VAN DE FRIESE KAATSVELDEN
en
Friesland mint het ijs in de winter
versmaadt het in de zomer niet
Qabe Skroar
üs hjoed
Maar: behalve de melk is er niets typisch
Fan de Marlinytoer
1
Gouden filmpjes
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Fries aan het „ijsje”
ALLES WEL AAN BOORD VAN DE „GROENE DRAAK”
to sizzen
Tj. de J.
DINSDAG 19 AUGUSTUS 1958
54e JAARGANG
No. 64
Hwat haf
en
2.
3.
1.
2.
water- en melkijs
3.
5.
6.
10.
1.
6.
eeuw
11.
HALD DE GONG DER YN!
under bitüfte
reedlike
oare kant ek wier, dat
Een beeld van de zonnige vakantie
Advertentieprijs: 13 cent per mm
Ingezonden mededelL gen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
4e week aug 1908
De Coöp. zuivelfabriek te Workum heeft
een eigen brandspuitleiding aangeschaft.
keerde naar zijn
bagage, waartoe
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V., Boltward
Administratie- en Redactie-adres;
Marktstraat 13
Telefoon 451 - Na 18.30 uur 305 of 335
(K 5157)
een
dag
2.
3.
4.
Het Gysbert Japiksfeest had een batig
saldo van f 206.86.
Een ernstige poging van het stedeke
Hindelopen om een eigen geneesheer te
krijgen, zijn mislukt.
Abonnementsprijs f 1 90 pet kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
7.
8.
9.
Aanbesteding van de levering van turf
voor verwarming gemeentehuis, open
bare scholen en politiebureau.
De voorz. der gascommissie, de heer
A. v. d. Meer, legde de le steen voor
een belangrijke uitbreiding. Aan de fa
briek vinden thans 60 nijvere handen
werk.
papier, waarop recepten
van 1
Burgemeester G. v. d. Veen te Bolsward
benoemd tot Officier in de Orde van
Oranje Nassau.
LEEUWARDER JUNIORES WINNEN
TE KIMSWERD
Aan de zaterdag te Kimswerd gehou
den juniorespartij voor afdelingspartu-
ren namen 11 parturen deel.
In de eerste omloop versloeg Kimswerd
Oosterlittens met 5-4 6-2, Bolsward won
van St. Jacob op 5-3 6-4; Marssum van
Beetgum op 5-3 6-4; Oude Leije van
Tzum op 5-4 6-4 en Franekor van Arum
op 5-4 6-2, terwijl Leeuwarden een
staand nummer had. In de tweede om
loop ontmoetten elkaar Leeuwarden
Kimswerd, Bolsward-Marssum en Oude
Leije-Franeker.
Bolsward was tegen het heus niet zwak
ke Marssum (Noordenbos, Rienks, Tuin
man) prachtig op dreef. Met schone te
legraaf werden de Marsumers afgevoerd.
Kimswerd gaf de latere prijswinnaars
prachtig partij. Pas met alle hout aan
de telegraaf moesten de Kimswerders
zich gewonnen geven.
Ook Oude Leije en Franeker kaatsten
een spannende partij. Door een overwin
ning op 5-4 6-4 bereikte Oude Leije via
een staand nummer de finale.
Op de drie ontmoetten elkaar Bolsward.
en Leeuwarden. Ook hier spande het ge
ducht. Na een 2-5 achterstand (3 x op
6-6 verloren onze jongens het eerst)
kwam Bolsward toch nog terug. Ze haal
den op tot 4-5, maar verloren ten slotte
op 4-5 6-6 door een bovenslag van de
Leeuwarder Split'.
Bolswards Nieuwsblai
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
In de finale was Oude Leije niet opge
wassen tegen Leeuwarden; verder dan
een spel konden de Forte’s het niet
brengen.
De uitslag was:
1.
Jawel, niemand minder dan Marco Polo,
de Venetiaan met bakkebaardjes en krul
lend haar, die in de dertiende eeuw in
de stad van de 175 kanalen en 350 brug
gen, Venetië, geboren werd, is aanspra
kelijk voor het wereldbedrijf van de ijs
co, voor het feit, dat uw en onze kinde
ren soms zo erbarmelijk kunnen zeuren
om een dubbeltje, als de bel van de
ijsman nog maar in de verte te horen is.
