X Nederlandse geleerden vragen bezinning over atoombewapeningsvraagstukken Op Schiermonnikoog wordt met Pinksteren een haan gestolen z I I t .F Qabe Skroar us hjoed p 9 to sizzen J De Gaulle speelt in Frankrijk zijn (duistere?) rol Buitenlands Overzicht 1 Gouden filmpjes STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND Unieke roofpartij waar de politie geen stap harder voor loopt ■r F jLza» L - kJi II WK' I I .W ‘j. 54eJAARGANG No. 40 VRIJDAG 23 MEI 1958 KOELBLOEDIG REDDEN Hwaf hat de grote tui, Schiermonnikoog is 1 i WAAR 65 MENSEN DE DOOD VONDEN Verwrongen vliegtuigresten temidden van de ruïne Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS Uitgave: A. J. OSINGA N.V., Bolsward Administratie- en Redactie-adres; Marktstraat IJ Telefoon 451 - Na 18.30 uur 305 of 335 (K 5157) de vraag, welke contró- 'en ;emaakt i fysici Abonnementsprijs I l 90 per kwartaal (bij vooruitbetaling) Giro 887926 Advertentieprijs: 13 cent per mm Ingezonden mededeli, gen duhbe tarief Handelsadvertenties bij contract reductie Ik hald dan fêst Yn’t fjild is’t bést. hem eco- succes mensen en genhangt te Casabl vliegtuig van Uitgerust met de tekenen van hun waar digheid, met de ho. en om eerste samenkomst wordt gepraat, namelijk haan geroofd moe wordt dan op gedempte toon gevoerd, want als uitlekt o’ar wiens kraaier de Op Hemelvaartsdag grote kaatspartij te Tjerkwerd, georganiseerd door de aldaar opgerichte kaatsvereniging „De Greid- hoek”. Verschillende vooruitstrevende boeren, die zich een maaimachine hadden aange schaft, doen deze thans weer van de hand. Het blijkt dat het etgroen na het maaien met de machine niet wil óp schieten. Ook verliest het dunne zwad spoedig aan hooiwaarde. Verwrongen vhegtuigresten temidden van de ruïne van een dat was alles wat er restte, nadat op het vliegveld van een DC-7C van de Sabena naar beneden was gestort en De ramp kostte aan 65 mensen het leven. Deze telejoto laat zien hoe emplo yees van het vliegveld bezig zijn de wrakstukken te onderzoeken. op 500 dollar per persoon. Het rapport, waarin nog allerlei wetens- waardige dingen staan, welke we hier alleen ter wille van de ruimte niet opne men, eindigt met enige suggesties. Het 1 een geleidelijk gecon- bied van kernwapens als op dat van de eerste stap lijkt hun een overeenkomst tot stopzetting van omdat hier ruime mogelijkheden controle aanwezig zijn. Naast stopzetting van proefexplosies den ken deze natuurkundigen aan: voorko ming van gebruik van atoomwapens transportmiddelen, zoals vliegtuigen en raketten en hun bases; stopzetting van technisch-wetenschappelijk onderzoek tot j-_- van atoomwapens hun middelen tot transport (vooral j van de enorme uitgaven voor militaire doeleinden inclu- militaire research; stopzetting van „j produktie van atoomwapens; neutrale, kernwapenvrije zóne in Europa. Zou Nederland hiervan eventueel deel moeten uitmaken? Bij elk dezer punten zou speciale aandacht geschonken kun nen worden aan lemaatregelen technisch effectief zijn hoe ze psychologisch mogelijk g< kunnen worden, zo besluiten de hun memorandum. De vloot zijn nu naar het oosten van de Middellandse zee j de Libanse regering, die ook Ameri- een ruggesteuntje te verlenen. drukte nadert is er wat meer hartstocht in de campagne gekomen nu het Italiaan se episcopaat volgens enige partijen be dektelijk de wet verbiedt inmenging van de geestelijkheid in politieke aange legenheden de katholieke kiezers heeft aangeraden alleen op de Chr. de mocratische partij te stemmen; de repu blikeinse en de radicale partijen hebben daartegen verzet aangetekend bij de Italiaanse regering. In Portugal, waar een gematigde dicta tuur heerst en de verkiezingen dus eigen lijk maar schijn zijn, zijn toch verkie- zingsrelletjes voorgekomen. Tenslotte zij de lancering van derde Russische