i JOHN FOSTER DULLES AFGETREDEN ADENAUER KONDIGT VOORTZETTING VAN ZIJN POLITIEK AAN PROF. DE QUAY ONDERVINDT MOEILIJKHEDEN - I L 9 Qabe Skroar us hjoed i i f Hl Buitenlands Overzicht 'co sizzen I Wordt Nasser anti-coininunistiseh De kwestie West-Berlijn STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND Dulles KW is SiSW 55e JAARGANG No. 29 VRIJDAG 17 APRIL 1959 Hwat hat f deel willen GEVONDEN BIJ STOFFELIJKE RESTEN VAN JONGE VROUW TE AXEL plaatste Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS Uitgave: A. J. OSINGA N.V., Bolsward Administratie- en Redactie-adres; Marktstraat IJ Telefoon 451 - Na 18.30 uur 305 of 335 (K 5157) Abonnementsprijs f 1.90 pet kwartaal (bij vooruitbetaling) Giro 887926 Advertentieprijs: 13 cent per mm Ingezonden mededelii gen dubbe tarief Handelsadvertenties bij contract reducti» kele te licht- aantrekken. A.R.-, C.H.. Bolswards Nieuwsblad Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad Die wat optreden tegen Thibet heeft die organisatie, nl. gemeenscha ppei i j ke .angen, er door zal Russische en communistische expansie- zucht. De Russen hebben niet alleen de Gaulle maar ook president Eisenhower de les gelezen. Deze had kort geleden ’n radio rede gehouden waarin hij waarschuwde tegen het toegeven door het Westen aan de Russische verlangens inzake Berlijn, omdat dit Moskou toch alleen maar aan moedigen zou in zijn afpersingspolitiek. Chroesjtsjew beschuldigde daarop Eisen hower, dat juist nu een verbetering in het politieke klimaat scheen op te treden, deze weer trachtte de spanning in de we reld op te voeren. De verwachting dat de W. Duitse buitenlandse politiek straks, als dr. Adenauer tot president wordt gekozen en het bondskanselierschap aan een misschien soepeler figuur zal worden opgedragen, wat buig zamer en realistischer zal worden, schijnt toch niet gefundeerd te zijn. Adenauer heeft immers voor de radio verklaard dat hij het presi dentschap juist aanvaardde om de voortzetting van zijn politiek te verzekeren, waaraan dan ook niets veranderd zal worden. kloven te overbruggen de moeite niet beloond, Men weet allicht nog dat Nasser destijds het idee had de olierijkdom van enkele Arabische landen dienstbaar te maken aan de opbouw van alle Arabische lan- Juist na het afsluiten van ons Buiten lands overzicht vernamen wij dat Presi- Men heeft daar vorige week een voorproefje van gehad toen de bondskanselier in dezelfde radio rede, waarin hij zijn aanvaarding van een kandidatuur voor het pre sidentschap rechtvaardigde, de En- gelsen nogal fel te lijf ging over hun soepele houding jegens het Kremlin. Er is ten deze een Amerikaans plan, ten onrechte het Westelijke genoemd want niet alle Navolanden hebben er zich mee verenigd dat reeds weken geleden uitlekte en vorige week nog eens in de Amerikaanse bladen verscheen. Men zou voorlopig de contacten tussen West en Oost Duitsland willen vermeer deren, de strijdkrachten er willen beper ken en af wachten of na misschien jaren, in deze sfeer een verhouding zou kunnen ontstaan waaruit tenslotte op basis van vrije verkiezingen een herenigd Duits land zou kunnen groeien. Als voorwaar de zou gelden dat van den beginne af in beide Duitslanden alle politieke partijen propaganda zouden mogen maken, in W. Duitsland zou dus de nu verboden communistische partij weer mogen op treden, in Oost Duitsland zouden naast de communistische partij, ook alle andere weer volledige vrijheid voor hun politie ke propaganda moeten genieten en naar haar sterkte weer in het Oost Duitse par lement vertegenwoordigd moeten zijn. Wie gelooft dat Moskou en het Oost Duitse regime