VAN KOMENDE EN GAANDE MANNEN
Qabe Sk mar
DE KABINETSFORMATIE
50 april
'^iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiin
1959
1909
SS®
Buitenlands Overzicht
us hjoed
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s N’.uwsblad
De meter wie op
(historysk)
’e rin
to sizzen 1
De toestand in het Midden-Oosten
blijft explosief
Landbouw een weinig begeerd departement
f
VRIJDAG 24 APRIL 1959
55e JAARGANG
No. 31
Hwat hat
KAMEROVERZICHT
BOMMEN EN STEMMEN IN ALGIERS
een stimulans zijn
Koningin en in Haar
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telefoon 451 - Na 18.30 uur 305 of 335
(K 5157)
Abonnementsprijs f 1.90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 13 cent per mm
Ingezonden mededelii gen dubbe tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
Bolswards Nieuwsblad
en Xeder-
Koningin
gen. Daar is de toestand in het
Midden Oosten, welke explosief
blijft door de concurrentie tussen
Nasser en Kassem en de onverzoen
lijkheid der Arabische staten jegens
Israël.
In lyts Frysk doarpke waerd oansluten
koartlyn, op it elektrysk net
Elk snapt wol soks docht skoan fortuten
fan peteroalje gjin forlet
De boargers fiel' har echt forrike
hja meitsje it tankber, bliid bikind
Mar frou van B hie fline wike
in bjusterbaerlik ynsident
Sij pakte buorman by de earm
It doocht bepaeld net mei üs Ijocht
dit komt straks nuver foar de hearen
dy meter draeit oan ien stik troch
wy brüke gjin stroom de léste uren
wol it PEB der soms mear winst ütslaen?
dit kin sa net mear aventüre
neist al in tiensje nei de maen
•gadering van het Europees Par-
bijwoonde, werd in allerijl naar
teruggeroepen. Na enige aar-
pteerde hij het aanbod, hoe-
communistische leiding noemt deze
econo-
j van het land. Het
is, hoe impopulair deze communes ook
zijn, best mogelijk dat door terreur- en
dwangmaatregelen de Chinese commu
nisten er succes mee zullen hebben.
Tenslotte hebben de Russen met derge
lijke maatregelen ofschoon zij het
commune-stelsel al lang hebben prijsge
geven met alerlei dwang ook gewel
dige resultaten op economisch en indu
strieel gebied behaald.
Bij de opening van het congres werd
hulde gebracht aan Rusland voor de
steun welke het verleent bij de opbouw
van China, en als deze opbouw verloopt
in het tempo waarin de Russische zich
voltrok, zal men zich in het Kremlin
misschien binnen enkele jaren afvragen,
wat men eigenlijk is begonnen, want dan
zal de leerling de leermeester ver boven
gegroeid zijn. Op het congres
ook vriendelijke woorden ge-
l 3ie
;oed had willen zijn de Thibe-
cwestie tot een binnenlandse
Buorman murk, dat har kin slim trille
„Och help my mei jou tillefoan
de Ijochtoanlizzers moat opskille
drekt komme needsaek fan ’e moarn
Buorman andere: Jo bigripe
dochsQrou dat soks ünmogelik kin”
Net kmne? wis-dat docht wol bliken
üs meter is grif op ’e rin
JFe schrijven dit alles nu wel alsof
de hele buitenlandse politiek van de
Ver. Staten door Dulles werd ge
maakt, maar dat is natuurlijk niet
juist. Eisenhower en niet te verge
ten de leidende figuren van de com
missie voor buitenlandse zaken uit
de Senaat hebben daarop ook grote
invloed gehad, maar zij hebben in
Dulles de markante figuur gevon
den, die de Amerikaanse politiek
een respectabele gestalte gaf.
