WIEUWERD HAD EEN BEWOGEN
GESCHIEDENIS
VAN DE FRIESE KAATSVELDEN
f/
roar
Jaarverslag Sanatorium Beatrixoord
e
üs hjoed p p
to sizzen
53e JAARGANG
DINSDAG 30 JULI 1957
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Bouw vak week
J. s.
w.
I
Wieuwerds grafkelder blijft nog altijd
mysterie
Zilveren filmpjes
No. 58
Bolswards Nieuwslilai
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo
Hwat hat
K. KAMSTRA, Oosterlittens.
en
(overl. 1886)
was
en van diens weduwe (overl. 1888)
me
2.
3.
6.
7.
8.
Advertentieprijs: 13 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OS1NGA N.V., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres;
Marktstraat 13
Telefoon 451 Na 18.30 uur 305 of 335
(K 5157)
Het einde van de vierdaagse
te Nijmegen.
Hwat ha wy in wille hawn, sei de man,
doe hiene hja mei har sawrien
in glês bier leech dronken
Ofschoon het lichaam ons verliet,
Zijn geest blijft ons omzweven,
Want wat hij voor ons is geweest,
Dat heeft getoond zijn leven.
Veel bewogen was haar leven,
Kort na hem moest zij ook sneven,
Kalm verliet ook zij deez’ aard,
De rust des doods zijn beiden waard.
Werkzaam was zijn leven,
Kalm was zijn sterven,
4.
5.
Alle 44 Friese gemeenten verlenen sub
sidie. Naar 2 ct. per inwoner dragen
hiervan 39 gemeenten bij. Harlingen ver
leent bovendien 20 ct. per verpleegdag
per patiën uit de gemeente.
Venema vanaf de boven fraai tot in het
perk. Wel weet 5 tot 4-5 in te lopen,
maar op 5-4 4-6 slaat eerst Venema,
dan Hiemstra kwaad uit.
Een goede partij, vooral wat het perk-
spel betreft, speelden 7 en 8. Het eerste
eerst is op 6-6 voor 8, als Jansen retour
neert. De stand wordt gelijk, als Van
der Weerd op 6-0 een zitbal plaatst.
No. 7 loopt uit tot 3-1, als op 1-1 4-6
Sytsma tweemaal poedelt en op 2-1 6-4
Miedema de kaats passeert. De beslis
sing viel praktisch als op 3-1 6-6 Sytsma
een kaatsje van pl.m. 20 cm fel passeert,
maar Veldkamp met een ongelooflijk
snelle reactie retourneert. Het wordt 5-1
als Tolsma op 6-6 kwaad uitslaat. Op
1-5 6-0 krijgt no. 8 nog een eerst als
Sytsma in het perk terugslaat, maar
op 5-2 6-4 slaat Miedema boven.
Punten 54-42.
Abonnementsprijs f 1.90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Het totale bedrag der afdrachten beliep
aan contributies f 54.867.64, dat is on
geveer f 2600 meer dan vorig jaar.
Het aantal algemene leden en het bedrag
hunner bijdragen wordt steeds kleiner
naarmate het gebied, dat door afdelin
gen wordt bestreken, toeneemt. Het be
drag dezer contributies beliep in 1956
f 2.742.10.
de
In een druilende regen mar
cheerde het vierdaagse leger
vrijdagmiddag voor 't laatst
Nijmegen binnen.
gebouwd? Wie kan ons hierover nader
inlichten
We moeten nodig opstappen. Via Bozum
rijden we de aloude Slachtedijk (de noor
delijke Middelzeedijk)Onderweg ont
moeten we nog tal van merkwaardig
heden. U moet dit tochtje beslist eens
maken. Wist U bijv, dat „Greate Wier-
rum” kleiner is dan „Lytse Wierrum” en
dat U hier ineens langs Batavia komt?
(voorheen een herberg met doorreed, en
een bekende pleisterplaats voor de boe
ren, die naar Bolsward gingen).
Maar ach, dat is een verhaal op zich zelf.
U hoort er nog wel eens meer van, het
is nu weer ommetjestijd.
