QabeSk
OVER DE GRIETMANNEN VAN
BAARDERADEEL
HET BOLSWARDER SMIDSGILDE IN DE
ZESTIENDE EEUW
roar
üs hjoed p p
to sizzen
DINSDAG 12 FEBRUARI 1957
53e JAARGANG
No. 12
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Fan de Martinytoer
Fryske Lodders üt
Baerderadiel
Dorpen fungeerden bij toerbeurt als
residentie
Zilveren filmpjes
„Rock en roll”
w
Bolswards Nieuwsblad
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
Hwat hat
ENIGE AUTHENTIEKE GEGEVENS UIT HET GEMEENTE ARCHIEF ALDAAR
(Slot)
PIET
A. Hallema.
Breda, januari 1957.
MM
V
Tj. de J.
Advertentieprijs: 13 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
Abonnementsprijs f 1.75 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 87926
IT WÜRD IS NOU OAN REGEARING
EN KEAMERS
Weidum aan bod.
Hij is de man geweest, die de rechts
zittingen van Jorwerd heeft overge
bracht naar Weidum, dat gunstiger ver
keersverbindingen’ had (Groenedij, trek-
Weg en het Hooghout naar Wijtgaard).
Ds. J. v. d. Heide te Hindeloopen heeft
bedankt voor een beroep der Ned. Herv.
Gem. te Burgwerd.
5% lening groot f 90.000 ten laste der
gemeente Wonseradeel.
De Zuiderzeewerken zijn zover gevor
derd, dat van de aan te leggen kel-
leemdijk alleen nog de geul de Vlieter
over een afstand van 2700 m. open is
De ren te. te vergoeden voor belegde gel
den bij de Coöp. Boerenleenbank Cu-
baard voortaan 3.6% voor op genomen
geld 4.5%.
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres;
Marktstraat 13
Telefoon 451 Na 18.30 uur 305 of 335
(K 5157)
3. „Dat een werwerkmaeker (uurwerk-
of klokmakers) proef sal sijn een wer-
wesk te maaken na de kunst op te stel
len en de gang er in te bringen".
alle
de
Toe je kunt wel beter tieren
Praat toch niet over fatsoen
’t Gaat er om de wilde dieren
In natuurstaat na te doen
Ja je mot je er op kleden
Schutspatroon is Micky Maus
Mooi, dees dracht stemt elk tevreden
Een groene en een rooie kous
Koplopers kan ook bekoren
Heel de maatschappij is rot
Rock en roll gaat nooit verloren!
Priestley is de eendags god
Ja wat zal je er van zegge
Och vast zakt die wilde gloed
Alle stormen gaan zich leggen
Elke bui raakt uitgewoed
Och je weet het van te voren
Het onrijpe houdt geen geur
Rock en roll gaat straks verloren
Priestley? hij wordt weer chauffeur.
Dy’t it wiidst gappet
rekket wolris foarby
Nei it massale kongres fan de beide
greate boereorganisaesjes de algemiene
en de kristelike, forline wike yn Utert
hélden, kom ik krekt thus fan it Kon
gres fan de K.V.P. oer de agraryske si-
tuaesje. Der wiene hiel hwat oerienkom-
sten op beide dagen en dêmeist ek for-
skillen.
Alderearst wie it Kongres fan forline
wike in massael barren yn de stêd mei
de Dom. Mear as seistüzen boeren ek-
stra op in Freed ,dat kin men seis yn
sa’n stêd skoan fornimme. Dêrmei hat
de publike opiny ek folie mear fornomd
hwat der geande wie. En dat wie winst.
Diz kear wiene mear de kaderleden fan
de agraryske organisaesjes oproppen.
It wiene fiifhfmderd man, mear kaerten
wiene net ütrikt. As demonstraesje koe
it lang dat effect net opbringe, hwant
sa’n tal rekket yn in greate stêd wei.
In twadde, jit bilangriker forskil wie it
4. „een slotmaekers prof sal sijn self te
maaken een nagt-en daghslot met een
kruis ende sluetel (sleutel) met een
gladde plaat, dat „es van buitten en
van binnen kan open gedaan worden als
yooren”.
Onder het rechtsgebied van Baardera-
deel, genoemd naar het kleine Baard,
dat ongeveer in het centrum van de i
griter^ij lag, behoorden een 16-tal dor-
pen. De rangorde (genomen naar be
langrijkheid) was vroeger wel enigs-
zins anders dan tegenwoordig. De rang-
indeling werd vroeger nl. niet alleen be- i
paald naar de grootte, maar ook naar
het aantal stemhebbende plaatsen, dat
bij de invoering van de floreenrente da
doorslag gaf.