Het is de vraag, of Venetië toy al was
zoals de stad nu voor ons geestesoog
verschijnt, maar een feit is, dat Marco
Polo het er niet uithield. In 1271, toen
hij 17 jaar was, reisde hij met zijn vader
dwars door het binnenland van Azië
naar China, waar hij later vele hoge
functies vervulde, tot hij in 1295 terug
keerde naar zijn geboortestad. Bij zijn
bagage, waartoe ook vele kostbare zaken
verborgen waren, moet zich een stukje
papier hebben bevonden, dat de basis
was voor de ijsco en voor dit verhaal,
over de wereld uitgebreid. Nu zijn er
vele moderne machines, die het zuiverste
en lekkerste ijs maken. De tijd van de
sobetiére, de houten bak, die ronddraaide
in ruwijs en zout en aldus ijs leverde,
heeft afgedaan. De ijsbereiding is geen
onderhands zaakje meer, maar een be
drijf, waarop de keuringsdiensten streng
toezien, opdat het ijs niet schaden zal.
De heer Talamini, een geboren Italiaan,
die sinds 1934 in Leeuwarden woont en
daar de naam van de Italiaanse ijsberei-
ders hoog houdt, heeft ons verteld van
dit bedrijf vroeger en nu. Vroeger had
ieder z’n eigen recept, maar nu is er
niet zo bar veel verschil meer.
Melk, suiker en gelatine of andere bind
middelen zijn de voornaamste bestand-
hrj het perk en op 5-4 6-2 beëindigde
Rinnie Kuiper de partij met een boven
slag.
Op de tweede lijst kwamen 1-4, 6-7 en 9.
De partij tussen 1 en 4 was van zeer
goed gehalte. Het gaf de verhouding in
het veld niet weer, dat Schuil c.s. een
4- 1 voorsprong namen. Driemaal verlo
ren Meijer c.s. het eerst op 6 gelijk. De
laatste keer toen Joh. Jansen op 1-3 6-6
een eenvoudige bal bij de boven miste.
Hiemstra nam nog de eerste opslag over,
maar de achterstand was te groot. Op
5- 2 6-6 kwam de overwinning aan Schuil
c.s. toen Hiemstra kwaad uitsloeg.
Een adembenemende partij speelden 6 en
7 met prachtig perkspel, vooral van Bul
tje. Het was jammer voor de Harlinger,
dat hij de winst hiervan gedeeltelijk te
niet deed met te veel missers als 2e
opslager, n.l. 8. Bouwma miste 7 maal
het perk; Galema en Tjeerdema compen
seerden het minder sterke perkspel van
hun partuur met minder missers aan de
opslag, n.l. elk 2 keer.
Na de stand 3 eersten gelijk liep 7 vlot
uit tot 5 eersten. Op 3-3 6-2 plaatste
Bultje een hercules en op 4-3 6-4 Bouw
ma een zitbal. C. Hoekstra verkleinde de
achterstand door op 3-5 6-6 fraai vanaf
de boven tot in het perk te retourneren.
Op 5-4 6-6 met grote kaats miste
Bouwma jammerlijk het perk en op 5-5
6- 6 passeerde Tjeerdema langs de grond
de bovenlijn.
Bovenslagen: Bultje 7, Tjeerdema 3 en
Hoekstra 1. Punten 6668.
Derde lijst: 9-4 en 6.
Ook in de partij tussen 9 en 4 viel te
genieten van prachtig perkspel met 11
fraaie bovenslagen. Vooral Wietse Vliet-
stra was hier in grootse vorm. Na spel
gelijk lopen Van Sinderen c.s. met sterk
spel uit tot 4-2. Op 2-2 6-2 passeert
Kuiper de kaats en op 3-2 6-2 slaat
Vlietstra kwaad uit. Een prachtkans op
5 eersten gaat verloren, als Kuiper op
6-6 een klein kaatsje moet passeren. Hij
is echter zo onverstandig een goed, slaan-
bare bal precies in de richting van Schuil
te sturen, die dit buitenkansje dankbaar
accepteert. Nog eenmaal wordt het 6-6.