It libben bistiet üt twa helten. Yn de
iene forjit men to learen en yn de oare
leart men to forjitten.
ig blijk gegeven een jegens de regering
lafhankelijk standpunt te durven in
nemen. In het proces tegen 61 Zuid
Afrikanen wegens hoogverraad een
machinatie om massaal verzet tegen de
apartheidswetten te breken heeft de
rechter tenlastelegging vernietigd en de
beschuldigden op vrije voeten laten stel
len.
In Noord Afrika duurt de strijd tussen
opstandige Algerijnen en de Fransen
voort. De niet grote opkomst van de
inlandse bevolking bij de gemeenteraads
verkiezingen in Algerië toont de onwil
van de Algerijnen samen te werken met
de Fransen, hoewel ook vrees voor de
terreur der rebellen er op van invloed
zal zijn geweest.
In ieder geval is het een grote teleur
stelling voor de Gaulle, die noch een ver
zoening met de Algerijnse mohammeda
nen noch een pacificatie door het leger
heeft kunnen bereiken, al zijn er nu weer
vredesgeruchten.
Het is hem ook niet gelukt een eind te
maken aan de Gestapo-methoden welke
de Franse militairen in hun campagne
toepassen en waartegen pas weer 35
aalmoezeniers in het Franse leger heb
ben geprotesteerd. Dit alles doet het
Franse aanzien in de wereld grote schade.
Tot slot zij hier het resultaat nog even
vermeld van de verkiezingen in de West-
duitse deelstaten Nedersaksen en Rijn-
land-Palts. De beide grote partijen CDU
en sociaal democraten hebben er gewon
nen ten koste van de kleinere partijen.
In Nedersaksen bleef de s.d. partij de
grootste, in Rijnland-Palts de CDU. De
actie van de laatste in beide deelstaten
tegen de s.d. omdat deze pleiten voor
een hereniging van Duitsland via de er
kenning van de Oost-Duitse regering en
de vorming van commissies voor samen
werking der beide staten op basis van
pariteit, heeft geen succes gehad. Maar
de uitslag dezer verkiezingen heeft toch
wel uitgewezen dat dr. Adenauer stellig
verkozen zal worden als president door
de Bondsvergadering waarheen iedere
deelstaat zoveel leden afvaardigt als de
Bondsraad (de W. Duitse Eerste Kamer)
telt. De CDU zal er op enkele leden na
de meerderheid hebben en het tekort zal
wel door liberale stemmen en die van
andere kleine partijen worden aangevuld.
Daar is Afrika met zijn Arabisch en ne
ger nationalisme en de blanke apart
heidspolitiek, welke een gevaarlijk hoog
tepunt heeft bereikt in Zuid Afrika. Ge
lukkig heeft de Zuid Afrikaanse rechter
noc,
onafhankelijk standpunt te durven in-
1
Afrikanen wegens hoogverraad
nationale recht schond nagelaten partij
te kiezen. Het vefging trouwens andere
bondgenoten van de Ver. Staten niet be
ter. Dulles heeft zijn populariteit bij tal
van vrienden van Amerika geofferd aan
het grote doel van zijn beleid, nl. het
indammen van de expansie van het in
ternationale communisme. Zeker van
Amerika’s bondgenoten, ook al kon hij
niet aan hun vaak ook moreel gerecht
vaardigde wensen voldoen, trachtte hij
vóór alles te voorkomen dat bij de Azi
atische en Afrikaanse volken de indruk
werd gewekt dat de Ver. Staten ook
maar enigszins het kolonialisme van de
Europese landen voor hun rekening zou
den nemen. Hij wilde daarmede verhin
deren dat deze neutralistische landen
hun sympathie aan het communisme zou
den schenken.
„Oranje-comité” Bolsward.
In ons vorig weekoverzicht moesten wij aandacht schenken aan dr.
Adenauer en de betekenis van diens eventuele functiewisseling voor
de internationale politiek. Ditmaal zij eerst iets gezegd over het af
treden van Foster Dulles als Amerikaans minister van buitenlandse
zaken. Hij gaat heen wegens een zeer ernstige ziekte. Twee sterke
tegenspelers misschien de sterkste van de Russen, deze beide
figuren uit de Westelijke politieke wereld: Adenauer en Dulles.
