SNEEK KREEG 500 JAAR GELEDEN RECHT VAN ZELFSTANDIGHEID KRIS-KRAS door Nederland II Fan de Martinytoer Gouden filmpjes üs hjoed p I I STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND to sizzen h 52e JAARGANG DINSDAG 4 SEPTEMBER 1956 No. 68 I I de route le week sept. 1906 LEN-NUL FOAR DÜTSKLAN Tj. de J. a Abonnementsprijs f 1.60 per kwartaal (bij vooruitbetaling) Giro 87926 Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS Uitgave: A J. OSINGA N.V., Bols ward Administratie- en Redactie-adrest Marktstraat 13 Telefoon 451 - Na 18.30 uur 305 of 335 (K 5157) poortstad, waar het altijd goed toeven is, hetgeen de 160.000 vreemdelingen, die telkenjare voor één of meer dagen in Frieslands tweede stad toeven, onge twijfeld zullen kunnen getuigen. En ook Jong op avontuur. In Noord-Frankrijk op de weg van Laon naar Parijs heeft de gendarmerie na een achtervolging met auto’s en motoren vrijdagavond een gestolen Nederlandse personenauto tot staan gebracht. Aan het stuur zat de 15- jarige expeditieknecht Bertus Jan sen en naast hem op de voorbank het 16- jarige ateliermeisje Clara Brus, bei den afkomstig uit Geldermalsen. Zater dagavond meldde de Franse politie deze aanhouding aan haar Nederlandse col lega’s. Zij brachten daarmee in één slag opheldering in een zaak die de Rijks politie in Geldermalsen sinds woens dagmorgen bezighield: de diefstal van de auto van de stucadoor A. Kruger en het spoorloos verdwijnen van de kinde ren Jansen en Brus. Kleuter door auto gegrepen. De 5-jarige Sjoerd van der Meer te Harlingen, die zaterdagavond plotseling de weg over stak, werd door een passerende auto gegrépen en door de lucht geslingerd. Zwae r gewond werd het knaapje naar het ;iekenhuis overgebracht, waar hij overl sed. Nog èen kind aangereden. Bij het onver wacht oversteken van de Lottumseweg onder Grubbenvorst (L.) werd het 4- jarige meisje Nellie Gerrits zaterdag middag bij de ouderlijke woning door een vrachtauto aangereden. Het meisje kreeg zulke zware kwetsuren, dat het op weg naar het ziekenhuis te Venlo overleed. Een derde kleuter gedood. Doordat zij onverwacht de rijksweg Breda-Rijsber- gen overstak, werd het 3-jarige meisje J. F. te Breda zaterdag door een be stelwagen gegrepen en dusdanig ge wond, dat zij later in het ziekenhuis is overleden. het leven aan een meisje, Eveline. Eve line is het zusje geworden van Greetje (1 jaar), Songa (2 jaar), Frank (4 jaar) en Jantje (6 jaar. Lening Delft geen succes. De inschrij ving op de f 5 miljoen grote 4% percent lening van de gemeente Delft is voor de uitschrijvende geen succes geworden. Dit mag tenminste afgeleid worden uit de formulering van de mededeling, die hierover is verstrekt. Daarin staat n.l. dat de inschrijvingen ten volle worden toegewezen. Hieruit mag de conclusie worden getrokken dat de inschrijvingen waarschijnlijk beneden het gevraagde bedrag zijn gebleven. In. de afgelopen weken is door verschillende gemeenten en andere instellingen voor meer dan f 100 miljoen op de kapitaalmarkt ge vraagd, zodat de vraag in die korte periode waarschijnlijk te groot, is ge weest. Premieheffing over inkomen tot f 6900. De premie voor ’t algemeen ouderdoms pensioen (6.75 pet.) zal worden gehe ven over de inkomens tot 6900 gulden. Dit heeft minister Suurhoff zaterdag avond medegedeeld op een openlucht bijeenkomst van de Bond voor Staats- pensionering te Ilpendam. Z. K. H. Prins Hendrik heeft te kennen gegeven, dat hij gaarne de onthulling van het standbeeld van Willem Lode- wijk te Leeuwarden wil bijwonen. De oogst is in volle gang. Menig scho lier is van de schoolbanken geroepen om bij het aardappelrooien behulpzaam te zijn. De opbrengst is nauwelijks 60 cent per halve hectoliter. Te Lemmer werd 5300 kg paling aan gevoerd, waarvoor 22 tot 30 cent per kg werd besomd. Óngewone drukte bij de verpachting van de lijsterbossen in Gaasterland. De totale opbrengst der 36 percelen was f 1876 (verleden jaar f 787. Faillissement aangevraagd van de N.