De eerste grietmannen.
Hoewel de titel Grietman reeds in de
11e eeuw bestond, horen we pas van de
eerste dergelijke functionaris van Baar-
deradeel in 1417, wanneer als zodanig
Abbe van Jorwerd wordt genoemd. Hij
en zijn opvolgers waren in de regel in
de komende partijschappen de partij
van de Schieringers toegedaan.
Van de 34 grietmannen uit Baardera-
deel hebben echter slechts weinigen
naam gemaakt. Maar er waren ook in
vloedrijke figuren, zoals Jonker Ernst
Mockema van Harinxma thoe Slooten,
die in juli 1669 benoemd zijn functie pas
in 1701 overdroeg en wel aan zijn zoon
Piter Edzard. De jongeman wilde eerst
echter de graad van meester in de rech
ten halen en toen hij deze bezat, bleef
hij in Holland wonen.
Zijn vader bleef toen als substituut-
grietman aan het roer en wel tot 1722,
dus niet minder dan 53 jaar lang.
2e week februari 1932
1. „Voor een volkomen ijser smits proef
om self te maaken met een kneg(t),
wie hij wil, een nuwe voorhammer, 6
7 pond swaar, kant en regt na het mo
del, en een hoijleppe (schop, hier mis
schien opsteker) geheel uit te slaan,
soo een goet meester gewoon is sijn
werk te maaken”.
Uitvoering van de zangvereniging „len-
dracht” te Wolsum in de Ned. Herv.
kerk, aldaar (dir. de heer J. Faber te
Bolsward)Het geheel onder leiding
van ds. J. Hengst.
als balling ,t land verlaten en stierf als
zodanig in Saint-Omer in Noord-Frank-
rijk.
De laatste grietman onder het oude re
giem, Hans Willem van Aylva, zoon
van de genoemde „gouden baron” was
prinsgezind en moest op zijn beurt in
1795 bij het uitroepen van de republiek
de benen nemen. In 1813 keerde hij met
de zoon van Prins Willem V weer in
het vaderland terug. Hij werd benoemd
tot opperhofmaarschalk, bleef in Den
Haag wonen en stierf aldaar op 76-jari-
ge leeftijd.
De Buma’s.
De eerste grietman van Baarderadeel
na de Fransen was in 1816 mr. Ber-
nardus Buma, oud president-burgemees-
ter van Leeuwarden, in 1834 opgevolgd
door zijn zoon mr. Wybo Bernardus Bu
ma, die woonde op Bornia-state te Wei
dum.
Na de grondwetsherziening van 1840
werd hij gekozen tot lid van de 2e ka
mer. Hij overleed te Weidum de 8e april
1848. De Buma’s werden opgevolgd door
Jhr. Egidius Daniël van Beijma, die als
bejaarde vrijgezel stierf op Dekema te
Weidum.
Hij was een zonderling, die in menige
anecdote voortleeft.
Bij de nieuwe gemeentewet van 1851
wer dde naam Grietman afgeschaft en
vervangen door die van Burgemeester.
feit, dat it earste fan de boereorgani
saesjes organisearre waerd, wylst it
léste in partijKongres wie. Dêrmei kin
ek forklearre wurde de oare sfear, dy’t
op de beide dagen wie.
It boerekongres wie in gearkomste fan
de boerestan, it kongres fan sneon wie
in gearkomste fan de partij. Ik haw al
earder sein, dat men dizze ünderskate
opset skoan bigripe kin. De algemien en
kristlike organisaesjes hawwe leden
tinder in stik as fiif politieke partijen,
it soe foar har net mooglik wêze om it
oars to dwaen as hja dien hawwe.
It makket har oan de iene kant ek
frijer yn sizzen en dwaen, hja koene
mar helder op sprekke, hwant direkte
politieke konsekwinsjes sieten hjir net
oan fêst. Wol jndirekt fanseis! Gjin po
litieke partij kin dér omhinne kennis to
nimmen fan hwat der ünder de agra
riërs libbet en wy twivelje der net oan,
of it boerekongres hat tige fortuten
dien ek op polityk terrein.
Mar nou sneon siet de libbene by de
deade. It wie in kongres ünder lieding
fan de partijfoarsitter, in Minister en in
Steatssekretaris sieten mei oan de bi-
stjürstafel en de fraktyfoarsittter, prof.