Onbuigzame figuren beide, van wie het
Kremlin op geen enkele tegemoetkoming
kon rekenen. Men zegt wel dat de Rus
sen daarom aanvankelijk weinig voor
een minister-conferentie en zoveel voor
een topconferentie over de Berlijnse en
Duitse kwestie voelden omdat zij op de
eerste met Dulles, op de laatste met
Eisenhower te maken zouden krijgen.
Zij Zullen thans een ontmoeting met
Dulles niet meer behoeven te vrezen, die
is uitgeschakeld en in het Kremlin is
waarschijnlijk met evenveel spanning
naar de benoeming van zijn opvolger uit
gezien als in de hoofdsteden van Ameri
ka’s bondgenoten. Want de vertegen
woordiger van Amerika zal op de minis-
ters-conferentie aan Westelijke zijde de
toon aangeven.
Ongetwijfeld zijn er aan Westelijke zijde
wel eens bedenkingen jegens Dulles’ on
buigzame koers geweest. Misschien kwam
dat het meest uit in de Chinese kwestie.
Dulles heeft nooit van een erkenning
van rood China willen weten en steeds
aan de fictie dat Tsjang Kai Sjek’s rijkje
op Formosa het ware China was vastge
houden; ook toen een deel der Weste
lijke bondgenoten Peking erkende.'
Het moet bij zijn aftreden een misschien
wat bittere voldoening voor de doodzieke
staatsman zijn dat de historie wellicht
een zekere rechtvaardiging van zijn Chi
nese politiek heeft gfeleverd.
Het bruut geweld van rood China tegen
Thibet schijnt hen, die soepelheid jegens
de Chinese communisten bepleitten, in
het ongelijk te zullen stellen. Wat de
speciaal Nederlandse belangen betreft
heeft Den Haag nauwelijks reden Dulles
dankbaar te zijn. Het Amerikaanse state-
departement heeft onder zijn leiding
nimmer een besliste houding aangeno
men in de Nieuw Guinea-kwestie en
zelfs daar waar Indonesië stellig in zijn
verhouding jegens Nederland het inter-Westelijke Grote Drie en van W. Duits-
Daardoor genoot deze politiek gezag en
tastten als er op bepaalde tijden vergis
singen begaan of concessies gedaan wer
den, deze dat gezag ook niet aan en wer
den ze niet beschouwd als een bewijs van
zwakte van de Ver. Staten. Het is daar
om ook wel zeer te betreuren dat Dulles
zijn functie heeft moeten opgeven op het
huidige zo gewichtige moment, nu eerst
de ministers van buitenlandse zaken der
departementen voor hen niet aanvaard
baar was. Zij wensten voor deze minis
teries geen namen van C.H.-kandidaten
te noemen.
Er werd door de formateur een dringend
beroep gedaan op de liberalen om toe te
stemmen in een zetelverschuiving ten
gunste van de C.H. Maar de V.V.D., die
zes zetels gewonnen heeft, was van oor
deel, dat zij toch al geen hoge eisen had
gesteld en dat de formateur dankbaar
moest zijn, dat zij hem had afgeholpen
van het departement van defensie, dat
net zo onaantrekkelijk is als landbouw.
De C.H. wilde echter geen sluitstuk zijn
van de kabinetsformatie. Daar had zij
gelijk in. Net zo gelijk als de V.V.D.,
die geen van de aangeboden zetels wilde
feit dat de regering van India de Dalai
een communiqué
geven waarin alle Chinese intriges
in Thibet werden onthuld en de Chinese
verklaring dat de Dalai Lama zijn land
gedwongen door opstandelingen en im
perialisten had verlaten voor een leugen
werd uitgemaakt, lijkt ons de vraag.