hierin zullen trappen be- Een symptoom daarvan is dat thans in Egypte op ruime schaal een brochure wordt verspreid over de gruwelijke onderdrukking van de Hongaarse opstand, terwijl toen de Russen dit deden de Egyptische bla den er nauwelijks over mochten schrijven, h/laar toen had Nasser de steun der Russen nodig en nu moet hij het communisme te lijf gaan, omdat dit opdringt in Irak, de con current van Nasser naar de leiding in de Arabische wereld. mannen weinig lust hebben om minis ter te worden, is dat heel belangrijk. Maar de „schuifmogelijkheden” worden daardoor geringer. Misschien dat de for mateur alsnog aan minister Zijlstra zal vragen op economische zaken te blijven. Het is echter de vraag of deze daarin nog veel zin heeft. Na zeven jaren hetzelfde departement beheerd te hebben, wil men wel eens iets anders. Vier dagen lang heeft de formateur ge tracht deze knoop door te hakken. Toen dit niet lukte is hij maar begonnen met het polsen van andere kandidaten, zoals de heren Toxopeus, Minderhout en Beer man. De liberale Korthals is o.a. ge vraagd voor verkeer en waterstaat. Dit alles is echter van ondergeschikt belang. Primair is voor de formateur de bezet ting van economische zaken. Het is opvallend, dat Prof. De Quay ge ruime tijd besteed heeft om een oplos sing te vinden voor de controverse: eco nomische zaken en buitenlandse zaken. De vraagstelling is bekend: Welk depar. tement moet de Europa-politiek coördi neren De heren Zijlstra en Luns hebben destijds daarvoor een oplossing gevon den. Deze zal waarschijnlijk in grote lij nen worden gehandhaafd. Alleen is het niet uitgesloten, dat het staatssecretariaat op buitenlandse zaken, dat oorspronke lijk werd bekleed door Drs. Van den Beugel, wordt omgezet in een ministers post. Maar dat betekent nog niet, dat er een departement voor europese zaken en buitenlandse handel komt. Voor deze tweede ministerspost op buitenlandse za ken wordt het meest gedacht aan Mr. Blaisse, een vurig Europeaan. Zo’n man zou op buitenlandse zaken geen kwaad kunnen. Nogmaals, het pad van de formateur gaat niet over rozen. Enerzijds kan hij een belangrijk departement niet aan de goede man kwijt, anderzijds is hij helaas door de omstandigheden gedwongen en- apolitieke figuren te moeten Tegen dit laatste bestaat in en V.V.D.-kringen wel be zwaren, want, zo zegt men daar, als men voor de eerste maal na de bevrijding een kabinet zonder socialisten maakt, dan moet dat een goed, sterk kabinet zijn. Deze stelling lijkt ons juist. De grote vraag is echter: Is er een andere moge lijkheid tot de vorming van een kabinet? Eenvoudig zal dat niet zijn. En daarom staat wel vast, dat een eventueel misluk ken van Prof. De Quay een slepende cri sis ten gevolge zal hebben. Maar mis schien doet de formateur op het laatste moment nog een goede greep, zodat we spoedig een nieuw kabinet kunnen be groeten. Dat is in ieder geval beter dan een langdurige crisis. den. Deze week komt in Egypte een Arabische olieconferentie bijeen om al vast te spreken over een ruimer aandeel van de betrokken landen in de opbrengst van hun olieproductie. Maar in deze on der Nassers invloed te houden conferen tie zal Irak natuurlijk niet verschijnen. Irak, Kassem dus, heeft zijn eigen plan nen. Hij heeft van de in zijn land wer kende oliemijnen een groter aandeel in de winsten geëist willen zij aan nationa lisatie ontkomen. Het schijnt dat Kas sem van de Iraq Petroleum Company waarin Frankrijk, Engeland, Nederland en de Ver. Staten belangen hebben, het aandeel der Franse houders wil overne men omdat hij ’t Franse optreden in Al- gerië veroordeelt en een