Romme, koe it allegear hearre, ja hij
waerd mei sukses ek seis yn it debat
bitrutsen. Ek dat hie greate foardielen.
Hwant de konklüzjes, dy’t hjir fêststeld
binne, binne partij-ütspraken dy’t op it
momint fierder rikke as de konklüzjes
fan de boerestanorganisaesjes. De wê-
zentlike ynhald fan beide gearkomsten
wie wer itselde. It wie in driuwend birop
op keamers en regearing om de agrari
ërs net yn de steek to litten, nou’t hja
troch de situaesje fan de wraldmerk op
de garansjeprizen oanwiisd binne. De
beide léste jierren ha sjen litten, dat de
agrariërs de groun ünder de fuotten
weislnkt en dat it Nederlanske folk
goed witte moat, dat it sa net langer
kin. De fraech is winliken: heart de
agrariër ta it folk, of moat er mar sjen
op eigen houtsje in wei to finen?
De léste fyftsjin jier is him fan alle
was hij houder van de stadsstier!
Dat hij zich overigens nog wel van zijn
waardigheid bewust was bleek bij het
bezoek van prins Willem IV, die op 14
mei van dat jaar met groot gevolg,
(o.a. zijn bruid, Prinses Anne van En
geland) in 4 prachtig versierde stads-
jachten van Harlingen naar Leeuwar
den varende Franeker passeerde en het
welkom werd geroepen door stadsbe
stuur, de professoren van de hoge
school.
Brugwachter Jonker Fondens meldde
zich ook op de receptie. De oppercere-
moniemeester was met het geval glad
verlegen, maar de Prins liet hem toe,
op grond van zijn hoge afstamming. De
Jonker viel echter geheel uit de toon
door de prins en prinses al te familiair
aan te spreken met .Willem’ en ,Anna’.
per fokmateriael, minder spuitsje, de
féarts thüslitte, gjin foer mear keapje
of minder fé hélde ensfh.
Sjocht de regearing dér heil yn Of
moat de flecht fan de arbeiders jit grea
ter wurdë Yn in pear jier binne der
tritich persint fan de boerearbeiders
nei de yndustry gien. Moat dat sa troch-
gean? En wol men dan de boer èn de
frou èn de bern mar wer brüke lyk as
yn de tritiger jierren?
It giet nou dy kant al üt. Moat it dêr-
hinne? Elk jier krije wy nije sosiale
Wetten foar de wurknimmers. It is har
ren wol gund, mar kin men dan mar ün-
biperke de arbeidswike fan de boer en
de fierst to greate omfang fan berne-
wurk op de pleatsen gewurde litte, né
dy kant fierder üttwinge?
Of sjocht men heil yn de forgreating
fan de skulden fan de boerestén? len
fan de sprekkers wie sneon de direk-
teur fan de boerelienbank to Eindho
ven. Mr. van Campen. Dy joech de si-
fers fan it skrikbarend tanimmen fan
kredytoanfragen troch de boeren.
Kin dat in oplossing jaen? As men net
ré is om de kostpriis to biteljen, kin
men dan sizze>, hwat yn it bilang fan
üs lan dien wurde moat troch de boeren
en tünders? Wy prate mei sin net oer
it seedlik rjucht dat de agrariërs ek
hawwe op in diel fan de taname fan it
maetskiplik kapitael, op winst dus, al-
linnnich oer it weromjaen fan de waer-
den, dy’t de agrariërs produsearje. Kin
it lan dat minimum net bitelje dan moat
de hiele list fan prizen en leanen fan so
siale wetten en forsekerings op nij bi-
sjoen wurde hwant dan libje wy op in to
heech peil. Mar as men dit hege maet-
skiplike peil foar de oaren hélde wol,
dan sil men de lege easken fan it lan-
bouskip folslein ynwilligje moatte.
Soe it oars ütfalle, dan wurdt der gjin
rjucht dien. De Lanbou wachtet mei
spanning op it antwurd fan regearing
en folk.
5. „een roermakers (geweermakers)
proef sal sijn een roer self te maaken
dat kurant (vlot) en wel schiet”.
6 ,)een mesmakers proef sal sijn om
ijser en staal kunstig (aan) in elkaar
te wellen”.
De 7217 hectare grote en daarmee belangrijke plattelandsgemeente
Baarderadeel gold vroeger als de 4e> gritenij in het oude Westergo.
