I
75 jaar
K.N.M. (KoninkL Nederl. Maatschappij van
Kaas- en Roomboterfabrieken N.V.) bestaat
Burgemeester was initiatiefnemer
It boerelibben
A.N.W.B.
Provinciale V.V.V.
Fan de Martinytoer
van
üs hjoed p p
to sizzen
Gouden filmpjes
Aan de burgerij
Bolsward
Hwat hat Qabe Skroar
boekte ledenwinst
Tj. de J.
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
I
53e JAARGANG
DINSDAG 2 JULI 1957
No. 50
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo
H.
J. S.
K.N.M.
Gevonden een dames remontoir.
vrienden uit het ge-
-x-x-x-
sjocht:
tüzen- passegiers: „goede reis en bihal-
den thus.
Advertentieprijs: 13 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
LEVE BOLSWARD
God zegene U allen
Bolsward, 1 juli 1957.
Mr. J. A. Geukers,
Burgemeester
zijn boeren die no,
deelte gewonnen I..
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres;
Marktstraat 13
Telefoon 451 - Na 18.30 uur 305 of 335
(K 5157)
De üngetiid is hast wer dien,
It wachtsjen is op ’t nijgers, grien,
’t Boerke, dat sjocht üt nei wetter,
Hwnt in kou, dat is in greate fretter.
Oars woll’ se faeks gjin molke jaen,
Mei in lege mage is ’t net to dwaen.
Sa’n bist is wol fan goede wille,
Mar dan moat er earst syn hünger
stille,
En produsearje sunder lean,
Dat jowt foar nimmen in bistean.
De boer dy kin it ek net helpe
Salang de reinbuijen noch net stjelpe.
Is it ienkear sa fier,
Hy is biret en tige yn ’t spier.
Dan komt er mei de kunstdongsek
En 't gers dat wurdt sa geil as spek.
It koubist is dan gau op dré,
Hwant farsk gers is foar it biet in pré.
Sa is 't bistean nou fan in boer.
De natuer dat is syn greate broer.
Moat hy de stipe dêr fan misse,
Dan rekket er yn ’t Ongewisse.
Hwant sünder seine fan omheech,
Is gau de boer syn ponkje leech.
Abonnementsprijs f 1.90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
allen
gen
Bolswards Nieuwsblad
Hoe echter alle boeren te bereiken en
te instrueren? Het voorstel wat geop
perd werd, om de melk fabriekmatig te
gaan verwerken, werd van de hand ge
wezen. En nog steeds modderde men
voort. Het geeft wel blijk van moed en
een vooruitziende blik, dat, ondanks de
negatieve adviezen die overal rondge
strooid werden, toch enkele particulie
ren het initiatief namen een zuivelfa
briek op te richten.
De moeilijkheden waren vele. Slechts
enkele boeren waren zo vooruitstrevend,
dat zij hun melk aan deze fabrieken
wilden verkopen. Het gevolg was, dat
men een ontzaggelijk uitgebreid melk-
gebied kreeg, zodat ’t vervoersprobleem
veel van de organisatorische talenten
der initiatiefnemers vergde.
Personeel was er voldoende, maar uiter
aard volkomen ongeschoold, zodat de
directeuren ongetwijfeld de eerste tijd
alle mogelijke moeite hebben moeten
doen om toch nog met een behoorlijk
resultaat uit de bus te komen.
Ook de eerste Friese fabriek in 1879
door de heer M. Bokma de Boer voor
eigen rekening te Veenwouden gesticht,
ging een harde tijd tegemoet. Ondanks
niet op de eerste rang zitten en dat
hebben Tj. Kramer en zijn buurman hun
leven lang gedaan in het café, waar de
inspanningen van het melkgeld halen
werden gecompenseerd. Hun plaatsen
zijn daar stómplaatsen en wee degene,
die er plaats durft te nemen. Zelfs nu
nog.
Ja, zelfs nu nog. Want Tjerk Kramer,
die veel voor de juiste samenwerking
tussen boer en fabrikant heeft gedaan
en jaren bestuurslid van de Friese Zui-
velvereniging en de Ned. Ver. voor Melk-
contröle is geweest, is op het ogenblik
boer af. De jongere generatie zet echter
het werk voort en nog steeds gaat de
melk naar de K. N. M., behalve de liter
tjes, die Kramer elke dag op meikerstijd
nog gaat halen. Hij woont nu vlak naast
de boerderij.