Hoe dit zij het is mogelijk dat deze Thi-
betaanse kwestie na verloop van tijd zal
blijken te zijn geweest een keerpunt in
de politiek welke menig vrij Aziatisch
land jegens rood China voert. Zowel in
de economische en industriële groei van
rood China, welke ook een bedreiging
voor Rusland kan gaan vormen, als in
de bloedige onderdrukking van de Thi-
betaanse opstand door Peking liggen dus
mogelijkheden voor een Amerikaanse
politiek, waaraan de 64-jarige Herter
zijn bekwaamheid en krachten kan wij
den. Als nl. zijn gezondheid gestand is
tegen de eisen van een der zwaarste
taken welke een mens kan dragen en de
politieke constellatie in zijn land hem
daartoe ook de tijd laat.
Er zijn nog zeer vele andere belang
rijke problemen welke de aandacht
van Herter en andere leiders van
de Westelijke diplomatie zullen vra-
De frou wer troch de doar ford wine
sij tripte ünstjür har keamers troch
Ik jow it oer, ik kin ’t net fine
hwat in bisiking mei sok Ijocht
It minske waerd stilwei binauder
en dochs bliek 't net sa’n greate ramp
Har speurtocht einige op ’e souder
der striele yn ’e hoek in lamp
PYT
Op 30 april a.s. zal H. M. de Koningin Haar 50ste levens
jaar voleindigen.
De behoefte om de komende verjaardag van onze Vorstin
een versterkt accent te geven, is nog temeer verklaarbaar,
wanneer wordt bedacht, dat inmiddels een tienjarige re
geringsperiode van Koningin Juliana is afgesloten.
In het op bepaalde tijden, op wat meer spectaculaire wijze
uiting geven aan onze aanhankelijkheid en liefde voor ons
Vorstenhuis liggen rijke perspectieven verscholen.
Wanneer het oordeel van ons gehele volk zou kunnen worden
vernomen over de wijze, waarop onze Vorstin gedurende
de 10-jarige periode van Haar regering heeft vervuld;
dan zou dit uitsluitend getuigen van de allerhoogste waar
dering en dankbaarheid.
In toenemende mate is er een onbegrensde bewondering ge
groeid voor hetgeen door Hare Majesteit dag aan dag met
inzet van al Haar rijke gaven van hoofd en hart in het
belang van land en volk is verricht.
De overtuiging is diep geworteld, dat geen offer Haar te
zwaar en geen opgaaf Haar te moeilijk is. We slaan Haar
activiteiten op het allerhoogste niveau in het algemeen
landsbelang gade, maar zien Haar ook innerlijk bewogen,
zich wendend tot de enkeling.
Als symbool van onze nationale eenheid is ons Vorstenhuis
onvervangbaar.
De banden zoveel eeuwen geleden tussen Oranje
land gelegd, zijn ook tijdens de regering van
Juliana hechter en sterker geworden.
Dit alles te overwegen, moge voor ons
om in een grote manifestatie onze
het gehele Oranjehuis te eren en hulde te tonen.
Het zal ongetwijfeld voor Hare Majesteit een krachtige steun
zijn bij herhaling te mogen ervaren hoezeer zij zich gedragen
mag weten door Haar volk in blijvende liefde en onwankel
bare trouw.
Dank zij de spontane en welwillende medewerking van een
aantal stichtingen in onze stad is het Oranjecomité in de
gelegenheid gesteld tot besluit van dit feest de gehele bevol
king een schitterend vuurwerk aan te bieden.
Aan de burgerij van Bolsward nu de daad om door het uit
steken der vlaggen aan onze stad een feestelijk aanzien te
geven.
Moge de viering van Haar verjaardag op onmiskenbare wijze
daartoe bijdragen.
We moeten eerlijk bekennen, dat toen we verleden week schreven,
dat het pad van de kabinetsformateur, Prof. De Quay, niet over
rozen" zou gaan, wij niet vermoed hebben, dat het pad zó doornig
zou blijken te zijn. In ons vorige weekoverzicht hebben we aan de
hand van voorbeelden uit de jaren 1952 en 1956 aangetoond hoe
gemakkelijk een formateur kan struikelen over de verdeling van het
aantal departementen. Op het laatste departement kan een formatie
nog stuk lopen. Het zag er in het begin van deze week naar uit,
dat Prof. De Quay het lot van zijn voorgangers Donker (in 1952)
en de Gaay Fortman (in 1956) zou moeten ondergaan.
