VIERDUIZEND BOEREN MAAIEN MET
BOLSWARDSE VINDING
KLEUTERONDERWIJS IN FRIESLAND
IS SNEL OP HOGER PLAN GEBRACHT
-X
54e JAARGANG
No. 22
DINSDAG 18 MAART 1958
(Foto Steggerda)
Fan de Martinytoer
Aanslag te München op Hitler.
Tj. de J.
Alweer een industrie gegroeid uit
particulier initiatief
Maar nu ligt scholenbouw vrijwel stil door
financiële beperkingen
Eierzoeken en slootjespringen verbo
den voor personen beneden 16 jaar.
J. Huitema, Burgwerd.
7 gebakken Lemster Bokkings 25 ct.
H. Bosnia.
Zilveren filmpjes
3e week maart 1933
Eerste kievitsei gevonden in Gelder
land door Toon de Kievit.
ven, beschikten slechts over „tonne-
tjesprivaten” en op sommige plaat
sen werd om deze en andere redenen
tot sluiting der school overgegaan.
Er zijn bazars gehouden, renteloze
voorschotten verstrekt en leningen
aangegaan en het resultaat is, dat in
geheel Friesland de kleuterscholen in
soms ook vrijwel ideaal, met speel
lokalen, met veel licht, met waterta-
fel en aanrecht en wat dies meer zij.
Edoch, een enkele maal bestaat nog
de neiging om kleuters onder te bren
gen in een of meer afgekeurde lokalen
of in een school, die niet meer aan
de eisen voor het lager onderwijs vol
doet. Dat de ramen te hoog zijn of
dat er matglas in zit, dat de vloeren
brede naden hebben en de verf na
venant is, dat wil men dan wel op de
koop toenemen, zelfs wel met de af
gekeurde schoolbanken. Het is in zo’n
geval de vraag, wat beter is: kleuter
onderwijs of niets.
De goede wil is echter overal en met
de totstandkoming van de wet op het
Hoe stiet it nou mei de oansluting
fan boerepleatsen? Ja, bilangryk On
gunstiger fansels. Dat kin men fan
tinken wol ha. Hwant yn in great diel
fan Fryslan lizze de pleatsen net oan
de wegen, mar oan in aparte reed. En
moat foar ien pleats hiel hwat lieding
lein wurde.
Fan de tweintichtuzen pleatsen is de
helt oansluten, to witten 10.500. Der
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Razzia’s te Berlijn. Bij communisten
werden nat. soc. uniformen, valse
W.A.-stempels en papieren aange
troffen, enz.
elk geval aan de meest eenvoudige
hygiënische eisen voldoet. Nou ja,
hier en daar zijn bij de toiletten fon
teintjes aangebracht waar veertig
kleuters het met een handdoek moe
ten doen waneer zij hun handen was
sen, zodat het handen wassen ave
rechts kan zijn, maar over het geheel
mag men op dit punt tevreden zijn.
Veel is er ook verbeterd ten opzichte
van het schoolschoonmaken en de
strijd tegen het feit, dat ’s avonds het
zangkoor in de school repeteert of
dat dorpsbelang er vergadert of zelfs
dat het muziekcops er oefent en de
vloeren al dan niet met speeksel wor
den verontreinigd, is in het voordeel
van de kleuters gestreden.
Intussen zijn er overal in Friesland
nieuwe kleuterscholen verrezen, soms
Op 20 maart werd door een zoon van
veehouder J. S. te Cubaard het eer
ste kievitsei gevonden, hetwelk door
deze aan de burgemeester van Hen-
naarderadeel werd aangeboden.
It is altyd ien fan de aerdichste en
learsumste ekskursjes nei dat bidriuw
dêr oan de Grinzer strjitwei en wy
hoopje, dat it wurk yn de kommende
simmer safier klear is, dat hja wer
lyk as foarhinne, gelegenheit hawwe
jongere en aldere nünsken sjen to lif
tten, hwat der allegearre oan fêst sit
om it hiele jier troch dat skoandere
wetter jaen to kinnen.
Ik gean nou mar foarby oan al dy
oare dingen, sa as oanjeistations, nije
wettertuorren, hünderten kilometers
bedingen en mear sokke technyske
details, mar it twingt great respekt
óf en it is in positive bydrage ta de
biwenberens fan Fryslan. Mear as
80 persint fan alle wenten en pleat-
sen krije nou goed wetter, wylst dit
tsien jier lyn mar de helte wie. Ek op
de eilannen, sa bilangryk foar it
noardlik toerisme is hiel hwat bard.
