MENINGEN ROND DIEPERE OORZAKEN KABINETSCRISIS VERDEELD roar e üs hjoed p p to sizzen Berlijn ^VIITEAL C UTJLAHNzS DINGDAG 16 DECEMBER 1958 54e JAARGANG No. 98 STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND Fan de Martinytoer Heel Nederland wacht spanningsvol de komende dingen af 1 I Bolswards Nieuwsblad Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad Hwat hat Aide klean moanje net. Als Partij van de Arbeid sarren? PIET Oud: nieuw kabinet. MINISTERRAAD BIJEEN IN DEN HAAG BILANGRIKE LIBBENSFRAGEN ker en mear barre, Tj. de J. 4;/^ Advertentieprijs: 13 cent per mm Ingezonden mededelL gen dubbel tarief Handelsadvertenties bij contract reductit Vrijdagmiddag is de Ministerraad in de Treveszaal in Den Haag bijeen gekomen voor het bespreken van de pro blemen, ontstaan door de huidige kabinetscrisis. Deze overzichtsfoto toont om de tafel van geheel links, de he ren: Jac. Suurhoff, Drs. E. van der Beugel, Mr. J. M. A. H. Luns, Mr. A. Struycken, Dr. W. Drees, Drs. J. Mid delburg, Mr. J. Cals, Mr. J. van Aarsen, Mr. C. P. Helders, Prof. Dr. J. Zijlstra, Ir. C. Staf, Mej. Dr. M. Klom- pé, achter haar gedeeltelijk zichtbaar Pröf. I. Samkalden, Ir. H. B. J. Witte. H. Hofstra en met de rug naar de camera, Dr. Ir. A. Vondeling. Willen de mogendheden Daadwerkelijke vrede? Dat zou een uitkomst zijn! Maar een weg wordt vermeden, Belemmering der vrede» De twistappel: Berlijn. Het keurkorps diplomaten Reeds dertien jaar aan 't praten Bij haaspastei en wijn. Elk stelt zijn eis verwaten, Die wijze diplomaten, Met ’t dreigement: Berlijn. Gaan fors met nota’s werken Ze laten 't steeds weer merken Vertrouwen is slechts schijn. Geen wil zijn macht beperken En al die nota’s werken Niets uit, dat weet Berlijn. De donkere wolken dreigen Europa vraagt: zeg krijgen We een glimpje zonneschijn? Laat de stad op d’r eigen, De lucht gaat angstig dreigen, Breng eenheid in Berlijn. Abonnementsprijs f 1.90 per kwartaal (bij vooruitbetaling) Giro 887926 Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS Uitgave: A. J. OS1NGA N.V., Bolsward Administratie- en Redactie-adres; Marktstraat 13 Telefoon 451 - Na 18.30 uur 305 of 335 (K 5157) de is. één kleine inzinking van de leiders, wat zeer goed mogelijk is met nog een 10- tal wedstrijden te spelen en de spanning is weer volop teruggekeerd, tenminste als Emmeloord aan de winnende hand blijft. Voor Bergum begint het er triest uit te zien, nu werd weer mot niet minder dan 7-3 op eigen veld van WZS verloren, waardoor de kans op degradatie weer werd vergroot. In de 4de klasse blijken de ploegen el kaar weinig te ontlopen, na 10 wed strijden is het verschil tussen no. 1 en 8 slechts 5 punten, zodat hier nog van al les kan gebeuren. Wie kan de knoop ontwarren? Verhoudingen verstarren. Het afgezaagd refrein Van dwarsdrijven en sarren, Wie kan de knoop ontwarren, De taaie knoop: Berlijn? een drietal voor hen onplezierige feiten. Ten eerste hun stemmenverlies bij de beide laatstgehouden verkiezingen. Ver der de tegenkanting der pacifisten en ten derde de afdamming van de doorbraak in het R.