Aanvankelijk leek het dat de kabinetsfor
mateur, Prof. De Quay, al een goed eind
gevorderd was op de weg, die naar het
succes leidt, toen hij na veel moeilijk
heden tenslotte zes K.V.P.-ers bereid
vond in zijn extra-parlementaire rechts-
liberale kabinet zitting te nemen. Dat
waren behalve hemzelf als premier op
het departement van algemene zaken,
mej. Klompé (maatschappelijk werk),
Luns (buitenlandse zaken), Cals (onder
wijs, kunsten en wetenschappen), Mr.
Van Campen (economische zaken) en
Prof. Van der Grinten (justitie). De
laatste twee en de premier zouden dus
de nieuwe K.V.P.-figuren in het kabinet
worden.
De heer Van Campen, die in Straatsburg
een ver;
lement 1
Den Haag t
zeling accept
wel zijn belangstelling meer uitgaat naar
het departement van financiën. De heer
Van Campen is lid van de Eerste Kamer
en directeur van de centrale boerenleen
bank in Eindhoven.
Prof. Van der Grinten was in het kabi
net Drees-Van Schaik staatssecretaris van
economische zaken. Hij kon toen niet zo
best met de Kamer opschieten, maar
werd toch algemeen geprezen om zijn
scherp inzicht en zijn helder verstand.
Zijn komst is dan ook ongetwijfeld een
versterking van het kabinet, dat Prof.
De Quay dacht te vormen.
Reeds in een eerder stadium had Prof.
De Quay twee anti-revolutionairen be
reid gevonden een portefeuille te aan
vaarden: Prof. Zijlstra voor financiën en
Hazenbosch voor sociale zaken. De libe
ralen gingen accoord met binnenlandse
zaken (Toxopeüs), verkeer en water
staat (Korthals) en defensie (S. J. van
der Berg). De heren Toxopeüs en Kort
hals zijn lid van de Tweede Kamer, de
heer Van der Bergh is vice-voorzitter
van het Unilever-concern.
Moeilijker lag het voor de formateur met
de C.H. Prof. De Quay had geen geluk
met het vinden van C.H.U.-ers voor het
departement van landbouw. Zowel ir.
Herweyer als ir. Minderhoud bleek geen
lid te zijn van deze partij. Misschien was
dat nog wel te overkomen, maar in de
loop van de week werd het steeds duide
lijker, dat de C.H. eigenlijk geen prijs
stelden op dit departement. Vooral om
dat het gecombineerd zou moeten wor
den met volkshuisvesting en bouwnijver
heid. Op beide departementen zouden
waarschijnlijk subsidies verlaagd moeten
worden en bovendien zou een C.H.-mi
nister dan een huurverhoging tot stand
moeten brengen, de formateur dacht
aan mr. Beerman, een bekend advocaat
in Rotterdam. Maar de heer Beerman
voelde niets voor volkshuisvesting. Wel
zou hij bereid zijn om het departement
van binnenlandse zaken of van verkeer
en waterstaat te beheren. Maar deze mi
nisteries waren reeds aan de liberalen
gegeven.
Goede raad was duur. De formateur
voerde gesprekken met de heren Beer-
nink, Van Mastrigt en Tilanus. Maar tot
op het moment, dat dit overzicht geschre
ven moest worden, bleven de C.H.U.-
ers van mening, dat de combinatie van
Twee beelden van de verkiezingen voor de gemeenteraden, die in Algiers
zijn gehouden. Boven: een Mohammedaanse, die voor deze gelegeheid haar
sluier heeft laten vallen, in een stembureau in de kasba van Algiers.
