BOLSWARD HEEFT EEN FABRIEK VAN
PEDAGOGISCHE LEERMIDDELEN
Driekwart
Qabe Skroar
eeuw geleden verging de vissers-
Peasens en Moddergat
vloot van
üs hjoed p p
to sizzen
DINSDAG 4 MAART 1958
54e JAARGANG
No. 18
zei de
volk, die al jaren geleden werd afgesloten.
Fan de Martinytoer
-x-x-x-
dy hoeke, waerd der'net bean en koe. stan. Hwant it stiet sa, as it meartal
Tj. de J.
in kollega foar 5 goune en hwat sin-
HULDE VOOR DE KROONPRINSES
H.K.H. Prinses Beatrix, gefotografeerd tijdens de aanbieding van
sari door Hindustani in Suriname.
oliejassen en zuidwesters hadden ze
al gauw geen droge draad meer aan.
Sommige vissers werden overboord
geslagen en de oom van Gerben Bas-
teleur werd gewond.
Juist toen Gerben in de ochtend van
de zesde maart bij hem in het voor
onder was om te zien hoe het met de
oude man ging, werd het schip door
een golf opgenomen en tegelijk door
een grondzee omgekiept. Zo ging het
met ettelijke schepen van de vloot.
Zeventien schepen gingen ten onder
of spoelden vrijwel als wrakken aan
op de eilanden. En van de bemannin
gen van die schepen werd Gerben
Dy’t himsels rédde kin,
hoecht nimmen nei de
eagen to sjen.
Dit is een reproductie van een
volgens een inwoonster van Pae-
sens goed gelijkende oude teke
ning van Gerben Basteleur, de
man, die in 1883 op zp wonder
baarlijke wijze aan de dood ont
snapte.
Trambotsing te Bolsward. De perso
nentram botste op een zandwagen.
Een passagier werd door glasscher
ven getroffen.
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
Werkloozenrelletjes te Sneek. De po
litie gebruikt de gummistok om de
monstrerende werklozen uiteen te
slaan.
„Dit is een prachtige vondst,"
professor
De koemelkerij van Th. de Boer te
.Workum geheel uitgebrand. 7 koeien
en een paard kwamen in de vlammen
om.
Hoewel kapitein-luitenant ter zee,
overste P. Eikelboom zich op het mo
ment van de muiterij op de „Zeven
Provinciën” aan vaste wal bevond,
werd hij op grond van art. 17 ge
schorst in zijn betrekking.
Met de botvisserij in het Ijsselmeer
begint het langzamerhand naar het
einde te lopen.
ten it hiele spul keapje. Mei in hoera
oer dit skoandere wapenfeit ha se
doe in foech feestje fierdMar de
skuld, dy’t troch de boeten en kosten
al oproun wie oan twahündert gou
ne, bliuwt fansels en dizze man moat
dochs bitelje, hwant de wet giet syn
gong en leit bislach op alle ynkom-
sten, bygelyks it molkjild. Dizze man
bitellet dochs en hoe langer as
it duorret, hoe mear jild it kostje sik
Lykwols de aksje giet troch. Yn it
léste nümer wurdt meidield, dat hja
nou ek in partij oprjuchte hawwe, de
partij fan de frije boeren, hwant dy
oare keamerleden, dat is allegearre
forkeard. Der moatte echte boeren
yn de Keamers komme, dan komme
de saken wer yn it rjuchte spoar 1
It soe winlik to folie eare wêze as
men Onderstelde, dat dizze aksje
earnstich nomd wurde moast, mar
sa yn it deistich libben komt men jit
to folie lju tsjin, dy’t ek yn har tin
ken en sizzen fakentiids tige rüch
binne en der hiel hwat ütgoaije doa-
re. De dielname oan positive maet-
skiplike arbeid lit men oan in bitrek-
lik lyts keppeltsje oer en seis libbet
men hwat by greate wurden en drys-
te ütspraken. Dat der foar in reedlike
oplossing fan de fraechstikken, dêr’t
in lan mei omwrakselet, hiel hwat to
sjen komt, ha se gjin bigryp oer, dat
de boerestan nea mear forlet hawn
hat fan bigryp en weardearring fan
de oare stannen, skynt har to ünt-
gean. Dat der tal fan bilangrike for-
betteringen komd binne, wolle hja
net sjen.
As in keppeltsje wyldemannen ruije
hja de swak Ontwikkelde en ünorga-
nisearre lju op mei deselde methoa-
den as eartiids de N.S.B. En hja
hawwe dübel fel foar de kop, hwant
as jo tsien dingen werlein ha, kom
me se frijmoedich mei tsien oaren
oandragen, hoe bryk en iensidich dy
ek binne. len kear dwers en forkeard
fine hja oeral en by allegear hopen
dingen, dy’t net doge en foar’t der
tiid is om se rjucht to setten, ha se
al wer hiel oare dingen by de kop.
