e;
ifi
BH
i
f
FRIESE ELFSTEDENVERENIGING
BESTAAT EEN HALVE EEUW
I
lp
Jé
w
(gabe Sb roar
üs hjoed p p
to sizzen
1959
-
p’
Fan de Mart inyt oer
J. S.
t
Schaatsinarathon door het Friese land is
ouder dan organisatie die uniek stuk sport
beheerst
1
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Tj. de J.
Zilveren filmpjes
UW)
Sneeuwvlokken
Graslanddag
cj
Burg. Oosterhoff
over de ontvolking
platteland
Het Frysk Orkest
te Bolsward
4
55eJAARGANG
DINSDAG 13 JANUARI 1959
No. 3
Kwal hat
s
KEES VERWEY TEKENT GEORGETTE HAGEDOORN
JU. maakt de Haarlemse kunst-
d. Veer
HUISJE IN TENTVORM
■•7
*,i
.....UMÏlW
De oorlog tussen Paraguay en Bolivia
hervat.
Heropening
de school
schoollr
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OS1NGA N.V., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telefoon 451 Na 18.30 uur 305 of 335
(K 5157)
daar daalde
van
de fauna.
Abonnementsprijs f 1.90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 13 cent per mm
Ingezonden mededeli. gen duhbe tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
Bolswanls Nieuwsblad
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
It is better jins krüs to dragen
as to slepen.
de afdeling
van het
Wy 1
frege
en be
Ik haw it greate foarrjucht hawn myn
alden beide oant 92 jier bihalde to
meijen, mar ik mis harren noch, hwant
trouwer herten as dy fan heit en mem
sille foar in bern nearne op ierde klopje.
blijven wonen. Wat men in eigen dorp
net zo goed kan kopen, betrek dat niet
van elders, daarmede houdt U ook een
deel van de middenstand vast, aldus
burgemeester Oosterhof.
in het openhaar getoond,
r vorm van een
vervaardigd door de Duitse architect Prof. Otto
bartnmg en Ir. (J. Doerzbach. De ontwikkeling van
is voor serie-produktie, is door de regering gesubsidieerd. De enige draag-
wordt op een
Vier staven op
2 e week januari 1934.
Schuur en veestalling van A. v.
in Welsrijp totaal uitgebrand.
De Baarder jager Theunis Hoekstra
schoot in de afgelopen weken niet min
der dan 58 hazen.
Beter dan een groepsfoto van het bestuur van
illustreert deze foto, wat de vereniging vijftig jaar lang heeft beheerst: een
moment uit de tocht van 1956, de laatste tot nu toe, waarop Nauta, Charisius
]een van den Berg, Klaas Leff ertstra en Aad de Koning nog getrouw bijeen,
aankomen in Dokkum.
BERN EN AEDEN
hawwe inkele kearen de oandacht
foar de forhaldingen tusken alden
iern, foaral de greatere bern. Der is
aerdich reaksje op komd, sawol moun-
ling as troch brieven. It die my goed,
dat safolle alden it foar in great diel mei
dizze ütiensettings iens wiene, mar oan
de oare kant jow ik graech ta, dat dizze
medal je ek in oare kant hat. En dêrom
haw ik it opskrift fan dit artikel mei sin
men met gummischoeisel
ter vervanging van 1
minder lawaai, minder uitglijden, sparen
van het wegdek
paardebenen.
Als teken van de winter vielen
Dwarrelend uit het grauwe zwerk
Als reine, blanke zielen,
Op het dak der oude kerk.
Om de transen van de toren
Langs de muur van grijze steen
Een sprookje uit kristal geboren
Door heldere witte sneeuw alleen.
Rustloos vielen al die vlokken
Onwetend van een klankgevoel
In de galmgaten van de klokken
Zonder denken, zonder doel.
Vormend, daar een witte wade
Bij ’t twinkelend vallen uit de lucht
Geruisloos deze sneeuwparade
Tot t einde van hun lange vlucht.
