i
JOHN FOSTER DULLES AFGETREDEN
ADENAUER KONDIGT VOORTZETTING
VAN ZIJN POLITIEK AAN
PROF. DE QUAY ONDERVINDT
MOEILIJKHEDEN
- I
L
9
Qabe Skroar
us hjoed
i
i
f
Hl
Buitenlands Overzicht
'co sizzen
I
Wordt Nasser anti-coininunistiseh
De kwestie West-Berlijn
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Dulles
KW
is SiSW
55e JAARGANG
No. 29
VRIJDAG 17 APRIL 1959
Hwat hat
f
deel willen
GEVONDEN BIJ STOFFELIJKE RESTEN VAN JONGE VROUW TE AXEL
plaatste
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres;
Marktstraat IJ
Telefoon 451 - Na 18.30 uur 305 of 335
(K 5157)
Abonnementsprijs f 1.90 pet kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 13 cent per mm
Ingezonden mededelii gen dubbe tarief
Handelsadvertenties bij contract reducti»
kele te licht-
aantrekken.
A.R.-, C.H..
Bolswards Nieuwsblad
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
Die
wat
optreden tegen Thibet heeft
die organisatie, nl.
gemeenscha ppei i j ke
.angen, er door zal
Russische en communistische expansie-
zucht.
De Russen hebben niet alleen de Gaulle
maar ook president Eisenhower de les
gelezen. Deze had kort geleden ’n radio
rede gehouden waarin hij waarschuwde
tegen het toegeven door het Westen aan
de Russische verlangens inzake Berlijn,
omdat dit Moskou toch alleen maar aan
moedigen zou in zijn afpersingspolitiek.
Chroesjtsjew beschuldigde daarop Eisen
hower, dat juist nu een verbetering in
het politieke klimaat scheen op te treden,
deze weer trachtte de spanning in de we
reld op te voeren.
De verwachting dat de W. Duitse buitenlandse politiek straks, als
dr. Adenauer tot president wordt gekozen en het bondskanselierschap
aan een misschien soepeler figuur zal worden opgedragen, wat buig
zamer en realistischer zal worden, schijnt toch niet gefundeerd te zijn.
Adenauer heeft immers voor de radio verklaard dat hij het presi
dentschap juist aanvaardde om de voortzetting van zijn politiek te
verzekeren, waaraan dan ook niets veranderd zal worden.
kloven te overbruggen
de moeite niet beloond,
Men weet allicht nog dat Nasser destijds
het idee had de olierijkdom van enkele
Arabische landen dienstbaar te maken
aan de opbouw van alle Arabische lan-
Juist na het afsluiten van ons Buiten
lands overzicht vernamen wij dat Presi-
Men heeft daar vorige week een
voorproefje van gehad toen de
bondskanselier in dezelfde radio
rede, waarin hij zijn aanvaarding
van een kandidatuur voor het pre
sidentschap rechtvaardigde, de En-
gelsen nogal fel te lijf ging over
hun soepele houding jegens het
Kremlin.
Er is ten deze een Amerikaans plan, ten
onrechte het Westelijke genoemd
want niet alle Navolanden hebben er
zich mee verenigd dat reeds weken
geleden uitlekte en vorige week nog eens
in de Amerikaanse bladen verscheen.
Men zou voorlopig de contacten tussen
West en Oost Duitsland willen vermeer
deren, de strijdkrachten er willen beper
ken en af wachten of na misschien jaren,
in deze sfeer een verhouding zou kunnen
ontstaan waaruit tenslotte op basis van
vrije verkiezingen een herenigd Duits
land zou kunnen groeien. Als voorwaar
de zou gelden dat van den beginne af in
beide Duitslanden alle politieke partijen
propaganda zouden mogen maken, in
W. Duitsland zou dus de nu verboden
communistische partij weer mogen op
treden, in Oost Duitsland zouden naast
de communistische partij, ook alle andere
weer volledige vrijheid voor hun politie
ke propaganda moeten genieten en naar
haar sterkte weer in het Oost Duitse par
lement vertegenwoordigd moeten zijn.