Se falie lju fan kwisekwansje fül oan
en as dy op dit ordinaire, healwize
gedoch net yngean, dan hune se:
Sjoch jim wol, dat it wier is, oars
soe hy it wol tsjinsprekke.
It soe my hiel hwat wurdich wêze,
as alle agrariërs ynseagen, dat dit
gedoch tige skea docht oan de rjucht-
feardige oanspraken fan de boere-
Op 6 maart onthulling van monument
op de zeedijk
Achter de zeedijk van Peasens en Moddergat liggen lage
huisjes weggedoken in de stilte van de winter. Het zijn dezelfde
huisjes, als driekwart eeuw geleden, dezelfde, waarin precies
75 jaar geleden vijftig vrouwen treurden omdat zij weduwe
waren geworden en honderdvijftig kinderen, omdat zij hun
vader verloren, bij een ramp, die dezer dagen weer in het nieuws
is: de ondergang van de vissersvloot van Peasens en Moddergat.
Eigenlijk was die ramp al vergeten. Er zijn nog slechts een paar
oudjes, die erover kunnen vertellen, over die ramp van 1883,
over de ondergang van zeventien van de tweeëntwintig vis
sersschepen en ook over de wonderbaarlijke redding van
Gerben Basteleur, allemaal dingen, waarvan de jeugd van deze
stille dorpen eigenlijk al niets meer weet.
Die ramp wordt weer actueel, omdat er op 6 maart, precies
75 jaar na deze ramp, op de zeedijk bij Moddergat een monu
ment wordt onthuld, een monument voor de omgekomen vissers,
voor de vrouwen en kinderen, die werden getroffen, maar ook
een monument, dat z’n betekenis kan hebben als herinnering
aan de oude tijd van de kustvisserij, de dagen, waarin de
vrouwen met wijde baaien broeken ’t Wad opgingen om pieren
te zoeken of de vis uitventen, die de mannen hadden gevangen,
een belangrijke periode uit de historte van het markante kust-
Het monument, dat Moddergat nu
krijgt, is geen duur ontwerp, geen
monument met pompeus beeldhouw
werk, het is eenvoudig zoals de stoere
vissers van 75 jaar geleden. Dit ge
denkteken bestaat uit een zuil van
bazajtblokken met een gedenkplaat
waarop dichtregels zijn aangebracht
van de dichter Douwe A. Tamminga.
Het staat op de plaats, waar op 5
maart 1883 de vissers afscheid namen
van hun vrouwen en kinderen. Op de
rede voor Peasens en Moddergat lag
een vloot van tweeëntwintig schepen,
aken en blazers, die hadden overwin
terd in Ezumazlijl en Dokkumer Nieu-
wezijlen en die na een opknapbeurt
voor de eerste maal na de winter
weer zouden uitvaren. Met behulp van
pramen werden 109 vissers naar die
schepen gebracht. Er waren grijs
aards bij van over de zeventig en
kinderen nog. De jongste was twaalf
jaar. De zon stond bloedheet aan de
hemel, toen de schepen het anker
lichtten. Sommige oude vissers, die
waren achtergebleven, zeiden, dat het
weer veel te mooi was. Het was on
heilspellend mooi, zeiden die. En ze
kregen gelijk. Want tegen de avond
stak er een Noordwesterstorm op, die
heviger werd naarmate de uren ver
streken.
De schepen werden niet alleen be
dreigd door de storm, maar ook door
enorme grondzeeën. Op een van die
schepen, de WDL, voer Gerben Bas
teleur, met zijn vader, zijn oom en
z’n broer. Het was een nieuwe blazer,
die zij enkele dagen tevoren van de
werf hadden gehaald, een degelijk
schip, warvan ze hadden gezegd, dat
het bij storm zo rustig zou liggen,
dat ze kalm een pijp konden roken in
het vooronder.
Maar het kwam anders. De mannen
op de schepen konden zich ternau
wernood staande houden en ondanks
Zilveren filmpjes
le week maart 1933
In de vergadering van het water
schap te Pingjum werd besloten ook
de tweede molen door een electrisch
gemaal te vervangen.
Sneldienst Workum-Bolsward-Am-
sterdam. Aanvangende maandag 6
maart. Gebr. Koch en Eekhof.
