Terugkeer
WELVAREND EILAND GRIEND GING IN
DE KERSTNACHT TEN ONDER
IN KRYSTREIS YN AUSTRALIË
H
Qdbe Skroar
ós hjoed p p
to sizzen
T
Forliael fan Alike fan Ankterp
Fan rle Martinyloer
Tj. de J.
Dit jaar werd voortbestaan van
overgebleven vogelplaat in bet Wad
verzekerd
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
fe
WOENSDAG 24 DECEMBER 1958
54e JAARGANG
No. 100
Hwat hat
dat is dizze: Normael
dizze rekken
IT MORELE RJUCHT FAN ’E BERN
-x-x-x-
geast
T’
1 seis fan folie mear bits jutting
reeds dood
Jezus als
Soe men nou
oan
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres;
Marktstraat 13
Telefoon 451 - Na 18.30 uur 305 of 335
(K 5157)
Abonnementsprijs f 1.90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 13 cent per min
Ingezonden mededeli. gen dubbe tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
En de herders keerden terug.
Lucas 2 20
verdwenen eiland ieder jaar als broed
plaats kiezen.
Ir de afgelopen jaren is Griend nog klei
ner geworden en het was niet denkbeel
dig, dat de zandplaat totaal zou ver
dwijnen. Dank zij ook de vogels, die
Griend tot een belangrijke bron van
studie en tot een uniek stukje Neder
land hebben gemaakt, zijn er deze zo
mer maatregelen genomen om Griend
voor totale ondergang te behoeden.
even ten noorden van het vaarwater, dat Harlingen vanuit de Noord- j iing Qcko waren aangestoken. Terwijl
de storm het zeewater opjoeg, zongen
de monniken in de kapel, maar Ocko
voelde zich niet rustig. En toen enkele
uren later de monniken op de bedreigde
De Kerstnacht was bepalend voor de on
dergang van Griend, En de lente, die
maakt, dat wat er in de loop der eeuwen
van Griend is overgebleven, enkele
maanden per jaar door mensen wordt
bewoond. Want, van het voorjaar tot
de zomer, leven er twee vogelwachters
ver van de bewoonde wereld op deze
zandplaat, ze leven als twee moderne
Robinson Crusoes, en ze passen op de
duizenden vogels, die juist dit bijna
Bolswards Nieuwsblad
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong's Nieuwsblad
Boartsje net mei de uren,
dü bist gjin menüt wis fan dysels.
wol sa yn ’e pronk en lei mei greate
eagen om him hinne to sjen. Hjoed, op
Krystsnein, soe er doopt wurde en hy hie
syn lange doopjurk al oan. Hy hie it liif
fol en wylst mem de boel hwat opredde
en har seis klaeide, hie hy yn sliep falie
moatte. Mar lytse James hie der oars oer
tocht, 't Wie krekt as fielde er dat it
hjoed hwat oars ta gong, as gewoanwei,
yn syn, noch mar koarte libbentsje.
„Soa lytse rakkert, sliepst noch net”,
glimke frou Atsma tsjin har soan. Hja
naem him op en nei noch efkes de kea-
mer yn it roun sjoen to hawwen gyng
hja mei him nei buten.
Dêr stie har man al to wachtsjen mei syn
„car”. De fiif aldsten, bern fan sawn
oan’t fjirtsjin jier aid hiene al in plakje
yn ’e auto foun. Mem kaem op ’e efter-
bank to sitten mei har lytse skat, en dêr
rieden hja hinne.
Frou Atsma fage har it swit fan ’e foar-
holle. Fuoi, hwat wie it waerm! Earst
tige skreppe om alles op ’e tiid klear to
krijen en as men dan kaem to sitten briek
it swit jin üt. Hja hie lokkich noch wol
efkes tiid om to bikommen. It wie twein-
plak
dizze
dêrby noch
Rijkswaterstaat heeft onder meer een in
het eiland geslagen geul gedicht.
Zo is Griend tot bijna 700 jaar na de
noodlottige kerstvloed van 1287 een
stukje van het Waddengebied gebleven,
dat zijn betekenis heeft.
Maar behalve de vogelwachters, die hier
leven in een huisje op palen, dat met
een kaap de enige bebouwing vormt, en
die slechts het ruisen van de zee en de
roep van vogels horen, of misschien
van een straaljager, die met duizeling
wekkende vaart over het Wad dondert,
behalve die wachters en de vogels zelf
komt er op Griend zelden een levend
wezen. Het is verboden het eiland Griend
te betreden zonder toestemming van Do
meinen.