Betreffende het opschrift van de graf-
zeerken te Britswerd bereikte ons het
volgende schrijven:
Als trouw lezer van uw blad en als oud-
Britswerder las ik zojuist uw stukje
over Britswerd. Het viel mij op, dat daar
een drukfout in stond en wel deze:
Op de grafzerk va Sybren W. Wiersma
staat volgens U, dat deze is overleden
op 22-jarige leeftijd in 1918. Dit moet
zijn 1908.
Wij waren trouwe kameraden, hoewel
ons leven hee wat uit elkander liep,
want ik was schippersknecht en lerende,
toch waren wij veel bij elkaar. Wij heb
ben samen geloot voor de dienstplicht
en zijn dus evenoud. Voor zover ik weet
Is hij omstreeks 20 maart 1908 over
leden.
terwijl op de westelijke zijde der graf
zerk van hun zoon Sybren (overl. 1906)
staat:
Op de tweede lijst komen 1-3 en 6-7.
Door prima opslag van Wassenaar en
Kuiper (Wassenaar 1 misser en Kuiper
geen) is het voor Hoekstra cs vechten
tegen de bierkaai. Bovendien is Zijlstra
gehandicapt door een blessure, terwijl
Vlietstra ook niet in zijn beste vorm
steekt. Dat in deze partij de opslag
domineerde, getuigt het feit, dat er geen
enkele bovenslag werd geplaatst.
Het eerste eerst is voor 1, als Vlietstra
op 6-2 voor de kaats keert. Wassenaar
cs lopen dan uit tot 2 spel; even komt
de spanning terug, als 1 inloopt tot 3-4,
maar op 4-3 6-4 passeert Kuiper de
kaats en het einde komt op 5-3 6-4 als
Zwart voor de kaats keert.
De andere halve finale tussen 6 en 7
wordt beslist door de zwakke opslag
van 6. Het eerste eerst komt op 6-6, na
3 zitballen en 2 poedels van Buwalda,
aan v. d. Weerd cs als Veldkamp de
kaats passeert. No. 2 komt dan op 6-0,
maar door vier poedels van Buwalda
gaat ook dit eerst nog verloren.
Op 6-4 verkleint Buwalda de achter
stand tot 1-2 met een zitbal. De stand
wordt 4-1 door passeren van de kaats
door Veldkamp op 2-1 6-2, en een zit
bal van Van der Weerd op 3-1 6-4.
Bultje neemt de eerste opslag over, maar
en De Jong’s Nieuwsblad
demens. Toch zou men verbaasd zijn,
wanneer men de meestal onbenullige re
denen hoort, waarom een meisje na kor.
te tijd pas begonnen werk opgeeft.
Ook valt het op, dat de ouders hierbij
helaas maar weinig leiding geven.
Door het chronische personeelstekort is
het niet steeds mogelijk, al het werk zó
te doen, als men dit gaarne zou willen.
Naast deze sombere kant moet ongetwij
feld genoemd het vele extra werk, dat
door de personeelsleden op hoogtijdagen
wordt gedaan, b.v. op de verkoopdag
van de dameshandenarbeidclub, die ruim,
f 2000 opbracht voor het bouwfonds.
Ook dit jaar kreeg men de beschikking
over nieuwe medicijnen, waarmee de be
handeling bij een deel der patiënten beU-
ter kon worden.
De operatieve behandeling vond op de
zelfde manier plaats als de vorige jaren.
In de groep van consulenten kwam geen
verandering.
De samenwerking met de consultatiebu
reaus in het noorden was uitstekend.
Geregeld vinden besprekingen met de
artsen ervan plaats. Zeer belangrijk is,
dat de districtshuisbezoeksters geregeld
het sanatorium bezoeken. Door uitwis
seling van gegevens over de patiënt en
het gezin tussen deze zusters en onze
artsen en door het bezoek aan de pa
tiënten kan veel onzekerheid bij de pa
tiënt worden weggenomen.