Wie gelooft dat Moskou en het Oost
Duitse regime hierin zullen trappen be-
Een symptoom daarvan is dat thans
in Egypte op ruime schaal een
brochure wordt verspreid over de
gruwelijke onderdrukking van de
Hongaarse opstand, terwijl toen de
Russen dit deden de Egyptische bla
den er nauwelijks over mochten
schrijven, h/laar toen had Nasser de
steun der Russen nodig en nu moet
hij het communisme te lijf gaan,
omdat dit opdringt in Irak, de con
current van Nasser naar de leiding
in de Arabische wereld.
mannen weinig lust hebben om minis
ter te worden, is dat heel belangrijk.
Maar de „schuifmogelijkheden” worden
daardoor geringer. Misschien dat de for
mateur alsnog aan minister Zijlstra zal
vragen op economische zaken te blijven.
Het is echter de vraag of deze daarin nog
veel zin heeft. Na zeven jaren hetzelfde
departement beheerd te hebben, wil men
wel eens iets anders.
Vier dagen lang heeft de formateur ge
tracht deze knoop door te hakken. Toen
dit niet lukte is hij maar begonnen met
het polsen van andere kandidaten, zoals
de heren Toxopeus, Minderhout en Beer
man. De liberale Korthals is o.a. ge
vraagd voor verkeer en waterstaat. Dit
alles is echter van ondergeschikt belang.
Primair is voor de formateur de bezet
ting van economische zaken.
Het is opvallend, dat Prof. De Quay ge
ruime tijd besteed heeft om een oplos
sing te vinden voor de controverse: eco
nomische zaken en buitenlandse zaken.
De vraagstelling is bekend: Welk depar.
tement moet de Europa-politiek coördi
neren De heren Zijlstra en Luns hebben
destijds daarvoor een oplossing gevon
den. Deze zal waarschijnlijk in grote lij
nen worden gehandhaafd. Alleen is het
niet uitgesloten, dat het staatssecretariaat
op buitenlandse zaken, dat oorspronke
lijk werd bekleed door Drs. Van den
Beugel, wordt omgezet in een ministers
post. Maar dat betekent nog niet, dat er
een departement voor europese zaken en
buitenlandse handel komt. Voor deze
tweede ministerspost op buitenlandse za
ken wordt het meest gedacht aan Mr.
Blaisse, een vurig Europeaan. Zo’n man
zou op buitenlandse zaken geen kwaad
kunnen.
Nogmaals, het pad van de formateur
gaat niet over rozen. Enerzijds kan hij
een belangrijk departement niet aan de
goede man kwijt, anderzijds is hij helaas
door de omstandigheden gedwongen en-
apolitieke figuren te moeten
Tegen dit laatste bestaat in
en V.V.D.-kringen wel be
zwaren, want, zo zegt men daar, als men
voor de eerste maal na de bevrijding een
kabinet zonder socialisten maakt, dan
moet dat een goed, sterk kabinet zijn.
Deze stelling lijkt ons juist. De grote
vraag is echter: Is er een andere moge
lijkheid tot de vorming van een kabinet?
Eenvoudig zal dat niet zijn. En daarom
staat wel vast, dat een eventueel misluk
ken van Prof. De Quay een slepende cri
sis ten gevolge zal hebben. Maar mis
schien doet de formateur op het laatste
moment nog een goede greep, zodat we
spoedig een nieuw kabinet kunnen be
groeten. Dat is in ieder geval beter dan
een langdurige crisis.
den. Deze week komt in Egypte een
Arabische olieconferentie bijeen om al
vast te spreken over een ruimer aandeel
van de betrokken landen in de opbrengst
van hun olieproductie. Maar in deze on
der Nassers invloed te houden conferen
tie zal Irak natuurlijk niet verschijnen.
Irak, Kassem dus, heeft zijn eigen plan
nen. Hij heeft van de in zijn land wer
kende oliemijnen een groter aandeel in
de winsten geëist willen zij aan nationa
lisatie ontkomen. Het schijnt dat Kas
sem van de Iraq Petroleum Company
waarin Frankrijk, Engeland, Nederland
en de Ver. Staten belangen hebben, het
aandeel der Franse houders wil overne
men omdat hij ’t Franse optreden in Al-
gerië veroordeelt en een goede beurt in
de Arabische wereld wil maken. Als Irak
dit deel niet kan krijgen, zou het van
alle betrokken partijen een deel willen
hebben.
