Oer 1955 waerd troch de heffing 2%
miljoen goune ynbard, wylst oan de
fok- en kontröleforienings 2.3 miljoen
ütkeard waerd.
De 40 boeren, dy’t oan dit nuttige
wurk net meidogge, bitelje likegoed as
de oaren har diel hjiroan, dat is dus
foar har dübel skea.
ein oan komt. En dochs, dat is de béste
wei, sawol foar de sakeman as de boer.
En dat docht fortuten, dat kin men
oantoane mei feiten en sifers.
Fan ’e wike krig© ik it wiidweidich
forslach fan de „Centrale Melkcontröle
Dienst” to Arnhim, fan de hün fan
Ir. S. R. Sybrandy, dy’t as direkteur
it hiele lün oersocht en oer hwaens per-
soan ik al ris earder it ien en oar sein
ha. Dit forslach lit alderearst sjen, dat
it tal minsken, dat it nut fan dizze kon-
tröle ynsjogge, wer greater wurden is.
Yn Fryslan wurde nou 80.8 fan de
melkekij kontroleard, yn hiel Nederlün
sit men op 62 Beide sifers binne
net earder birikt. Neist Fryslan, dat
as earsterangsfokgebiet boppe-oan stiet,
komt fuort Drinthe mei 74 dan fol-
get Oerisel mei 67.8 en Noard-Hol-
lün mei 60.9 de oare provinsjes bliu-
we deründer, m©i Sélün as hikkesluter
op 27.6 Dat léste is typysk foar in
folsleine bouboersprovinsje, hwer’t de
fokkerij neat bitsjut en it tal kij jit gjin
20.000 is tsjin yn Fryslan mear as
250.000.
De striid oer de twawykse of trijewykse
kontróle bliuwt op ien hichte. Allinnich
Fryslan en Gelderian hawwe meast de
twawykse kontróle, it Suden, it Midden
en Grins hingj© oan de trijewykse,
wylst Noard-Hollan jit altyd de fjou-
werwykse fêsthaidt. Foar de wearde en
bitrouberheit fan de sifers is dit jam
mer, hwant de kans op biynfloeding
bliuwt altyd bistean, al wurdt dizze
saek fakentiids oerdreaun en dan is de
twawykse kontróle in stik better as de
oare systemen.
Fanselssprekkend binne de kosten ek
heger, mar dy binne hjiroan goed bi-
steed. Yn dit forban kin meidield wur-