Maar deze terp zou meer opbrengen dan
haar grondwaarde. Wat toch was het
geval? De Wieuwerder terp bracht bij
de opgravingen tal van gouden voorwer
pen op, stukken van ’n halssnoer, welke
nu nog in het Fries Museum worden be
waard en gedate'"”zijn uit de zevende
eeuw. Hieruit de gevolgtrekking ge
maakt kunnen worden, dat ook Wieu-
werd c'riijds, gelijk Staveren, een rijk
bestaan heeft gekend, toen het nog ge
legen was aan Middelzee.
Na het dichtslibben van de zee en het
wegvallen van het voornaamste middel
van '-est: de visserij, legde men zich
toe op de veeteelt. Ook is Wieuwerd be
kend uit de tijd, dat Friesland de
Hoekse e- "-beljauwse twisten heers
ten en door de secte der Labadisten, een
communistische, godsdienstige gemeen
schap, van elke nen in die dag' van
godsdiensttwisten en zedenverval red
ding verwachtte.
In Friesian'’ vond deze secte steun bij
de Staten en uit alle delen van het ge
west trokken de gelovigen op naar
Wieuwerd, wat tot gevolg had, dat ook
materieel gezien, het dorpje opbloeide.
Nadat echter in 1725 de secte verdwenen
was, kwam het slot „Thetinga” aan
graaf Maurits van Nassau, om acht jaar
later te worden afgebroken.
Maar weer zou de landelijke rust van
Wieuwerd verbroken worden, toen be
kend werd, hoe de grafkelder onder de
kerk de lichamen van hen, die er be
graven werden, niet tot stof deed ver
gaan.
Het is slechts een kleine dodenakker,
die gelegen is voor de kerk, aan een der
muren, waarvan een plaat is aange
bracht door de A. N. W. B., vermelden
de, dat deze kerk omstreeks het jaar
1200 werd gebouwd en dat alleen de
noordmuur nadien ongewijzigd is geble
ven. Onder de vloer van dit kerkgebouw
vindt men de veel besproken grafkel
der, die zeer waarschijnlijk in 1609 werd
gesticht ten dienste van de familie Wal-
ta. In het midden der vorige eeuw heeft
Dr. Ledder een onderzoek ingesteld, die
van oordeel was, dat de hoofdoorzaak
van de uitdroging der lijken te vinden
is in beide luchtgaten in de kelder, waar
door de stof onderworpen was aan een
uiterst langzame ontbinding.
Nadien heeft de heer Van den Bergh
ter plaatse in de grond een onderzoek
verricht en volgens hem is het waar
schijnlijk, dat uit de grond opstijgende
gasset! alle bederf weren.
Sindsdien heeft de wetenschap geen be
langstelling meer voor dit geheim, al
thans serieuze onderzoekingen zijn niet
meer gedaan, al deed lange tijd de z.g.
aardstraaltheorie wel opgeld.
Toch blijkt niet alles in deze grafkelder
gevrijwaard te zijn tegen bederf. Boven
bedoelde mummies liggen in eikenhou-
Wat zijn gedurende de 19e eeuw alzo
voor wetenswaardigheden van Wieuwerd
te vermelden?
Hier zijn er een paar:
Op 21 juli 1805, dus in de Franse tijd,
„compareren” de floreenplichtigen van
Wieuwerd over de vernieuwing van de
dorpstoren. Waarschijnlijk betrof het
hier enkel onderhoud. De oude zadeldak-
reus heeft naar wij menen pas veel
later, n.l. in 1888, plaats moeten maken
voor een moderne spits. Op een inge
lijste tekening in het koor van de kerk
is het zadeldak nog.te zien. Tevens is
hieronder in een vitrine het oude avond-
maalszilver en -tin ten toon gesteld.
Wieuwerd heeft ook zijn orgelmaker ge
kend. Op 14 nov. 1841 werd bijv, het
nieuwe orgel vervaardigd door P. J. Ra-
dersma te Wieuwerd, ingewijd in de
kerk te Schamegoutum. Op 16 oktober
van het volgend jaar heeft Radersma al
weer een orgel klaar. Op die datum
wordt het door hem vervaardigde in
strument in de kerk te Wier ingewijd.