spoetnik als een groot voor de Russische wetenschaps- technici vermeld, en als pe iger de verschrikkelijke vliegramp te Casablanca, waar 'n Belgisch verkeers- j j in vlammen opging, waarbij 65 de 69 inzittenden omkwamen. Vestiging ons land, dienstgebouwde de stad Casablanca in brand gevlogen. van strategische raketbases in waar raketten met atoomla- dingen kunnen worden afgevuurd, zou de strategische betekenis van ons land voor een toekomstige vijand radicaal ver anderen. In geval van een conflict zou deze zijn uiterste best doen dergelijke bases onmiddellijk uit te schakelen. Ne derland zou in geval van een conflict een van de doelwitten van (Russische) waterstofbommen zijn. Wij zijn ervan overtuigd, dat na vestiging van raketba ses hier te lande vrijwel onze gehele be volking in geval van oorlog het slacht offer zou worden en dat dus deze ves tiging een volkomen onaanvaardbaar ri sico zou meebrengen”. Een Amerikaanse deskundige heeft voor gesteld, zo wordt in het memorandum opgemerkt, zware ondergrondse schuil kelders te bouwen voor nagenoeg de ge hele bevolking van de Verenigde Staten voor langdurig verblijf en enorme onder grondse voorraden aan te leggen van voorwaarden als redder uit de nood te accepteren. Dat de generaals in Algerië dat dan ook zullen doen is zeker. Maar laten we ons niet overgeven aan specula ties. De wereld ziet met spanning toe, het Westen in het bijzonder, al was het alleen maar omdat als de Gaulle toch aan de macht zou komen, men waarschijnlijk een Franse buitenlandse politiek moet verwachten die op zijn minst genomen veel zelfstandiger van Londen en Was hington zal zijn dan tot nog toe. Enig verkiezingsnieuws. De verkiezingen in Griekenland hebben de partij van premier Karamanlis, die op het Westen georiënteerd is, een abso lute meerderheid bezorgd in het parle ment en waren dus voor hem een succes maar ook een oppositie-partij, waarop de communisten stemden wier eigen partij verboden is, toonde een sterke groei. Over ruim een week hebben in België de parlementsverkiezingen plaats. Zoals bekend regeert er thans een socialistisch- liberale coalitie, die in de Kamer over 113 en in de senaat over 94 zetels be schikt, de katholieke Chr. Volkspartij, welke in de oppositie is, had in de oude kamer 95 en in de senaat 79 zetels. In de Belgische provincies Limburg en Lu xemburg stemmen ditmaal socialisten en liberalen op eenzelfde lijst, omdat de Chr. Volkspartij er zeer sterk is. De ver kiezingscampagne is in België vrij lauw, men heeft meer belangstelling voor de Expo; in Italië waar ook de verkiezings- 4e week mei 1908 De kerkeraad der Gereformeerde Kerk te Bolsward wil trachten te komen tot het stichten van een nieuw kerkgebouw. Burgemeester en wethouders van Bols ward maken het publiek er op attent, dat de stadhuistorenuurwerken aangeven de juiste Amsterdamse tijd. De voorj aarspaardenmarkt te Workum had dit jaar weinig te betekenen. Er ston den slechts 22 paarden aan de lijn. Uit het Tjeukemeer is aangespoeld een monsterdier, ruim 1,5 m lang en 80 pond zwaar. Het bleek te zijn een bruin vis, vermoedelijk alhier door de sluizen te Lemmer in de boezem gekomen. Tienjarig bestaan kaatsvereniging METO te Bolsward. Het is een ongehoord feit, dat in een groot Europees land opperoffjcieren in opstand komen tegen hun wettige rege ring. Maar de generaals van het Franse leger in Algerië hebben het toch maar gedaan. Toen zij vreesden dat in het moederland een regering zou worden ge vormd die van Pflimlin welke eindelijk eens de konsekwenties zou trek ken uit de benarde Franse positie en concessies aan de Algerijnse opstandelin gen zou doen, hebben zij zelf de macht in handen genomen. Zij hebben daarbij de naam van de Gaulle gebruikt, maar we hebben tot nog toe niet de indruk ge kregen dat deze man, die