Menaldumadeel, Franekerdeel, Barradeel, Baarderadeel en Hen-
naarderadeel vormden in de middeleeuwen op het gebied van de
rechtspleging en het onderhoud van zeedijken en waterkeringen een
machtseenheid, daar het belang van de ene gemeente nauw in ver
band stond met dat der aangrenzende. De bedoelde overeenkomst
dateert reeds uit de 12e eeuw.
2. Voor ene proef Van een koperslager:
„self te maken een rood cooper Bakd-
Aker (emmer), self van een vlakke
boom (bodem) sender barsten of sol
dering, rond en sijn draad boven vlak
egaal diep; nogh een rood cooper tee-
ketel, de corpus self van een room
geslaagen uit én stuk, sönder barsten
of soldeering, tgat booven rond eegaal,
diep eegaal over sijn hals verder als
vooren”.
Hier het allernieuwste snufje
Van Amerikaanse geest
Taaie heertjes, stijve nufjes
Span je spieren, het is feest
Kom breek met conventie-banden
Toon je toch ’es extra vlot
Sla met armen, voeten, handen
Sla dc hele boel kapot
Toe dan laat je stem ,es horen
Luider! Zing nog luider! Krijs
Rock en roll gaat nooit verloren
Priestley heeft de eerste prijs.
Ziedaar de bewijzen van vakbekwaam
heid., welke de te examineren candi-
daat-meesters van het gilde, eerst bijna
vier eeuwen gelden en daarna voor ruim
twee eeuwen te Bolsward moesten over
leggen om zich als patroon te kunnen
vestigen en volwaardig lid van ’t smids-
gilde te worden. Dit telde toen blijk
baar zes afdelingen; de eigenlijke grof-
smeden, de koperslagers, de uurwerk-
of klokkenmakers, de sloten- en sleu-
telmakers, de geweermakers en mesma
kers. De zwaardvegers waren toen al
van het toneel verdwenen in verband
met de vervanging; van steek-, snij- en
stootwapens door het ouderwetse type
geweren.
Zo levert deze merkwaardige gildekeur
der Bolswarder smeden gedurende de
16de-18de eeuw mede een bijdrage tot
de cultuur- en de stadsgeschiedenis.
De feestavond van de Ijsclub Bolsward
had een tragische afloop. Onmiddellijk
na zijn toespraak werd de voorzitter
van de Friese Ijsbond, de heer dr. F. H.
van Setten uit Leeuwarden onwel. Hij
overleed ter plaatse. De feestavond
werd toen verder afgelast.
Kerkherstel. Grote Samenkomst in de
Broerekerk te Bolsward. Spreker ds. G.
D. A. Oskamp van Harlingen. Leider
ds. J. v. Kuiken, Exmorra.
Het geslacht Fondens.
Tragisch is het lot geweest van het ge
slacht Fondens. Grietman Doeke Fon
dens, in het begin van de 16e eeuw als
zodanig woonachtig op Hesens bij Jor
werd beroemde zich er op dat een van
zijn voorouders de le kruistocht had
meegemaakt en in Jeruzalem tot ridder
was geslagen.
Van Grietman Doeke is bekend, dat hij
nimmer bier of wijn dronk, maar zich
steeds „süpe” (karnemelk) liet presen
teren. Niemand heeft deze jonker ooit
boven zijn bier gezien, voorwaar een
zeldzaamheid in die dagen.
Zijn kleinzoon vluchtte voor de omwen
teling in 1580 uit Friesland en hoewel
hij later terugkeerde was het met de
oude glorie van het roemrijke geslacht
gedaan. In 1734 kon men in het kleine
brugwachtershuisje bij de noorder
stadsgracht te Franeker de laatste jon
ker Fondens vinden nl. als pachter van
de brug bij de Dongjumerpoort. Tevens
Vrijdag werd in de veemarkthallen te Den Bosch de centrale premiekeuring
van hengsten gehouden. Deze keuringen worden georganiseerd door de
Koninklijke Vereniging „Het Nederlandse Trekpaard”.
Een overzicht tijdens de keuringen van dekhengsten uit de middenklasse.
8e. Werken op zon- en Christelijke
feestdagen, vasteldagen (carnavalstijd)
was ten strengste verboden op 24 st
boete.
9e. Alle oneerlijke concurrentie tussen
gildebroeders was eveneens verboden op
straffe van boeten van 10 tot 40 st., als
van burgers werk werd aangenomen,
die bij een ander gildelid nog schuld
hadden.