Het bestuur van de Friese Vereniging
voor Vreemdelingenverkeer zond ons
het verslag van de werkzaamheden der
vereniging over het jaar 1956 waaraan
waren toegevoegd de exploitatiereke
ning en de balans over dat jaar, alsmede
225 stemmen.
415 stemmen.
478 stemmen.
294 stemmen.
205 stemmen.
200 stemmen.
Gekozen de heren Kramer en v. d. Meer.
1930 wordt de heer Hibma opgevolgd
door de heer M. Haagsma.
Tijdens zijn bewind gaat de K. N. M.
de zuivelwereld voor bij het nu nog zeer
actuele probleem der concentratie. De
fabriek te Wommels wordt gesloten en
de melk over de dichtsbij liggende fa
brieken verdeeld.
Als de heer Haagsma in ’38 bij een auto-
ongeluk om het leven komt, laat hij het
bedrijf achter in handen van de huidige
directeur, de heer J. Nauta. Kaaskenner
bij uitnemendheid, die zijn bedrijf door
de moeilijke oorlogsjaren heenhelpt en
na de oorlog vol energie een nieuwe ex
port opbouwt. Was dit de gang van za
ken in jaartallen uitgedrukt, ook deze
medalje heeft een keerzijde. Niet altijd
ging alles zo vlot en gemakkelijk als ’t
hier wordt neergeschreven. Om bij te
blijven moesten er steeds weer interne
veranderingen plaats vinden.
Werd er in 1822 begonnen met hand-
kracht, thans staan in de fabrieken de
modernste machines, waarborgen voor
een goed kwaliteitsprodukt. De produk-
tie op de bedrijven werd in de loop der
jaren steeds meer gespecialiseerd.
Zo werd de melkinrichting, die thans ge
heel wordt verbouwd, geconcentreerd in
de fabriek te IJsbrechtum, het meest
centraal liggende bedrijf.
In de loop der jaren zijn ettelijke onder
scheidingen aan personeelsleden uitge
reikt voor 40-jarige trouwe dienst.
Aan sociale voorzieningen is reeds vroeg
gedacht. Zo zien we op de balans van
1889 reeds een post van f 1000.opge
voerd voor een pensioenfonds, welk fonds
in 1917 reeds was uitgegroeid tot pl.m.
f 50.000.—.
Uit bovenstaande gegevens blijkt duide
lijk genoeg de zeer speciale rol, die de
K. N. M. heeft gespeeld bij het tot stand
komen van de fabriekmatige zuivelbe
reiding in Nederland en dat zij in de
loop der jaren door middel van haar di
verse directeuren, steeds een stempel
heeft gedrukt op de ontwikkeling en ver
volmaking daarvan.
Aan het 75-jarig jubileum van de KNM
is in de vakpers ruimschoots aandacht
besteed. Interessant vonden wij het in
terview, dat wij aantroffen in het Al
gemeen Zuivelblad van 11 juni 1957,
waarin een te Bolsward en omstreken
zeer bekende figuur in de schijnwerpers
komt.
Het was in 1881, vertelt het blad, dat de
vader van de in Friesland zeer bekende
Tj. Kramer in Wolsum een boerderij
betrok, waar hij als goede kaasmaker
en zijn vrouw als goede botermaakster
een reputatie zouden vestigen. In de
negentiger jaren begon echter in de om
geving de een na de ander het aloude
bedrijf te staken en de melk aan de fa
briek te leveren. Dat was in die tijd in
de ogen van de collega’s niet steeds een
bewijs van meegaan met de tijd, maar
en De Jong’s Nieuwsblad
de begroting voor het jaar 1957.
Het jaar 1956 is, in financieel opzicht,
voor de vereniging minder bevredigend
geweest dan het jaar 1955. Dit voorna
melijk doordat de, voor de noodzakelijke
propaganda gemaakte kosten, hoger zijn
uitgekomen dan oorspronkelijk was be
groot. De grotere kosten werden bestre
den uit ons reserve-kapitaal ad
f, 6.568,84, waardoor dit fonds vermin
derde met f 3.047,14.