grote verdien sten jegens Frankrijk heeftwaarop hij overigens nogal prat gaat ook de va der van de rebellie is, hoewel hij ken nelijk al lang zat te wachten op een ge legenheid weer als redder van Frankrijk te fungeren. Het lijkt er meer op dat de generaals in Algerië de naam van de Gaulle, die ook bij de Algerijnen wel gezien en naar men daar meent geen tegenstander van een liberale politiek in Noord Afrika is, hebben gebruikt om hun beweging, wel ke geen ander doel heeft dan de Franse koloniale verhouding tot Algerije en de bevoorrechte positie van de Franse kolo nisten daar te handhaven, populair te maken zowel in Algerije als in het moe derland. In Frankrijk zelf zijn er ook velen in alle democratische partijen die, hoewel de Gaulle sterke anti-parlementaire neigin gen heeft, met hem sympathiseren. Ook vele generaals we mogen wel zeggen de voornaamste in het moederland na tuurlijk.'Generaal de Gaulle heeft ech ter tot nog toe geen poging gedaan met deze sympathie achter zich naar de macht te grijpen, hij heeft zich wel aangediend als reader van Frankrijk, maar verklaard dat hij de republikeinse grondslagen zal respecteren. Anderzijds veroordeelde hij ook de rebellie van de generaals in N. Afrika niet en al met al blijft zijn hou ding vrij raadselachtig; hij trok na ’n persconferentie te Parijs waarvan ten on rechtte veel werd verwacht terug naar zijn villa in een stil dorpje, om zich daar zoals hij zeide ter beschikking van het vaderland te houden. Waarop wacht hij De generaals in het moederland die met de militaire autoriteiten in Algerië sym pathiseren, zijn door de regering-Pflim- lin aan de kant gezet, zodat het niet zo waarschijnlijk lijkt dat het leger ook in Frankrijk nog een greep naar de macht zal doen; bovendien zou dit direct tot ’n burgeroorlog kunnen leiden nu de vak beweging in alarmtoestand verkeert. Maar kennelijk verwacht de Gaulle dat 't spoedig Pflimlin duidelijk zal worden dat de bestaande verhouding tussen Pa rijs en de militaire rebellen in Algerië niet zo kan voortduren. Als Parijs het leger in Noord Afrika niet langer ravitailleert raakt het in moei lijkheden en het ontbreekt het moeder land aan militaire middelen om de gene raals in Algerië tot rede te brengen. Hier zal een oplossing moeten komen, de mo gelijkheid dat uit de lagere rangen van het Algerijnse leger zelf verzet tegen hun aanvoerders zou komen, waartoe zij het recht zouden hebben maar de regering in Parijs hen nog niet heeft aangespoord, lijkt niet groot. Kennelijk verwacht de Gaulle dat hij tenslotte door de regering Pflimlin, of door een meerderheid in het parlement, welke dan haar steun aan de regering zou onttrekken, zal worden ge roepen om uit de impasse te geraken. Zijn verzekering dat hij alleen langs wet tige weg aan ’t bewind wil komen heeft stellig bij bepaalde groepen en personen in ’t parlement indruk en hem misschien rijp gemaakt om de Gaulle op zijn eigen Bolswards Nieuwsblad Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad Deze foto toont de heer Eduard Pilaet uit Antwerpen in zijn bed in het ziekenhuis te Casablanca, waar hij is opgenomen om te herstellen van de verwondingen, opgelopen bij de ramp met het DC-7C vlieg- ig van ae Sabena bij Casablanca, welke aan 65 mensen, onder wie verschillende kinderen, het leven kostte. De heer Pilaet is de lichtst gewonde van de vier overlevenden, hij was degene, die koelbloedig de nood-uitgang van het neergestorte en reeds brandende vliegtuig open de en drie passagiers, twee Belgen en een Zwitser, naar buiten sleepte. Wanneer wij beweren, dat er zaterdagnacht op Schiermonnikoog een haan geroofd zal worden, dan berust die voorspelling niet op boven natuurlijke gaven, ook al is die voorspelling nog zo juist. Er wordt namelijk op dit liefelijke eiland ieder jaar net