IN 1959 LIGT EEN BERG CONFLICTSTOF
TE WACHTEN
BINNENLANDS JAAROVERZICHT
Qabe Skroar
üs hjoed
Het parlementaire jaar 1958
to sizzen
Helmenaffaire, economisch beleid
Nieuw-Guinea, zeven P.v.d.A.-eisen
WIE EN WAT IN 1958 IN HET NIEUWS IS GEWEEST
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
Er gebeurde zoveel. Weet U het nog?
Jd
WOENSDAG 31 DECEMBER 1958
54e JAARGANG
No. 101
Hwat hat
economische
de ander, dat er veel
0
Esso-station in
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres;
Marktstraat 13
Telefoon 451 - Na 18.30 uur 305 of 335
(K 5157)
Abonnementsprijs f 1.90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 13 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbe' tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
It libben is in altyd duorjend
ófskie nimmen.
dus aan
Bolswards Nieuwsblad
Het Deltaplan
Maar toch was het dit jaar niet allemaal
politieke narigheid. Minister Algera
smaakte het genoegen, dat de Eerste
Kamer in mei j.l. de Delta-wet aannam.
Dat over geruime tijd de kaart van Ne
derland opnieuw getekend moet worden
is aan zijn doortastend beleid op dit
punt te danken.
Zo was het ook in het afgelopen jaar.
En als de gebeurtenissen in het eigen
land, in het algemeen, op de laatste dag
van het jaar nog eens de revue zullen
passeren, dan lijkt het, alsof de misdaad
meer dan in andere jaren sterk op de
Tijdens de behandeling
grating van Buitenlands!
de de W ageningse burgemeester,
Air. De Niet, dat Nederland schuld
moet belijden. Maar het kabinet men geen gebruik maken om de subsidie-
over hun invloed op het regerings
beleid. Zij hebben zeven eisen ge
steld, waaraan voldaan moet wor
den wilde het niet tot een crises
komen. Aan die eisen moeten zowel
de andere „regeringsfracties” in de
Kamer voldoen als het kabinet.
Het was de vraag, of dit zou lukken.
In april heeft Prof. Romme, de
voorzitter van de K.V.P .-fractie,
nog 'op een vergadering van zijn
partijraad verklaard, dat hij niet
graag de socialisten als regerings
partner zou liquideren.
Maar anderzijds zou het onver
standig zijn de verantwoordelijkheid
daarvoor te schuwen.
Deze uitspraak liet nog alle moge
lijkheden open. Dit is te begrijpen
want de K.V.P. is de enige re
geringspartij, die kans ziet uit deze
politieke situatie munt te slaan. Zij
heeft in het afgelopen iaar twee
maal verkiezingswinst geboekt.
hield vast aan het regeringsprogram
zoals dat in 1956 was vastgesteld en
waarin uitdrukkelijk is vastgelegd,
dat wij de verantwoordelijkheid
dragen voor de ontwikkeling van dit
gebiedsdeel.
De socialisten in de Tweede Kamer heb
ben dit onderdeel van het kabinetspro-
gram altijd geëerbiedigd. Weliswaar
poogde de heer Burger een onderzoek te
laten instellen naar de mogelijkheid oni
Nieuw Guinea onder internationaal be
stuur te brengen, maar deze poging mis
lukte, doordat de meerderheid van de
Tweede Kamer daarvoor niets voelde.
Met nadruk zeide de heer Burger echter,
niet van het regeringsprogram te willen
afwijken. Hij wilde slechts mogelijkhe
den onderzoeken, omdat naar zijn me
ning de tijd sinds 1956 niet heeft stilge
staan. De andere partijen in de Tweede
Kamer vonden echter het instellen van
een
die in 1956 is gemaakt.
Het kabinet hiel
vast. Dat kon moeilijk anders, want als
het niet meer vasthield aan zijn eigen
program was het hek van de dam. Dan
ag de crisis voor de deur. Maar toch
>leef deze kwestie smeulende in onze
politieke verhoudingen. Dat bleek weer
heel duidelijk uit de verklaring, die Mr.