-Kath. Zuiden. Spreker zeide ervan overtuigd te zijn, dat doelbewust op een breuk is aange stuurd. De kwestie der belastingverlen- gin f diende slechts als voorwendsel daartoe. Als minister Hofstra niet on der druk was gezet, zou, naar zijn me ning, de crisis op een ander tijdstip en ten koste van een andere minister zijn geforceerd. De PvdA wilde niet langer mee regeren, dat is de enige concrete verklaring in deze gebeurtenissen. Wat is nu de wijste weg om uit de moei lijkheden te geraken? Spr. noemt enige mogelijkheden: vervroegde verkiezingen lijken hem, zo op het eerste gezicht, niet aanbevelenswaardig. Deze zouden trou wens de moeilijkheden ook niet oplossen, omdat er zich waarschijnlijk toch geen grote partijverschuivingen voordoen. Reconstructie van het demissionaire ka binet, met aanvulling der vacante zetels is eveneens niet zo eenvoudig. Wil men tot een enigszins soliede basis komen, dan zou ook d VVD in dezen moeten medewerken. Zullen de KVP en AR daar echter genoegen mee nemen? Dat is zeer twijfelachtig. Het gezag van de Kroon openbaart zich het duidelijkst in kritieke situaties, de persoonlijke in vloed der Koningin is in dezen een voor name factor. lik to wezen fan de bern. Wy moatte jit folie mear de materiallstyske bannen tusken Alden en bern forbrekke» om de morele bannen des to hechter to meit- sjen. Ut eigen libbenserfaring sprekken- I de, kin ik sizze, dat it ien fan de heech- Momenteel kan het gebeuren, dat bij de krantenkiosken op stations van de Ncd. Spoorwegen geen dagblad meer te koop Er is als het ware een honger naar nieuws rond de kabinetscrisis, die reeds lang in de lucht hing, maar voor de meesten toch nog als een donderslag bij heldere hemel kwam. Welhaast ieder heeft er een mening over, maar belangrijker dan de toevallige mening van deze of gene particulier is wel wat de bij de crisis betrokken partijen en deszelfs spreekbuizen als partijorganen, omroepvereni gingen enz. over de situatie zeggen. KVP: Schuld aan PvdA-fractie. Geheel anders is uit de aard der zaak de mening van de KVP, wiens motie, in gediend bij monde van de fractievoorzit ter, prof. Romme, de aanleiding werd tot het stellen van de portefeuille-kwes- tie. „Ik ben voor de brede basis, ook nu nog, maar niet tot elke prijs. De fractie van de Partij van de Arbeid heeft getracht aan anderen de wet voor te schrijven, de leiding uit de hand der regering te nemen en ze zich zelf toe te eigenen. De prijs van de overdracht der leiding aan de socialistische kamerfractie, die gen zond overleg in de Kamer kapot maakt, mogen en zullen wij niet betalen. De houding van de Partij van de Arbeid- fractie heeft in wezen de crisis veroor zaakt.” Aldus sprak prof. Romme op een verga dering van de partijraad van de KVP, vrijdagavond te Utrecht. De bijeenkomst was reeds geruime tijd geleden uitge- schreven. Zij kreeg door de gebeurte nissen van donderdag natuurlijk bijzon dere betekenis. De Partij van de Arbeid, zo zei prof. Romme verder, tracht de martelaar uit te hangen. Het kaartenhuisje van Mr. Burger is echter te doorzichtig. De kie zers zullen t.z.t. mans genoeg zijn dit te doorzién. Ons land is de dupe van de gang van zaken. De brede basis heeft een klap ge- Het heengaan van de socialistische mi nisters betekent, aldus deze promotor van de WD, dat er een nieuw kabinet moet komen. Het lijkt mij de beste op lossing, dat aan de vorming van dit ka binet een nieuwe verkiezing voor de Tweede Kamer vooraf zal gaan, aldus prof. mr. Oud, voorzitter van de Volks partij voor Vrijheid en Democratie, in een radiorede over de kabinetscrisis. Hij hoopte, dat de overblijvende minis ters het in die richting zouden sturen. In een kort overgangstijdperk van enkele maanden kunnen zij dan in overleg met de Kamer de urgente maatregelen ne men die nodig zijn. Prof. Oud beschuldigde de Partij van de Arbeid ervan, ondemocratische metho den te hebben gebruikt. Onder druk van de fractie van de Partij van de Arbeid, aldus de li berale leider, hebben de socialis tische ministers zich met hand en tand tegen het