10e. Vreemde knechten moesten ieden
jaar twee stuivers bijdragen, de eerste
keer 7 st., een als „introïtum” (intree
geld) 6 st.
lie. Verbod om een knecht ontijdig te
ontslaan of verlof te geven, tegen zijn
dank (wil) sal gecorrigeert worden tot
kennen (berechting) door Olderman en
de Gildemeesters”.
12e. Zelfde verbod gold ook voor de
werknemer en om dienst te nemen bij
een patroon, die ene knecht of leerling
ongemotiveerd had ontslagen.
13e. „Dat gene Gildebroeder van den
vremden (vreemde, van buiten de stad
zijnde) Coopman sal mogen copen ijser
ofte coolen voor ende, aleer het geldt bij
een geroepen ende gaar (volledig bij el
kaar) geleijt is, bij poene van vier ca-
rplus gis. tot profit van het gildt. Ende
soe wanneer onder het Gilde (wanneer
den Gildebroeders daar af te weëte (be
kendmaking) gedaen is) geraect te ver-
copen, sal voir den betalinge van dien
het Gildt geholden (verplicht zijn”.
14e. Wanbetaling werd beboet de eer
ste keer met 3% st., tweede keer 7 st.,
3e keer 14 st. Voor de 4de keer volgde
vervallen verklaring van het ambacht.
15e. Buiten de leden van het gildt moch
ten in de stad geen neringdoenden in
deze producten handelen.
16e. Vreemdelingen met deze waren,
van buiten komende, behalve op de jaar
markten, werden beboet met eéii goud-
gl. (28st.).
17e. Geen spijkers, dan die te Bolsward
gemaakt, mochten ten verkoop worden l
gehouden, „uytgenomenduijckers, halve
Tingels en diergelicke nagels, gruijs,
Taetsen, nae older gewoonte),,,
ouderwetse benamingen voor uit
hand vervaardigde spijkersoorten.
18ei De burgers, die vanouds een ijzer
winkel hadden, mochten die ook na 1587
drijven ,mits betalende aan het gilde
drie Carl. gl. en alle jaren 7st.
19e. „Dat die cramers, holdende te coo-
pe Seijnen (zeisen) ende Stichten
(Graansnijders), dezelve wel te aope
zullen mogen holden, mits betalende
dartigh strs eens en voorder een halve
schelling (15 cents) alle jaren tot pro
fijt van het Gildt.
Actum te Bolsward, 8 maart 1587.”
In 1629 werden de koperslagers en geel-
werkers mede in het Bolswarder gilde
opgenomen.
In 1749 werd bij vernieuwing van het
gildereglement de proef opnieuw be
paald en wel aldus:
De Van Aylva’s.
Na de boven reeds genoemde Jhr. van
Harinxma, hebben de Van Aylpa’s 66
jaar de gritenij Baarderadeel bestuurd.
De eerste grietman van die naam was
baron Hans Willem van Aylva, zoon van
Tjaerd van Aylva, grietman van Won
seradeel.
Hij woonde op Hettinga-state te Wieu-
wert, die hij kocht van de erven van
graaf Maurits van Nassau, die deze
state, eens bewoond door de bekende
Anna Maria van Schuurman en de La-
badisten, had overgenomen. Hij was een
zwak en ziekelijk persoon. Toch werd
hij nog lid van de gedeputeerde staten
en Fries historieschrijver. Hij stierf op
38-jarige leeftijd te Leeuwarden en werd
in het kerkje van Hichtum begraven.
Hij werd opgevolgd door zijn eveneens
ziekelijke neef Tjaerd, die Baarderadeel
10 jaar bestuurde. Toen kwam, de hof
jonker, „de gouden Aylva”, die maar 4
jaar in functie bleef. Hij kreeg direct
al ruzie met de Baarderadeelsters over
zijn tractement. Het liep zo hevig, dat
Prins Willem IV zelf als bemiddelaar
moest optreden.
Zijn neef en opvolger baron Ernst Frans
van Aylva woonde op Dekema-state te
Jorwerd. Hij werd patriot, moest in 1787
Zoals men weet is ook Weidum geen
residentie gebleven. Mantgum (aan het
spoor!) snoepte dit voorrecht Weidum
in later jaren af.