UNMAETSKIPLIK
Fan ünderskate kanten waerd my de
léste wiken frege om ris in wurdman-
nich to sizzen oer in soarte fan aksje,
dy’t op it plattelan fierd wurdt fan-
wege in stikmannich wyldemannen
mei har krantsje: „De Vrije Boer”.
Folie sin hie ik der net oan, hwant
it is winlik in biskamsum ding, dat
soks yn üs tiid jit bistiet. Mar hawar,
it bern is der en it moat dus ek bi-
redden wurde, sille wy mar sizze. It
giet üt fan in bipaeld soarte fan
minsken, dy’t yn ünfrede libje mei
alles, hwat op in wettige en reedlike
wize maetskiplik wurk docht.
De regearing, dat is neat mei neat,
de stansorganisaesjes fan de agra
riërs, dat liket ek nearne nei, dat stiet
under bitelle baentsjegasten, it Lan-
bouskip is in grouwélich forsin en in
freeslike twingerij, koartom der
doocht neat fan dat alles. En hja wit
te ek hoe’t dat komt: Dy lju binne
gjin boeren, gjin echte boeren. En
dat moat oars. Hja geane de streek
op en riede alle boeren oan, de hef-
fingsjilden foar it Lanbouskip net to
biteljen. Gewoan wegerje, sizze se en
dan it poatsje mar stiif halde. Wy
sille jimme wol helpe.
Op de Veluwe, hwer’t hja mei dit
spul bigoun binnne, hawwe hja it
earste stik fan har drama al opfierd.
In lytse boer, dy’t goed 17 goune bi
telje moast, ha se sa fier krige, dat
hy alles wegere. Op it lést kaem de
doarwarder en waerd syn spul for-
boelguodde. Mar troch de aksje yn
goede wetten en bisluten, sjocht it
der foar de boeren mar min üt. Har
tal en har ekonomyske posysje jowt
soarch foar hjoed en moarn. Men
moat wol blyn wêze om dat net to
sjen.
Foar it earst yn de histoarje binne
wy nou sa fier komd, dat it hiele
Nederlanske folk meihelpt om safolle
mooglik it bistean fan de boer op in
ridlik peil to halden. Dit hat och sa
folle ynspanning koste en it wurdt
mei de dei swierder. It Lanbouskip is
dêrfoar in middel, sa as wy eartiids
nea hawn hawwe. Ofsjoen fan de
kwestje oft dit lichem mei al har
dingen like forstannich hannele hat,
is it feit fan de ienriedichheit fan alle
boeren en alle lanarbeiders in mach-
tich middel, hwer’t oare groepen mei
rjucht jaloersk op binne. Materieel
hat it Lanbouskip oer alle boegen de
hiele boerestan ta in great foardiel
west. Mar sille dizze minsken de
meast geskikte, dy’t de boerestan op-
bringe kin har needsaeklik wurk
trochsette kinne, sille hja foldwaen-
de ynfloed halde by de oaren, dan
moat dit biskamsume gedoch nedich
daliks ophalde. Hwant it is in feit,
dat de sympathy en de weardering,
dy’t buten de boerestan foun wurdt,
gjin sprekken lije kin.
It rapport, dat inkele wiken lyn der-
oer forskynd is, hat it wer ris op in
stjittende wize hearre litten. Men kin
dat öfkarre en dat doch ik ek, mar
net üntkenne. It gerop en geraes nou
fan dizze wyldemannen is krekt
koarn op ’e mounle fan dat soarte
stêdlju. Hja lizze ommers de biwizen
fan har asoasiale halding op ’e tafel.
Hjir mei men net to licht oertinke.
len lid fan in knappe hüshalding kin
it hiele gesin oer de buorren bringe
en hoe lang duorret it, dat men dy
dingen wer kwyt is. As men ynsjocht,
dat in folsleine opnimming yn it
maetskiplik libben fan de agrariërs,
in saek is fan bistean of net bistean
en sa sjoch ik it dan moat men
ynsjen, dat de boeren har krêftich
forsette moatte tsjin dit ünmaetskip-
lik gedoch. Goed trochtochte aksje
en biynfloeding fan de publike opiny
is hurd noadich, mar dit bluisterich
geskreau is in kwea, dat tige folie
skea docht oan de goede saek. it
wurd fan de boer mei rjuchtüt en
skerp wêze, it moat tagelyk toane,
dat er ynsjoch en omtinken yn sit.
Hwat de wyldemannen fan „De Vrije
Boer” ütskreauwe, is geroddel en Öf-
brekkend gestook, ta skea en skande
fan de hiele agraryske stan.
fan de Nederlanners net meihelpt oan 1
■PC
r V
p
Hwat haf
Foto Steggerda
we Jarig
Advertentieprijs: 13 cent per mm
Ingezonden mededelingen duhbe' tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
Abonnementsprijs f 1 90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres;
Marktstraat 13
{Telefoon 451 Na 18.30 uur 305 of 335
(K 5157)
Het leermiddel in de
praktijk.