verlangen van de Kamermeerderheid verzet. nigen, bernetaslach krije. It Wetsont werp is sa goed as klear en as der net al to folie politike strideraesjes komme, hoecht it net lang mear to duorjen. Dêmeist is» de bilêsting al jierren op diz- ze kwesje ynsteld. Sawol de leanbilês- ting, de ynkomstenbilêsting, de perso nele bilêsting as de formogensbilêsting, binne aerdich makliker foar de hüshal- dingen, dy’t mei bern seinige binne. Yn mannich plak is ek troch de tsjerklike hüshAlding in oare koers ynslein. Ik wit jit skoan, hoe frjemd de gesichten stie- ne, doe’t wy jierren lyn mei in forsyk by it tsjerkebistjür kamen, om de plak- kejilden hwat to forminderjen foar de greate hüshaldingen. It wie in hiele toer om der in bigjin oan to krijen, mar nou is de Ontwikkeling tige hurd gien, hwant it hiele ünsosiale plakkejild is mei ien kear ófskaft en forfongen fan in frij- willige bydrage nei ynkommen en for- mogen. De ófskaffing fan it skoaljild foar de learplichtige bern is wer sa’n stap foarüt en it takennen fan stüdzjetalagen en beurzen wiist op itselde prinsyp. Foar studearjende bern wurdt de bernetaslach trochbitelle, as hja op kosten fan de Al den leare, oant 26 jier ta, wylst dêr- neist in dübele of trijefaldige óftrek op de bilêsting jown wurdt. Aangezien het RESterrein zowel zater dag als zondag werd afgekeurd, bleven we deze week van voetbal verstoken. Trouwens niet alleen het RESterrein, maar ook in Leeuwarden, Appelscha, Bakhuizen, Joure en Franeker werden de velden afgekeurd, zodat er in de 3de en 4de klasse KNVB in totaal slechts 4 wedstrijden doorgang vonden. In de 3de klasse kon Olyphia haar lei dersplaats weer verstevigen, de Noord- woldenaren klopten n.l. haar grote con current DOG met 3-0 e»n daar Emmel oord thuis met 5-1 over Steenwijk zege vierde, kunnen we wel aannemen, dat DOG en Steenwijk voor de titel zijn uit geschakeld en dat het dit seizoen zal gaan tussen Olyphia en Emmeloord, waarbij de Noordwoldenaren de uitge sproken favorieten zijn, aangezien de polderbewoners 4 punten achterstand hebben met bovendien nog één wedstrijd meer gespeeld. Het is en blijft voetbal, Mar dit is in plicht, dy’t los stiet fan de opfiedingskosten. Dizze plicht bliuwt al- tyd, ek as dizze kosten der net wêze soene. Elts bern sil syn bydrage yn it ünderhAld fan syn Alden opbringe moat te üt it simpele feit, dat it syn Alden binne en bliuwe. It is bilangryk, dat algemien ynsjoen wurdt, dat de opfieding fan de bern in Alderplicht is, sünder hypotheek. Dat de bern mei likernóch sechtsjin jier, gjin finansjele skuld meinimme troch it lib- ben. Hwant der folget ek üt, dat de Alden yn normale omstannichheden it rjucht misse, om de fortsjinsten fan de bern oan harsels to lüken. As men fan in man sizze moat, dat syn bern him der trochslepe, dan is it in abnormael ge- fal. It is dus net wier, dat men soks goedpraet mei de wurden: ik ha safolle foar har dien, lit se nou mar ris hwat foar my dwaen. Dy bern moatte de offers fan har Alden, wol forgoedzje, mar dan oan har eigen bern. En om dat to kinnen, moatte hja wurkje en sparje foar har eigen ta- komst. Eartiids koe dat sa net, mar op it heden kin it normael wol sa en moatte wy dy kant ek üt, oant dêrmei de maetskiplike forhAldingen folie sou- ner wurde. De djipste wêzeneigenskip- pen fan de Alden binne: jaen, soargje, stypje en as it goed is, net krije, freegje, of weromfreegje. It plak fan heit en mem komt dêrtrooh ek folslein ta syn rjocht. Har moreel gesach en har leafde- fol oantinken bliuwt op dizze wize sün der smet. It bern is ófhinkelik fan syn