Onder: In de Rue Michelet, de hoofd-winkelstraat van Algiers ontplofte
een bom in een geparkeerde auto. Twee mensen kwamen om hel leven
terwijl een dozijn andere gewond werd
prijsgeven. Men moet dan ook conclu
deren, dat het werkschema van de for
mateur niet geheel juist is geweest.
Wellicht zullen we volgende week kun
nen verhalen of de formatie uit de moei
lijkheden is gekomen. Dat zou o.a. mo
gelijk zijn door economische zaken, fi
nanciën of sociale zaken aan te bieden
aan de C.H. of aan de V.V.D. Prof. De
Quay zag erg tegen deze mogelijkheid
op, omdat het hem moeite had gekost
deze zetels op een vrij sterke wijze te
bezetten.
land elkaar zullen ontmoeten om het
eens te worden over een gemeenschap
pelijk standpunt op de daarop volgende
ministersconferentie der Grote Vier.
Amerika zal op beide vertegenwoordigd
zijn door Christian Herter, de opvolger
van Dulles, tot diens aftreden een onder
minister in zijn departement en naar men
meent geschoold door Dulles. Men is
dan ook overtuigd dat met zijn verschij
ning aan het hoofd van het State depar
tement de Amerikaanse politiek geen
wijziging zal ondergaan. Waarmee niet
gezegd is dat Herter in beide conferen
ties niet eens beproefd zal worden op
zijn hardheid en karaktervastheid.
Op de conferentie der Westelijke minis
ters zal dat waarschijnlijk al het geval
zijn als het onderwerp van de taktiek,
te voeren bij de onderhandelingen met
de Russen, aan de orde komt, want
daarover zijn de Amerikanen en Engel-
sen het nog lang niet eens. Dat bleek
vorige week toen de Amerikanen door
gingen met hun vliegtuigen die naar
Berlijn werden gezonden, boven de door
de Russen gewenste hoogte te laten vlie
gen. Het waren niet de Russen die nog
eens protesteerden, maar de Engelsen.
die Washington lieten weten dat ze dit
maar als een gevaarlijke uitdaging van
de Russen beschouwden.
De W. Duitse pers vond dit natuurlijk
een uiterst slappe houding van Londen
en te Washington was men er ook alles
behalve over te spreken, vooral in mili
taire kringen niet, van welke uiteraard
het bevel aan de Amerikaanse vliegers
was uitgegaan.
Herter kan dus al direct bewijzen van
zijn bekwaamheid en handigheid geven.
Ofschoon dit pogen om de standpunten
van de Westelijke landen aan elkaar te
conformeren maar een gering deel lijkt
van de moeilijkheden welke de nieuwe
Amerikaanse minister bij het vervullen
van zijn taak eigenlijk te zwaar voor
één man zal ontmoeten. Hij zal im
mers de leiding van het Westen op zich
moeten nemen in de verhouding tot de
Russen en direct daarnaast ligt dan zijn
taak de Amerikanase politiek in Azië te
leiden, welke voor Washington al even
belangrijk is als de Atlantische want ten
slotte is Amerika een grote Pacific mo
gendheid en ook als zodanig is de ver
houding tot rood China wel zeer be
langrijk.
Te Peking is het zg. volkscongres
bijeengekomen, men kan het ook
noemen het parlement. Het verga
derde om een opvolger te benoe
men voor president Mao Tse toeng
die zich geheel aan de partijleiding
wil weiden, en om aan te horen
de verdediging door de communis
tische leiders van de bij de volks
massa’s weinig populaire communes,
de op half militaire basis geschoeide
economische eenheden op het Chi
nese platteland.
eigenlijk is begonnen, want dan
het hoofd
werden
sproken óver de regering van India
wel zo g<
taanse k'
kwestie van China te verklaren. Of de
Chinezen even ingenomen zijn met het
f T
Lama heeft toegestaan,
uit te
De
organisaties onontbeerlijk voor de
mische ontwikkeling-
zijn, best mogelijk dat door terreur-
nisten er succes mee zullen hebben.
AA 'f