goede beurt in de Arabische wereld wil maken. Als Irak dit deel niet kan krijgen, zou het van alle betrokken partijen een deel willen hebben. Andere Arabische landen, die over olie velden beschikken, zijn nogal ongerust over dit streven van Irak omdat het mo gelijk is dat als Kassem deel in het lei den van een oliemij krijgt het mogelijk is dat ook een deel van de olie naar de De Amerikaanse president heeft overigens niets gezegd, wat al niet bekend was; alleen is het de vraag of men goed doet telkens weer zo zeer de nadruk te leggen op de Ber- lijnse kwestie nu men binnenkort met de Russen gaat confereren en kennelijk van plan is deze voorstel len te doen over de oplossing van de gehele Duitse kwestie. zit meer optimisme dan wij kunnen op brengen. En overigens lijkt het ook niet verstandig zozeer de nadruk op de onver anderlijkheid van het Westelijke stand punt inzake Berlijn te leggen omdat als tenslotte alle besprekingen tussen West en Oost dreigen te mislukken, er nog altijd een mogelijkheid is dat een crisis zal kunnen worden vermeden, doordat het Westen enige verdienste zal ontdek ken in het Russische voorstel door Chroesjtsjew in een latere faze gedaan toen hij moest vaststellen dat het Westen onder geen beding bereid was zijn troe pen uit W. Berlijn terug te trekken om in dit neutraal verklaarde stadsge deelte troepen van de grote Vier, dus ook Russische te legeren, terwijl men gezamenlijk de onaantastbaarheid van dit gebied zou garanderen. Wanneer de leiders van enige grote Westelijke landen Engeland maakt een uitzondering zich ech ter thans zo scherp anti-communis- tisch uitlaten, moet men dit ook zien in het licht van de politieke wereldsituatie in het algemeen. situatie is gunstig geworden voor Westelijke propaganda. Het Chinese J. 11 in de vrije Aziatische landen de vrees voor commu nistische expansie doen toenemen, de le den der Z.O. Aziatische verdrags-orga- nisatie hebben daarover stellig op hun gehouden conferentie ook gesproken en het zal niet zonder bedoeling geweest zijn dat na afloop van die conterentie de Amerikaanse vertegenwoordiger, on derminister van buitenlandse zaken, even te Djakarta is aangewipt om eens te horen of er zaken te doen zouden zijn. In Zuid Amerika krijgt men ook meer oog voor het communistische gevaar; in Argentinië is een aantal Russische diplo maten het verblijf ontzegd omdat zij zich hadden ingelaten met stakingen door Pe ronisten veroorzaakt; zoals bekend maakt het communisme in de Z. Amerikaanse staten graag gebruik van tegen de rege ringen gerichte bewegingen om te po gen een chaos te veroorzaken, waarin het zelf het best kan gedijen. Het op laaien van anti-communistische tenden- zen in het Midden Oosten is bekend. Inmiddels kwam uit Washington het be richt, dat Dules het redelijk goed maakt. Men hoopt het gezwel in de hals door voortdurende bestralingen te kunnen be dwingen. Dulles’ gezondheid wekte voor het eerst zorg, toen hij in november 1956 een operatie onderging wegens een kanker- aandoening in het onderlichaam. In de cember 1958 werd hij opnieuw in het Walter Reed hospitaal te Washington opgenomen wegens een darminfectie. Op 10 februari 1959 volgde de hernia-ope- ratie, waarbij opnieuw een kankerachtige aandoening werd ontdekt. Minister Dulles afgetreden, 't Bericht kwam wel niet onverwacht, men wist het kon niet meer vermeden, toch voelt de wereld ’t als een schok. Hij drukte zijn persoonlijk stempel op ’t westelijke politieke spel, stond steeds als wachter op de drempel en was als staatsman hoog in tel. Men zag zijn energieke streven voor internationaal begrip, hij heeft zijn volle