- Friese locaalspoor. De heer Mr. J. Schokking, afgevaardig de voor de Tweede Kamer, zal in Fries land voor belangstellenden te spreken zijn te Bolsward ten stadhuize van des namiddags half 3 tot 4 uur. Der’t rabbers wenje is gjin tromme nedich. Bols wards Nieuwsblad De Jong’s Nieuwsblad Advertentieprijs: 12 cent per mm Ingezonden mededelingen dubbel tarief Handelsadvertenties bij contract reductie ding en rekken hja de ünwennigens en ünbileardens it gauste kwyt. Wie der hwat stikken, en mei sok learen wie dat gauris it gefal, dan moasten hja it seis safolle müglik wer klear sjen to krijen mei bihelp fan de masine-baes. Dêmeist waerd harren wiisd op de eko- nomy fan de mechanisaesje, de renta biliteit en hoe’t hja rekkenje moasten. It gyng dér ek om in forantwurde me chanisaesje en net om safolle müglik masinè-ark oan to tügjen. De kosten foar de jonge minsken wiene 50, 60 goune of ek wol mear as hün- dert, mar hja hiene it der graech foar oer, hwant se bigriepen skoan, dat se dat mei winst weromkrigen troch in bettere hannelwize. Wy binne bliid, dat wy dit koarte oersjoch fan üs bifinin- gen öfslute kinne mei dizze positive meidielings. It liket üs ta, dat ek yn Fryslan sa’n soarte mechanisaesje-sintrom tige reden fan bistean hawwe soe. Wy gean dy kant dochs al hurd üt en der wurdt hiel hwat jild formuozze troch minder goede masines en jit mear troch Ondes kundige bihanneling. De mear as twein- tich Legere Lanbouskoallen, de fjouwer Wintersskoallen, de Middelbere Lanbou- skoalle, de assistenten, de jonge smid- den, de leararen seis en de jonge boeren soene der in greate stipe yn fine kinne. Hwat oant nou ta jown wurdt, is lang net praktysk genóch om’t wy hjir yn Fryslan sa’n skoalle misse. Allinnich de Oostvaarthoeve yn de Wieringermar moat foar it hiele lèn dit wurk dwaen en dy kin hjir noch lang net tsjin üt. Wy hoopje, dat de boere-organisaesjes harren hjiroer ris goed biriede sille, de tiid ropt der om en wy binne yn dit opsicht grif in fikse reed yn It efter. graag willen getuigen, want de Snekers zijn gastvrij en weten hoe zij hun gas ten moeten bezighouden. Het wordt ook nu ongetwijfeld een waardig en blij festijn. Jongen valt uit boom. De negenjarige J. S. uit Leeuwarden viel zondagmiddag uit een boom bij het schoolplein op de Arendstuin te Leeuwarden. Het kind kwam zo ongelukkig terecht, dat hij vermoedelijk een hersenschudding heeft opgelopen. Per ambulance werd hij ver voerd naar het Diakonessenhuis. Edenaar aangehouden voor 13 inbraken. De politie te Ede heeft de 27-jarige houtbewerker W. H. uit Ede aangehou den, die heeft bekend zich sinds sep tember van het vorige jaar te hebben schuldig gemaakt aan 13 inbraken te Ede, Ederveen, Veenendaal en Wouden berg. Hij aasde uitsluitend op geld, doch van zijn buit, die enkele duizenden guldens beliep, is vrijwel niets over. Het geld werd uitgegeven aan café bezoek en vermaak in Amsterdam en andere plaatsen. Nauwelijks is het rumoer van de befaamde Sneekweek verklonken en zijn de duizenden watersportliefhebbers naar hun haardsteden teruggekeerd, of Sneek maakt zich al weer op voor de viering van een nieuw feest: De onafhankelijkheidsherdenking. Goed, dat wordt geen geweldig