voor Pinksteren begint, een haan gestolen en er is geen politieman, die er een stap harder om loopt, want die jaarlijkse hanenroof berust op traditie en de haan wordt als alles goed gaat, na drie dagen weer teruggebracht. Tussen het roven en het terugbrengen ligt echter een aantal unieke gebeurtenissen, en samen vormt dit alles het vermaarde „Kallemooi- feest”, waarvan niemand meer de juiste herkomst weet, doch dat ieder jaar nog met overgave wordt gevierd. De vroege badgast slaat dit feest nogal verwonderd gade, maar voor de eilanders is het alle maal gewoon. Die weten, dat zij hun haan drie dagen kwijt kunnen raken en dat ze bij die terugbezorging om hun naam als sportief eilander te redden, het best wat sigaren kunnen klaarleggen of „een slukje” kunnen schenken. En aldus geschiedt Schiermonnikoog is een vredig eiland, met vredelievende bewoners. Er leven wel jutters, maar geen dieven. Men kan alles rustig ’s nachts buiten laten staan, want stelen doet men niet. „En als er toch eens gestolen zou worden dan laten we gewoon de boot niet varen, tot de dief gevonden is,” zei ons iemand heel laconiek. Maar eenmaal per jaar wordt er dus een haan gestolen en het hele eiland lacht erom. Drie dagen en drie nachten moe ten de kippen uit een hok op het eiland hun fraai gevederde vriend missen. Drie dagen en nachten logeert die haan in een mand, die hoog boven het dorp in een mast wordt gehangen. Op de zaterdagavond voor Pinksteren, als de duisternis invalt, is er geen mast en geen mand en geen haan. Maar op Pinksterochtend staat alles er en dan kraait de haan vanuit zijn cel het dorp wakker. De haan kondigt op Schiermon nikoog het Pinksterfeest aan. Wij weten echter zeker, dat die haan dat zelf nooit weet. Het is ons niet bekend in hoeverre een haan zich iets afvraagt, maar het is niet onwaarschijnlijk, dat de Schiermonniko- ger Kallemooihaan zich afvraagt waarom hij in die mand moet zitten. De vakantie ganger, die op dit eiland de Pinksterda gen slijt, is op dit punt bij een eerste confrontatie met een en ander, waar schijnlijk net zo ver als de haan. Het Kallemooifeest is dan ook eigenlijk uitsluitend een feest voor de eilanders zelf, die er trouwens ook de juiste bete kenis niet van kennen. Wij hebben er verschillende leden van de Kallemooicommissie naar gevraagd en nog een paar anderen. Het .is een mooie commissie, dat is buiten kijf. Het is zelfs een van de mooiste, die wij kennen. Er worden namelijk geen rapporten opge steld, geen zwaarwichtige besprekingen gehouden, en geen verkiezingen georga niseerd ingeval van vakatures. Al die za ken acht deze commissie totaal onbelang rijk. Jeppe Teensma is de meest gemoe delijke voorzitter, die men zich denken kan. En verder zitten er mannen in als Teun de Jong, de zoon van de jachtop ziener, Riekert Visser, de postbode en Wiebe Groendijk, de beurtschipper. Op de avond voor Pinksteren komen zij en de andere commissieleden bijeen in het voormalige hotel Van der Werff. je hoed op het hoofd linten in de Iinkerrever, zitten ze de ronde tafel. En alleen tijdens die er even serieus over de vraag, wiens geroofd moet worden. Het gesprek 1 Dit memorandum legt nog eens de nadruk op de ontzaglijke verant woordelijkheid welke op de schou ders van de leidende politici zowel van West als Oost rust. Zij hebben te waken voor de veiligheid van hun volken tegen mogelijke kwade bedoelingen van de tegenpartij maar hebben anderzijds te overwegen hoever zij in hun beveiligingsmaat regelen kunnen gaan. De verantwoordelijkheid voor de Weste lijke staatslieden is des te groter omdat zij weten dat zonder kernwapens de mi litaire positie van het Westen wat Euro- verlangens der commissie uitgaan, is er niet veel meer aan. Immers, de eilanders weten wat er gaat gebeuren en op de avond voor Pinksteren sluiten