Op die stand (3-4 6-6) verrast Schuil
van de Nederlandse Koninklijke Familie
in de Middellandse Zee.
De foto toont aan boord van de „Groene Draeck”, links Prinses Beatrix
badpak en rechts, zittend met de rug naar de camera, Prinses Margriet.
KAATSERS IN ACTIE IN EXMORRA
Jan de Haan houder van de
wisselbeker.
Het was 27 jaar geleden, dat er in
Exmorra een kaatspartij was georgani
seerd, waaraan door niet-Exmorsters
werd deelgenomen.
Smid Brunia achtte de tijd gekomen,
weer eens wat leven in de brouwerij te
brengen. Hij trommelde enige Exmor-
sters bij elkaar en binnen een week was
de zaak voorelkaar.
De kaatsver. „Bolsward” verleende spon
taan zijn medewerking. Ook de heer Van
der Valk verleende zijn medewerking
door het beschikbaar stellen van zijn
land. De heer Brunia stelde direct een
wisselbeker ter beschikking.
Het is dan ook de bedoeling elk jaar
deze partij te- doen houden.
Vele Bolswarders trokken zaterdag te
gen de harde wind in naar Exmorra. Op
het mooi beschutte terrein hadden de
kaatsers hier echter weinig hinder van.
De lijst bevatte 12 parturen.
In de eerste ronde werd er gekaatst dat
de stukken er af vlogen. Er heerste te
vens grote spanning. In de partij tussen
S. Bergsma c.s. on R. de Jong c.s. kwam
alles aan de hang. Een der kansparturen
n.l. R. Bonnema, P. Feenstra, K. King-
ma werd door W. van der Schaaf, F.
Boschma en S. de Haan verslagen op de
stand 5-5 6-4. Drie andere partijen ein
digden op 5-4 6-4.
De tweede omloop bracht minder span
ning.
R. Rijpma, H. v. d. Zee, H. Visser ver
sloegen P. Zwaagstra, S. van der Meulen
en D. Adema op 5-2 6-2. R. de Jong, J.
Reitima en W. van der Zee wonnen van
W. v. d. Schaaf, F. Boschma en S. de
Haan op 5-1 6-0. J. de Haan, J. Hofstra
en J. G. Reitsma wonnen na zware strijd
van R. van der Zee, H. Boschma en M.
Hoekstra.
Op de drie kwamen:
R. Rijpma, H. Visser en H. van
der Zee.
R. de Jong, J. Reitsma Sr. en W.
van der Zee.
J. de Haan, Joh. Hofstra en J. G.
Reitsma.
R. de Jong c.s. hadden aanvankelijk
steeds de beste kansen. Op 4-3 6-2 ston
den ze er goed voor. Toen echter liet
het geluk hen in de steek. Het eerst
ging nog verloren, waarna Rijpma c.s.
ook het ontbrekende spel in de wacht
sleepten.
De eindstrijd ging nu tussen de nos. 11
en 1.
Hier was partuur 1 favoriet. Maar het
kwam anders uit. Beurtelings werd een
eerst behaald, tot de stand 3 eersten ge
lijk. Dan echter weten de Haan c.s. uit
te lopen tot 5-3 eersten. Op 3-3 6-2 re
tourneert Jan de Haan tot voor de kaats
en op 4-3 6-4 passeert hij de kaats. Rijp
ma c.s. houden echter goed vol en de
stand wordt 5 eersten gelijk, door zit
baden van Rijpma op 3-5 6-6 en 4-5 4-6.
Toch komt de overwinning aan partuur
11, als op de stand 5-5 6-4 balkeerder
Hofstra zijn functie alle eer aandoet,
door op die stand een door Visser fel
uitgeslagen bal prachtig voor de kaats
te keren.
Een mooie slotpartij, waarin beide par
turen volkomen aan elkaar gewaagd
waren, wat ook wel blijkt uit het punten-
schema, n.l. voor beide parturen 66 pnt.