festijn, zoals de „snorrenstad” Alkmaar vorig jaar bij haar eeuwfeest organiseerde. Maar toch hebben de Snekers een interessant programma opgezet, waarmee zij het feit willen herdenken, dat hun stad precies vijfhonderd jaar geleden losge maakt werd uit het landrecht van Wymbritseradeel, in welks grondgebied Sneke of Snitse is ontstaan en welke gemeente Fries lands tweede stad nog altijd volkomen omsluit. Twee fregatten van de Columbiaanse Marine brachten van 31 augustus tot 2 september een bezoek aan Amsterdam. De schepen arriveerden aan het „Stenen Hoofd”. Links de „Almirante Brio” en rechts de „Almirante Padilla”, Trein greep vrouw op „onbewaakte”. De 56-jarige hardhorende mej. M. A. Kersholt uit Groningen werd zondag morgen bij het passeren van een onbe waakte overweg onder Boxtel door een trein gegrepen en gedood. De trein had eeu half uur vertraging. Het uitzicht op de onbewaakte overweg is goed. Aan de kust van Workum wordt weer druk naar zeewier gevist. De prijs be draagt f 1.25 per 100 kg (verleden jaar f 1.75). Het zeewier wordt gebruikt voor bedvulling, aanvulling plafonds (voor geluiddempen) enz. Goede toekomst. Wel Sneek heeft al verscheidene malen duidelijk getoond, dat zij grote waarde hecht aan de zaken, die uit het verle den tot haar zijn gekomen, dat zij eer bied heeft voor hetgeen vroegere gene raties in de Waterpoortstad hebben ge wrocht en dat zij het op hoge prijs weet te stellen, dat beroemde voorva deren alles hebben gedaan om de naam Sneek een roemruchte klank te geven. Sneek vergeet beslist haar verleden niet en mag dus hopen op een goede toe komst. Dat is trouwens met bewijzen aan te tonen, hetgeen we aan het slot beknopt zullen doen. Eerst iets over het bestaan en wording Van Frieslands tweede stad. Uit de ge- schiedboeken valt op te maken, dat er omstreeks 1200 aan de boorden van de toen nog diep in Friesland doordrin gende Middelzee; een buurtschap lag, Sneker Buurte genaamd. De bewoners verdedigden zich tegen het water van de Middelzee door het bouwen van een terp (het hoogste punt hiervan lag ter plaatse van het huidige koor der Grote Kerk, dat dus als de oudste kern van Sneek is te beschouwen), en hielden zich naarstig bezig met het in cultuur brengen van droogvallende gronden, naar het voorbeeld van hun „buren, de bewoners van „Terra Nova”, het tegen woordige Nljland. Landbouw en veeteelt waren nochtans niet de hoofdbronnen van bestaan der Bankbiljetten die worden ingetrokken. Vóór 1 maart 1957 moeten de volgen de bankbiljetten ter verwisseling wor den aangeboden bij de Ned. Bank of haar agent- en correspondentschappen: 1. bankbiljetten van f 10, model 1945. 2. bankbiljetten van f10, model 1949. De bankbiljetten van beide modellen vertonen aan de voorzijde de beeltenis van koning Willem I. De bankbiljetten van model 1945 zijn gedateerd 7 mei 1945. De achterzijde van deze biljetten vertoont een afbeelding van het mijnge- bied Limburg. De bankbiljetten van model 1949 zijn gedateerd 4 maart 1949 en hebben op de achterzijde een repro- duktie van het schilderij van Jacob van Ruysdael „Molen bij Wijk bij Duurste de”. Baby Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en Snekers; zij legden zich meer toe op de handel met zuidelijker gelegen gebieden. Deze was blijkbaar nogal lucratief, want van een buurt in 1268 (de woon kern was toen niet veel groter dan de tegenwoordige Marktstraat) ontwikkel de Sneek zich tot een stadje (1294) met grachten en wallen. skikt fan de fabrikanten. Hwant dizze wiene der fül op, dat har masinespul dér to lanne kaem. Op dizze skoalle ommers, kamen de