zij hun kippenhokken extra goed af. Er zijn zelfs lieden, die hun haan in huis halen en eenmaal is het gebeurd, dat de com missie een half kippenhok moest uitgra ven om de haan te kunnen grijpen. Soms is er ook iemand, die vrijwillig z’n haan beschikbaar wil stellen, maar daar gaat de commissie ook niet op in, dan is de spanning weg. Het is juist de spanning van een sluiptocht door buur- mans tuinen en het morrelen aan buur- mans kippenhok, die dit feest zo attrac tief maken voor de commissie. Er is tot nu toe altijd nog een haan gekomen. Verleden iaar waren er zelfs twee, maar dat wist buiten de commissie niemand. Dat was een foutje in de organisatie. Met de haan komt men in de keuken van het hotel, waar het dier in een was mand wordt gestopt, met voor drie da gen eten en drinken. Bij het hotel wordt dan op vakkundige wijze, die de af komst van de eilanders als zeevaarders verraadt, een enorm lange mast gesjord, die met vereende krachten wordt opge richt en met touwen verankerd. Dat alles gebeurt in de duisternis, maar als die KW I .«..«axvXv.-. Zo rijst met Pinksteren drie dagen lang de Kallemooimast omhoog bo ven de huizen van het eiland. We beginnen dit overzicht niet met de crisis in Frankrijk. Hoe deze ook zal eindigen, het Franse volk zal ze overleven. We vangen daar om aan met een kwestie waarbij het werkelijk om leven of dood van gehele volken gaat. Dezer dagen hebben op verzoek van onze minis ter van defensie Staf drie Nederlandse geleerden op het gebied der Theoretische natuurkunde, de professoren Groenewold en Nijboer en dr. Tolhoek een memorandum samengesteld waarin zijn hun mening geven over de vestiging van raketbases in ons land. Hun conclusie luidt als volgt: „De explosie van één enkele waterstofbom zou Rot terdam en Den Haag met het tussenliggende gebied met één slag kunnen verwoesten en miljoenen slachtoffers kunnen maken. voedsel, medicamenten en industriepro- dukten (vrachtauto’s). Volgens kunnen de Verenigde Staten zich dit nomisch wel permitteren maar de Sovjet unie niet. Hij vermeldt niet, dat dit even min economisch mogelijk is voor de bondgenoten van de Verenigde Staten. De kosten voor zulke schuilkelders wor den geschat (voor de Verenigde Staten) op 500 dollar per persoon. Het rapport, waarin nog allerlei wetens- 5 11 11 1 alleen ter wille van de ruimte niet opne- enige alternatief ziet het rapport in overeenkomst over een g 1 1 j' troleerde ontwapening, zowel op het ge bied van kernwapens als op dat van de conventionele bewapening. Een geschikte stopzetting van proefexplosies, vooral omdat hier ruime mogelijkheden voor controle aanwezig zijn. ken deze natuurkundigen aan: voorko- “:“3 van gebruik van atoomwapens door uitgebreide controle op mogelijke raketten en hun bases; stopzetting verdere ontwikkeling en 1 raketten); vermindering tg; sief j verdere pa betreft aanzienlijk zwakker is dan van het Oosten; en de laatste dagen nog verder verzwakt is doordat het grootste deel van Frankrijks parate strijdkrachten, een half miljoen man, min of meer in Noord Afrika is opgesloten. De boven genoemde fysici zijn stellig geen een zijdige ontwapenaars, dat wordt wel be wezen door hun suggestie omtrent een gecontroleerde geleidelijke beperking der gehele bewapening, maar waar hun me ning uiteengaat met die der militaire adviseurs van de Westelijke regeringen is het punt van de stadia dezer beper king. De fysici willen direct een overeen komst over de afschaffing der kernwa penen; over de conventionele bewape ning kan men vervolgens spreken, de mi litaire leiding van ’t Westen zal het ont- wapeningsvraagstuk als één geheel willen zien. Het lijkt echter lang niet uitgesloten dat de publieke opinie, onder de indruk van de mening der geleerden in de Westelij ke landen die van de drie Nederlandse fysici is