Het lijkt onwezenlijk, dat er op Griend,
dat nu op zonnige dagen als een zand
plaat in het blikkerende water ligt, eens
een welvarend dorp was, dat er boeren
woonden, wier have en goed door dijken
werd beschermd, dat er een haven was
met taveernen.
De historie van Griend is nauw verwe
ven met die van het klooster, dat eens
bij Lidlum op het vasteland gestaan
moet hebben. Dat klooster moet op de
huidige zandplaat De Abt een uithof
hebben gehad. Op Griend was een kloos
terschool, die werd geleid door een pas
toor Jaricus. De Abt Siardus beval, dat
er op Griend wallen moesten komen en
dat de zo gunstig aan de Vliestroom ge
legen plaats de vorm van een stad
moest krijgen. Maar Griend lag niet al
leen gunstig als haven, het lag ook open
voor de stormvloed, die op kerstavond
van het jaar 1287 kwam opzetten als ’n
woest monster, opgezweept door een
felle noordwesterstorm.
In de kapel van het klooster op de Abt
vierden de monniken kerstmis bij flak-
Ergens in de warwinkel van geulen en banken van de Waddenzee, kerende kaarsen, die door de klooster-
p-rron rmAvrlATi travt VnaF xroovTirnfov tT a T*1i nrYAM xronilil- Ha ’NTcxzW'H n-.
zee bereikbaar maakt, ligt het meest merkwaardige eiland van ons
land; Griend.
Er komt bijna nooit een sterveling en zelfs vele Friezen weten niet
eens waar het ligt. Men kan over Griend schrijven zo tegen Kerstmis
omdat er dan een tikkeltje actualiteit aan is, of in het voorjaar.
Want, in een Kerstnacht in het grijs verleden werd Griend in
enkele uren tijds van een welvarend eiland met een dorp en
scheepswerven een troosteloze woestenij.
Griend, bijna zeven eeuwen na de ondergang in de Kerst
nacht: een huisje op palen, drie maanden per jaar bewoond
door vogelwachters, en een kaap, dat is alles.
dijken stonden, ontbrak er een man:
Ocko. Hij worstelde tegen de storm op
in de richting van Griend. Het water
sloeg de dijken kapot, maar Ocko snel
de voor het water uit. Op Griend stond
men ook op de dijken en Ocko waar
schuwde voor de naderende ramp, maar
men meende, dat Ocko het allemaal veel
te somber zag. Doch zijn voorspelling
kwam wel uit. De dijken van Griend bra
ken ook en mens en dier kwam om, het
welvarende Griend was ondergegaan in
de kerstnacht. Slechts een steeds verder
afbrokkelende zandplaat met wat gras
en lage duinen bleef er over.
In de zeventiende eeuw moeten er nog
vier woningen hebben gestaan van her
ders, die er nog hun befaamde schapen
kaas maakten, maar nu is er slechts het
huisje op palen voor de vogelwachters
en een baken. De blauwe lamsoor bloeit
er en als de vogels leren vliegen, staat
de zee-aster in de knop. De vogelwach
ters leven er als Batavieren. Ze eten en
drinken en slapen. Ze rapen eieren van
de roofzuchtige meeuwen en ze vissen
als ze daar zin in hebben op bot en
schar.
En zo rond Kerstmis, nu bijna 700 jaar
na de ramp, is er op Griend alleen het
ruisen van de zee en het gieren van de
wind. Nu is Griend een van de meest
vredige plekjes op deze wereld, waar de
mens zich nietig kan voelen temidden
van de wijde eenzaamheid, waarin de
stem van de eeuwigheid juist in deze
dagen te horen is
dieling fan it ynkommen of formogen.
De ien £ljucht rounom sa mar troch, de
oare hat der folie mear wurk fan en
docht meiskien folie better syn bést, mar
komt lang sa fier net. Dèrneist hat man-
nich gesin syn min of mear ófwikende
leden, dy’t yn bipaeld opsicht minder
presteare.
bygelyks sizze, dat de alden
allegearre deselde, materiële, offers
bisteegie moatte, dan soe dizze rekken
bipaela net klopje. Ik mien, dat men it
oars stelle moat. De alden moatte, mei
Gods help, al har bern ta steat bringe.