Op Skiermüntseach, Flylan en Skylge
steane pompstations en kinne de fa-
kansjegongers nou har geriif fine.
Allinnich Amelan sit jit fêst. Dat komt
om’t, dat de Rykssubsydzje-regeling,
dy’t hjir safolle goeds ta bydroegen
hat, allinnich mar wurkje kin as de
kosten per perseel net heger komme
as tüzen goune. It plan foar Amelan
komt lykwols bilangryk heger en
dêrtroch falie dizze buten it tsienjier-
renplan.
Dat sit dus dwars foar it krüs en op
dit stuit liket men deryn birêste to
moatten. Wy hoopje, dat lykwols alle
seilen byset wurde sille om ien fan de
moaiste en drokstbisochte eilannen
oan goed wetter to helpen. Hwant
salang it aldste en meast-Fryske eilan
by de nijlingen jit efter stiet, kin men
min tofré wêze.
Skylge hat nou syn definityf pomp
station tasein krige, dat kin alle da
gen los gean. In fiks stik fan de haed-
lieding leit ek al, mar de hüsoanslu-
tingen moatte jit barre. Op Skier
müntseach ha se fan de aide fjürtoer
in wettertoer makke en dat giet mar
skoan.
De winkel van P. O. v. d. Klei op de
Appelmarkt te Bolsward verbouwd.
Plechtige eerste steenlegging van de
toren der nieuwe R. K. kerk.
Nieuw model maai-apparaat, speciaal ontworpen voor de Fordson
Dexta. Voor dit apparaat verwacht Schukken’s Industrie een grote
toekomst.
GOED NIJS
FAN IT WETTÈRFRONT
Tagelyk kamen mei de post twa stik
ken, dy’t nijs hiene oer de bilangrike
kwestje fan de oansluting op de wet-
terlieding. Der wie alderearst in frisse
oer alle bügen slagge publikaesje fan
de Interkommunale Wetterlieding,
hjir yn Fryslan. Ik haw him mei grea-
te nocht en yn ien sike trochlêzen en
meitsje myn kompliment oan de gear-
stallers, de tekenaers, de fotografen
en de printer, dy’t om it hurdst stri-
den ha om hjir hwat bütengewoan
goeds fan to meitsjen. Ek de toan fan
de tekst is enthousiast, deskundich en
sosiael.
Yn gjin tiden haw ik my sa oan in
publikaesje fan in oerheitsbidriuw
forkwikt. En der wie mear as reden
ta om nou mei in kreas boekje üt to
kommen, hwant de hünderttüzenste
oansluting is dizzer dagen ta stan
brooht. Fan dit greate tal is de helft
yn de léste tsien jier klear komd en
sjocht men it kaertsje derby, dan
docht bliken, dat dizze hast allegear
re lizze yn de eastüke helt fan de pro-
vinsje, meast yn de walden. Fyftich-
tüzen hüzen en buorkerijen mei in
pear hündert fabriken of bidriuwen
hawwe yn dizze koarte jierren under
hannen west. En tagelyk dêrmei
moasten alle sintrale ynstallaesjes
stikken greater makke wurde. Allin
nich de ütwreiding fan it pompsta
tion to Noard Burgum hat seis mil
joen koste.
bliuwe dus jit 10.000 oer. Yn totael
moatte jit 16.500 perselen oerbliuwe
omt der jit gjin lieding lans giet. Dat
binne dus foar in great part boere
pleatsen. Yn üs omkriten blykt dat
ek üt it persintaezje fan oanslütbere
perselen. Yn Boalsert is dat 100 per
sint, dat bitsjut, dat hjir elk wetter
krije kin sünder ekstra oanslutings-
kosten.
Mar yn Wünseradiel is it mar 88 per
sint. Dus 12 persint kinne allinnich
wetter krije, as hja in fiks bidrach
foar de ünrendabele oanslutingskos-
ten op tafel lizze wolle. It tal perselen
is hjir om en de by 3000, dus 360
perselen moatte jit wachtsje.
Likernóch sa is it ek yn Hinnaerdera-
diel mei 85 en Warkum mei 84 per
sint. Dat sit him foar it greatste part
yn it Heidenskip fansels, dat nou jit
gjin elektrysk en gjin wetter hat. It
earste siket nou om de léste bislissing
mar mei it wetter binne hja safier jit
lang net. En dochs soe dit foar de
mannichte fan fikse pleatsen, dy’t der
lizze en dy’t ek as fokkerijbidriuwen
har plak tige skjin meitsje, in tige bi
langryk ding wêze as hja goed wet
ter krigen. Hjir leit in hiele wite flek
op it kaertsje.