kracht gegeven als stoere kapitein van ’t schip, waarvan hij vaart en koers bepaalde naar eigen mening, doelbewust. De wereld weet dat hij soms faalde, weet ook, dat hij nooit heeft gerust. De diepe al werd c nochtans is als verbeten, stugge door hem vasthoudendheid betoond, totdat een kwaal zijn krachten knakte waarvoor geen kruid gewassen is, zo eindigde de laatste acte van ’t spel in trieste duisternis. Minister Dulles afgetreden. Hij heeft ons plichtsbesef geleerd deze figuur vaak fel omstreden, echter ook dankbaar gewaardeerd dat spreekt uit alle commentaren, de kapitein, dit ’t schip verlaat, wij zullen hem na blijven staren, als eerlijk man van groot formaat. PIET. Sovjetunie zou worden geleverd, die het zelf niet nodig heeft en dan op wereld markt zou kunnen brengen tegen dum pingprijzen, waarvan de andere Arabi sche olieproducenten dan schade zouden hebben. En dit is dan weer een kijkje in de eco nomische wereld, waar de strijd even fel is als in de politieke. Dichter bij huis en onder vrienden merkt men daar ook iets van. Engeland is nog altijd bezig met een poging met andere Europese landen een vrijhandelszone te vormen, welke de En gelse positie tegenover de landen van de Euromarkt zou versterken. In laatstgenoemde organisatie is het trou. wens ook alles behalve pais en vree nu de Kolen en Staalgemeenschap met te veel kolen zit en de aangesloten landen terugvallen op hun nationale belangen om aan de gevolgen van de kolenctisis te ontkomen. De echo van deze wrijving hoort men in de E.E.G. en men vreest dat het beginsels van het stellen van de g< boven de nationale bela worden geschaad. dent Eisenhower er toe is overgegaan nog plotseling een aankondiging te doen van het aftreden van zijn aan kanker lij dende minister van Buitenlandse Zaken, John Foster Dulles. Reeds kort nadat de president met tra nen in de ogen en verstikte stem Dulles’ aftreden aan inderhaast bijeengeroepen journalisten mededeelde, maakte de Ne derlandse minister van Buitenlandse Za ken, mr. J. M. A. H. Luns, zich de tolk van de Westelijke landen door te verkla ren: ,.Ik beschouw zijn aftreden als een groot verlies voor de gehele vrije wereld. Ik zeg dit met name gezien zijn krachtig beleid in de relatie tussen Oost en West, een zaak waarin de Amerikaanse politiek ook voor Nederland van groot gewicht is”. Het blijkt dat Dulles president Eisenho wer min of meer gedwongen heeft, zijn beslissing om af te treden nog gisteren bekend te maken. De minister zou zijn besluit namelijk reeds een week geleden genomen hebben, maar Ike scheen er niet toe te kunnen komen het door een officiële verklaring onherroepelijk te ma ken. Toen echter bij een hernieuwd onderzoek van Dulles’ gezondheidstoestand bleek, dat zich bij de minister behalve kanker in de ingewanden thans ook een kwaad aardig gezwel in de halswervel had ont- wikkeld, wenste Dulles de zaak niet lan ger uit te stellen. Ike gaf tijdens de persconferentie, die in zijn vakantieoord te Atlanta, Florida, werd gehouden, rondweg toe, dat zijn 71 jarige minister thans „beslist niet meer in staat” was om zijn taak langer voort te zetten. Desondanks kondigde hij aan dat Dulles hem als politiek adviseur zou blij ven bijstaan. De president had tranen in de ogen toen hij zijn aftredende vriend „een der meest bekwame mannen noemde die de wereld ooit had gekend”. Foto links: het kleine klokje met nikkelen omlijsting. Links onder: een merkje, dat binnen in de achterzijde van het klokje is aangebracht door een horlogemaker. Rechts boven: de penny, welke vermoedelijk als broche gedragen is (1). De veiligheidsspeld met de twee