Andere Arabische landen, die over olie
velden beschikken, zijn nogal ongerust
over dit streven van Irak omdat het mo
gelijk is dat als Kassem deel in het lei
den van een oliemij krijgt het mogelijk
is dat ook een deel van de olie naar de
De Amerikaanse president heeft
overigens niets gezegd, wat al niet
bekend was; alleen is het de vraag
of men goed doet telkens weer zo
zeer de nadruk te leggen op de Ber-
lijnse kwestie nu men binnenkort
met de Russen gaat confereren en
kennelijk van plan is deze voorstel
len te doen over de oplossing van
de gehele Duitse kwestie.
zit meer optimisme dan wij kunnen op
brengen. En overigens lijkt het ook niet
verstandig zozeer de nadruk op de onver
anderlijkheid van het Westelijke stand
punt inzake Berlijn te leggen omdat als
tenslotte alle besprekingen tussen West
en Oost dreigen te mislukken, er nog
altijd een mogelijkheid is dat een crisis
zal kunnen worden vermeden, doordat
het Westen enige verdienste zal ontdek
ken in het Russische voorstel door
Chroesjtsjew in een latere faze gedaan
toen hij moest vaststellen dat het Westen
onder geen beding bereid was zijn troe
pen uit W. Berlijn terug te trekken
om in dit neutraal verklaarde stadsge
deelte troepen van de grote Vier, dus
ook Russische te legeren, terwijl men
gezamenlijk de onaantastbaarheid van
dit gebied zou garanderen.
Wanneer de leiders van enige grote
Westelijke landen Engeland
maakt een uitzondering zich ech
ter thans zo scherp anti-communis-
tisch uitlaten, moet men dit ook
zien in het licht van de politieke
wereldsituatie in het algemeen.
situatie is gunstig geworden voor
Westelijke propaganda. Het Chinese
J. 11 in de vrije
Aziatische landen de vrees voor commu
nistische expansie doen toenemen, de le
den der Z.O. Aziatische verdrags-orga-
nisatie hebben daarover stellig op hun
gehouden conferentie ook gesproken en
het zal niet zonder bedoeling geweest
zijn dat na afloop van die conterentie
de Amerikaanse vertegenwoordiger, on
derminister van buitenlandse zaken,
even te Djakarta is aangewipt om eens
te horen of er zaken te doen zouden zijn.
In Zuid Amerika krijgt men ook meer
oog voor het communistische gevaar; in
Argentinië is een aantal Russische diplo
maten het verblijf ontzegd omdat zij zich
hadden ingelaten met stakingen door Pe
ronisten veroorzaakt; zoals bekend maakt
het communisme in de Z. Amerikaanse
staten graag gebruik van tegen de rege
ringen gerichte bewegingen om te po
gen een chaos te veroorzaken, waarin
het zelf het best kan gedijen. Het op
laaien van anti-communistische tenden-
zen in het Midden Oosten is bekend.
Inmiddels kwam uit Washington het be
richt, dat Dules het redelijk goed maakt.
Men hoopt het gezwel in de hals door
voortdurende bestralingen te kunnen be
dwingen.
Dulles’ gezondheid wekte voor het eerst
zorg, toen hij in november 1956 een
operatie onderging wegens een kanker-
aandoening in het onderlichaam. In de
cember 1958 werd hij opnieuw in het
Walter Reed hospitaal te Washington
opgenomen wegens een darminfectie. Op
10 februari 1959 volgde de hernia-ope-
ratie, waarbij opnieuw een kankerachtige
aandoening werd ontdekt.
Minister Dulles afgetreden,
't Bericht kwam wel niet onverwacht,
men wist het kon niet meer vermeden,
toch voelt de wereld ’t als een schok.
Hij drukte zijn persoonlijk stempel
op ’t westelijke politieke spel,
stond steeds als wachter op de drempel
en was als staatsman hoog in tel.
Men zag zijn energieke streven
voor internationaal begrip,
hij heeft zijn volle kracht gegeven
als stoere kapitein van ’t schip,
waarvan hij vaart en koers bepaalde
naar eigen mening, doelbewust.