Hierdoor zal in het jaar 1957 een klei
ner bedrag aan propaganda besteed
kunnen worden hetgeen zeer wel moge
lijk is, omdat in het jaar 1956 een hoe
veelheid propagandamateriaal is aange
schaft, groot genoeg om hiermede ook
in de behoefte voor het jaar 1956 ge
deeltelijk te voorzien.
Over de V.V.V. te Bolsward schrijft het
verslag:
In Bolsward had de slechte zomer meer
invloed dan elders; overnachtingen in
de hotels liepen in 1956 terug tot c.a.
400, hoewel over het bezoek van z.g.
één-dags-toeristen niet te klagen viel.
De V.V.V. vond gelegenheid een aan
trekkelijk vouwblad uit te geven, ter
wijl ook de beschrijving der stad en om
geving in het door de A.N.V.V. uitgege
ven „Toeristisch Handboek voor Ne-
le week juli 1907
In Wonseradeel is een nieuwe verorde
ning op het slachten van vee. Zowel
koeien als paarden, gewoon of uit nood
geslacht, moeten, indien zij ouder zijn
dan 1 jaar, voor consumptie zijn gekeurd
door de gemeente-veearts.
Het blijft sukkelen met de hooioogst. Er
rog niet een derde ge-
hebben.
In de vacature van hoofd der openbare
school te Sneek meldden zich 54 sollici
tanten aan. De jaarwedde bedraagt f 1250
per jaar.
Was 1882 een belangrijk jaar voor Friesland? U zult tevergeefs
in de geschiedenisboekjes zoeken. Toch vond er omstreeks die tijd
een revolutie plaats. De zuivel-export kreeg last van bloedarmoede,
hoofdzakelijk tengevolge van de steeds sterkere concurrentie van
andere zuivel-exporterende landen. De in ons land nog steeds op
de boerderij vervaardigde zuivel-produkten konden qua kwaliteit
niet meer op tegen de Deense en Holsteinse produkten, zodat men
genoodzaakt was nieuwe wegen te zoeken. Een tot dit doel be
noemde commissie reisde naar Denemarken om daar eens pools
hoogte te nemen en kwam terug met allerlei nieuwigheden op
bereidingsgebied.
heid bedroeg 405.
werd als volgt:
C. W. Eisma
J. Kramer Mzn.
A. v. d. Meer
J. Rosier
D. Terhenne
A. Vis
H. de Jongs Jachtwater wordt steeds meer
gevraagd omdat het helpt.
alle kanten hat de stêd dit fornimme kin
nen en Boalsert kin der net sünder.
Hwant hjir moat pompt wurde, ta gjin
inkelde priis mei it hjir wer in deade boel
wurde. Ek mei it forsoargjen fan bern en
aide minsken kin de stêd syn posysje net
it roer it wetter op giet. En dan komt
wer in oare wichtige saek nei foaren. Hoe
sil it gean mei de dieden en initiativen
fan de nije magistraet?
Syn foargonger hat op dat punt in hast
Veel verandering te Kimswerd: het hoofd
der school is vertrokken, de brievengaar
der overleden, de onderwijzeres vroeg
ontslag en de predikant van Loon wenst
zijn ambt neer te leggen.
IN NIJE SKIPPER OAN IT ROER.
Dy’t it foarrjucht hawn hat, yn en buten
it stêdshüs, de yntocht fan de nije boar-
gemaster fan Boalsert mei to meitsjen, sil
dizze dei net maklik forjitte. Lit üs
mar earlik sizze, dat it in echte forrassing
wurden is, in wünderlike dei, dy’t buten
ally roai slagge is. Rationeel kin men dat
net forklearje, hwant der wiene hiel hwat
dingen to neamen, dy’t in oanwizing joe
gen fan in forplicht offisieel nümer, mear
net. Gean mar ris nei. Der wie alderearst
it opfolgjen fan in boargemaster, dy’t
troch de jierren hinne hoe langer hoe
mear, de ynwenners fan Boalsert woun
hie. In man, dy’t tot rjucht in lange list
fan in aparte charme en ynnimmende lib-
bensstyl, in man, dy’t de tiid mei hie mar
dan ek ta it uterste binut hat, koartsein in Boargemaster Geukers hie rekkenje kin-
Doordat er deze zomer vrijwel geen zon
is geweest is het weinige hooi „zwaar”
gewonnen. Het is nu „dollen in de gol
fen”.