Burger op de laatstgehouden Fakkeldra-
gersdag heeft afgelegd. Daarin werd o.a.
gezegd, dat een wijziging van de dienst
plichtwet, waardoor militairen van de
landmacht naar Nieuw Guinea kunnen
worden gezonden, bij de socialistische
Tweede Kamerfractie op overwegende
bezwaren zou stuiten. Het kabinet heeft
de crisis niet weten te omzeilen zelfs niet
door thans niet dienstplichtigen, maar
vrijwilligers naar dit gebiedsdeel te zen
den.
nator De Gou. De anti-revolutionairen
deden ook een duit in het zakje en zelfs
de socialistische fractievoorzitter, oud-mi-
nister In ’t Veld, wilde niet achterblijven.
Staatssecretaris Kranenburg beloofde zijn
„staatsrechtelijke positie in overweging
te zullen nemen”. Na enige dagen be
denktijd vroeg hij aan H.M. de Koningin
ontslag. Zou hij deze toezegging niet
hebben gedaan, dan was er ongetwijfeld
een zeer duidelijke motie tegen hem in
gediend. Zijn opvolger was de oud-bur-
gemeester van Enschede, Mr. van Veen.
De „Karei Doorman”.
Nog op een ander punt heeft minister
Staf het moeilijk gehad. Op 13 febr. j.l.
heeft de socialistische Tweede Kamer
fractie een motie-Vermeer ingediend, die
gericht was tegen de handhaving van de
„Karei Doorman”. Deze motie werd met
43-72 stemmen verworpen. Maar be
halve dit vliegkampschip zijn ook onze
kruisers een actueel punt in dit debat ge
worden, waarover men het volgend jaar
ongetwijfeld nog meet zal horen.
Het was bij deze begrotingsbehandeling,
dat men goed op de hoogte kwam van
de houding der socialisten t.a.v. de
Nieuw Guinea-kwestie. Want toen de
heer Visch (k.v.p.) de mogelijkheid op
perde, dat de „Karei Doorman” ge
bruikt zou worden voor een eventuele
verdediging van Nieuw Guinea, ant
woordde de heer Vermeer, niet te zullen
meewerken „aan militaire avonturen
rond Nieuw Guinea”. Een uitlating, die
enige weken geleden bevestigd werd door
de strubbelingen rond de dienstplichtwet.
Conflict tussen Binnenlandse
en Economische Zaken.
Een ander langdurig geschilpunt was de
taakomschrijving van de departementen
van Buitenlandse Zaken en Economische
Zaken. Welk departement zou het Euro
pees economisch beleid moeten coördine
ren? Dit is een kwestie geweest, die zich
hoofdzakelijk achter gesloten deuren
heeft voltrokken, maar het was bekend,
dat een kabinetsconflict niet uitgeslo
ten was. Er is tenslotte een bevredigend
compromis gevonden. Minister
treedt op als d(
land, met als
secretaris van
Nieuw Guinea.
Dit waren allemaal nog maar voor
beelden van de moeilijkheden op
beperkt terrein. Essentiëler, althans
voor het kabinet, was de kritiek van
de socialistische Eerste Kamerfractie
op het Nieuw Guinea-beleid. Reeds
op 28 januari j.l., tijdens de alge
mene politieke beschouwingen in de
Eerste Kamer, zeide de heer In 't
Veld, de socialistische fractievoor
zitter, dat er weer met Indonesië
gepraat moest worden over Nieuw
Guinea. De Verenigde Naties zou
den daarbij dienen te bemiddelen.
Min.-president Drees heeft toen uit
drukkelijk verklaard, dat praten met
Indonesië geen zin heeft. Zijn par
tijgenoot De Kadt zeide op 4 fe
bruari j.l. in de Tweede Kamer,
tijdens de behandeling van de be
groting van Buitenlandse Zaken,
het daarmee volledig eens te zijn.
Hij wenste „geen capitulatie voor
de destructieve krachten in Indo
nesië”Maar de P.v.d.A.-fractie in
de Eerste Kamer bleef volhouden.
-g van de be-
Buitenlanclse Zaken zei-
Economisch beleid.
Essentieel voor het kabinet was ook
de oppositie tegen bet economisch
beleid, die de laatste maanden in
hevigheid toenam. In het begin van
dit jaar waren de gevolgen van de
noodzakelijke bestedingsbeperking
merkbaar: de werkloosheid nam toe.