Pieter Radersma boekte er succes mee
en ontving meer opdrachten. Zo kon op
17 januari 1846 het door hem vervaar
digde orgel xan de Ned. Herv. Kerk te
Wommels in gebruik worden genomen,
terwijl wij op 3 dec. 1850 in de Leeu
warder Courant de aantekening lezen,
dat op een glasraam van de orgelmaker
Radersma te Wieuwerd staat te lezen:
Den 31 aug. 1779 hier geweest. A. F.
van Schurman, canuniek des Capittels
van St. Marie, enz.
Radersma overleed op 31 maart 1851,
oud 47 jaar en 6 maanden,
Wieuwerd heeft echter meer merkwaar
dige mensen gehad, zo bijv. Petrus
Wierdsma, die in zijn letterkundige na
latenschap op 19 april 1858 o.a. naliet:
originele codices, incunabels wiege-
drukken) en eigen manuscripten. Jam
mer dat de geschiedenis niet verhaalt,
waar dit alles is gebleven.
Op 15 september 1869 levert de uur
werkmaker S. Rodenburg te Sneek een
jnieuw uurwerk in de toren te Wieuwerd.
Op 5 oktober 1870 is het feest in Wieu-
Werd ter ere van. de inwijding van
de nieuwe schoolbanken, vervaardigd
door timmerman Raadersma( een zoon
van de orgelbouwer?).
Op 24 maart 1888 heeft dan de verkoop
plaats van een partij afbraak van de
toren te Wieuwerd. Zou toen de zadeldak
verdwenen zijn, of heeft men inderdaad
in 1805 reeds eerder een nieuwe toren
Zo’n weekje vrij
Stemde weer blij
Plannen gemaakt
Naar ruimte gehaakt
Een huisje gehuurd
In ’n bosrijke buurt
Het water op
Zeilen in top
Zwemmen, Daden
Bakken, braden
Met stookgerei
In ’n tentje op de hei
Zo stelde men t zich voor
Maar ’t ging niet door
Het was wéér mis
Zoals reeds jaren is
’t Ging water plenzen
Weg vrome wensen
Hangerig thuis
Als een vreemde in huis
De vakantie-dagen
Werden plagen
Vroeg in je nest
De dag was verp
Een dag werd een week
Waterig en bleek
Het is weer voorbij
En de lange rij
Van weken en dagen
Die de aandacht vragen
Voor het verder gaan
Van ons werkend Bestaan
Dat is gebleven
Om te oeleven
Kiezen op mekaar
Tot het volgende jaar
Soms met te zwijgen
Is het goede te krijgen
Laat je niet kisten
Blijf bij de optimisten.
Hitler heeft verklaard dat mocht hij aan
het bewind komen hij nooit het verdrag
van Lausanne zou ratificeren. Hitler wil
wel de commerciële schulden erkennen,
maar vindt de bedongen rente hoog, hoe
wel hij heeft toegegeven geen verstand
te hebben van financiële kwesties.
le -week augustus 1932.
N.B. De autobus Boonstra rijdt ter ge
legenheid van de freulepartij van 8.15
van Leeuwarden naar Wommels en na af
loop terug.
Heren zolen en hakken, compleet per
paar f 1.60. S. Wiersma, electr. schoen
makerij, Kerkstraat, Bolsward.
Sneek, Franeker en Bolsward en
Met dank voor de sollicitatie bericht ik
aan belanghebbenden, dat uit een 80-tal
ingekomen brieven een chauffeur is be
noemd. Stoom-wasserij Florence. Th. H.
Mulder.
De 1000 m. zwemproef werd met goed
gevolg afgelegd door, Piet v. d. Woude,
Hendrik Elzinga, Klaas Brandenburg,
Piet Brandenburg, Lambertus Hollander,
Bouke v. d. Velde, Albertus Nadema en
Yzak van Gosliga.
Eerst iets over het dorpje. Het is gelegen tussen Leeuwarden
lag oorspronkelijk, zoals veelal
het geval in Friesland is geweest, op een terp, welke later werd
afgegraven, omdat deze terpaarde van groot belang was voor
de verbetering van de cultuurgronden.