Hja moatte bisykje, foar harren allegear
re in takomst mooglik to meitsjen. In
takomst, dy’t oerienkomt mei de moog-
likheden fan de alden.
De maetskiplike en finansiële posysje fan
de alden is wakker üngelyk en it leit yn
de reden, dat de alden net fierder springe
kinne, as har polsstok lang is. Dat haldt
yn, dat hja de help, dy’t hja oan de
bern jowe, alle bern foar eagen halde,
hwant allegearre hawwe hja in seedlik
rjucht, fan har alden holpen to wurden,
by it neistribjen fan in eigen libbensteat.
Ek it misdielde bern, ek de stakkert moat
in forsoarge takomst ha en it is folslein
yn oerienstimming mei de alderplicht, as
dizze oan sa’n bern folie mear jild bi-
steegje as oan de normale bern. Dat
striidt net mei de rjuchtfeardichheit, mar
is krekt de goede opfetting. Elts bern
moat nei syn aerd en oanliz, ta in goede
steat brocht wurde en dat kin wakker
üngelyk ütfalle yn de kosten.
„Toe bern, hear jimme jim heit net toe-
terjen? Sjoch, dat jimme yn ’e auto kom-
me”. Mei dy wurden jage frou Atsma
har folkje ta de doar üt. Seis loek hja
doe, yn sawn hasten, har moaiste simmer-
jurk oan en drafke suver op ’e widze ta.
Dêr lei har jongste yn, in popke fan
krekt fjouwer wike aid. De lytse boi wie
Wy seagen, dat de moderne tiid ek by de
agraryske hüshalding hoe langer hoe
mear to krijen hat mei bern, dy’t net
deselde kant ütgeane. De iene bliuwt by
heit en mem thüs, de oare giet to learen,
in trêdde hat syn of har wurk by in oar,
mar bliuwt fierder yn ’e hüs en by de
fjirde en fyfte leit it fakentiids wer in
bytsje oars. Dat dit problemen opsmyt, sil
gjinien üntkenne. Dat soks goed bisjoen
en oertocht wurde moat, om de iensens
en de familygeast stevich to biwarjen,
sil ek elts, mei hwat ünderfining, tajaen
moatte. Mar hiel folie sjogge net, hoe’t
hja soks harmonysk oplosse kinne en
skouwe de fragen mar leafst by har wei.
Binammen de manij u binne der sterk
yn.
Wol men oer dizze wichtige dingen ta
ienriedige konklüzjes komme, dan moat
men it oer de grounstelling earst iens
wèze. Der bine guont, dy’t de saek noch-
al simpel sjogge en as stelling opsette,
dat de alden oan elts bern likefolle bi-
steegje moatte. Likefolle jild, miene hja
dan. Is der ien by, dy’t mear kostet as de
oaren, dan moat sa’n ien letter hwat
weromjaen of by de lettere fordieling
hwat minder krije. Oars, sizze hja, soene
de oaren har part net krije. Op it earste
gesicht liket dit wol oannimlik, mar ik
mien, dat it net sa simpel is. De bern
ommers, binne lang net allegearre gelyk,
hja hawwe mear of minder jeften oan
geast en lichem meikrige. Dizze ünge-
likense, persomlike eigenskippen binne
1 7 as de for-
tich kilometer riden foar’t hja to
wiene en it gyng ek net sa hurd op
smelle bochtige diken en
hichte op en hichte óf.
Atsma naem der altiten de tiid foar as
hja nei tsjerke rieden, nou ek, twa üre
soe de preek en it Krystfeest bigjintie en
goed ien üre wiene hja fuortriden.
Heden, heden, hwat in forskil by thüs,
yn Fryslan, tocht frou Atsma. Krysttiid
thüs, dan wie it meastentiids kald, ün-
lijich waer, faek wol mei snie en iis en
hjirre roun it swit jin mei strieltsjes by
it antlit del. En dochs wie it Krystfeest.
Hjirre, like goed as yn it fiere heitelan
waerd bitocht hoe’t Gods Soan, God fan
ivichheit, as lyts bern op ’e wrald kaem.
Frou Atsma seach nei har eigen lytse dy’t
nou hearlik lei to sliepen op har skurte.
Hja hiene feitliks net mear op dizze
lytse hannebiner rekkene. Har jongste
wie al goed seis jier doe’t hja yn Aus
tralië oankamen. Én sjuch dêr, hja hiene
amper in feansjier yn dit lan tahalden
of dizze knaep hie him oankundige.