De wolprijs daalde van f 1 tot f 0.85
per kg.
Teruggekeerd in onze stad, na als een
goed huisvader vrouw en kinderen
hopenlijk voor nog slechts zeer korte tijd
in ons Utrechtse huis te hebben terug
gebracht en tevens nog enkele noodza
kelijke zaken geregeld te hebben, reken
ik het mij tot een eervolle eerste plicht
U allen langs deze weg nog eens oprecht
hartelijk te danken mede namens mijn
vrouw en kinderen, voor de vriendelijke
en hartelijke wijze waarmede U ons bij
miin installatie tot Uw burgemeester
hebt willen ontvangen.
De 26e juni 1957 zal voor mijn gezin en
voor mijzelf in alle opzichten een on
vergefelijke dag blijven, hetgeen onge
twijfeld het best gedemonstreerd kan
worden door hetgeen mijn vrouw op de
avond van mijn installatie overigens
met alle respect voor de goede oude stad
Utrecht zeide; „ik vind het doodjam
mer om morgen weer naar Utrecht terug
te gaan; ik zou hier graag meteen willen
blijven
Niet alleen voor onszelf is deze dag on
vergefelijke geweest. De spontane reacties
van familieleden en vrienden uit het ge
hele land getuigen van bewondering voor
de voortreffelijke organisatie van de in-
stallatie-dag en van grote dank voor de
sympathie door U allen ook aan hen be
wezen.
Daarom nogmaals hartelijk dank aan U
allen en speciaal ook aan jullie, leerlin
gen van de lagere scholen, voor de prach
tige zanghulde, die ons werd gebracht,
en aan alle kinderen van Bolsward die
jullie nieuwe vriendjes Josje en Marijke
zo hartelijk hebben begroet.
U allen zijt ons met vertrouwen tegemoet
getreden. Wij zullen gaarne alles doen
om dit vertrouwen waard te zijn en waard
te blijven.
LEVE ONZE KONINGIN
boargemaster, dy’t de stêd droegen hat en
fan dy stêd droegen waerd. Hwat koe
minsklikerwize fan de minsken ferge
wurde, dy’t sa’n man misse móasten en
dan jit oproppen wurden om in ünbi-
kinde opfolger wolkom to hjitten. Der
kaem jit by, dat de Minister seis lange
moannen foarby gean liet, foar’t hy de
knoop trochhakte.
Yn dy seis moanne, altyd in forfelende
tiid, hie de stêd de meast wünderlike en
fremde geruchten heard. Wy sille se hjir
net wer ophelje, mar by nou en dan hat
üs de freze wolris bikrüpt, dat de stêd it
slachtoffer wurde soe fan in bineaming
dy’t mear üt hoflikens danüt saeklikens
to fordedigjen wie. En dermei sakke de
Bij de verkiezing voor de gemeenteraad
te Bolsward hebben van de 955 kiezers er
813 hun stem uitgebracht. Van onwaarde
waren 5 stemmen. De volstrekte meerder-
stemmen. Gesteiftd
eer een aanduiding van slecht vakman
schap. Het was merkwaardig, dat dege
nen, die ’s zomers nogal eens last met
de verwerking hadden, de eersten waren
om de melk aan de fabriek te leveren.
Wel was het de bedoeling de levering te
beperken tot de zomer en in de win
ter de verwerking weer zelf ter hand
te nemen, maar meestal kwam daar niet
van. Langzaam maar zeker won de fa
briek echter het pleit, ook al omdat de
boeren begonnen in te zien, dat het zwa
re werk het vasthouden aan de eigen
verwerking extra moeilijk maakte, nu
er zovele voorbeelden waren van boe
ren, die een gemakkelijker leven kregen.
En zo ging in 1898 dan eindelijk de
melk van Kramer’s boerderij ook naar
de fabriek.
Er was nog geen coöperatie in de buurt.
Wel was er concurrentie tussen Hollan-
dia in Bolsward en de Maatschappij te
Oudega. De keus viel op Oudega en had
een 59-jarige relatie met de Maat
schappij ten gevolge.