Op 26 februari interpelleerde de
heer Biewenga a.r.) over deze aan
gelegenheid, waarbij tenslotte een
uitvoerig debat werd gevoerd over
de particuliere bouw. De bestedings
beperking was vrijwel gelijk ver
deeld over de drie bekende groepen:
de overheid, het particuliere be
drijfsleven en de consument. De
vraag of deze verdeling wel even
wichtig was, kwam reeds op 3 ja
nuari j.l. aan de orde toe.n de
Tweede Kamer de belastingvoorstel
len in het kader van de bestedings
beperking behandelde. De regering
wilde de belastingen met f 107 mil
joen verhogen. De meest spectacu
laire maatregelen waren: de tijdelij
ke verlenging van de investerings
aftrek, de verhoging van de omzet
belasting op sigaretten, televisietoe
stellen, personenauto’s en banden en
een geringe verhoging van de ver
mogensbelasting.
De heer Lucas (k.v.p.) wist in dit debat
te bereiken dat de gemeenten en de pro
vincies niet van deze belastingverhoging
zullen profiteren. Daarmede verdiende
hij f 20 miljoen. Dit bedrag werd be
steed aan een amendement-Van Eysden
(a.r.) om de omzetbelasting op sigaretten
niet te verhogen van 5 op 8%, maar
van 5 op 7. Maar in de Eerste Kamer
lag deze kwestie moeilijken Daar dreigde
men tegen de verlenging van de schor
sing van de investeringsaftrek te stem
men. Slechts het onaanvaardbaar van
minister Hofstra (het dreigen met een
crisis) kon de regering redden.
Toen in mei van dit jaar de investerings
aftrek weer werd ingevoerd, kwamen de
debatten los. Is nu het evenwicht ver
broken of niet? Inderdaad, deze maatre
gel kwam ten goede aan het particuliere
bedrijfsleven. Maar de regering stelde
daar tegenover, dat de opvoering van de
werkgelegenheid ook van belang is voor
de werknemers, vooral toen de werkloos
heid zulke grote omvang aannam.
Advies van S.E.R.
Deze verhouding in het evenwicht zal
ook in 1959 een belangrijk punt zijn.
Het kabinet diende n.l. op Prinsjesdag
een weinig zeggende miljoenennota in.
Deze sloot met een vrij groot tekort,
maar dat vond de regering, terecht, niet
zo erg, omdat de nationale depressie
over haar hoogtepunt heen was. Dit bleek
uit de stijging van de goud- en devie
zenvoorraad. Bovendien ontspande de
kapitaalmarkt zich, zodat er weer geld
geleend kon worden. Het zag er naar
uit, dat ook onze produktiviteit zich weer
gunstig zou ontwikkelen, zodat er reke
ning mee moest worden gehouden, dat er
„welvaart” te verdelen was.
Óver de wijze waarop dit zou moeten
gebeuren heeft de regering advies ge
vraagd aan de Sociaal Economische Raad,
het toporgaan van het particuliere be
drijfsleven.
De socialisten in de Tweede Kamer heb
ben duidelijk laten weten, dat zij een
welvaartsloonronde begeren. Zij willen
van de stijging van het nationaal inko-
Als de klok op 31 december de twaalf slagen laat horen worden
overal de beste wensen geuit voor het jaar, dat na de laatste van die
slagen aanbreekt. Heel veel goeds wordt dan gewenst. Niemand weet,
wat er gebeuren zal, maar iedereen hoopt voor d* -J 1
geluk zal zijn in het jaar, dat begonnen is.
Veel gebeurt er in een jaar van twaalf maanden. En het zijn niet
allemaal zaken, die de mensen beroeren. Nog steeds is het zo, dat
voorspoed en tegenspoed elkaar afwisselen. Er is de ene dag winst
en de andere dag brengt verlies. Rampen volgen op blijde belevenissen.
voorgrond is getreden. Vele verduiste
ringen, opzienbarende inbraken en ver
scheidene gevallen van doodslag kwamen
voor.