jonge boeren, de smidden, de leararen om dér to learen en de fabrikanten hiene skoan foar it forstan, dat der in greate ynfloed fan ütgie. Sadwaende hiene hja der it béste en nijste ark en net in bytsje. Hwat wy der sjoen hawwe, hie fêst wol in wear- de fan in pear ton. Hja joegen kur- sussen foar allerhanne soarten fan lju. De jonges fan de Legere LAnbouskoal- len moasten der in wike hinne, hja bleauwen der dan meiiens to iten en to sliepen en to wurkjen. Fan de Lanbouwinterskoallen moasten hja der twa wiken bliuwe foar itselde doel, allinne hwat wiidweidiger. Dan wiene dér kursussen foar de kennis fan de tractor (lüker) en dy duorren fjou wer wike. En it typyske wie, dat de kursisten dat seis allegearre bitellen. In stik of seis leararen mei in masine- bankwurker, dy’t foar de reparaesje rie- de en foar it meitsjen fan modellen, stiene alhiel yn tsjinst fan dizze skoal le. En sokke skoallen wiene der yn Dütsklan nou al 14 en praktysk alle gearre nel de oarloch oprjuchte. Dér wie sa’n flecht op ’e koai, dat hja al hiel fol sieten mei oanfragen en it wurk hast net óf koene. It skoalle-les- lokael, sei de lieder, waerd mar in byt sje brükt, it greatste diel fan de tiid sieten hja yn de masineloads: sjen en binammen dwaen. Yn it wurk, üt it wurk, stelle, bystelle, smarre, skjin- meitsje, ütinoarnimme, ynmekoar set- te, oalje forfarskje en net it minst: op it lAn dermei wurkje. Se hiene sawn Üren deis les en sahwat seis üren wie praktyk. Op dizze wize krigen de jon ge minsken in tige weardefolle oplie- Centrumplaats. Sneek heeft ook een belangrijke rol gespeeld in de strijd tussen de Schierin- gers en Vetkopers en daarbij zoveel naam gemaakt, dat het recht kon laten gelden op een zelfstandige positie. Van daar, dat in 1456 bereikt is, dat de zelfstandigheid op Wymbritseradeel werd verkregen. In die tijd al was de Waterpoortstad voor een groot gebied in Zuid Friesland de plaats geworden, waar men kon markten, waar repara ties konden worden uitgevoerd, nieuwe voorwerpen en goederen aangeschaft konden worden. De handel was de voor naamste bron van de stad geworden; hiervan getuigt de Waag, waarvan Sneek reeds in 1427 het recht verwierf. De uitbreiding van de handel bracht automatisch met zich mee, dat vele nijveren en neringdoenden de stad tot woonplaats kozen. De overheid zorgde voor betere verbindingen met het om- In 1956 kwam Sneek dus onder eigen recht te staan, hetgeen een dergelijke belangrijke ontwikkelingsgang van de Waterpoortstad was, dat burgemeester Rasterhoff en zijn wethouders van oor deel waren, dat het een feestelijke her denking toestond. Die festiviteiten zul len worden gehouden op 13, 14 en 15 september en het hoogtepunt ervan zal zijn de officiële herdenking in de aloude Martinikerk, waar een oud-Sneker, mr. dr. K. de Vries thans te Leiden, de her- denkingrede zal uitspreken. Hij zal in het bijzonder een uiteenzetting geven over de betekenis van het oude stads recht. Het gemeentebestuur heeft het organiserend comité een flink subsidie ter beschikking gesteld, gedachtig de Uitspraak van wijlen ds. G. Wumkes: „Een stad, die haar verleden vergeet, is geen toekomst waard”. Kloosterzuster gedood door vallende klok. Een 41-jarige zuster der Augus- tinen is vrijdagmorgen in het klooster van deze orde aan de Warmoesstraat te Amsterdam door een vallende klok getroffen. Zij was op slag dood. De zus ter begon om half zeven het klokje te luiden, dat op de binnenplaats van het klooster op 9 m. hoogte onder een af dakje hing. Een pen, welke het klokje met een beugel verbindt, brak af, waar na de klok viel