Slimmer is it jit tusken de Jouwer,
Akkrum en it Fean en it alderslimst
yn de Südeasthoeke. Mar grif sitte
hjir om üs hinne ek wol in pear hün-
dert pleatsen sünder goed wetter. It
muoit üs tige sizze to moatten, dat de
bisuniging ek hjirre funest wurket.
Koene oant forline jier ta, mei in ek
stra rykssubsydzje, alle jerren 2300
perselen oansluten wurde, dit jier hat
it Ryk dit tal ta 854 ynkrompen. Dit
is in Hike tobeksetter foar dit wurk.
Mar gelokkich is nou it kolleezje fan
Deputearre Steaten yn ’e bres spron
gen en as har ütstellen fan de Steaten
oannomd wurde, sille de 850 ta 1700
forhege wurde kinne.
Ek wolle D.S. oan de lju, dy’t yn de
super-ünrendabele gebieten wenje, jit
hwat yn ’e mjitte komme. Al mei al
wiist it net sa min, al bliuwe der lib-
bensgreate winsken. Moedjaend is de
geast fan dit bidriuw, hja sjogge
hwat der birikt is, mar hja ha de
eagen ek wiid iepen foar hwat der jit
barre moat. En wy slute üs dan ek
fanherten oan by har eigen wurden
dat hja net rêste sille foar it wetter
brocht is „ta de fierste hoeken fan
FryslAn”.
Hoofdartikel in De Jongs Nieuwsblad
„Wordt ons land rijp voor het fascis
me?” Slotconclusie: „Het fascisme
krijgt ook ten onzent een kans en
krijgt haar „grote” leiders als wij van
de democratie een politieke kruide
nierswinkel maken”.
kleuteronderwijs zijn vele problemen
uit de wereld geraakt. Er zijn echter
nog wensen onvervuld. Er wachten
nog vele scholen in dorpen op urgen-
tieverklaringen voor nieuwbouw, er
zijn gevallen, waar wel een urgentie-
verklaring is, maar geen geld, onder
meer in Leeuwarden, Sneek en Hee-
renveen.
En ten opzichte van speelplaatsen is
er nog veel te doen. Men kan een
kleuter nu eenmaal niet drie jaar be
zig houden in een zandbak met een
emmertje en een schepje. Voor wat
de nieuwbouw betreft zijn er dorpen,
waar men zelf het geld bijeenbracht
en leende voor 5*^%, geld dat men
weer voor 4J^% aan de gemeente
leende opdat de bouw van de school
kon doorgaan. Maar dat kan niet
overal en er zijn nog ettelijke scho
len in oprichting. Het feit echter, dat
Friesland 198 kleuterscholen heeft,
maakt begrijpelijk, dat niet in enkele
jaren een ideale situatie kan worden
bereikt, zeker niet, wanneer men be
gint met een achterstand van de om
vang als die in Friesland bestond.
Nochthans is het wenselijk, dat men
nu de mogelijkheden blijft uitbuiten
om ’n in alle opzichten bevredigende
toestand te bereiken, waarbij men
zich slechts kan verheugen over het
feit, dat in Friesland al zoveel was
gebeurd, toen de financiële vraag
stukken van de overheid ten aanzien
van de nieuwbouw nog niet die
fnuikende uitwerking hadden als het
thans het geval is.
Het begin
Opvallend hoe de traditie soms een
vruchtbare voedingsbodem blijkt te
zijn voor het ineens opbloeien van
nieuwe initiatieven. Wat zijn er al
geen grootscheepse industrieën
voortgekomen uit een klein begin.
Huisindustrieën in Twente en de
Langstraat groeiden uit tot machtige
textielbedrijven en wereldbekende
schoenfabrieken. Eenvoudige hellin-
kjes werden scheepswerven met in
ternationale faam.
In het weiland bij Tjerkwerd experi
menteert een smidszoon met wat
nieuws: geen gewone maaimachine,
maar een maai-apparaat aan een
tractor. Ja, zijn vader was smid, zijn
grootvader was dat ook. Zie hier de
traditie. Eerst was hij knecht geweest
bij zijn broer, in 1942 vestigde hij zich
te Tjerkwerd als wagenmaker, na
twee jaar als smid-wagenmaker.
Uit deze Tjerkwerder tijd stammen
de eerste experimenten met de nieu
we vinding op onderdelen waarvan
octrooi werd aangevraagd. Toen trok
de heer Schukken naar Bolsward. Hij
werd met zijn agrarische industrie
stedeling, maar hield zich buiten de
poorten van de oude stede. Eerst
vestgde hij zich aan de Harlinger-
straat (waar nu Rottiné woont)
daarna aan de Florencestraat (waar
de Z.W.H. zich bevindt) om dan in
1947 de gebouwen over te nemen van
de voormalige grasdrogerij tussen
Hichtumerweg en Leeuwardervaart.