Tussen heggen, op de velden
Overal een sneeuwtapijt
Kleine vlokken, die zich meldden
In een keurig wit habijt.
Evenals in 1957 wordt in 1959 te Sneek
door de „Stichting tot bevordering van
Landbouwkundig Onderzoek en Land
bouwvoorlichting in Z.W. Friesland” en
het Landbouwkundig Bureau Noord der
N.V. Nederlandse Kali Import Mij een
graslanddag georganiseerd.
De datum hiervoor is vastgesteld op don
derdag 5 februari 1959-
Het programma voor deze dag is als
volgt vastgesteld:
Gesproken wordt o.a. over „Het Noor
den in het licht van het meerjarenplan”,
door Ir. J. Post, Inspecteur van de Cul
tuurtechnische Dienst voor het Noorde
lijk deel van ons land, te Utrecht, „Ac
tuele voederwinningsproblemen” door
Dr. Ir. H. J. Frankena, Project Direc
teur te Wageningen, „Actuele veevoe-
dingsproblemen” door Ir. S. Iwema, lec
tor aan de Landbouwhogeschool te Wa
geningen en „De economische vooruit
zichten van de graslandbedrijven” door
In opdracht van de Minister van O. K. en
schilder Kees Verwey een getekend portret van de voordrachtkunstenares
Georgette Hagedoorn. Het portret zal eigendom worden van het Rijk, dat
er, tn overleg met Mevrouw Hagedoorn, een passende bestemming aan zal
geven. De foto toont de heer Verwey in zijn atelier te Haarlem aan het werk
terwijl Mevrouw Hagedoorn poseert.
Burgemeester Oosterhoff heeft zijn visie
gegeven over de ontvolking ten platte-
lande.
De achteruitgang van de bevolking op
het platteland is een probleem, waar vele
gemeentebesturen zich het hoofd over
breken, aldus burgemeester Oosterhoff.
Friesland telt 394 dorpen, zo deelde bur
gemeester Oosterhoff mede en 167 daar
van hebben een inwonertal van minder
dan 400. Dit zijn in de eerste plaats de
dorpen, die de zwaarste tol aan de ach
teruitgang van de plattelandsgemeenten
moeten betalen. Het zijn ook de plaatsen
welke het moeilijkst weer vooruit te
brengen zijn.
Mede als gevolg van een te strenge toe
passing van de Vestigingswet verliezen
ze zo voor en na hun neringdoende mid
denstand. Zal de ambachtsman in deze
dorpen een bestaan hebben, dan moet hij
zijn een manusje van alles. Maar daar
voor moet hij tegenwoordig, als hij zich
wil vestigen, een zakvol diploma’s heb
ben. Heeft hij die al, dan zijn in de
grotere dorpen voor hem betere toekomst
mogelijkheden weggelegd en denkt hij
er niet aan zich in een der kleine dorpen
te vestigen. In de dertiger jaren is de
aftakeling van het platteland feitelijk al
begonnen, eerst heel langzaam, maar na
de tweeede wereldoordlog in versneld
tempo. Een afdoend middel daartegen is
moeilijk aan te geven.
Maar toch kan, ook in de kleine dorpen
nog wel iets gedaan worden, naar de
mening van burgemeester Oosterhoff.
Voorop moet echter staan dat in een
dorp een grote mate van eensgezindheid
bestaat en de wil om elkander te helpen
aanwezig te zijn. Door gezamenlijke aan
pak kan er dan veel tot stand worden
gebracht, wat het wonen in zo’n plaats
aantrekkelijk maakt. Zij die niet om de
een of andere oorzaak genoodzaakt zul
len zijn het dorp te verlaten zullen er
ek omdraeid. Hwant as men de hiele
wierheit sykje wol, dan mei men net mei
de helt folstean. Wis, der is ek it pro
bleem, fan bern foar hat alden oer en dit
is net minder wichtich, hwant it jildt
deselde saek: it harmonysk en iense, hüs-
like libben.