scapulieren, welke was gebruikt voor het dichtspelden van het zakdoekje, waarin de bankbiljetten waren gevouwen (2). Hef kettinkje met hangertje (3). Een scapulier, welke eveneens aan dit ket tinkje heeft gehangen (4). De ring met groene steen, waarin een bloemmotief (5). Rechts onder: de zwarte dames schoen met Queenie-bak, welke is aangetroffen aan de rechtervoet van het half-verkoolde stoffelijke overschot. Hij ontkende dat Macmillan hem ooit nauwkeurig had ingelicht over zijn denk beeld tot bevriezing van de wederzijdse strijdkrachten in een zóne in Midden Europa. Nu was aan deze aanval van Adenauer iets voorafgegaan. Een aantal Engelse bladen had Adenauer een stokoude, ei genwijze man, die een ontspanning tus sen het Westen en Oosten in de weg stond genoemd. Maar het blijft de vraag of het verstandig was dat van Duitse zijde zo fel werd gereageerd en daardoor in het gezicht van de onderhandelingen met Rusland zozeer de aandacht geves tigd werd* op de Westelijke meningsver schillen. Verschillen waarover Franse en Engelse staatslieden deze week een onderhoud te Londen hadden, maar welke de Russen telkens trachten nog wat aan te blazen. Zij hebben documenten gepubliceerd over de besprekingen, welke de Gaulle tegen het einde van de wereldoorlog voerde met Stalin in Moskou. De Gaulle zou in deze besprekingen hebben ver klaard dat het Duitse gevaar zou blij ven bestaan zolang het Duitse volk be staat, dat daarom Frankrijk een alliantie met de Sovjetunie behoefde, want En geland was maar een moeilijke bondge noot, die overal en altijd te laat kwam omdat het eigen belangen had te verde digen. Wij geloven best dat de Gaulle dit in oorlogstijd heeft gezegd, aan Westelijke zijde zijn er wel meer staatslieden die in oorlogstijd lelijk over de Duitsers hebben gedaan en die juist om datzelfde realis me, waarop de Russen thans bij de Gaul le een beroep doen om terug te keren tot zijn anti-Duits standpunt, later gestreefd hebben naar het opnemen van W. Duits land in het Westelijke front tegen de In flater, dy’t men wêze wol, is al heal goed makke. In Nederland gaat het pad van een kabinetsformateur niet over rozen. Ook Prof. De Quay heeft dat ondervonden. Niet minder dan vijf K.V.P.-ers hebben zijn aanbod om een departement te gaan beheren afgewezen. Vier daarvan, de heren Van Boven, Rottier, Van Ber- kum en Thurlings, weigerden de portefeuille van economische zaken. De heer Andriessen heeft te kennen gegeven geen animo te hebben voor het departement van wederopbouw en bouwnijverheid. Daarbij komt nog dat Prof. Van der Brink, die een verzoek van de Koningin om kabinetsformateur te worden heeft afgeslagen. In totaal hebben dus’ zes bekwame K.V.P.-ers voor een ministerspost be dankt. Dat is een resultaat dat een for mateur niet in de koude kleren gaat zit ten. Het werkt deprimerend en de erva ring heeft uitgewezen, dat er dan niet veel meer behoeft te gebeuren of de for matie is mislukt. Zowel in 1952 als in 1956 hebben we vrijwel gelijke situaties gekend. In -1952 was Mr. Donker, die enige jaren geleden is overleden, bijna met de formatie van een kabinet gereed. Hij struikelde echter over de bezetting van het departement van buitenlandse zaken. Het was toen uiterst moeilijk om een opvolger te vinden voor de zeer be kwame bewindsman, Mr. Stikker, die o.a. als voorzitter van de O.E.E.S. in ge heel Europa in groot aanzien stond. De heer Donker slaagde er niet in een op volger van gelijk formaat te vinden en hij weigerde de „tweede” of de „derde” keus voor buitenlandse zaken te aanvaar den. Ten einde raad gaf hij zijn opdracht maar terug. Na hem kwam minister Staf, die twee ministers op dit departement plaatste: Beven en Luns. De heer Luns gold toen als te behoren tot „de tweede garnituur”, maar in de praktijk is dat nog wel wat meegevallen. In 1956 kregen we na ongeveer drie maanden van mislukkingen Prof. De Gaay Fortman als kabinetsformateur. Een man, die buiten de actieve politiek staat. Hij was e$n eind op weg, maar slaagde er niet in om vooraanstaande K.V.P.