Kleine oorzaken hebben grote gevolgen.
In dit geval was één van de oorzaken
althans volgens onze huidige begrip
pen zeker klein. Voor de fabriek te
Oudega werd de melk afgehaald, voor
Bolsward moest men ze bij de Wolsu-
mer brug brengen, vanwaar ze per schip
verder ging. En dat alles om een tol.
Melkrijders reden, ondanks de grotere
afstand liever naar Oudega dan naar
Bolsward, want in die route lag een tol,
die per paard f 0.10 kostte. Voor een
wagen met twee paarden betekende dit
de somma van f 0.20 per passage en
dat kon Bruin niet trekken.
Tj. Kramer, die zijn vader opvolgde,
werd één van de centrale figuren onder
de leveranciers van Oudega. Klachten
zijn er nooit geweest. De boer maakte
graag de beste prijzen voor de melk en
verplichtte zich daartegenover zijn waar
zo goed mogelijk te leveren. Met alle
zes directeuren, die hij heeft meege
maakt, heeft hij goed kunnen werken.
Het „melkgeld halen” werd een bijzon
dere aangelegenheid. Drie buurlui zorg
den bij toerbeurt voor het vervoer per
„glêzen wein” naar Oudega, op weg
waarheen andere collega’s werden opge
pikt. Dn ging het eerst op de koffie
af, waarna op de fabriek het melkgeld
werd gehaald en een bescheiden deel
daarvan werd in een borrel omgezet.
Een tijdlang kon gebruik worden ge
maakt van een regeling, waarbij het
melkgeld bij de boeren thuis werd ge
bracht. Dat kostte echter f 0.25 per keer
en sommige vrouwen vonden dat wel
wat begrotelijk.
Mevrouw Kramer echter is pertinent de
mening toegedaan, dat het zelfhalen veel
duurder uitkwam en dat dit zeer in het
bijzonder gold voor haar echtgenoot en
zijn gezelschap, die zij het echter best
gunde. Men kon voor een kwartje ook
Ons werd toegezonden het A.N.W.B.-
jaarverslag, 1956, dat, zoals gebruike
lijk, wederom een uitgebreid overzicht
biedt van de veelomvattende activiteiten
van de A.N.W.B. in het vorige jaar. In
dit kader wijdt dit jaarverslag uitvoe
rige aandacht aan de uiterst snelle groei
van het motorwegverkeer, waarbij he
laas ’t tempo der verkeersvoorzieningen
sterk achterblijft.
De fiscale druk op het gemotoriseerde
wegverkeer, welke weer werd ver
zwaard, wordt opnieuw aan een be
schouwing onderworpen.
Onder het hoofdstuk Centrale Commis
sie Verkeersveiligheid worden verschil
lende verkeersproblemen behandeld,
waarbij de wenselijkheid bepleit wordt
onze verkeerswetgeving zo spoedig mo
gelijk aan te passen aan de gewijzigde
inzichten en gebleken behoeften.
Uiteraard wordt ook de verkeerstech
nische voorlichting, welke de A.N.W.B.
al sinds jaren verricht, in het licht ge
steld.
Voorts vestigen wij gaarne uw aandacht
op het belangrijke hoofdstuk Recre
atie en Natuurbescherming.
De A.N.W.B. boekte in 1956 een netto
aanwas van 40.000 leden, waardoor het
totaal op 31 december 1956 tot boven
375.000 steeg, terwijl het aantal We
gen wachtleden in hetzelfde jaar met
35.000 tot ruim 218.000 opliep.
ik in goe-freon, hwerfan ik wit, dat hy ning en foar it wol en wé fan de acht-
roun en earlik de dingen seit en sjocht:
„hwat in moaije dei, juster” sei er, „dy
jonge man hat de stêd stoarmenderhan
forovere”. Ik leau, dat dit simpele wurd
de situaesje treflik werjown hat. Der
sille nou earst hwat wiken forrinne moat-
te, foar’t de Ried mei de nije skipper oan
Hwa’t neat hat, kin neat forlize,
sei Jurjen, doe forsüpte er syn léste stür.
Opening tentoonstelling „Het Atoom” bij Schiphol.