Alden, mar de Alden hearre net ófhinke- ta steat to bringen. De bern binne gjin I eigendom fan de alden. Hja wurde net greatbrocht om der letter fortuten fan to hawwen. Dat moast eartiids wol fa- ker en mear barre, mar dat wie net goed. De maetskippij sjocht dat op it heden folie better. Hwat de alden oan de bern dogge, is op it foarste plak har primaire plicht en opdracht, mar fierder is it sa, dat de bern dat net werombitelje moatte. Normael is, dat de bern, as hja ien kear harsels rédde kinne, gjin finan sjele skuld oan har Alden hawwe». Wol in libbenslange plicht fan leaf de en tank- berens, mar gjin jildskuld. Normael is, dat de Alden, ek as hja net mear arbeid- zje kinne, harsels finansjeel rédde kin ne. Normael is, dat dit net mear op de bern drukt. Fansels, wy sitte jit mei de gefolgen fan in tiid, dat men dP oars seach en mannichien sil op dit stuit wol helpe moatte om de Aldelju by to stean. ste libbenswearden is, as de bAn tusken Alden en bern geef en moai bliuwt. Mar dan moat elk syn plak witte en fan bi- gjin óf, op de goede grounslach hannel- je. Dizze grounslach wurdt lein as de bern om en de by sechtsjin jier wurde. Dan komme de fragen en swierrichhe- den en dan moat men ynsjoch en hert, plicht en rjucht skerp foar eagen haw we. Dêroer de oare kear jit inkelde opmer- kings. TIL ANUS: „Moest dat nu zo?” Dr. H. W. Tilanus heeft over de huidige politieke situatie zijn menig gezegd op een vergadering te Wommels. Moet dat nu zo? vroeg de fractie-voor- zitter der C.H.U. in zijn zeer bezadigde vaderlijke vermaning reeds. Tijdens het Overigens ontkende prof. Romme, dramatische uur donderdagmiddag, dat dat de houding der Kamermeer- j aan de val van het vierde kabinet-Drees vooraf ging. Vrijdagavond herhaalde de in de dienst van zijn vaderland vergrijsde politicus zijn vraag, op een druk bezochte open bare vergadering te Wommels, belegd door de Gemeentelijke Kiesverenigingen van Hennaarderadeel. Dr. Tilanus, die om zijn gemoedelijke vriendelijkheid de waardering en bewon dering, ook van zijn niet-geestverwan- ten, geniet, zei het ten zeerste te betreu ren, dat de politieke tegenstellingen on nodig tot deze crisis hadden geleid. In mijn langdurige parlementaire loop baan, aldus spr., heb ik het nog nooit meegemaakt, dat een kabinet over een zo’n onbetekenende oneffenheid is ge struikeld en gevallen. Minister Hofstra werden geen gelden onthouden of uitga ven opgedrongen. Van wantrouwen in zijn beleid was niets gebleken. Waarom moest hij dan zo halsstarrig vasthouden en een breuk forceren? Hier liggen natuurlijk, dat is ieder dui delijk, diepere achtergronden. Sinds de laatste maanden was door de PvdA voortdurend agitatie gevoerd en een ze kere geprikkeldheid liet zich meer en meer merken. De geruchtmakende eis van Mr. Burger te Utrecht enkele we ken terug, had de atmosfeer ten zeerste vertroebeld. Spr. meende, de geprikkeld heid der PvdA te kunnen verklaren uit derheid bij de behandeling van de wet vervreemding landbouwgron- den een afwijking van het rege- ringsprogram zou betekenen. Dat bleek, zo zei hij, uit nu nog gehei me stukken van de kabinetsformatie. Van iets, dat ook maar enigszins op. woordbreuk zou lijken is geen sprake. Vergissingen. Een groot deel van de rede was gewijd aan een overzicht van de kamerdebatten der afgelopen week, die volgens hem „een verrassende wending” hadden geno men. De argumentatie van minister Hofstra noemde hij niet overtui gend; die van de Partij van de Arbeid berustte, volgens prof. Romme, op vergissingen. Tussenbeide uitte prof. Romme fijntjes