De heer Brunia deelde na afloop met ’n
toepasselijk woord de prijzen, bestaande
uit fraaie luxe voorwerpen, aan de win
naars uit. Jan de Haan kreeg als koning
voor de eerste keer de wisselbeker voor
Omstreeks een eeuw later wist men irl
Engeland ook wat consumptie-ijs
Ik haw gjin fete op ’e minsken, mar op
har ündogenskheit en malle poepske
franjes.
de bereiding
naar Frankrijk en een paar
jaar later was er in Parijs een meneer
Couteaux, die met de verkoop van ij)
begon.
delen, maar daarnaast wordt er gewerkt
met eieren, eigeel, eierpoeder, vanille,
cacaopoeder, koffie-extracten, essences,
vruchten en dergelijke. Het lijkt nogal
eenvoudig, dat ij smaken, maar wij heb
ben ontdekt, dat het eten van een choco-
dip, waarvan moderne machines er een
paar duizend per uur leveren, of het con
sumeren van ijsbombes, ice-cream-soda,
coupe-ananas of een cassata, eenvoudiger
is, dan het produceren. Hoeveel ijs er in
Friesland gegeten wordt is voor ons he
laas een open vraag gebleven. Feit is,
dat de ijsbereiders het nu bar druk heb
ben en dat het ijsje ook hier gemeengoed
is geworden. En dan te bedenken, dat
het begon in China en bij Marco Polo.
DE KLOKKENPARTIJ TE KIMSWERD
Prima spel en veel spanning.
De Jan Timmer-wisselbeker
voor Hotse Schuil.
Kimswerd trof het zondag in alle op
zichten met zijn grote partij voor 30 uit
genodigde spelers. Het was ideaal kaats-
weer en ook de prestaties der kaatsers
konden er de gehele dag best mee door.
Het talrijk opgekomen publiek zag in
Kimswerd een der beste partijen van
het seizoen.
De volgende 10 parturen stonden op de
lijst:
J. Meijer, J. Jansen, A. Hiemstra.
J. Faber, E. Rijpma, T. Post.
J. Sytsma, A. Rinia, F. de Vries.
A. Broersma, H. Schuil, W. Vliet
stra.
M. van der Weerd, Fr. Helfrich, A.
Veldkamp.
J. Galema, C. Hoekstra, Sj. Tjeer
dema.
S. Bouwma, J. Venema, H. Bultje.
Joh. Stavinga, S. Faber, J. Pander.
Joh. van Sinderen, Joh. Zijlstra, R.
Kuiper.
R. Hoekstra, H. Seerden, J. Tolsma.
De strijd tussen 1 en 2 en 3 en 4 gaf
al direct goed spel te zien. De jonge
Kimswerders, vooral Post, sloegen flink
van zich af. Later zakten ze wat af en
moesten met 3 eersten genoegen nemen.
Een zeer goede partij speelden 3 en 4,
uiteindelijk door Broersma c.s. gewon
nen op de stand 5-4 6-4.
Het tweede klas partuur van no. 6 maak
te weinig fouten. Bij 5 was Van der
Weerd onzeker aan de opslag, terwijl
ook Fr. Helfrich toch wel duidelijk op
zijn retour is. Na 3 eersten gelijk liepen
Galema c.s. vlot uit tot 3 spel.
De partij tussen 7 en 8 was kwalitatief
een der minst goede van de dag. Aan
beide kanten was het perkspel niet
groots. No. 7 verdiende de overwinning
op 5-4 6-2 door beter spel.
In de laatste partij van de eerste ronde
waren beide partijen tot 2 spel gelijk
volkomen tegen elkaar opgewassen.
In de eindspurt toonden van Sinderen
c.s. zich de sterksten. Hoekstra werd
onzeker aan de opslgg. Op 4-4 2-6 miste Kuiper met een ver opgeslagen bal. Nu
Van Dokkum tot Lemmer en van Harlingen tot Buitenpost en in
vrijwel alle plaatsen van meer dan zeven huizen en een kippenhok,
die daartussen liggen, bloeit momenteel een seizoenbedrijf, dat in de
afgelopen halve eeuw ook Friesland heeft veroverd. Overal plakken
ijsverkopers blokjes ijs tussen twee koekjes. Overal vullen zij hoorn
tjes met ijs en verkopen zij kartonnen bekertjes en overal kan men
zeggen, dat in Friesland in de winter geld verdient wordt op het
ijs en in de zomer aan het ijs. Friesland mint het ijs het hele jaar
door, maar aan het zomerse ijsje zit niets typisch Fries, alleen de
melk. En de oorsprong van het ijsje ligt al evenmin in dit gewest.