Minister Cals heeft net de kernreactor in werking gesteld, (rechts)
H. M. de Koningin en Z.K.H. de Prins kijken met belangstelling toe.
Freon nümer ien fan de stêd is de wurk-
gelegenheit foar manlju en jonge kear-
dels. De nije boargemaster hat in bulte
weardefolle kontakten mei minsken üt
hannel en yndustry, mocht it him slagje
in stikmannich derf an hjirhinne to hel-
jen, sa as de Molksükerfabryk yndertiid,
dan soe dit in machtich ding wêze om de
gong der hjir yn to halden.
Dat is nou mooglik jit makliker to bi-
rikken as inkelde jierren lyn, hwant yn
it Westen kin men praktysk hast neat
mear klear krije of it moat oan alle kan
ten abnormael folie jild kostje. It rekket
der to fol. Hjir is yn de bifolking fan
de stêd en de omkriten jit in stille reserve
hwerfan in nije yndustry profitear je soe.
Hawar, it byld fan de „hinneloop” mei
to min aikes, is de boargemaster al sa-
folle foarhalden, dat hy dat paed wol
wit. Mar it sa’t de Utertse gast, kol-
lega-riedslid it by de ynstallaesje sei: It
is mei sizzen net to dwaen. En sa sjogge
wy dan allegearre üt nei de kommende
dingen. Hja lizze hjir net maklik, mar sin
en wille kinne in bulte tille. En dat de
nije skipper mei folie krêft en oer-jefte
oan it wurk giet, dat ha wy gelokkich
allegearre wol bigrepen.
Wy hoopje, dat hy deryn slagje mei, dat
de blide dei, fan syn ynstallaesje, hwer-
oan wy üs allegearre forkwikt hawwe,
jit hiel hwat blide opfolgers krije sil.
Gods seine oer him en syn famylje, is
him fan alle kanten tabidden; dat is om
stil fan to wurden. Gelokkich de minske
dy’t him, yn fêst bitrouwen op dizze stipe
mei alle energy op syn taek smite kin.
Dan giet de nije skipper mei in goed
anker oan boart de reis oan. Goede reis
skipper Geukers, foar jo, foar de biman-
nen op in swiere dei en in passive mien-
skip. En dochs, hwat is it oars ütpakt.
Hwat is it in „Blide Ynkomste” wurden
hwat wie der daliks in sympathyk kon-
takt mei it folk, mei de bern, mei de aei-
folle riedseale. Ik wol it wol wêze, it
kaem my oan as in mearke, in aid moai
forhael fan: Der wie ris
De moarn nei de blide ynkomste trof
stimming jit fierder. In tredde punt wie,
dat hiel hwat lju dizkear ütseagen nei
in boargemaster, dy’t it libben yn Fryslan
üt eigen ünderfining goed koe, dy’t mei
folk en tael fortroud wie, dy’t de wei
wist op it provinsjehüs, de provinsiale legendaryske reputaesje efter litten. Oan
tsjinsten en organisaesjes en dêr al in r
namme hie fan wearde en bitsjutting.
Ek dat roun op in tsjinfaller üt. Dat de
Friezen chauvinistysk binne yn de sin
fan de Limboargers bygelyks, dy’t allin-
nich mar in Limboarger ha wolle foar
soksoarte ambten, is in slop, dom praetsje biwarje.
dat mei tsientallen feiten werlein wurde
kin. Mar dochs lei it foar de han, dat
by gelikense kwaliteiten hjir in Fries de
gaedlikste kans hawwe soe. Ek dat wie sa
net. Ik gean fierder mar foarby oan de
saneamde tradysje, hwert de hear E. S.
de Jong, dy’t foar de Ried spriek
treflik nei foarm en ynhald it oer hie.