scherpe kritiek op de opmerkingen, die prof. Oud donderdag reeds had gemaakt over de verdere gang van zaken. Hij betitelde ze als „een voorbarig wegge ven van een advies van de Koningin”. Dat, zo zei prof. Romme, is een kwestie van stijl, mijn stijl is het niet. De andere ministers heben zich bij het verzet niet willen aansluiten. Zij hebben klaarblijkelijk de redelijkheid van het standpunt der kamermeerderheid ten volle erkend. Zou de meerderheid onder deze omstan digheden zijn gezwicht, dan zou zij zich in feite aan de dictatuur van de socia listen hebben onderworpen. Uit het optreden van de Partij van de Arbeid blijkt, zo zei prof. Oud, dat zij voor de eisen van een» werkelijke demo cratie geen begrip kunnen opbrengen. De liberale politicus sprak over ’n breuk tussen de socialisten en hun rechtse regeringspartners. Hij noemde zich zelf een onpartijdig arbiter in dit geschil. De fractie van de VVD is oppositie en heeft dus geen enkele reden partij te kiezen. Maar het gelijk is aan de part ners van rechts, vond prof. Oud. Daarom heeft de VVD niet geaarzeld Wel zeer nauw bij de crisis was de Partij van de Arbeid betrokken. „Het Vrije» Volk”, dat als democratisch- socialistisch dagblad, onder leiding van K. Voskuil geldt als partijorgaan, ziet als diepere oorzaak van de val van het kabinet niets anders dan een nieuw voor beeld van een (volgens dit blad althans) veel verbreid verschijnsel: de P.v.d.A. sarren. In het blad van zaterdag j.l. vat men onder de titel „Wat er op het spel staat” de mening der socialisten samen als volgt: Directe aanleiding tot de crisis is de vraag, of de belastingmaatregelen, die verleden jaar in het kader van de beste dingsbeperking zijn ingevoerd, voor één of voor twee jaar zouden moeten worden verlengd. Maar de werkelijke oorzaken lagen die per. In de eerste plaats: de kamermeerder heid stelt telkens een eindtermijn aan dat- deel van de bestedingsbeperking, dat vooral op de meer draagkrachtigen drukt (vennootschapsbelasting, vermo gensbelasting en belasting op een aantal min of meer luxe artikelen). De regering moet steeds de grootste moeite doen, om die termijn verlengd te krijgen. (En dat terwijl belangrijke be- lastingfaciliteiten voor de ondernemin gen al hersteld zijn). Maar de bestedingsbeperking voor de minder draagkrachtigen is niet aan een termijn gebonden. Als het zo moet gaan, komen de genen, die het laatst door de be stedingsbeperking getroffen zijn, er het eerst weer van af. En dit gebeurt dan vlak na de behan deling van de Wet Vervreemding Land bouwgronden. Deze wet werd door de KVP, AR en CH tegen het regeringspro- gram in zo gewijzigd, dat met duur belastinggeld gewonnen nieuwe grond weer versplinterd kan worden, alleen en uitsluitend ten behoeve van particuliere eige naren en in strijd met het alge meen belang. En voor de boeg hebben we nog de be slissende strijd om de huurverhoging. Conservatieve kringen streven met man en macht naar een spoedige huurverho ging, die een nieuwe verrijking zou be tekenen voor huiseigenaren als de denkbeelden van de PvdA in dezen niet worden gevolgd. Nu komt de kern van de zaak. De wei gering van de Kamermeerderheid mi nister Hofstra zijn zin te geven, was 'n nieuw voorbeeld van een veel verbreid verschijnsel: de PvdA sarren. kregen. Ik betreur dat diep, meer dan ik u kan zeggen, aldus prof. Romme, maar wij mogen nooit toegeven aan po gingen of eronderdoorgaan, daarvoor is de KVP-politiek te goed, van te grote en vruchtbare betekenis. Wij blijven ons onveranderd richten op een christelijk sociaal beleid. Wij