De ijsco komt uit het verre bosten en kan bogen op een merkwaar
dige historie. Het is ook niet zonder reden, dat menige ijssalon
Italiaanse naam heeft en de heer A. Talamini, sinds jaar en
ijsbereider in Leeuwarden noemde zijn zaak niet voor niets La Ve
nezia. Want het was de Venetiaanse ontdekkingsreiziger Marco Polo,
die het eerste recept voor het ijsje meebracht uit China. Maar
het zou nog eeuwen duren, voor de ijsco ook in Friesland gemeen
goed zou worden.
ken. Dat sjocht men yn elk bidriuw. Soe
men der yn de féhalderij ütkomme kinne
troch de -prizen yndirekt to forheegjen?
Ik leau der neat fan. Men kin der wol
omhinne prate en bisykje de lesten op
oaren to lizzen, mar dêrmei giet der gjin
probleem by wei, mar komme trije nije
derby. Wy moatte fêsthalde oan de kost-
priis-ütbitelling, mar oan de oare kant
moatte wy alles dwaen om dy kostpriis
nei ünderen to krijen. Net mei greate
sprongen, hwant dan geane de lju der-
oan, mar wol mei in geleidelike en reed
like formindering. Mai dy moat sa
wëze, dat de greidebidriuwen, dy’t har
spul goed foarinoar hawwe en net op
üngeskikte groun lizze, in bistean halde.
Dat prinsyp mei men net los litte.
Oan de oare kant moat der folie meat
dien wurde om de konsumpsje fan de
kostlike suvel to forgreatsjen. De molke
mei 3 fet is dêrta de earste stap en
dêrneist sil yn binnen- en bütenlan alles
dien wurde moatte om de lange trits
fan suvelprodukten folie m.ear populair
to meitsjen. Soe men dizze beide dingen
dwaen, dan. wie der wer takomst foar de
Nederlanske suvel en hiene de folie en
greate offers fan de skatkiste in doel. De
polityk fan de léste jierren forswakket
it eigen forantwurdelikheitsgefoel en
moedicht de lju net genóch oan har fak-
manskip to forbetterjen.
Der sit yn it greidebidriuw
lieding en mei gebrük fan de moderne
middels, jit hiel hwat mear as der som-
tiids uthelle wurdt. It is gjin algemien
bilang de efterbliuwers en kneukelhou-
wers oer de kop to aeijen, it is ek gjin
boerebilang. De gong moat der ynbliu-
we, de striid kin net mist wurde yn it
minskelibben, dan giet de krêft efterüt.
It moat in earlike striid bliuwe en it mei
net gean to’n koste fan de minske. Mar
it folsleine brüken fan de geastlike en
lichamelike krêften, kin in folksgroep
allinnich mar to’n goede komme. En de
Fryske boer hat in earlike en reedlike
kampslach altyd wol treast west.
Ik bin der wis fan, dat hy it hjoed ek
jit mei linigens tsjin de oare greidboeren
opnimme kin, as de lieding mar sportyf
en bitrouber is. Mar dan moatte der oare
lüden en dieden üt den Haech komme
as oant nou ta soms heard wurde en ün-
derfoun binne. Tofolle en to faek moast
it rjocht foar de helsdoarren weiskuord
wurde. Dat is samar net forgetten.
fjouwer dingen kostje it lan of de yn-
wenners ek wer jild. In skriuwer yn Else-
viers Wykblêd wiist der tbrjocht op, dat
wy mei dy ütstellen de kwael allinnich
mar oerhevelje nei oare plakken en de
pasjint net better meitsje. Hy wiist op
de lyksoartige situaesje yn de koal- en
stielmienskip, dêrt men mei in oerskot
sit fan Dütske stienkoal. De remeedzje,
dy’t men nou oanriedt is: meitsje de
oalje hwat djürder, dan sil it wol better
gean mei de stienkoal. It sprekt as in
boek, dat men dan de oaljeproduksje wer
in knoei jowt. Sa likernóch is it ek mei
de molke, seit er. Ek hjir seit men; meit
sje de fékoeken djür, dan komt der min
der molke; meitsje de granen op it san
djürder, dan komt der minder molke;
meitsje it fleis djürder, dan komt der
minder molke. Sa draeije wy in oar ar
tikel op foar de oplossing. En it pro
bleem bliuwt. Wy moatte, seit dizze
skriuwer, de wierheit ünder eagen sjen
döare, dat der foar de molke wol plak
is, mar net tsjin dizze priis. It kwantum
suvel yn har ünderskate foarmen kin hiel
hwat greater wurde, as de prizen mar
oanpast wurde oan de fraech.