en de zuster op het hoofd trof. Sa’t ik de oare kears al sei, wiene wy net bot Under de yndruk fan de situ- aesje fan it ünderrjucht yn dat diel fan Dütsklan, hwer’t wy west hawwe, mar der wie ien ütsündering op. En it wie wol eigennerdich, dat de autori teiten üs net oanwiisd hiene. Hwant de hear Van der Mark hie har ren der spesiael om frege. Mar troch it füle oanstean fan him, slagge it doch jit om büten üs programma om dat to sjen. Dat wie yn Westerstede, in plak dat fierder net botte bikend is. Wy hie ne der al in Lünbouwinterskoalle bi- sjoen, dy’t der troch syn bou ütkipe, mar fierder tige krap yn syn learmid- dels siet. En fuort derby, efkee büten it plak, wiene de lju oan it dongstruijen. Doe’t wy derby kamen, seagen wy in fiks jongkeardel, dy’t de lieding hie tus- ken in ploechje aldere, soms al bijiere minsken, allegearre yn oerstrüpers, dy’t bar om bar op in lüker moasten en in stik dongstruijen diene. Meastal wie it gau ho! hwant dan kaem der to min op of to folie en dat joech in drok pe- tear oer en wer. It blykte, dat in groep- ke lanbouleararen hjir praktyklessen hiene. Dat wiene dan de leararen, dy’t oan de ünderskate skoallen de lessen joegen yn lünbouwurktugen. Hja krigen hjir de gelegenheit om it earst seis mar ris goed praktysk to learen, wylst de lieder allerhanne technyske dingen op it fjild ütlei. Soks ha wy hjir noch net en dochs soe it in skoan ding wêze as üs lju ek sa ris troch de moster fitere waer- den en wisten mei hokfoar tükelteam- men de praktyk to krijen hat. Dit wie: ien-nul foar de Dütske kollega’s. Mar doe’t wy mei de lieder meigyngen nei de saneamde Deula-Schule, in ófkoar- ting fan Deutsche Landmaschinen- Schule, ha wy jitteris opsjoen. Hwant hjir wie hwat goeds en hwat nijs to sjen. Nei d,e oarloch hiene hja in hiel kompleks gebouwen oemaem fan de Kriegsmdrine, dy’t der yn Westerstede in oplieding hawn hie foar de marine- offisieren. Der wie in fikse skoalle en fierder loadsen en kelderromten der wie ne in kantine en sliepplakken, in greate koken en al sa mear. En dêrre wie nou sa’n Deula-Schule yn hüsfêste. Alhiel partikulier, sünder ien sint sub- sydzje. Yn in greate loads seagen wy in stik of tsièn lükers, yn in oar mean- masines, ploegen, eiden, kunstdong- struijers, swyl- en skodmasines, tersk- masines, ja to folie om op to neamen, it wie allegearre ark en jitteris ark. Dat waerd harren foar nul sinten ta- Hwat hat Qabe Skroar Sneeks Stadhuis, een der oudste gebou wen van de stad, vermoedelijk stam mend uit 1682. Een bezienswaardigheid, is hier de fraaie raadzaal met de prach tige, in 1925 gerestaureerde schilderin gen en het goudleren behang. In de vestibule houdt een eenvoudig houten bord de gedachtenis levendig aan de verlening van het stadsburgerrecht op 26-8-1696 aan Henriëtte Catharina, Prinses van Oranje, weduwe van Johan George, Prins van Anhalt. Ratten ruïneren dam. De dam tussen Noorderke en Zoetsloot te Harlingen blijkt ernstig te zijn ondergraven door honderden ratten. In de bij Noorderke aangebrachte steunberen ziet men bij laag water gaten van meer dan een meter. Men vreest, dat de gehele sluis- uitmonding daar reeds grondig is on- dermijnd. Cadeau de lucht in. Zaterdag is te Al melo f 180 aan balonnetjes de lucht in gegaan. Het personeel van de firma Smits en Co. had dit bedrag bijeenge bracht als huwelijksgeschenk voor de bruiloft van een lid van de familie der directie. Zij wilden het cadeau op origi nele wijze aanbieden en hadden het daarom in briefjes van twintig aan ba lonnetjes gebonden, die in ’t café, waar de bruiloft werd gevierd, zouden