De wereld weet dat hij soms faalde,
weet ook, dat hij nooit heeft gerust.
De diepe
al werd c
nochtans is als verbeten, stugge
door hem vasthoudendheid betoond,
totdat een kwaal zijn krachten knakte
waarvoor geen kruid gewassen is,
zo eindigde de laatste acte
van ’t spel in trieste duisternis.
Minister Dulles afgetreden.
Hij heeft ons plichtsbesef geleerd
deze figuur vaak fel omstreden,
echter ook dankbaar gewaardeerd
dat spreekt uit alle commentaren,
de kapitein, dit ’t schip verlaat,
wij zullen hem na blijven staren,
als eerlijk man van groot formaat.
PIET.
Sovjetunie zou worden geleverd, die het
zelf niet nodig heeft en dan op wereld
markt zou kunnen brengen tegen dum
pingprijzen, waarvan de andere Arabi
sche olieproducenten dan schade zouden
hebben.
En dit is dan weer een kijkje in de eco
nomische wereld, waar de strijd even fel
is als in de politieke. Dichter bij huis en
onder vrienden merkt men daar ook iets
van.
Engeland is nog altijd bezig met een
poging met andere Europese landen een
vrijhandelszone te vormen, welke de En
gelse positie tegenover de landen van de
Euromarkt zou versterken.
In laatstgenoemde organisatie is het trou.
wens ook alles behalve pais en vree nu
de Kolen en Staalgemeenschap met te
veel kolen zit en de aangesloten landen
terugvallen op hun nationale belangen
om aan de gevolgen van de kolenctisis
te ontkomen. De echo van deze wrijving
hoort men in de E.E.G. en men vreest
dat het beginsels van
het stellen van de g<
boven de nationale bela
worden geschaad.
dent Eisenhower er toe is overgegaan
nog plotseling een aankondiging te doen
van het aftreden van zijn aan kanker lij
dende minister van Buitenlandse Zaken,
John Foster Dulles.
Reeds kort nadat de president met tra
nen in de ogen en verstikte stem Dulles’
aftreden aan inderhaast bijeengeroepen
journalisten mededeelde, maakte de Ne
derlandse minister van Buitenlandse Za
ken, mr. J. M. A. H. Luns, zich de tolk
van de Westelijke landen door te verkla
ren: ,.Ik beschouw zijn aftreden als een
groot verlies voor de gehele vrije wereld.
Ik zeg dit met name gezien zijn krachtig
beleid in de relatie tussen Oost en West,
een zaak waarin de Amerikaanse politiek
ook voor Nederland van groot gewicht
is”.
Het blijkt dat Dulles president Eisenho
wer min of meer gedwongen heeft, zijn
beslissing om af te treden nog gisteren
bekend te maken. De minister zou zijn
besluit namelijk reeds een week geleden
genomen hebben, maar Ike scheen er
niet toe te kunnen komen het door een
officiële verklaring onherroepelijk te ma
ken.
Toen echter bij een hernieuwd onderzoek
van Dulles’ gezondheidstoestand bleek,
dat zich bij de minister behalve kanker
in de ingewanden thans ook een kwaad
aardig gezwel in de halswervel had ont-
wikkeld, wenste Dulles de zaak niet lan
ger uit te stellen.
Ike gaf tijdens de persconferentie, die in
zijn vakantieoord te Atlanta, Florida,
werd gehouden, rondweg toe, dat zijn 71
jarige minister thans „beslist niet meer
in staat” was om zijn taak langer voort te
zetten. Desondanks kondigde hij aan dat
Dulles hem als politiek adviseur zou blij
ven bijstaan.
De president had tranen in de ogen toen
hij zijn aftredende vriend „een der meest
bekwame mannen noemde die de wereld
ooit had gekend”.