Yn de Ekonomysk-Statistyske Birjoch-
ten kin men léze, dat yn üs lan 58
fan de froulju dus fan de hüshaldsters
nea gjin büter keapet, wylst dat yn
it earme Itaelje mar 26 is, yn Noar-
wein 17 yn West-Dütsklan 14 en
yn it earme Eastenryk mar 11 is. It
is yn üs lan in frjemde tradysje, dat wy
allegearre opbrocht binne mei oare pro-
rukten as dy’t üs lan yn oerfloed en yn
de béste kwaliteiten levert. Gean mar ris
by de winkels lans en sjoch hwat der oan
tsiis forkoft wurdt. It binne meast alle
gearre de ütskifte, minderweardige tsi-
zen en margarine yn tsien soarten. It
goede spul moat ütfierd wurde, de twad-
de soart en fakentiids de rommel, kin
hjir opiten wurde. Dat hat sa lang al
moade west, dat wy, it hjir hiel gewoan
fine er der allegearre oan meidogge.
Mar it is oan de
de alve miljoen klanten yn üs eigen lan
dochs de béste klanten binne fan üs
eigen produkten, omt hja der fuort by-
wenje en dus it minste kostje oan forfier
en reklame. Dat dizze miljoenen klanten
sa goed mooglik bitsjinne wurde, kin
men slim folhalde.
As de konkurrinsje yn in bidriuw sker-
per wurdt, dan leit it foar de han dat
men alles docht om de prizen to druk-
Nou ja, het dubbeltje kwam van moeder,
het ijsje dankt ze strikt genomen aan
Marco Polo. Maar wie denkt er vandaag
de dag aan een man, die al bijna zes
eeuwen dood is?
zijn Schuil c.s. niet meer te houden. Op
4-4 2-6 slaat Kuiper kwaad terug; in
het laatste eerst plaatst Vlietstra 2 en
Schuil 1 herculesslagen. Op 4-5 0-6 mist
Kuiper het perk. Bovenslagen: Vlietstra
5, Schuil 3, Zijlstra 2 en Kuiper 1.
De eindstrijd gaat nu tussen de parturen
6 en 4, in welke strijd partuur 4 tegen
de 2de klassers van 6 verre favoriet is.
Hoewel Schuil c.s. duidelijk het beste
team vormden, wisten Galema c.s. het
toch nog tot 2 spel te brengen. Ondanks
het feit, dat Tjeerdema op 6-6 de kaats
niet passeert, is het eerste bordje toch
voor 6, daar de keurmeester Schuil be
straft voor overlopen. De volgende 2 spel
zijn echter voor partuur 4. Op 1-0 4-6
Galema buiten; op 1-1 6-6 mist Tjeer
dema in het perk. Op 2-1 6-0 Vlietstra
boven en op 3-1 6-4 plaatst Schuil een
zitbal. Galema c.s. houden echter goed
vast. Ze lopen in tot 3-4. Op 4-1 4-6 pas
seert Vlietstra de kaats niet en op 2-4
6-6 retourneert Tjeerdema fraai tot in
het perk. Door een bovenslag van Vliet
stra op 6-0 wordt het 5-3; nog eenmaal
heeft partuur 6 succes, als Corrie Hoek
stra op 3-5 6-6 op fraaie wijze retour
neert. De overwinning komt toch aan
Schuil c.s. als Tjeerdema op 4-5 2-6 de
bal in het perk tegen zijn makker Hoek
stra aanslaat. Bovenslagen: Vlietstra 5,
Schuil 4, Hoekstra 1. Punten 7048.
De uitslag was:
A. Broersma, H. Schuil en W. Vliet
stra.