nl. geen uitzondering de re geringen der meeste West Europese lan den zal nopen de vestiging van raket bases af te wijzen, waarvan het gevolg zou kunnen zijn dat de Ver. Staten gaan deweg hun militaire machtmiddelen van het vasteland van W. Europa zouden te rugtrekken en de kans op de vorming van een kernwapenvrij zóne in Europa zou toenemen, ook al hebben de regerin gen van Amerika en Engeland het Pool- se plan inzake een dergelijke zóne nu verworpen. Het is ook mogelijk dat de Amerikaanse marine het aantal harer eenheden, welke raketwapenen kunnen af vuren en welke dus eigenlijk beweeglijke, weinig trefbare raketbases zijn, in Europese wateren ster ker zal opvoeren om het ontbreken van voldoende raketbases te land te compen seren. Dit zou echter de drang der Rus sen om de kusten van het Europese vas teland te krijgen, vanwaar zij deze drij vende bases beter te lijf zouden kunnen gaan allicht sterk doen toenemen. Al met al zal West Europa daarom in een steeds minder benijdenswaardige po sitie komen te verkeren als West en Oost het niet over een gecontroleerde beper king van alle bewapening eens worden. Overigens bleek het nut van de aan wezigheid van 'n grote Amerikaan se vloot in de Euoropese wateren met name in de Middellandse zee dezer dagen weer eens toen in de Libanon, het enige Arabische land dat een christenmeerderheid heeft, een door Egypte en Syrië aan- gemoedigde, zo niet gesteunde op stand uitbrak tegen de regering van president Sjamoen, met het doel een regime aan het bewind te brengen dat de Libanon bij de Ver. Arabi sche Republiek zou doen aansluiten. Amerikaanse zowel als de Engelse gestoomd kennelijk om kanse wapens ontving, te verlenen. Op het ogenblik lijkt de positie van Sja moen dan ook weer wat sterker dan ze bij de aanvang van de opstand was, maar gerust over de toestand kan het Westen nog allerminst zijn, want Nasser zal het bij deze ene poging om ook de hand op Libanon te leggen, niet laten en kan daarbij rekenen op de steun van Moskou dat al dreigende taal sprak over de Wes terse inmenging in Libanon als was deze geen antwoord op EgyptischSy rische bemoeiing met wat alleen de Liba- nezen aangaat. Zoals bekend heeft Nasser een langdurig bezoek aan Moskou gebracht. Aan het einde van dit bezoek heeft Chroesjtsjew met meer onaangename dingen voor het Westen ook verklaard dat de Sovjetunie voorstandster is van de solidariteit van de Arabische volken onder leiding van Nasser. De Amerikaanse vlootbeweging in de Middellandse zee was niet de enige machtsdemonstratie in deze overzichtspe- riode. De legerleiding te Washington zond ook een duizendtal parachutisten naar steunpunten in het Caraibische ge bied om eventueel vice-president Nixon te beschermen die bij zijn bezoek aan enige Zuid Amerikaanse landen, o.a. Venezuela, daar kans liep het slachtoffer te worden van anti-Amerikaanse relletjes. Men wijt deze wel aan communisten en vooral Washington doet dit men enige nadruk. Maar men kan de oorzaak mede zoeken achter het feit dat Washington al te vaak Zuid Amerikaanse dictaturen heeft gesteund vanwege Amerikaanse za- kenbelangen, welke dictaturen in de be trokken landen thans zijn ten val ge bracht. Het schijnt dat juist Nixon geen bewonderaar is van deze politiek van Washington en een koerswijziging wil. In het slotcommuniqué over de ont moeting van Chroesjtsjew en Nasser werd natuurlijk ook de oorlog van Frankrijk tegen de Algerijnen ver oordeeld en het recht van de Alge rijnse bevolking op zelfbeschikking en onafhankelijkheid erkend. De Franse regering heeft te Moskou te gen deze zinsnede geprotesteerd en hiermede zijn we dan bij de Franse crisis gekomen. --z't Hr

Kranten in de gemeente Sudwest-Fryslan (Bolswards Nieuwsblad, Sneeker Nieuwsblad en Friso)

Bolswards Nieuwsblad nl | 1958 | | pagina 1