In de nacht van 6 op 7 januari had een
overval plaats op een Esso-station in
De moeilijkheden waren dus groot in’5 8
De politieke spanning ontlaadde zich
tenslotte in een crisis.
Het jaar 1959 zal moeten leren of deze
maand alleen maar het vierde kabinet
Drees is gevallen of dat wij ook het, al
thans voorlopige, afscheid van de brede
basis hebben beleefd.
Een brede basis, die we sinds 1948 in
verscheidene varianten hebben gekend.
De afloop is bekend. De socialistische
ministers gingen heen en een kabinet-
Beel werd gevormd (alleen rechtse par
tijen).
Deze bewindsman van Verkeer en Wa
terstaat heeft ook nog al wat kritiek
moeten verduren. Dat bleek dit jaar o.a.
ook uit de veren-interpalatie van zijn
partijgenoot Verkerk (a.r.), die voor de
bewindsman geen succes was.
Ook de internationale vervoersproblemen
lagen hem niet bijzonder goed.
Zijn ijver om de Delta-wet tot stand te
brengen heeft echter zijn gezondheid ge
knakt, zodat minister Algera om deze
reden ontslag heeft moeten nemen.
Hij werd, na korte tijd, opgevolgd door
de Haagse wethouder van economische
zaken, Mr. Van Aartsen.
Geneesmiddelenwet
Minister Suurhof is er dit jaar in ge
slaagd om een nieuwe geneesmiddelen
wet tot stand te brengen.
De oude wet van Thorbecke is dus einde
lijk vervangen. Het debat over deze wet
had in de Tweede Kamer een slepend
karakter, doordat de heer Bachg (k.v.p.)
tevergeefs poogde om de drogisten een
gezondheidsstatus te geven.
Verder kwam de jeugdspaarwet in het
Staatsblad, waardoor iets gedaan wordt
aan de bezitsvormingpolitiek, een essen
tieel punt voor de K.V.P.
Behalve over de helmen-kwestie, de
werkloosheid en de veren-gelden op de
Wester-Schelde is ook nog geïnterpel
leerd over de 37 verstekelingen door
over de reorganisatie van de Nationale
Reserve, door de heer Peters (kath. v.).
Voor de C.H. was het jaar 1958 een
belangrijpk jaar. Deze partij bestond n.l.
50 jaren, terwijl de voorzitter van de
C.H.-Tweede Kamerfractie, de heer Ti-
lanus, van de Vrije Universiteit het ere
doctoraat kreeg aangeboden.
Noodlijdend bestaan van kabinet
Het algemene politieke beeld was
dus, ondanks enkele lichtpunten, in
1958 weinig verheffend. Het nood-
kabinet Drees had (door de labiele
politieke verhoudingen) steeds een
noodlijdend bestaan.
De socialisten waren ontevreden
last te verminderen. Deze last is bijna
ondragelijk zwaar, zo zeide de socialis
tische minister van Financiën. Hij liet
doorschemeren, een verlaging van de
consumentensubsidie op melk en een
huurverhoging niet zo gek te vinden.
Ook minister Drees zeide rekening te
willen houden met een verdere huurver
hoging gedurende deze parlementaire
periode. Maar de heer Bommer (arb.)
heeft duidelijk gezegd, niet aan een
huurverhoging te zullen meewerken.
De landbouw.
Nog een kritiek punt op het economisch
vlak: de landbouw. Minister Vondeling
kon zich er langzamerhand op beroepen
de bewindsman te zijn, die de meeste mo
ties aan zijn broek kreeg. Tot tweemaal
toe heeft hij dit jaar een nieuw garantie-
beleid ontwikkeld. In maart diende de
Tweede Kamer maar liefst zeven moties
in op zijn voorstellen, waarvan het be
langrijkste was de beperking van de ga
rantie. Met grote voortvarendheid heeft
de minister van Landbouw in oktober
de prijzen voor dit melkjaar vastgesteld.
Behalve een beperking van de garantie
voor melk, wilde hij nu ook de veehou
der laten delen in het marktrisico. Het
resultaat: vier moties. Elf moties dus in
zeven maanden. Maar het vreemde was,
dat de meerderheid der Kamer de om
buiging van het landbouwbeleid in prin
cipe aanvaardde. En zo kon de minister
nog niet ontevreden zijn. Maar ook deze
minister, die uiterst bekwaam is, moest
het loodje leggen.