sluiten ook nu geen enkele democratische groe pering uit, die zich met ons bewust is van haar minderheidspositie en die over eenkomstig wil handelen. Het ontslag van de socialistische minis ters berust, volgens prof. Romme, op de mening van de fractie. Drees weer aanvoerder. Ik hoop, zo voegde hij eraan toe, dat dr. Drees bij Volgende verkie zingen weer lijstaanvoerder zal zijn, dat kan alleen maar helpen de Partij van de Arbeid terug te brengen in het goede spoor. oorzaak van de kabinetcrisis zag prof. Romme de groeiende spanningen in zich bij de beslissende stemming tegen- de Partij van de Arbeid. Deze houden,over de socialisten te plaatsen, zei hij, geen verband met de gang van zaken bij de behandeling van de wet vervreemding landbouwgronden, maar met de verkiezingsuitslag van dit voor jaar. Zij hebben zich, meende hij, mede ont laden in wat hij noemde de verderfelijke motie van Burger over Nieuw-Guinea. Hoe’t de idé, dat de Alden foar de bern to soargjen hawwe, los fan de takom- stige mooglikheden om hwat werom to jaen, yn üs tiid foardere is, kin ek blike üt de hiele leanpolityk, de bilêstings- en de skoallejildregelingen. It geslacht, dat nou de Aide dei bilibbet, hie destiids de folsleine finansjele lést fan de opfieding fan de bern, sünder ek mar ien forlich- ting. Har lean wie gelyk, har bilêsting gelyk, hja moasten foar elts bern skoal- lejild bitelje, fan de beukerskoalle oant de universiteit, yn tsjerke moasten hja foar alleman in plak hiere of de bern forwurde litte yn de lytse bankjes, koartom, alles kaem op de Alden del en noch de boargerlike maetskippij, noch de tsjerkelike mienskip hie doe bigre pen, hwat hja op dizze wize tokoart die ne oan de hüshAlding. It wie inkeld de charitas, persoanlik óf via forienings, dy’t hjir in myldere hAn hie. De man mei in greate hüshAlding hAlde men hwat langer yn it wurk, meh kocht fan in winkelman, hwant hy hie it swier mei syn greate hüshAlding en sa mear. En sa as mei mear dingen, dé charitas wie ek hjir de foarrider fan dé maetskippij. Mei stikjes en bytsjes is de striid woun foar in algemiene rege ling fan de bernetaslach. Jit inkelde jierren en lyk as nou alle Aide minsken har pensioen hawwe, sille dan ek alle hüshAldingen, leantrekkende of selsstan- A1 dizze dingen komme fuort üt de-op- I fetting, dat de Alden der binne foar de bern en dat men dus towille fan it nije 1 geslacht harren helpe moat om de bern Iedere regeringsmaatregel die door de PvdA noodzakelijk wordt geacht, wordt afgekamd, beknib beld en verdacht gemaakt. Het vertrouwen in de socialistische mi nisters is stelselmatig ondermijnd. Van impopulaire maatregelen krij gen de socialisten de schuld. Deze nieuwe stunt tegen minister Hof stra benam hem de armslag, die hij als minister fan Financiën volstrekt nodig had. Het vertrouwen is kapot. Op het spel staat thans de hele na-oor- logse politiek van rechtvaardige verde ling van de welvaart. De krachten van het behoud ma ken zich vooral na de jongste verkiezingen breder dan ooit. Wasechte poujadisten hebben het hoogste woord en confessionele partijen noch de VVD durven zich duidelijk tegen hen te keren. Een politiek die in de eerste naoorlogse jaren toen er heel veel kon nog slaagde, ondervindt steeds grotere tegen stand. Elk stapje voorwaarts kost meer moeite. Het is door deze ontwikkeling, dat er een moment móést komen, waarin de PvdA moest zeggen: Hier passen wij verder voor. gé:- yF Tl

Kranten in de gemeente Sudwest-Fryslan (Bolswards Nieuwsblad, Sneeker Nieuwsblad en Friso)

Bolswards Nieuwsblad nl | 1958 | | pagina 1