J. Galema, C. Hoekstra en Sj. Tjeer
dema.
Joh. van Sinderen, Joh. Zijlstra en
R. Kuiper.
Kimswerd kwam ook nu weer goed uit
de hoek. De prijzen bestonden uit klok
ken.
was.l
Een Franse kok van Koning Karel I
maakte roomijs, dat op een banket van
de koning veel lof oogstte. De koning
was er zelfs zo wild van, dat hij zijn
kok opslag beloofde als hij het recept
aan niemand zou vertellen. Het is even
wel jammer voor deze koning, maar het
lekte toch uit en tegen het eind van de
18e eeuw woonde er in New York op
ouders te Londen geboren handelaar, die
het Hannover Square een uit Italiaanse
ijs verkocht en in 1851 begon in New
York de ijsbereiding op groter schaal.
Dat was niet zo eenvoudig, tot in 1861
de koelmachine uitgevonden werd.
Vanuit Amerika heeft de ijsrage zich
namelijk een j
voor de bereiding
geschreven waren.
Het is echter bepaald niet zo, dat heel
Venetië al een ijsje stond te likken,
toen men zich in 1296 hier te lande
bezig hield met het vermoorden van
Graaf Floris V, die toen al uitgevonden
had, wat populariteit bij het gewone volk
kon betekenen, doch daar niet veel pro
fijt van kon trekken.
Want Marco deed niet veel met die
recepten en dat had z’n reden. Men ken.
de alleen ijs in z’n natuurlijke vorm,
dat men in diepe kuilen, overdekt met
rieten kappen lange tijd kon bewaren.
Misschien wist men nog niet eens, dat
men door druk het smeltpunt van ijs kon
verlagen en in elk geval kon men niet
kunstmatig bevriezen.
j Hoe men het precies in China deed we-
j ten wij eerlijk gezegd ook niet, want de
dertiende eeuw is al zo lang voorbij.
Sterk gekoelde spijzen en dranken waren
echter al voor de jaartelling bekend,
onder meer bij de Grieken en de Romei
nen, maar voor koelen gebruikte men
sneeuw en ijs van de bergen.
Na de terugkeer van Marco Polo werd
bijna drie eeuwen lang niets meer over
het ijsje vernomen. En hoe zij eraan
kwam is niet bekend, maar in 1550
bracht Catarina de Medici een recept
voor de bereiding van consumptie-ijs uit
Italië mee naar Frankrijk en
It hoecht jin neat gjin nij to dwaen, dat
de ünwisse tastan en it wifelige bileid
fan it regear de minsken net yn de kalde
klean sitten bliuwt. Dat giet nou jier
oan jier sa, dat tsjin de tiid, dat de sim
mer yn it sakjen is, de ünwissens en di-
zige foarütsichten harren hichtepunt
knje. Ek dit jier sit de loft pótticht en
taestte de lju yn it tsjuster fierder. Hwat
hinget harren allegearre hoppe de holle.
Wy witte nou fan de diskusjes yn it Lan-
bouskip, mar fansels is de saek der net
mei üt. Yn mannich wykblêd of tiid-
skrift sjocht men skógings, dy’t dizze
ütstellen lang net sympathyk fine. En ik
kin m.y dat goed yntinke. Hwant al soe it
regear de diene ütstellen nou allegearre
oernimme, dan waerd de haedkwestje
neat tichter by de oplossing bfocht. Diz
ze haedkwestje is, dat de boeren 29 sin
ten as gemiddelde kostpriis ha moatte,
wylst de molke op it heden mar goed
tweintich opbringt.
Nim nou mar oan, dat it bytsje formin-
dering, dat der troch de diene ütstellen
komme kin, ek komt, hwat makket dat
nou üt op ’e posysje fan de suvel op
'e wraldmerk? Ommers neat! Der fol-
get üt, dat wy dus, ek mei dy maetrigels
to nimmen, deselde swiere finansiële lés
ten to dragen halde. Ja, winliken wurde
dy allinnich mar slimmer, hwant alle
brengei
Leeuwarden: W. Herrema, J. Mon-
sma en Split.
Oude Leije: G. Porte, B. Porte en
A. Porte.
Bolsward: B. de Way, H. Jorna en
R. Visser.