Dat hja der, yn it earstoan, sa bliid mei
west hie koe hja net sizze. It wie hjirre
allegearre noch sa nij en sa ünwis.
It wie wier, de tsjerke hie har tige mei
op gleed holpen. Dêrtroch wie har man
fuort oan wurk slagge en hie der in
hüs foar harren klear stien. Mar hja hie
wol troch, dat hja seis ek mei foaroan
moast, woe it hwat draeije. Om hwat
meat earmslach to krijen, wiene hja im-
migrearre, mar it moast bifochten wurde,
dat seach se wol yn. En nou dizze baby,
hoe soe it allegearre komme? Hwat in
noeden en soargen, hwat in eangsten
ek faek. En sjuch, hwat wiene hja bi-
skamme wurden, hwat wie it allegearre
bést gien.
Hjoed soe er doopt wurde. Hjoed lei de
Heare Syn han op dit bern en bitsjüge
dêrmei: „Dit bern is Mines”. Minsken,
hwat wie dit witten dochs in great hald-
fêst yn it libben.
Een anticlimax, noemen wij het, wanneer na een hoogtepunt
in ons leven de grauwe alledaagsheid weer op ons afkomt.
Die anticlimax hebben ook de herders in Bethlehems velden
beleefd.
Opgeheven uit hun onbetekenend armelui’s bestaan hebben
ze hemelse glorie aanschouwd, zijn de ontvangers geweest
van de boodschap van de Godsgezant. Het schouwspel van
een kind in doeken gewikkeld, liggend in een kribbe, heeft
voor hen een diep ingrijpende betekenis gehad. Het licht
heeft hen, juist hen, de toekomst onthuld: vrede, verlossing,
zaligheid.
En toen is er één geweest, die, aarzelend, zei: „Kom, zouden
we niet esEn met die woorden stonden ze weer met
beide voeten op de grond. Vroegen ze zich bezorgd af of er
geen dieven op twee of vier benen met hun dieren aan de
haal zouden zijn gegaan. Was daar het vuur, dat uitgegaan
was, het controleren van de kudde, de routine van iedere
dag.
En dat is voortgegaan, iedere dag opnieuw. Ze bleven schaap
herders. In hun leven kwam keen verandering. Men verneemt
ook niets meer van hen. Waarschijnlijk waren ze
of halfkindse grijsaards toen het gerucht van
Messias begon te gaan door het Joodse land.
Er is niet zo heel veel verschil tussen hen en ons.
Herders zijn er alleen nog maar ten bate van het vreemde
lingenverkeer. Maar ons bestaan van alle dag is gelijk aan
het hunne, of we aan de lopende band staan in de fabriek
of het voer voor het vee klaarmaken of weer achter de schrijf
machine gaan zitten of onze zoveelste vergadering bijwonen.
We keren terug, lopend, op de fiets, op de brommer, in een
wagen met of zonder chauffeur. we keren terug, na de
Kerstdagen, en het leven gaat verder of er niets is gebeurd.
Voor sommigen zijn de Kerstdagen alleen een gat geweest in
een leven vol activiteit, plots tot stilstand gedwongen. Voor
anderen zijn het vermoeiende dagen geweest met alle kinde
ren thuis en visite op lastige uren. Er zijn er voor wie het
een smulfestijn geweest is, er zijn er voor wie het alleen
maar meer drukte en meer werk betekend heeft.
En zo uiterlijk gezien is er niets veranderd. De 27ste is pre
cies zo’n decemberdag als de 25ste, misschien maakt het
weer een beetje verschil. We keren terug in de tredmolen,
en alles is weer gewoon.
Aan die herders was niets te zien, hun leven veranderde
niet, hun taak bleef dezelfde. maar zij zelf waren ver
anderd. Zij keertden terug, staat er in het verhaal van Lucas,
„God lovend en prijzend om alles wat zij hadden gezien en
gehoord”.
Er was geen maandagmorgenstemming, geen ontnuchtering
bij het zich realiseren, dat het leven zijn gewone gang ging
en de kudde weer wachtte. Zij hadden een belofte en daar
leefden ee naar toe. Het leven was niet langer doel, alleen
maar middel.
Ook wij horen en zien. Heel veel. Te veel vaak. We zetten
de radio na het zoveelste „Stille Nacht” wel eens knorrig af.