Foto links: het kleine klokje met nikkelen omlijsting. Links onder: een merkje, dat binnen in de achterzijde van het
klokje is aangebracht door een horlogemaker. Rechts boven: de penny, welke vermoedelijk als broche gedragen is
(1). De veiligheidsspeld met de twee scapulieren, welke was gebruikt voor het dichtspelden van het zakdoekje, waarin
de bankbiljetten waren gevouwen (2). Hef kettinkje met hangertje (3). Een scapulier, welke eveneens aan dit ket
tinkje heeft gehangen (4). De ring met groene steen, waarin een bloemmotief (5). Rechts onder: de zwarte dames
schoen met Queenie-bak, welke is aangetroffen aan de rechtervoet van het half-verkoolde stoffelijke overschot.
Hij ontkende dat Macmillan hem ooit
nauwkeurig had ingelicht over zijn denk
beeld tot bevriezing van de wederzijdse
strijdkrachten in een zóne in Midden
Europa.
Nu was aan deze aanval van Adenauer
iets voorafgegaan. Een aantal Engelse
bladen had Adenauer een stokoude, ei
genwijze man, die een ontspanning tus
sen het Westen en Oosten in de weg
stond genoemd. Maar het blijft de vraag
of het verstandig was dat van Duitse
zijde zo fel werd gereageerd en daardoor
in het gezicht van de onderhandelingen
met Rusland zozeer de aandacht geves
tigd werd* op de Westelijke meningsver
schillen.
Verschillen waarover Franse en Engelse
staatslieden deze week een onderhoud te
Londen hadden, maar welke de Russen
telkens trachten nog wat aan te blazen.
Zij hebben documenten gepubliceerd
over de besprekingen, welke de Gaulle
tegen het einde van de wereldoorlog
voerde met Stalin in Moskou. De Gaulle
zou in deze besprekingen hebben ver
klaard dat het Duitse gevaar zou blij
ven bestaan zolang het Duitse volk be
staat, dat daarom Frankrijk een alliantie
met de Sovjetunie behoefde, want En
geland was maar een moeilijke bondge
noot, die overal en altijd te laat kwam
omdat het eigen belangen had te verde
digen.
Wij geloven best dat de Gaulle dit in
oorlogstijd heeft gezegd, aan Westelijke
zijde zijn er wel meer staatslieden die in
oorlogstijd lelijk over de Duitsers hebben
gedaan en die juist om datzelfde realis
me, waarop de Russen thans bij de Gaul
le een beroep doen om terug te keren tot
zijn anti-Duits standpunt, later gestreefd
hebben naar het opnemen van W. Duits
land in het Westelijke front tegen de
In flater, dy’t men wêze wol,
is al heal goed makke.
In Nederland gaat het pad van een kabinetsformateur niet over rozen.
Ook Prof. De Quay heeft dat ondervonden. Niet minder dan vijf
K.V.P.-ers hebben zijn aanbod om een departement te gaan beheren
afgewezen. Vier daarvan, de heren Van Boven, Rottier, Van Ber-
kum en Thurlings, weigerden de portefeuille van economische zaken.
De heer Andriessen heeft te kennen gegeven geen animo te hebben
voor het departement van wederopbouw en bouwnijverheid. Daarbij
komt nog dat Prof. Van der Brink, die een verzoek van de Koningin
om kabinetsformateur te worden heeft afgeslagen.
In totaal hebben dus’ zes bekwame
K.V.P.-ers voor een ministerspost be
dankt. Dat is een resultaat dat een for
mateur niet in de koude kleren gaat zit
ten. Het werkt deprimerend en de erva
ring heeft uitgewezen, dat er dan niet
veel meer behoeft te gebeuren of de for
matie is mislukt. Zowel in 1952 als in
1956 hebben we vrijwel gelijke situaties
gekend. In -1952 was Mr. Donker, die
enige jaren geleden is overleden, bijna
met de formatie van een kabinet gereed.
Hij struikelde echter over de bezetting
van het departement van buitenlandse
zaken. Het was toen uiterst moeilijk om
een opvolger te vinden voor de zeer be
kwame bewindsman, Mr. Stikker, die
o.a. als voorzitter van de O.E.E.S. in ge
heel Europa in groot aanzien stond. De
heer Donker slaagde er niet in een op
volger van gelijk formaat te vinden en
hij weigerde de „tweede” of de „derde”
keus voor buitenlandse zaken te aanvaar
den. Ten einde raad gaf hij zijn opdracht
maar terug. Na hem kwam minister Staf,
die twee ministers op dit departement
plaatste: Beven en Luns. De heer Luns
gold toen als te behoren tot „de tweede
garnituur”, maar in de praktijk is dat
nog wel wat meegevallen.