Dy tradysje soe dan foar Boalsert yn-
halde, dat hjir de boargemaster bar om
bar in Katholyk en in Protestant wêze
soe. Nou ik bin sa lang wol Boalserter
as hy, mar hy soe my in deugd dwaen
ris oan to toanen, hwert dy tradysje bi-
goun is en hoe’t dat yn de rin fan de
ieuwen gien is. Of as hündert jier foar
in tradysje lang genoch is, soe hy him
derta biperke kinne. En as hy dan dochs
oan it ütsykjen is, soe hy meiiens ris mei-
diele kinne, hwat winlik in Protestant
is, hwerfan hy 60% yn Boalsert miende
to finen. Ik bin der wol nijsgjirrich nei
en hiel hwat lju mei my. Mar hwat al
wier is, dat is, dat de oare politieke groe
pen, likegoed Pv.d.A. as de V.V.D. de
C.H. en de A.R. net mei de priis üt de
bus komd wiene. En hja hiene ek rjucht
fan praten en hoopjen.
deze teleurstellende resultaten versche
nen er op 5 juli 1882 5 heren voor een
notaris te Amsterdam, die zowel hande
lende voor eigen verantwoording als in
opdracht van anderen, verklaarden een
N.V. op te willen richten, die de naam
zou dragen van Nederlandsche Maat
schappij van Kaas- en Roomboterfabrie
ken, en die tot doel zou hebben het ko
pen en verkopen van melk-, het maken
van boter en kaas en het verhandelen
van deze produkten.
Dit was dan de geboorte van een Maat
schappij, die zich in de loop der jaren
niet alleen heeft gehandhaafd, maar ook
uitgebreid en wier produkten overal ter
wereld bekendheid genieten.
Van de jonge maatschappij wordt een
eerste serie aandelen uitgegeven, groot
f 150.000.waarvan f 90.000.wordt
volgestort. Dit kapitaal wordt gebruikt
om een fabrieksgebouw te IJsbrechtum
te bouwen voor de somma van f 19.200.82
en een fabrieksgebouw te Bolsward
voor de somma van f 18.235.31%, ter-
wij in elke fabriek een inventaris van
f 10.000.wordt aangebracht.
Als directeur treedt op de heer Th. J.
Waller, een der oprichters van de Maat
schappij, die tevens burgemeester van de
gemeente Anna Paulowna was.
Van stonde af aan worden de zaken
flink aangepakt. De Maatschappij legt
zich naast de bereiding van boter ook
vooral toe op de bereiding van Gouda-
en Edammer kaas. Twee kaassoorten,
welke voordien in Friesland slechts spo
radisch werden gemaakt, en dus nieu
we mogelijkheden gaven voor de zuivel
bereiding.
In 1888 komt dan de volgende grote
stap. Twee nieuwe fabrieken worden
gebouwd te Oosterlittens en Oudega-W.,
terwijl uit de balans blijkt, dat de fa
brieken te Bolsward en IJsbrechtum
reeds flink zijn uitgebouwd. Zij staan
dan n.l. reeds jaren op de balans voor
bedragen boven de f 50.000.
Naast de heer Waller komt een 2de di
recteur, de heer D. Harmens. Een per
soon, die als „zeehandelar” ten tonele
komt, maar die tijdens zijn loopbaan
bewezen heeft uit ’t goede „zuivelhout”
gesneden te zijn.
Een bewijs hiervoor is wel, dat als het
Botercontrölestation wordt opgericht
door de Friesche Maatschappij van
Landbouw de heer Harmens een plaats
inneemt in de commissie van advies.
Ondertussen is er in 1892 een 5e fabriek
gesticht en wel te Wommels. Dat men
ook in regeringskringen grote waarde
ring heeft voor het werk van de Maat
schappij blijkt in 1899 als de dan 17-
jarige onderneming de kroon op haar
werk krjjgt in de vorm van de toeken
ning van het predicaat „Koninklijke”.
Sedertdie gaat dus de K.N.M. ge
kroond door het leven.
Nadat de heer Waller in 1901 van het
toneel is verdwenen, wordt in 1908 tot
opvolger van de heer Harmens benoemd
de heer J. G. Hibma, die reeds direct
bij het begin van zijn loopbaan het initia
tief neemt tot het oprichten van de Ver
eniging van Zuivelfabrikanten.
Enkele jaren later wordt het hoofdkan
toor der Maatschappij overgebracht
naar Sneek, waar het nu nog steeds is
gevestigd. In 1920 wordt een fabriek te
Nijega (H.O.) bijgekocht, welke na ge
sloopt te zijn, geheel nieuw wordt opge
bouwd en in 1921 begint te werken. In