-ers voor het rechtse kabinet, dat hij dacht te vormen, te vinden. Dat was voor de C.H. aanleiding om haar mede werking aan het kabinet te weigeren. Het drama herhaalt zich nu. Weliswaar zijn de demissionaire K.V.P.-ministers Luns, Cals, Klompé bereid, ook in het kabinet de Quay zitting te nemen. Maar voor het departement van economische zaken kan men tot op het moment dat dit overzicht geschreven moest wor den -niemand vinden. Dat is temeer opmerkelijk, daar de K.V.P. tijdens de verkiezingsstrijd luide van de daken heeft verkondigd, dat zij een departe ment in de sociaal-economische sector wil bezetten. Nu er de kans is, heeft zij geen kandidaat. Weliswaar denkt men nog steeds aan staatssecretaris Schmelzer, maar uit het feit dat de formateur eerst vier andere K.V.P.-ers heeft gevraagd, moet men concluderen, dat de heer Schmelzer door de formateur niet tot de eerste garnituur wordt gerekend. Wellicht is het niet geheel verstandig geweest om direct aan de A.R. finan ciën en economische zaken aan te bieden. Deze partij levert daarvoor twee zeer be kwame mannen, Prof. Zijlstra en Drs. Hazenbosch. In een tijd dat bekwame sident lang niet die bevoegdhed. igekend. behoeft er niet op te rekenen dat dr. Adenauer het staatsrecht eigenlijk de president toe kent, nl. een passieve en afwachtende tot men zich in moeilijke situaties tot hem wendt. Het lijkt er eerder op dat er gelegenheden zullen komen, dat Aden auer eerder die moeilijkheden zelf zal scheppen. Onder het motto „de positie van de pre sident is zo sterk als zijn zenuwen zijn”, verzekerde „der Alte” dat hij daarbij ook ten volle gebruik zal maken van de bevoegdheden welke de grondwet de president in dezen geeft, hetgeen de Duitse oppositie-partijen aanleiding tot enige voor de oude heer zure commenta ren heeft gegeven omdat hij als kanselier de huidige president Heuss allerminst het gebruik van deze bevoegdheden heeft gegund. De kanselier kon zich dat ver oorloven omdat Heuss lid is van de li berale partij die geen belangrijke invloed in het W. Duitse parlement heeft en Adenauer zal als president een belang- rijker rol in de W. Duitse politiek kun nen blijven spelen dan zijn voorganger, omdat hij de leider is van de C.D.U., de christen democratische unie, welke in het parlement de absolute meerderheid heeft. Onder deze omstandigheden lijkt het dat van Adenauers opvolger als kanselier misschien wel soepelheid mag worden verwacht, maar niet buitenwaarts maar binnenwaarts gericht. Hij zal in staat zijn de W. Duitse politiek om te buigen, maar zal zelf moeten buigen in zijn ver houding tot het hoofd yan de staat, Adenauer. Want deze zal stellig in sep tember tot president gekozen worden als hij tenminste nog even vitaal is als deze 83-jarige nu nog is. Men zegt wel dat Adenauer zal streven naar eenzelfde po sitie als De Gaulle in Frankrijk inneemt, ook al geeft de Duitse grondwet de pre- „.d-.— 1o ----- --- „J1 len welke de Franse°de Gaulle heeft^toegekend. Maar hoe dit ook zij men straks tevreden zal zijn met de rol, welke I’’ 1 1 "J x. afwachtende I

Kranten in de gemeente Sudwest-Fryslan (Bolswards Nieuwsblad, Sneeker Nieuwsblad en Friso)

Bolswards Nieuwsblad nl | 1959 | | pagina 1