In 1956 kregen we na ongeveer drie
maanden van mislukkingen Prof. De
Gaay Fortman als kabinetsformateur.
Een man, die buiten de actieve politiek
staat. Hij was e$n eind op weg, maar
slaagde er niet in om vooraanstaande
K.V.P.-ers voor het rechtse kabinet, dat
hij dacht te vormen, te vinden. Dat was
voor de C.H. aanleiding om haar mede
werking aan het kabinet te weigeren.
Het drama herhaalt zich nu. Weliswaar
zijn de demissionaire K.V.P.-ministers
Luns, Cals, Klompé bereid, ook in het
kabinet de Quay zitting te nemen. Maar
voor het departement van economische
zaken kan men tot op het moment
dat dit overzicht geschreven moest wor
den -niemand vinden. Dat is temeer
opmerkelijk, daar de K.V.P. tijdens de
verkiezingsstrijd luide van de daken
heeft verkondigd, dat zij een departe
ment in de sociaal-economische sector wil
bezetten. Nu er de kans is, heeft zij
geen kandidaat. Weliswaar denkt men
nog steeds aan staatssecretaris Schmelzer,
maar uit het feit dat de formateur eerst
vier andere K.V.P.-ers heeft gevraagd,
moet men concluderen, dat de heer
Schmelzer door de formateur niet tot
de eerste garnituur wordt gerekend.
Wellicht is het niet geheel verstandig
geweest om direct aan de A.R. finan
ciën en economische zaken aan te bieden.
Deze partij levert daarvoor twee zeer be
kwame mannen, Prof. Zijlstra en Drs.
Hazenbosch. In een tijd dat bekwame
sident lang niet die bevoegdhed.
igekend.
behoeft er
niet op te rekenen dat dr. Adenauer
het staatsrecht eigenlijk de president toe
kent, nl. een passieve en afwachtende
tot men zich in moeilijke situaties tot
hem wendt. Het lijkt er eerder op dat er
gelegenheden zullen komen, dat Aden
auer eerder die moeilijkheden zelf zal
scheppen.
Onder het motto „de positie van de pre
sident is zo sterk als zijn zenuwen zijn”,
verzekerde „der Alte” dat hij daarbij
ook ten volle gebruik zal maken van de
bevoegdheden welke de grondwet de
president in dezen geeft, hetgeen de
Duitse oppositie-partijen aanleiding tot
enige voor de oude heer zure commenta
ren heeft gegeven omdat hij als kanselier
de huidige president Heuss allerminst
het gebruik van deze bevoegdheden heeft
gegund. De kanselier kon zich dat ver
oorloven omdat Heuss lid is van de li
berale partij die geen belangrijke invloed
in het W. Duitse parlement heeft en
Adenauer zal als president een belang-
rijker rol in de W. Duitse politiek kun
nen blijven spelen dan zijn voorganger,
omdat hij de leider is van de C.D.U.,
de christen democratische unie, welke in
het parlement de absolute meerderheid
heeft.
Onder deze omstandigheden lijkt het dat
van Adenauers opvolger als kanselier
misschien wel soepelheid mag worden
verwacht, maar niet buitenwaarts maar
binnenwaarts gericht. Hij zal in staat
zijn de W. Duitse politiek om te buigen,
maar zal zelf moeten buigen in zijn ver
houding tot het hoofd yan de staat,
Adenauer. Want deze zal stellig in sep
tember tot president gekozen worden als
hij tenminste nog even vitaal is als deze
83-jarige nu nog is. Men zegt wel dat
Adenauer zal streven naar eenzelfde po
sitie als De Gaulle in Frankrijk inneemt,
ook al geeft de Duitse grondwet de pre-
„.d-.— 1o ----- --- „J1 len welke
de Franse°de Gaulle heeft^toegekend.
Maar hoe dit ook zij men
straks tevreden zal zijn met de rol, welke
I’’ 1 1 "J x.
afwachtende
I