Lyk as mannich lêzer lês ik altyd mei
nicht jim „Ommetjes”, de reisforhalen
om sa mar to sizzen dy’t yn in lytse
üs bikende krite, faek nijsgjirrige stoar-
jes, aide nammen ensfh. op ’e nij hearre
litte.
Sa ek yn it nü. fan freed 21 juy. Wy
folgen jo op jou reis fan Boalsert üt nei
Britswert, mar de Hartwerter tolhikke
just foarby stroffelen jo efkes. Dêr stiet
flak by de sintelreed, rjochts fan de dyk
in hüs en op ’e homeijepeallen steane de
wurden „DE HONK” As goede Fries
seagen jo al daliks in flater. Jo strof-
feleri der oer. „DE” moat wêze „IT”.
Ik nim dat graech oan, hoewol ik al
opmerke moat dat jo de earste binne dy’t
dêroer stroffele is.
Dan stroffelen jo jitris, mar dat is myn
skuld net. Jo bititelen dat hüs „DE
HONK” mei d namme „De Moskeflap”.
It is alris earder bard, dat oj dy namme
brükten foar it neamde hüs, mar jo bin
ne mis, hear. It troch jo oantsjutte hüs
hjitte fan aids „De Miggeflap’\ „De
Moskeflap” is ien hüs fierder, dêr wen
net Y. Sandstra.
Fierder skreau üs de hear J. Eisma fan
Nijlün:
ten kisten, maar legt men vlees op tri
plex, dan gaat dit rotten. Opgehangen
vogellijken blijven echter ook geconser
veerd.
Het is dan ook geen wonder, dat zovelen
komen, soms uit ver afgelegen landen,
om dit mysterie, dat nog altijd niet tot
klaarheid is gebracht, te zien. Zo on
langs nog de Begum van Pakistan.
„Een zeer vriendelijk vrouwtje,” vertelt
ons vrouw Halbertsma, de kosterinne,
terwijl zij ons thee schenkt. „Ze was
zeer belangstellend en drukte me de
hand ten afscheid.”
„Hoe gaat het met het bezoek?” vra
gen we.
„Het weer is te mooi,” vertelt de heer
des huizes, „met deze hitte blijven de
mensen liever aan het strand luieren.
Bij slecht weer hebben we juist veel be
zoek. De mensen kunnen dan nergens
anders heen.”
„Heeft uw kelder genoeg bekendheid?”
„O ja, in vrijwel alle buitenlandse gid
sen komt de kelder als bezienswaardig
heid voor. Maar in ons eigen land zijn
er nog genoeg, die de mummies nog
nooit hebben gezien. Kijkt U hier eens,
de Esso-gids, daar staat een mooie foto
van in.
Even, later wandelden we naar de kerk.
De kelder hoeft niet open, want we
hebben er al meermalen een bezoek aan
gebracht. Maar de nieuwe koperen kro
nen moeten we even zien. De kerk met
eikenhouten banken en prachtig gesne
den preekstoel is ook zonder de graf
kelder een bezoek al meer dan waard.
„U moet eens iets vertellen van Anna
Maria van Schurman,” vraagt koster
Halbertsma, „dat is altijd interessant.”
Welnu, Anna Maria van Schurman, was
een van de Labadisten, die op Walta-
State hebben gewoond. Vele van haar
afkomstige kostbaarheden door haar
neef A. F. van Schurman, geschonken
aan een door hem gestichte beurs, het
zogenaamde Legatum Schurmanmanüm,
worden thans nog bewaard te Franeker.
Deze merkwaardige vrouw werd gebo
ren te Keulen in 1607 en heeft voor een
goed deel har opvoeding in Franeker
ontvangen, waar haar vader zich ves
tigde, ten einde de „ware leer”, door
Prof. Amesius verkondigd, te kunnen
genieten.
Behalve haar uitstekende geestesgaven,
had Anna Maria van haar jeugd af aan,
een alles overheersende zucht tot naboot
sing van alles wat kunstig was.