MARTINUS LAURMAN
Sünt 1583 wiene de Lautmans
dümny yn Fryslan, wol trije ieuwen
lang wiene fan heit op soan harder
en lea-raer (njoggen kear). Marti-
nus Theodorus- Laurman waerd ber-
ne yn de pastorije to Easterlittens
on 21 july 1788. Yn 1805 kaem de
jong" Martinus op de Akademy to
Frentsjer. Hy kaem hjir yn ’e kun
de mei de Fryske taelstudzje. Yn
1811 forliet er de hegeskoalle mei
pürbêste getüchskriften. Nei syn
houlik mei Eeuwkje de Boer wurdt
hy dümny to Lellens, letter yn
Westerbroek. Op 12 maert 1828
kriget er in birop nei syn berteplak
Easterlittens, dêr’t er syn „ivich ün-
forj ittelijke heit” opfolge. Hy stie
dêr oan syn tiid ta. Hv leit dêr ek
biïerdige. Op syn grêfsté stiet bei-
tele: „Hy wie in baernende en
Ijochtsjende kears”. Ds. Laurman
hie ien fan de knapste dümnys fan
Fryslan west. De klassieke talen
Hebrieusk, Syrysk, Arabysk, Egyp-
tysk, koed er üt ’e pen. Mar ek fan
it Frysk makke er stüdzje.
Jorwerd hoofddorp.
Als hoofddorp werd Jorwerd nummer
één. Dit oude dorp werd reeds in de 9e
eeuw bekend en werd waarschijnlijk ge
noemd naar St. Joris, die zoals de be
kende legende luidt de draad versloeg.
Jorwerd was tevens het hoofddorp van
het dekenaat van die naam, zodat de
andere vijftien dorpen bij ouds onder de
kerkelijke leiding van dit wereldlijk en
geestelijk centrum stonden.
Op Jorwerd, waar dus vroeger het
rechts- en gritenijhuis stond, volgden in
rangorde naar belangrijkheid: Weidum,
Oosterwierum, Mantgum, Schillaerd,
Wieuwerd, Bozum, Britswerd, Ooster-
littens, Winsum, Baard, Huins, Hylaard,
Leons, Jellum en Beers.
Zoals U ziet is de belangrijkheid van de
genoemde dorpen in de loop der eeuwen
hog al gewijzigd.
kanten sein, dat er yn en foar "it hiele
folk ünmisber wie en dat er krekt dêr-
om ek soargje moast, dat it libbenspeil
sa leech mooglik bleau. Nou’t it kos-
tenpeil fan de oaren him forhege hat en
har wolfeart tanommen is ,liket it derop
dat men wer bigjint to twiveljen oan
de rjuchten fan it agrarysk folksdiel.
Hwat wol men yn Nederlén?
„Hat der Mohr sein Pflicht getan und
kann er gehn” of is hy ien fan de kop
pel en sille de groepen meimekoar diele
yn rjuchten en plichten, foardielen en
skea.
De „geleide ekonomy” is bigoun mei de
greate foardielen fan in leech prizenpeil
fan de agraryske produkten as groun-
slach to nimmen foar it nationael pro
gramma fan nij libben en wurkjen. It
is mirakels bést slagge en it hiele folk
profitearret derf an. Mar nou’t de oare
Jannen, dy’t yn eigen lan in folie heger
priis bitelje foar boereprodukten, har
oerskotten foar dumpingprizen op de
wraldmerk bringe, nou komt de Neder
lanske boer mei lege binnenlanske pri
zen raer yn de knoei.
Dêr is mar ien wei, dy’t rjucht en ear-
lik is. De „geleide ekonomy” moat foar
alle groepen de prizen en leanen op de-
selde basis regelje. Elke produsint kin
allinnich trochgean mei syn wurk as
syn produksjekosten weromkomme. In
groep fan produsinten stiet foar deselde
needsaek. Hwant komme dy kosten net
werom, dan sil óf it produksjeapparaet
dit bilije moatte, óf de arbeidsforgoe-
ding. Beide binne folksforswakking en
meitsje it lan net sterker mar swakker.
It iene yn haedsaek ekonomysk, it
twadde yn haedsaek sosiael. Der wurd
neat mei woun allinnich troch forlern.
It tokoart moat hjir of dêr weikomme.
Men kin it sykje yn de pleats, minder
ünderhéld, langer omheukerje mei ge
bouwen, dy’t skjin tonein binne. Of yn
it lan: net houkje heakkelje, greppel je,
minder goed biwurkje, minder dongje,
minder jarje, minder kunstmest brüke
en sa mear. Of yn de bisten. Goedkea-