Foar elts minsk, dat it hert op it goede
plak hat, is de leaf de en tankberens foar
syn alden, in fanselssprekkend ding.
Heit en Mem hearre syn dierberste bisit
to wezen, der’t hy altyd foar klear stiet.
Hy lést it yn de Skrift under de tsien
geboaden, dat in bern syn alden earbied,
tank en leafde jaen moat as ien fan d.y
selssume foarskriften, der’t mei namme
de seine fan God seis op rêstet.
Fan gjinien fan de tsien geboaden kin
sein wurde, dat de Skepper hjir op ierde
al in bileaning tasein hat, sa as yn Deu-
teronomium 5 16 stiet: „Earje jimrne
heit en jimrne mem, lyk as de Heare
dyn God dy hjitten hat, dat dyn dagen
forlinge wurde en dat it dy goed gean
mei yn it lan, dat de Heare dyn God dy
jaen sil”.
Dy’t him forgrypt oan dizze natuerlike
en kristlike plicht, skeint it libben fan
syn alden en ek syn eigen libben. As
wy mei klam oer de rjuchten fan de bern
praet hawwe, wolle wy tagelyk sizze, dat
har plichten foar har alden oer like heech
en djip binne. Bern hawwe rjucht op har
eigen libben, op har eigen takomst, op
har eigen man en frou, mar nimmen kin
fan har ófnimme de libbenslange plicht
om heit en mem to earjen, leafde en
tank to bringen. Hwa’t in bytsje libbens-
underfining opdien hat, wit, dat hjiryn
ien fan de kostberste jeften fan it libben
biwarre leit. Hwer is men sa thus as al-
linnich by mem en heit. Hwer is de op-
rjuchte toan as fanselssprekkend as om
heit en memme tafel? Hwer falie de
soargen en eangsten sa by jin wei as
under memme-eagen en heit syn trou-
hertich antlit? Hwa is blider as it jin
goed giet, hwa soarget better en mei
mear leafde as jin aide mem en heit?
En ek, hwer brekt de bitterens yn bi-
frijende triennen earder los as oan mem-
me-tafel en har streakjende han. Hwat
binne de bern earm en forlitten, dy’t it
alderhüs forjitte, om’t it meiskyn hwat
ienfaldiger is as harres.
De bern hawwe alderearst de plicht om
goed to wezen foar har alden. Gjin heit
of mem sil harren oerboadich lêstich
wêze, mar as de omstannichheden harren
needsaekje om help to freegjen oan har
bern, dan is it skoof en skande as men
dit harren wegerje doart.
Wy hawwe mei greate freugde de
A.O.W. bigroete, om’t dizze oan aide
minsken alteast in diel fan har libbens-
ünderhald jowt. En it strekt üs folk ta
oan dizze Wet
harren goedkarring jown hawwe. Mar
dêrmei kin men net folstean. As de al
den, nei in libben fol wurk en soarch
foar har bern, seis net mear kinne en de
kans mist hawwe om finansieel ünófhin-
kelik to wêzen, dan is it in earste berne-
plicht meimekoar dêrfoar to rieden. En
dan net by it waltsje lans, mar sa as jo
winskje soene, dat jou bern it letter ek
dwaen soene. It tal alden, dat seis krom
biljartsport inzake de elfstedentochten
begon door te duwen, bestonden die
tochten al.
Volgens de „Tegenwoordige Staat van
Friesland” (van 1763) gebeurde het toen
al meermalen, dat goede schaatsenrijders
de elf steden langs reden. „Dog, dan
moeten ze nergens- lang vertoeven en ’t
Ys moet goed en sterk wezen”, zo meld
de men erbij. De meeste tochten werden
echter niet bekend en gingen verloren in
de nevels van het verleden. Af en toe
kwam er een in de openbaarheid, zoals
die van de gebroeders Atze en'Eelke
Friesland- Jans Jager uit Oldeboorn, die de tocht
1 in de winter van 1848 maakten. Op der
tig januari om half negen ’s morgens
vertrokken ze en 14)4 uur later kwamen
ze weer thuis.