De heer Groenveld liet ons een brief
lezen van een Hoofd, van één van de
grootste onderwijsinstellingen in Neder
land en wel van een z.g. B. L. O.school.
Ook hier heeft men proeven genomen
met deze moderne rekenmethode. De di
recteur schrijft:
„Het spel beantwoordt volkomen aan
zijn bedoelingen. Onze zeer zwaar ge
handicapte kinderen „spelen” nu met de
en deze jeugd op moderne wijze kennis
bij te brengen, mede door produktie van
pedagogische verantwoorde en daardoor
onmisbare leermiddelen, is even dank
baar als interessant werk, vooral voor
jongelui die zich hiervoor willen inzet
ten.
Deze jonge industrie, met reële perspec
tieven, welke nog pas aan het begin van
haar ontwikkeling staat, kan nog aan
menige jongeman een aantrekkelijke le-
ventaak bieden.
worpen door het Nutsseminarium a. d.
Universiteit van Amsterdam, onder di
rectie van Prof. Idenburg en Dr. P. Post.
(De laatste is vooral bekend wegens zijn
studie over het tweetalig onderwijs in
Friesland)
Aan dit seminarie zijn elf eigen proef
scholen verbonden en nadat hierop jaren
achtereen nieuwe leermiddelen zijn be
proefd, worden deze in series door de
JéGró-fabriek vervaardigd ten behoeve
van de Nederlandse scholen, die zich met
het moderne onderwijs bezig houden.
De tijd van het droge sommetjes maken
in de moderne scholen is voorbij. Het
oude schoolbord met krijt beschreven
(2 x 2 4 en 6 x 2 12, u weet het
nog wel) is niet modern meer.
Het sombere zwarte bord heeft bij het
moderne onderwijs de plaats ingeruimd
voor een groot magnetisch ganzenbord,
in vrolijke kleuren uitgevoerd, zoals wij
het allen nog uit onze jeugd kennen. Bij
dit ganzenbord nu, behoren uit hout ge
sneden gansjes, die eveneens in aantrek
kelijke kleuren geschilderd zijn en voor
zien van magneten. De oude leus van
„spelend leren” wordt thans pas werke
lijkheid, want bij dit „spel” (in wezen
een rekenmethode) behoren 2 grote
ivoorkleurige dobbelstenen, met een mid
dellijn van 10 cm., voorzien van uitge-
fraisde ogen, die in hel rood zijn uitge
voerd. Tenslotte behoort nog tot het ge
heel een grote houten bak die voorzien
is van een rubbermat, deze bak „tem-
peerbak” genoemd, staat voor de klas
en de kinderen mogen de dobbelstenen
er in werpen. De ogen van de dobbel
stenen worden na de worp door de kin
deren afgelezen en tezamen geteld en de
leerkracht geeft via de magnetische
gans op het grote ganzenbord het resul
taat van het sommetje weer. Zo leert
men bij het Aanvankelijk Onderwijs op
de moderne scholen op het klassikale
ganzenbord, rekenen, optellen, aftrek
ken en als de rekenles teneinde is zijn de
kinderen teleurgesteld. Was U ook zo
bedroefd in uw schooljaren als het re
kenuur voorbij was?
ue neer uroenveia wijst ons op net reKenganzeoora, noe aeze metnoae
werkt. Zijn zoontje (weer een Jarig, genoemd naar zijn grootvader, de
grondlegger van het JéGróbedrijfhelpt hem een handje door een van de
magnetische gansjes aan te reiken. Juist doordat deze gansjes magnetisch
zijn, kan men ze tegen het vertikale ganzebord plaatsen. Onder het bord
zien we een rij „klassikale” dobbelstenen, die juist zijn gelakt
en thans hangen te drogen.
Niet enkel daar waar rokende schoor
stenen zijn, vindt men fabrieken en ate
liers. Men vindt ze te Bolsward bijvoor
beeld o.a. in voormalige kerkgebouwen,
zelfs tot drie viermaal toe.
„Waar eens de leeuwerik zong, klinkt
thans het lied van de arbeid”, schreven
we verleden week van fa. Nooitgedagt.
Als het niet zo profaan was, had naar
analogie hiervan boven dit artikel kun
nen staan: „Waar eens de psalmen wer
den aangeheven, snort thans de frase-
machine”.