Dubbele overwinning van VV-D.
Zo zijn er dus in het afgelopen jaar
vele punten van kritiek geweest op
het beleid van het kabinet. IFellicht
dat ook de uitslag van de verkiezin
gen, voor Prov. Staten en gemeente
raden, daarvan een oorzaak is. Drie
„regeringspartijen” (P.v.d.A., A.R.
enC.H.) hebben nl. verliezen gele
den. Slechts de K.V.P. en V.V.D.
boekten winst. Deze laatste, de op
positiepartij, behaalde zelfs tot twee
maal toe een opzienbarende over
winning. De noodzakelijke beste
dingsbeperking bleek, zoals te be
grijpen niet populair.
Splitsing in C.P.N.
Een andere oppositiepartij, de eeuwige
oppositie, de C.P.N.verloor niet alleen
bij de verkiezingen, maar verloor ook
een groot aantal van haar leden. Deze
partij viel in twee delen uiteen. En zo
kregen we dit jaar twee communistische
fracties, één van de partijsecretaris De
Groot (totaal drie man) en één van de
rebel Gortzak, met vier man.
Wat de binnenlandse politieke situatie betreft heeft het jaar 1958
zich niet onderscheiden van j
periode, de jaren 1956 en 1957. Het was een jaar vol politieke
-
politieke gebeurtenissen
conclusie trekken dan dat deze crisis permanent dreigde. Maar het
huidige kabinet-Drees, gewend aan tegenslagen, toch staat was op
wetgevend gebied veel te presteren. Als het kabinet zijn j
kunnen uitzitten had het zijn program waarschijnlijk voi
werkt. Alle wetsontwerpen, die in 1956 in het vooruitzicht waren
gesteld, waren dan van stapel gelopen en in vele gevallen zouden zij
het fiat van beide Kamers der Staten-Generaal hebben verworven.
Het kabinet is gevallen op de tijdelijke belastingen. Maar de achter
gronden lagen dieper. Het ging waarlijk niet alleen om de vraag of
de belastingen met één of twee jaar verlengd moesten worden. Dat
blijkt heel duidelijk uit dit jaaroverzicht, dat om technische redenen,
vóór de crisis geschreven moest worden.
Het kabinet-Drees heeft in 1958 moe
ten opboksen tegen een slechte publieke
opinie. Dat is van'de aanvang af zo ge
weest. Het is in 1956 tot stand gekomen
na de langste formatie uit de parlemen
taire geschiedenis. Niet minder dan vier
maanden hebben we op dit kabinet moe
ten wachten. En toen het er was, is het
niet alleen buiten, maar ook in de Kamer
slecht ontvangen.
De voorzitter van de K.V.P.-fractie in
de Tweede Kamer, Prof. Romme, noem
de het een noodkabinet. De anti-revolu
tionairen zeiden van meet af aan, zich
niet aan dit kabinet gebonden te achten,
ook al hadden twee vooraanstaande
geestverwanten daarin zitting. De meer
derheid van de C.H. sloot zich in 1957,
bij de debatten over de 25% huurverho
ging met blokkering, in de praktijk bij
de A.R. aan. De K.V.P. wilde nog geen
crisis en de P.v.d.A. was toen de enige
partij, die zich wel gebonden achtte aan
het kabinetsprogram. Maar ook de socia
listen hebben deze band later verbroken.
En zo ging het kabinet-Drees voor het
jaar 1959 als een volledig extra-parle-
mentair kabinet, dat los stond van de
partijen, die er overigens de handen mee
vol hadden elkaar te bestrijden, ten on
der. Het brengt velen in den lande tot
de opvatting, dat de tijd van de brede
basis eigenlijk voorbij is. Deze basis
moge dan na de bevrijding zegenrijk
hebben gewerkt, zij is nu uit de tijd, zo
redeneren vélen. Of dit waar is, zal de
politieke praktijk van het jaar 1959 moe
ten leren. Voor een belangrijk deel ligt
niet alleen het lot van het kabinet,
maar de gehele samenwerking op brede
basis in handen van de K.V.P., zijnde
de enige partij die in staat is een andere
meerderheid in de Tweede Kamer te
formeren. Een rechtse coalitie, eventueel
aangevuld met liberalen, ligt n.l. altijd
nog meer in de rede dan een andere
coalitie, waarbij de K.V.P. in de oppo
sitie zou worden gedrongen.