Maar ook dat hoort allemaal bij de buitenkant.
De herders hebben het gehoord en ook gezien: God be
moeit zich met deze wereld. Hij verkondigt aan deze wereld,
aan de herders van toen, aan ons mensen van nu. grote blijd
schap. Vrede en gerechtigheid tot in alle eeuwigheid.
Ja, dan blijven de dagen gelijk. Maar iedere dag is het dan
Kerstfeest. Onze voeten keren terug, ons hart zet de reis
voort naar een beter vaderland.
Is men it iens mei dizze grounstelling,
dan is it probleem jit lang net oplost,
mar al in hiel ein fierder. Hwant dit
bitsjut, dat alle bern in likernóch geli-
kense kans ha moatte, om har eigen ta
komst to meitsjen. Slagget it, om de
ien, dy’t foarlik en bijeftige is, mei in
bytsje jild ta in goede takomst to brin-
gen, dan is dizze by de oaren net mis-
dield, ek al sille de oaren faeks folie
mear kostje moatte.
Hwant hwat hy minder krige oan finan-
siën, hat er mear krige oan lichamelike
en geastlike eigenskippen en dêrtroch is
hy grif net it minste üt. De bern moatte
ta steat brocht wurde en de alden hawwe
de morele plicht, elk dêrby nei formogen
to helpen. Hoe gauwer soks slagget, hoe
moaijer, hwant des to greater is de kans,
dat ek oan de minder-bijeftige, foldwaen-
de dien wurde kin. Mar hoe komt it dan
mei de ünderlinge forhalding fan de
Bern. Eltse alder wit, dat dit tige nau
hipt.
As de ien hwat kriget en de oare moat
wachtsje, dan wol dat al gau kribbe-
keurichheit jaen en hoe komt it dan yn
sokke gefallen?
As antwurd wol ik earst in oare stelling
hjirby sette en
meije de alden net it iene bern brüke
om it oare to helpen. Normael meije
hja ek net de iene in folie bettere en
djürdere opfieding jaen as de oaren.
Dogge hja dat al, dan hawwe dy oare
bern in moreel rjucht om dat meardere
werom to krijen, itsij daliks, itsij by in
lettere gelegenheit. Lit üs m foarbyld
nimme. Der binne twa bern, hwerfan de
iene leart ta dokter, wylst de oere, nei
skoalle, daliks meihelpt yn saek of bi-
driuw. Beide binne op in bipaeld stuit
26 jier. Dan is de iene dokter, de oare
hat in jier as tsien dêrfoar meifortsj inne
en net oars krigen as kost en ynwenning,
klean en büsjild. De dokter hat yn dizze
oplieding 25.000 goune koste en de
oare hat foar syn alden 10.000 goune
fortsjinne. Dizze twadde jonge hat yn
dit gefal in moreel rjucht op in fikse
finansiële stipe, om seis hwat bigjinne
to kinnen.
Alderearst hat hy in strikt rjucht op dy
10.000 goune. Dat binne winlik sines,
mar dêrby hat hy ek in moreel rjucht
op fierder stipe. Hoe’t dat regele wurdt,
hinget fansels in bulte óf fan de om-
stannichheêden fan de alden. Faeks kin
it bistean yn it oerdragen fan it bidriuw,
yn oare gefallen troch him, by it hieren
of keapjen fan it spul, finansieel to hel
pen. Yn wer oare gefallen moat de for-
rekkening wachtsje op de erfenis, om’t
de alden it net misse kinne en sa kin men
wol fuortfarre.
Mar prinsipieel stiet wol fêst, dat de
alden de iene in folie bettere kans jown
hawwe op in hegere maetskiplike posysje,
de oare of oaren, op in bipaelde wize
moreel rjucht hawwe op in gelykwaer-
dich diel. En dit moat al ier ünder
eagen sjoen wurde, oars sil men de ja-
loerskens en de forbittering net üt syn
gesin keare kinne. Binammen yn de
moderne boerehüshalding is it in for-
stannige died, om sadré de bern greater
wurde en de iene thüs helpt en de oare
to learen giet, de saken billik to regel-'
jen. Hiel hwat fortriet en wrok soe dêr
troch üt de wrald holpen wurde kinne
en it skaed oer de aide dei net sa pinigje
as it nou, jammer genóch, soms docht.