Men verhaalt van haar, dat zij, nauwe
lijks 6 jaar oud, reeds afbeeldsels in pa
pier naknipte of sneed. Later tekende,
schilderde en graveerde zij. Haar eigen
portret heeft zij menigmaal getekend.
Het afbeeldsel dat zij van zich zelf boet
seerde, voltooide zij in dertig uren, in
tegenstelling met Albertus Magnus, die
over het zijne 30 jaar had gearbeid.
Uitnemend fraai heeft zij op glas
kunnen schrijven, graveren en drillen of
stippen, ook werkte zij op ivoor.
Op haar elfde jaar leerde zij in 3 uur
tijd borduren. Behalve zeer kunstzinnig
was Anna Maria, die te Wieuwerd ligt
begraven, naar haar begeerte, gedeel-
M. v. d. Weerd, D. Miedema en
A. Veldkamp winnen te Arum
Afgaande op de weerberichten viel het
weer erg mee. Behoudens een klein
buitje in de finale was het best te wezen
op het beschutte terrein.
Het spelpeil was niet daverend, hoewel
de talrijke bezoekers hebben kunnen ge
nieten van een drietal goede partijen.
De overwinning is terecht gekomen bij
het partuur dat er het meeste aan
spraak op kon maken, gezien het con
stant goede spel.
De volgende acht parturen stonden op
lijst:
R. Hoekstra,
Vlietstra.
Joh. Stavinga, Joh. Zijlstra en Sj.
Tjeerdema.
K. Wassenaar, P. Zwart en R. Kui
per.
P. Schuil, A. Rinia en J. Pander.
S. Bouwma, J. Venema en A. Hiem
stra.
J. Buwalda, S. van der Zee en H.
Bultje.
M. van der Weerd, D. Miedema en
A. Veldkamp.
J. Sytsma, Joh. Jansen en J. Tolsma.
De nos. 1 en 2 openden met een goede
partij, waarin Stavinga zich na een on
zeker begin goed herstelde. Op 5-3 4-2
met een grote kaats hadden ze 6-2 in
handen. Tjeerdema sloeg echter onnodig
op een buitenbal. De tegenpartij putte
hieruit moed en liep in vlot tempo naar
‘de zege, die kwam op 5-5 6-0.
Wel spannend, maar niet groots was de
strijd tusen 3 en 4. Door beter ploeg-
verband nam 3 een 5-2 voorsprong, voor,
al door prima opslag van P. Schuil liep
4 in tot 5-4, maar op 5-4 6-6 beëindigde
Kuiper de partij met een bovenslag.
Ook de partij tussen 5 en 6 bracht geen
hoogstaand spel. Bouwma was aan de
opslag onzeker, zodat Hiemstra al gauw
de 1ste opslag overnam. Later nam Ve
nema ook nog de 2de opslag over.
Op 3-3 6-6 sloeg Venema kwaad, uit.
Op 4-5 2-6 heeft 4 een mooie kans op
de gelijkmaker. Bultje slaat echter twee
keer kwaad uit en op 4-3 6-6 retourneert
Ik meende U dit even te meoten mede
delen. Anders klopt alles, ook wat die
beide versjes van hem betreft.
telijk onder de kerk, buitengewoon ge
leerd.
Misschien vertellen we later nog wel
eens iets meer van haar.
Even gaan wij nog de dodenakker rond.
Is het kerkhof van het nabij gelegen
Britswerd kaal, dat van Wieuwerd is
beschut. Maar er is ook veel overeen
komst. Ook hier vinden we de vele Frie
se grafopschriften en weer de graf-
spreuken aan de achterzijde van de
staande zerken, merkwaardigerwijs
weer van de familie Wiersma.
Zo staat op de zerk van Jan S. Wier
sma
2 crapeauds en 4 stoelen, geheel eiken,
samen f 62. Prachtig beuken fauteuilgar-
nituren met coromandel versiering en mo
quette bekleding f 38. Goedkopere fau-
teuilstellen f 18. Sterke stoelen met leer
f 2.75. H. Lotstra. Grote Dijlakker.