Schermutselingen met Ir. Staf
en Mr. Kranenburg.
De verscherping van de politieke situatie
in 1958 heeft zich voornamelijk, n.l. op
twee punten voorgedaan; in de eerste
plaats t.a.v. de kwestie Nieuw Guinea en
ten tweede t.a.v. het sociaal, financieel
en economisch beleid. Daarnaast waren
er nog schermutselingen op beperkter
terrein, waarvan vooral minister Staf de
dupe is geworden. Op 22 april j.l. inter
pelleerde het liberale Kamerlid Ritmees
ter de minister van Defensie over de
zgn. helmen-kwestie. De bewindsman er
kende ruiterlijk, dat er fouten zijn ge
maakt. Maar het slot was toch, dat hij
op 7 mei j.l. een motie-Vermeer (arb.)
aan de broek kreeg, ingevolge welke een
Kamercommissie de taak kreeg om het
gehele aankoopbeleid van het ministerie
van Oorlog onder de loupe te nemen.
De voorzitter van de inmiddels opgehe
ven enquête-commissie, de heer Koersen
(k.v.p.), werd het voorzitterschap van
deze commissie opgedragen. Een rap
port is tot nu toe niet uitgebracht. Het
is bekend, dat de commissie diep graaft.
Het eindrapport zou, als het niet te lang
uitblijft, nog wel eens van beslissende
betekenis kunnen zijn voor de politieke
carrière van minister Staf.
De staatssecretaris van Oorlog, Mr. Kra
nenburg, werd door deze helmen-kwestie
gedwongen zijn ambt neer te leggen. Hij
maakte de beslissende fout een dienstreis
naar de Ver. Staten te ondernemen, ter
wijl hij wist dat deze affaire, waarvoor
hij de eerst verantwoordelijke was, in de
Tweede Kamer zou worden behandeld.
De Tweede Kamer was daarover gebelgd
en zijn socialistische partijgenoten heb
ben geen poging gedaan om deze fout
te verdedigen.
De Eerste Kamer gooide er nog een
schepje boven op. Daarin werd op 20
mei j.l. een felle aanval op de heer
Kranenburg gedaan door de K.V.P.-se-
staan. De andere partijen in de Tweede
onderzoek strijdig met de afspraak,
zijn standpunt
de andere jaren in deze parlementaire
spanning, die zich tenslotte in' een crisis heeft ontladen. Wie de
i van het afgelopen jaar (en dan vooral van
de laatste maanden) nauwkeurig analyseert, kon vrijwel geen andere
tegenslagen, toch ga staat
periode zou
illedig afge-
kabinetsconflict niet uitgeslo-
gevonden. Minister Luns
treedt op als delegatieleider in het buiten
plaatsvervanger de staats-
Buitenlandse Zaken, Drs.
v.d. Beugel, terwijl minister Zijlstra de
coördinator wordt op binnenlands ni
veau. Hij is voorzitter van de desbetref
fende interdepartementale commissie. Een
compromis, dat in ieder geval zal gelden
tot het einde van de levensduur van dit
kabinet.
DCtNUM
GIETHOORN t
ÏJMUtDEC
‘SCHIPHOI
PUT TEN
Nieuwe
TV-toren
Nederlandse film
Fanfare opgenomen
Autobusramp
bij Wezep
Nederlandse perso
nenauto gepresenteerd
Afscheid
Ir den Hollander
Aanvang wer
ken Europoort
Verschuivingen bij gemeentelijke
en provinciale verkiezingen
Ingebruikneming
Sodafabriek Delfzijl
Nieuwe Tech-
Inische Hogeschool
Brandstichting
in vijf boerderijen
Stormvloedkering
in de Hollandse IJssel
^we^epj^^S^.
Radio-actievel
besmetting
1 EN HAAG .sjufj