In 1862 stapte de uit Den Haag afkom
stige Leeuwarder W. Troost op de
schaatsen en hij maakte de tocht alleen
in 22 uur. In 1868 en 1885 kon de tocht
opnieuw gemaakt worden, twee Bolswar-
ders deden er vijftien, twee Wijnaldu-
mers 16*4 uur over.
Op 21 december 1890 reed Pim Mulier
langs de Friese elfsteden. Hij had zijn
rug en benen stevig met arniva laten in
wrijven, kleedde zich in tricot, trui en
vest en verklaarde in zijn verhaal van de
tocht, met een dikke wollen muts op iets
van een gesoigneerde Friese schipper te
hebben. Met een stuk chocolade, een hor
loge, een paar zakdoeken, enkele gul
dens, een mes, een stukje touw, wat
priemen en een schaats op de rug, ging
hij op reis. „Heere, dat hew we lang
niet had, zei een vrouw in de herberg te
Dokkum, wie hij zijn kaart liet tekenen.
Enfin, twaalf uur en vijfenvijftig minu
ten later kwam hij aan.
Mulier was die winter niet de enige. Er
is een lijst met de namen van 221 man
nen en 6 vrouwen, die de tocht maakten,
maar men neemt aan, dat het er wel vier-
of vijfhonderd zijn geweest. Zo was de
elfstedentocht in Friesland al een zekere
traditie geworden, toen in 1909 de eetste
officiële tocht werd gehouden, die M.
Hoekstra in 13 uur en 50 minuten vol
bracht. Het wedstrijdelement zat er ook
al in, want met trots vermeldde men de
tijdsduur van de tochten.
De vermaarde C. C. J. de Koning deed
het in 1912 in 11 uur en veertig minuten
en in 1917 werd hij andermaal eerste in
9 uur en 53 minuten.
Intussen was de Vereniging de Friese
Elfsteden een feit geworden.
Roemruchte feiten hebben zich in de hal
ve eeuw historie van deze organisatie
voorgedaan. Nog kent iedere Fries het
verhaal van de barre tocht van 1929, die
werd gewonnen door de onlangs te Leeu
warden overleden Karts Leemburg, die
de tocht won, maar een bevroren grote
teen verloor, een lichaamsdeel, dat hij
altijd in een flesje alcohol heeft bewaard
en trots aan menigeen toonde. Hij deed
er 11 uur en 9 minuten over. Slechts elf
van de 98 wedstrijdrijders kwamen aan.
De Elfstedentocht werd nochtans snel
populair. Vooral het aantal tochtrijders
ging met sprongen omhoog. En bij iede
re wedstrijd kwamen namen naar voren,
die men altijd onthield, namen als van
Abe de Vries uit Dronrijp, die in 1933
won in 9 uur en vijftig minuten, van
A. Adema uit Franeker, de winnaar van
1933 en 1941, van S. de Groot uit Wei-
dum, die in 1942 won, van J. Bosman
uit Breukelen, de winnaar van 1947, van
Jeen van den Berg, die in 1954 in 7 uur
en vijfendertig minuten won in een be
faamd geworden tocht of van de vijf
eersten van 1947, J. Nauta, J. v. d.
Hoorn, A. de Koning, M. Wijnhout en
A. Verhoeven. Zij stelden het bestuur
van de Vereniging voor een probleem,
die vijf. Maar dat vraagstuk was slechts
een van de tientallen, waarmee het be
stuur van deze nu jubilerende unieke
organisatie in de loop der jaren bij de
organisatie van 11 elfstedentochten te
maken kreeg. Elf tochten in een halve
eeuw, de Elf steden vereniging is bij de
organisatie daarvan een vereniging van
vermaardheid en met standing ge
worden 1
leit om har bern dochs mar foarüt to
bringen, is folie greater as it tal bern,
dat harren folie üntseit om de alden knap
to plak to bringen. It is al in aid sechje,
dat ien mem better sawn bern great brin-
ge kin as sawn bern ien aide mem, mar
in bittere kearn sit der lykwols yn.