Hier was ruimte en armslag en vond
de jonge ondernemende smidszoon
zijn vorm. Na in en direct na de oor
log geëxperimenteerd te hebben met
oude auto’s en jeeps, deed de tractor
zijn intrede. Een forse bestelling van
de Ford Dearborn (200 maaiappara-’
Het is eigenlijk een vreemd verhaal dat hier volgt. Zoals men soms kan
spreken van een wonderlijke speling der natuur, schijnt het ook voor te
komen, dat er in de geschiedenis ook in die van eigen stad en land
vreemde kronkels voorkomen. Neem nu het geval Schukken te Bols
ward. Op de plaats waar ruim een tiental jaren geleden het gemaaide
gras werd gedroogd, beijverd men zich thans om steeds weer nog meer
geperfectioneerde methoden te vinden om gras te maaien. Was hier tot
kort na de oorlog een industrie gevestigd een grasdrogerij die om
zo te zeggen de laatste hand legde aan de graswinning, thans is er een
bedrijf gevestigd, dat zich bezig houdt met het begin er van
Van „mier” tot maaibalk
De gschiedenis van het maaien is een
lange, die van het moderne maaien is
nog maar kort. Eeuwen aan eeuwen
werd met de zeis gemaaid. Ieder kent
nog wel de sterke verhalen van de
„mieren” en „poepen”. En anders
moet men „De sünde fan Haitze Hol-
werda” maar eens lezen. Het zal nu
(nog maar!) zo’n drie- a vierenvijftig
jaar geleden zijn, dat de eerste maai
machine in Bolsward werd geïntro
duceerd. Aan de Snekerweg werd er
toen een demonstratie gegeven. De
meningen waren nogal verdeeld. De
machine maaide velen niet kort ge
noeg. Toch won de maaimachine het
pleit. Een nieuwe Cormick werd het
ideaal van iedere boer. Eilaas, wat
een trots was van de maaier werd
ouderwets, zodra het paard plaats
ging maken voor de tractor. Een
maai-apparaat aan de tractor is reeds
weer een gewoon verschijnsel ge
worden. Niemand kijkt er meer
vreemd van op, als ze straks weer
bij duizenden gaan rikketikken. Ja,
bij duizenden, want H. J. Schukken’s
industrie te Bolsward, de bakermat
van deze vinding, heeft er al een 4000
vervaardigd. Overal in den lande kan
men ze tegen komen.
ken-industrie geen andere mogelijk
heden zou bieden en er geen verdere
plannen zouden bestaan. Zo stond
donderdag voor een week een nieuwe
vinding op de markt, een „hooidra-
ger”, een tractor, die zo een vrij grote
hoop hooi of gras kan opnemen en
dit, zonder dat er verdere mankracht
aan te pas behoeft, te komen, naar
huis kan rijden.
Het ontwerpen van een nieuwe sloot-
reiniger staat nog op het program
ma. Hieraan is dringend behoefte.
De nieuwe favoriet is de Fordson
Dexta, een nieuwe tractor, die gedu
rende 4 jaar is uitgeprobeerd en dit
jaar op de markt komt. Ook voor
deze tractor ontwierp de heer Suhuk-
ken een maai-apparaat, waarvan hij
veel verwacht. Zelf maakt hij thans
ook zelf vingerbalken, die beter zijn eenvoudig en net aan de maat, maar
dan de bestaande. cr>ooi_
Geen wonder, dat op demonstraties
van de Landbouwvoorlichtingsdienst
Schukken’s apparaturen in de regel
als le uit de bus komen.
Aan export wordt nog niet serieus
gedacht, al bestaat er buitenlandse
belangstelling en maakte de heer
Schukken voor korte tijd een reis
naar Engeland, om daar de kat uit
de boom te zien.
Voorlopig geeft de binnenlandse
markt echter nog handen vol werk.
Dit lokaal van een spiksplinternieuwe kleuterschool is wel een schrille
tegenstelling ten opzichte van de toestand waarin vele scholen enkele
jaren geleden verkeerden en die gelijk is aan die van de school te
Lemmer vandaag de dag, waar nog steeds 120 kinderen dagelijks ver
keren in tochtige lokalen met slechte vloeren en verveloze deuren.
Bij de a.s. kamerverkiezingen heeft
men een keuze uit 53 partijen, o.a.