Wat de fabriek, waarvan we vandaag
spreken betreft, is de overgang trapsge
wijs gegaan. Nadat de Geref. kerk het
gebouw aan de Wipstraat verliet, wérd
het eerst vergaderlokaal, later zoals men
weet de fabriek van bakkerijgrondstof
fen, enz. van firma Steensma.
Sedert verleden herfst is in het pand
de firma JéGró gevestigd, die eerst op
het Oordje een bedrijf in fijne houtbe
werking dreef en er houten zuivelbeno-
digdheden en sportartikelen maakte.
Wat de eerste produkten betrof, moest
men de bakens verzetten. De houten
spaan maakte plaats voor het roestvrije
metaal. Het roer moest om, de bakens
verzet, want wie de molen niet gaat
kruien als de wind verandert, zal er eer
lang de gevolgen van ondervinden. Hoe
en wat precies was ons eerlijk gezegd,
niet duidelijk, maar dat het bedrijf een
nieuwe koers ging varen, was wel tot
ons doorgedrongen.
In welke richting men het heeft ge
zocht
„JéGró, fabriek van Pedagogische leer
middelen” staat aan het briefhoofd.
Men zou er een grapje over kunnen ma
ken en vragen of er ook fabrieken be-
Bolswards Nieuwsblad
staan van „onpedagogische leermidde
len”. Welnu die bestaan er ook, al schrij
ven ze het niet in het briefhoofd. Denk
maar aan de fabrikanten van stijlloze
tekenvoorbeelden. De titel is dus heus
zo kwaad niet. Tot die overtuiging komt
men, zodra men met dit verjongde be
drijf kennis neemt.
„JéGró” is al jaren oud.
In deze afkorting vinden
Groenveld terug, de vader van de heer
Groenveld, die momenteel de zaak drijft.
Welnu, „JéGró” fabriceert leermiddelen
voor moderne scholen, leermiddelen ont-
Eén van de 32.
En dit is slechts één van de tweeëndertig
leermiddelen, die door de heer Groenveld
in opdracht van de verschillende peda
gogische Nederlandse docenten vervaar
digd en uitgegeven worden. Ook wordt
b.v. een zeer aantrekkelijke leesmethode
gebracht, die reeds in een groot aantal
scholen wordt toegepast.
De heer Groenveld vertelde, dat hij bij
herhaling telkens weer verneemt, dat de
leermiddelen de mogelijkheid bieden
voor de kinderen om de leerstof veel
sneller in zich op te nemen. Ook ver
vaardigt JéGró lees-apparatuur voor
leesblinde kinderen. Er worden zeer hoge
eisen gesteld door de hoofden van scho
len aan de uitvoering van de leermidde
len en het is dan ook de eerste jaren
zeer zwaar pionierswerk geweest. Had
de firma zich niet voor een aantal jaren
van het monopolie van het Nutssemina
rium voor de vervaardiging van deze
leermiddelen kunnen verzekeren, dan
was men zeker deze fabrikatie niet aan
gevangen.
Uiteraard vraagt deze gespecialiseerde
en wij mogen wel zeggen unieke produk
tie, de volledige inzet van de onderne
mers. Voortreffelijk geassisteerd door
bedrijfsleider J. de Vries, brengt de heer
Groenveld mede hulde aan zijn team
medewerkers, die zich hoofd voor hoofd
dagelijks inspannen om het bedrijf tot
verdere bloei te brengen.
Een volk dat „leeft” bouwt aan haar
toekomst. De toekomst is aan de jeugd
getallen en hoeveelheden. Bovendien is
het uitnodigend karakter van het spel
zo groot, dat er op allerlei overgeschoten
ogenblikjes, ook voor en na schooltijd,
kinderen zijn die samen even spelen en
elkaar opdrachten geven. Vooral dit laat
ste geeft aan hoe stimulerend het spel
werkt.”
Verder zagen wij negen aanvragen voor
deze rekenmethode uit Australië, alsme
de brieven uit Zuid-Afrika en de Belgi
sche Congo. Allen van lieden die deze
moderne rekenmethode op hun scholen
willen gaan toepassen.
Verder komt de heer Groenveld op de
proppen met een rapport van Prof. Dr.
A. D. de Groot, psycholoog, die zegt:
„Dit is een prachtige vondst, m(jne he
ren. Dit materiaal stimuleert in hoge
mate de belangstelling der kinderen
voor de getallen.”
Dr. P. H. M. van der Heyden, directeur
Amsterdams Psychotechnisch Laborato
rium, zegt: „Hoogst interessant, dit zal
de schoolwereld tot heroriëntering bren
gen. Ik wil het ook in de klas zien.”
ijl I -