I
Kinderklompen 32 ct. S.Hengst, Blauw
poort, Bolsward.
E. Zijlstra en
Het jaar 1956 bracht ons moed en be
zieling om verder te gaan. We zullen
ze nodig hebben! Want de nog te over
winnen moeilijkheden vóór met de bouw
waarvoor in 1956 goedkeuring werd ver
leend, kan worden begonnen zijn niet ge.
ring.
I Laten we dan mogen eindigen met de
wens dat wij in 1957 zullen komen tot
een begin van een daadwerkelijke uit
voering van onze plannen. Dat daarbij de
zegen, waar zonder het zwoegen der
bouwlieden naar de Psalmdichter tever
geefs is, rijkelijk ons deel en dat, van
alle werkers in en voor Beartixoord, al
dus het ons toegezonden jaarverslag van
het Sanatorium „Beatrixoord” te Appel
scha, waaraan wij verder de volgende
gegevens ontlenen.
In het jaar 1956 steeg het aantal ver-
pleegdagen tot 154925 en bereikte daar
mee een maximum. Dit is mogelijk ge
worden door nog enkele bedden te plaat,
sen op zalen, waar dit niet meer moge
lijk werd geacht.
Uit dit cijfer blijkt, dat het sanatorium
nog steeds volledig bezet is,, terwijl er
voor de patiënten nog een wachttijd be
staat, alvorens ze kunnen worden opge
nomen. Door dit groter aantal bedden
had in 1956 ook een iets sterkere pa
tiëntenwisseling plaats. Er vertrokken
volledig of nagenoeg volledig hersteld
297 mannen, vrouwen en kinderen. Er
stierven zes patiënten, twee wegens tu
berculose of complicaties, vier door een
andere ziekte.
Er zijn dit jaar 18 patiënten geweest,
die op eigen initiatief tegen advies van
de arts of wegens wangedrag vóór hun
genezing Beatrixoord verlieten (totaal
vertrekkers 323).
Bij deze groep staat het verslag iets lan
ger stil. Al is dit percentage (5.5
een der laagste in den lande, toch is het
nog te hoog. Onder deze 18 waren twee
kinderen, die door hun ouders werden
weggehaald. Het motief was uitsluitend
verlangen van de ouders, terwijl het kind
er helemaal niet op gesteld was en het
belang van het kind er niet mee was ge
diend.
Twee mannen werden wegens wangedrag
verwijderd. Er zijn veertien geweest, die
door eigen domheid of onbezonnenheid
van hen zelf of van hun echtgenoot
(note) vertrokkken. Van deze veertien
hebben tien later geschreven, hoe onver
standig zij waren geweest en hoe nood
lottig hun besluit was.
De niet herstelde patiënt is een over
last voor het gezin en vergeet bij zijn
ontijdg vertrek, dat de zorgen van het
gezin vergroot worden.
Zéér belangrijk is ook, dat maar al te
vaak is gebleken, dat hun herstel door
deze daad vertraagd is of dat er een
recidief is opgetreden of dreigt.
Het verheugt ons, dat het percentage
herstelde patiënten elk jaar groter
wordt. Hierdoor draagt Beatrixoord in
belangrijke mate bij tot de bestrijding
der tuberculose in het noorden des lands.
Al is nog steeds een daling van het aan
tal patiënten in Nederland, toch zal het
zelfs bij de meest gunstige conjunctuur
op economisch gebied nog lang duren
voor tuberculosebestrijding overbodig
wordt. Deze overtuiging heeft ook ge
heerst bij de minister van sociale zaken
en volksgezondheid, toen hij toestem
ming gaf tot nieuwbouw en restauratie
van het noordelijke sanatorium.
Het personeelsprobleem bleef moeilijk, in
de eerste plaats doordat het aanbod te
laag bleef, doch ook door ongedurigheid
van het jongere vrouwelijk personeel. We
weten, dat men van jonge meisjes van
18 en 19 jaar nog niet alles kan ver
wachten wat betreft haar verantwoor
delijkheidsgevoel tegenover de zieke me-