Bond van Belastingbetalers; Anti-
Cri»l»-partiiMarktkooplui; Zuider-
zeepartij; Oranje-fascisten; Opbouw
en verbroedering; Voor algemeen
welzijn, enz.
Het is verheugend, dat geconstateerd kan worden, dat in de
na-oorlogse jaren na een moeizaam begin, het kleuteronderwijs
in Friesland in vrij snel tempo op hoger plan is gebracht.
Nauwelijks vijf jaar geleden heersten er in sommige plaatsen
nog schrikbarende toestanden, doch de moderne inzichten om
trent hetgeen een kleuter in deze eeuw van het kind toekomt,
hebben langzamerhand algemeen ingang gevonden en zelfs zo,
dat men tot zelfs in de kleinste dorpen afrekende met alles
wat nog riekte naar de oude sfeer van de „bewaarschool”,
want een kleuterschool is nu eenmaal geen plaats, waar men
de kinderen opbergt opdat de ouders de handen vrij hebben.
Hier en daar zijn die verbeteringen,
welke altijd gepaard gingen en nog
gaan, met aanzienlijke financiële con
sequenties, met grote offers van
dorpsgemeenschappen, tot stand ge
komen. Dit alles wil niet zeggen, dat
men er nu is met het kleuteronder
wijs, want al het gunstige dat men
er van zeggen kan, geldt slechts in
algemene zin.
Er zijn nog schrikbarende voorbeel
den van hoe het niet moet en de be
perkingen, die sinds enige tijd meer
dan ooit op financieel terrein gelden,
hebben tot gevolg, dat nog vele wen
sen onvervuld blijven en dat met na
me met betrekking tot speelplaatsen,
de finishing touch niet kan worden
verwezenlijkt.
Het is een vaststaand feit, dat bij de
vele verbeteringen, die werden be
reikt, de provincie, de gemeentebe
sturen en de inspecteur voor de
volksgezondheid een belangrijke bij
drage hebben geleverd. In 1949 bij
voorbeeld werd door de inspecteur
voor de volksgezondheid een enquete
ingesteld, die uitwees, dat de toe
stand in de kleuterscholen in elk ge
val in hygiënisch opzicht slecht was.
In de eerste plaats was het sanitair
beneden peil, hetgeen voor een kleu
ter fnuikend kan zijn, omdat hij ge
voelig is voor indrukken en zich be
paalde gewoonten op hygiënisch ter
rein moet aanwennen. Vele gebouwen
waarin kleuteronderwijs werd gege
ten volgens de vinding van Schuk
ken) gaf een ferme stoot in de goede
richting. En hoewel de industrie nog
altijd staat ingeschreven als een fa
bricage van landbouwwagens, werd
het maai-apparaat hoofdzaak en spe
cialiteit.
Er zijn wel wagens en wagentjes ge
leverd, maar de wagenbouw en fa
bricage van landbouwwerktuigen
geraakt hoe langer hoe meer op de
achtergrond. Het maaiapparaat is
hoofdzaak geworden en wordt thans
voor elke tractorsoort speciaal ont
worpen.
Niet alleen particulieren, ook loon
bedrijven profiteren van de vinding.
En zoals eens de maaimachine het
zou winnen van de zeis, zo zal ook
thans de tractor met maai-apparaat
favoriet worden, of liever gezegd is
deze dat reeds. De tractor maakt
schoner werk dan de door paarden
getrokken machine, kan korter boch
ten maken en eist veel minder vóór-
en nawerk.
Allengs breidde het bedrijf, waar
thans een kwart honderd man werk
vindt, zich uit. In 1955 werd een
tractoren-reparatie-afdelng aange
bouwd. De heer Schukken werd Ford
Tractor Dealer voor heel Friesland en
heeft een eigen service-dienst.
Dit wil niet zeggen, dat H. J. Schuk-
«o
I i||
-0-0-0-
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 15
Telefoon 451 Na 18.50 uiir 505 of 555
(K 5157)
Abonnementsprijs f 1.90 pet kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 15 cent per mm
Ingezonden mededelü gen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
„DE REIS”, EEN FILM OVER HONGAARSE VLUCHTELINGEN.
In Wenen zal worden begonnen met de verfilming van het verhaal van
de Hongaarse vluchtelingen tijdens de Hongaarse revolutite in oktober
1910. In de film, die de titel „De Reis” zal dragen, zullen de hoofdrollen
worden vertolkt door Tul Brynner (links) en Doborac Kerr, die men
hier ziet met de directeur Anatol Litvak (rechts) tijdens een
persconferentie in Wenen.
Bolswards Nieuwsblad
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