De Friese Elfstedenvereniging, de orga
nisatie, die een uniek stuk schaatssport
bundelde en vervolmaakte tot een gebeu
ren, dat zijn weerga niet kent, bestaat
op 14 januari vijftig jaar. Bij twee gra
den dooi,- bij zuidelijke wind en natte
mist, reden op 2 januari 1909 tweeën
twintig stoere kerels de eerste georgani
seerde elfstedentocht, die door M. Hoek
stra Azn. werd gewonnen en tevens een
stoere traditie tot een grootse gebeurte
nis maakte. Tot ver buiten onze grenzen
is de elfstedentocht vermaard geworden.
Pers, radio en televisie storten zich erop,
duizenden komen ervoor naar F
en dat alles dank zij het feit, dat al in
het begin van deze eeuw een van de
grootste figuren in de Nederlandse
sportwereld, W. J. H. Mulier, (die in
1954 op 89-jarige leeftijd te Den. Haag
overleed), de Friese Ijsbond inspireerde,
om de elfstedentochten te gaan organi
seren.
Dit heeft geleid tot het ontstaan van de
Vereniging de Friese Elfsteden, die nu
een halve eeuw bestaat, maar een veel
ouder traditie in stand houdt. Reeds lang
voordat Pim Mulier, de vader van de
athletiek in ons land, de grote figuur in
de voetbal-, hockey-, bandy-, cricket- en
...jJ
de jubilerende organisatie
Ik haw it mei nocht sjoen, dat yn Frys-
lan under it boerefolk folie dieiname is
oan it saneamde boereforsekeringsfouns,-
hwer’t troch it ynhalden fan in lyts diel
fan it molkjild, de finansiële basis lein
wurdt foar in goed forsoarge aide dei.
Mar it moast jit folie mear dien wurde.
Alderearst om’t it in plicht is foar elk,
om ek omtinken to hawwen foar de tiid,
dat men seis net mear arbeidzje kin. De
lju mei in ambtlik pensioen wurde troch
de oerheit twongen, om in diel fan har
lean of salaris stean to litten foar de tiid
nei de 65 jier. De lju yn saken en frije
bidriuwen, dus ek de boeren, hearre, nor-
mael, ek oan dizze tiid to tinken en troch
ien of oare foarm fan forsekering of liif-
rinte dêrfoar dekking to sykjen. It kin
fansels ek troch it seis biwarjen of to
spar jen kapitael, mar soks is foar hiel
hwat minsken net mooglik. It is oer-
dreaun as men dit net doart, omt men
dan op dit stuit minder oerhalde soe foar
de bern. Yn it algemien is dizze freze
net op har plak. Wis, de bern sille de
alden bystean moatte, as hja it seis net
kinne, mar op de aide dei jown brea ite
moatte, sil gjinien alder tafalle.
Der is, foaral yn boereformiddens, jit in
oar foardiel oan forboun. As de alden
gjin finansiële soargen hawwe foar de
aide dei, kin der ek op tiid ophalden
wurde mei buorkjen. En dit is in tige
wichtige saek.
De leije moat op tiid oan it jongere ge
slacht oerjown wurde kinne. En hoefolle
greate bern fan 30 jier en alder moatte
hjoed de dei jit altyd wachtsje omt heit
net ophalde kin fan buorkjen. Ik wit wol,
dat ik yn bipaelde gefallen ek skriuwe
koe dat hy net ophalde wol, mar dat is
dan in düdlik foarbyld fan tokoart
dwaen oan de rjuchten fan de bern. Mar
as hja jit net ophalde kinne, omt hja net
stil libje kinne, is der trochstrings hwat
forsomme. Dat hie sa net hoegd. De
goede forhaldingen tusken alden en bern
freegje alderearst leafde, mar hja freegje
ek omtinken en foarütsjen. Hja freegje
ek reedlikheit en oerliz fan wearskanten.