wor den losgelaten. Door nog onopgehelder de oorzaak is het touw, waaraan de balonnen waren bevestigd, gebroken en het geschenk koos het luchtruim. liggende gebied en allengs werd Sneek een handelscentrum, dat Leeuwarden in belangrijkheid naar de kroon stak. Het zegt wel iets, dat in de negentiende eeuw niet minder dan 16 molens van allerlei slag hun bijdrage aan de bloei van de stad als handelscentrum lever den. Men kan gevoegelijk stellen, dat in de loop der jaren Sneek een taak heeft gekregen als verzorgingscentrum voor een wijde omgeving, die zelfs loopt tot Staveren en Lemmer. Het feit, dat hier plaatsen liggen, die langzaam maar ze ker aan betekenis winnen, doet de ze kerheid post vatten, dat de positie van de Waterpoortstad als verzorgster van dit gebied nog in betekenis zal toene men. Tegelijk groeit de betekenis van de industrie. En hier nu beginnen zich moeilijkheden voor te doen, moeilijkhe den, waartegen de stadsbestuurders hardnekkig vechten. Het grote pro bleem is ook hier de woningnood. Waar geen woningen beschikbaar zijn, ves tigen zich geen ambachtslieden. En deze heeft Sneek als zo menige plaats bitter nodig. Het is zelfs zo, dat er draaiban ken in fabrieken werkeloos staan, om dat geschoold personeel ontbreekt. En die krijgt men volgens burgemeester Rasterhoff ook niet, wanneer geen wo ningen ter beschikking kunnen worden gesteld. De provinciale overheid heeft hier mede een taak. Nooit genoeg kan erop wor den gewezen, dat het een levenskwestie is voor de talrijke grote plaatsen, dat er woningen komen en dat goede vak lieden aangetrokken kunnen worden. Dit zijn de problemen van de eerste orde, aan de oplossing waarvan Sneek voortdurend werkt. Dat verhindert de bevolking- echter niet het mag haar hierin zelfs niet hinderen feest te vieren. Velen zullen ook in de komende herdenkingsdagen ongetwijfeld hun weg naar de stad vinden, naar de Water- Snelle groei. Dank zij het feit, dat enkele monniken orden kloosters in de nabijheid van het stadje stichtten (Hospitaal-klooster, Kruizebroeder-klooster, Thabor en Groendijk) en dat voorname geslachten er hun woonstede kozen (de Bockema’s Harinxma’s, Dekema’s, Gruytersma’s en Liauckema’s) kon het stadje zich snel tot een plaats van betekenis ont wikkelen. Vooral de bekende Rienck Bockema eens baljuw van Wymbritse radeel, Gaasterland en Doniawerstal, heeft veel gedaan voor de ontwikkeling van de Waterpoortstad. De gedachten aan hem worden, eo willen de annalen, levendig gehouden door de drie kronen in het Sneker stadswapen, welke herinneren aan het feit, dat Rienck Bockama driemaal tot ridder werd ge slagen, nl. door de Engelse koning Edu ard Hl, door hertog Willem van Gelre en door graaf Albrecht van Beieren, die hem tevens tot baljuw aanstelde. Buc- kama wordt ook genoemd als stichter van het klooster Thabor onder Sneek, waar hij zijn laatste levensjaren sleet. Honderdduizenden langs de route. „Bloem en Proza” het negende bloe mencorso van Aalsmeer heeft za terdagmiddag meer dan 100.000 mensen in verrukking gebracht, enkele tiendui zenden in het Olympisch Stadion te Amsterdam, de andere duizenden, langs de route van het corso, eerst van Aalsmeer naar het stadion en daarna door de straten van de hoofdstad. no. 1000 in Ambonezenkamp. Zondagmorgen is in het ziekenhuis van het Ambonezenwoonoord Lunetten te Vught de duizendste baby geboren sinds de oprichting van ’t kamp. De 32-jari- ge mevrouw Hiariej-Wattimena schonk t

Kranten in de gemeente Sudwest-Fryslan (Bolswards Nieuwsblad, Sneeker Nieuwsblad en Friso)

Bolswards Nieuwsblad nl | 1956 | | pagina 1