I
Ir. H. Dijkstra, Hoofd van
Bedrijfseconomisch Onderzoek
LEI te Den Haag.
Afgewisseld door de vertoning van de
film „Een weg naar rijke oogsten” met
toelichting door de heer J. S. de Vries
van het Landbouwkundig Bureau Noord
van de N.V. Nederlandse Kali Import
Mij te Sneek, terwijl de samenvatting
worth gegeven door Ir. C. Wind, Rijks-
landbouwconsulent voor Z.W. Friesland
te Sneek en de sluiting geschiedt door de
heer A. P. Hettinga.
Elke inleiding duurt pim. 30 minuten,
zodat er steeds voldoende tijd overblijft
voor het stellen van schriftelijke vragen.
Nadere mededelingen volgen per adver
tentie in dit blad.
Op dinsdag 20 januari a.s. geeft het
Frysk Orkest een concert in de sociëteit
de Doele te Bolsward.
Medewerking verleent de bekende violist
Willem Noske, die het le vioolconcert
van Haydn zal spelen.
Dit sprankelende werk, dat Haydn reeds
op jeugdige leeftijd schreef, vertoont een
opmerkelijke rijpheid. Het is zeer afwis-
-ifCnaSoui 9[3A .jsnos op ipmq ua puaps
heden.
Het programma begint met de le som-
fonie van Hendrik Andriessen.
Na de pauze voert het orkest de prach
tige Notenkrakersuite van Tschaikows-
ky (met de zo geliefde bloemenwals) uit
en één van de meest bekende werken
van Johan Wagenaar, de ouverture „Cy
rano de Bergerac”.
Heropening van de school aan de Wit
herenstraat. Na de verbouwing voldoet
de school aan de moderne eisen van
„1Ihygiëne en schoonheidsleer. Door
de moderne gasverwarming wordt stof
vorming voorkomen. De W.C.’s zijn
thans keurig. De verlichting geschiedt
met elektrische lampen. De heldere en
warme kleuren geven de indruk van een
verzorgde huiselijkheid in de beste tijd.
Nu het water in het Ijsselmeer langza
merhand zoet wordt (hier en d417-
het zoutgehalte reeds op 1/15 van dat der
Noordzee) wijzigt zich ook
De weekdieren zijn alle gestorven. Nog
steeds komen levende kokkels voor,
maar deze zullen ras verdwijnen. Ook de
bruinvis is voorgoed van het toneel ver
dwenen. Bot is nog in volle glorie aan
wezig, maar eieren worden niet meer
vonden. Haring en ansjovis maken
redelijk wel.
De bevolking van Baarderadeel vermin
derde in het afgelopen jaar van 5111 met
32 tot 5079.
In de Duitse stad Darmstadt is voor het eerst
het z.g. „Heidelberger Haus”, een klein houten huis met de
tent, dat is ontworpen en 1
Bartning en Ir. O. Doerzbach. De ontwikkeling van het huisje, dat gereed
is voor serie-produktie, is door de regering gesubsidieerd. De enige draag
constructie is een stalen zuil in het midden, waaraan het geheel opgehangen
hoogte, welke varieert naar gelang van de bodemgesteldheid,
de hoeken zorgen voor stabiliteit. Het interieur is zeer
geriefelijk.
eare, dat alle partijen
dêrmei
Urk nog steeds geïsoleerd. Bier en vlees
is totaal uitverkocht. De laatste twee var
kens zijn enige dagen geleden geslacht.
De verdeling onder de 3400 bewoners
van 't eiland vormde een groot probleem.
In de Sovjetunie worden proeven geno-
1 voor paarden
hoefijzers. Voordelen:
en minder euvel aan de
