GENEVE....
MAANDENLANG GEHARREWAR?
DE EERSTE NIEUWE NIET VOOR 22 MEI
De vorming van een rechts-liberaal kabinet
is niet eenvoudig
Qabe Skroar
üs hjoed
Buitenlands Overzicht
io sizzen
DE VLOOT GEREED TOT HARINGVANGEN
Gouden filmpjes
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
De Greate Fjouwer
Schoolbestand in Relgië
De Benelux vordert niet snel genoeg
Pinksterdagen: Vlaggetjesdagen
f'™-"
WK*
JSfT
<s- -SIS
55e JAARGANG
No. 36
VRIJDAG 15 MEI 1959
Hwa» hat
kabinetsinformateur
PYT.
tegenwoordigers
3e week mei 1909.
It libben is in dream,
mar dreamen is noch gjin libjen.
Abonnementsprijs f 1.90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 13 cent per mm
Ingezonden mededeli. gen dubbe tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres;
Marktstraat 13
Telefoon 451 - Na 18.30 uur 305 of 335
(K 5157)
Het echtpaar Teer, vader en moeder van
het weeshuis te Bolsward, hopen haar
25-jarig jubileum te vieren.
Het plan bestaat de gewone jaarlijkse
nationale kolfwedstrijd van de Bond dit
jaar te doen plaats vinden te Bolsward.
De viering van de Pinkster H in Sneek
was minder druk dan anders. Bij de
waag boden zich reeds een 55 maaiers
aan, waarvan slechts weinigen ’n plaats
vonden.
Het hoofd der openbare school te Tjerk-
werd, de heer Postuma, gaf zijn laatste
les.
Het gasgebruik van de gemeentelijke
gasfabriek' nam in het afgelopen jaar
met 9% toe. Verbruikt werden 410.368
stères A 7 cent. Het aantal inwoners be
droeg op 31 december 1908 7165. Het
gasverbruik bedroeg dus per inwoner
57,4 stères. Er kwamen 4 straatlan
taarns bij, zodat er nu 134 lantaarns
branden, waarvan om 11 uur 48 worden
geblust. Het zuivere saldo bedraagt
f 2425,64%.
38-
van
Bolswanls Nieuwsblad
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong's Nieuwsblad
nieuwe teelt naar zee gaat. We
iggetjesdag (de pronkdag),
de vertrekdag), de jagerij
It wraldeach sjocht nei Genève
It boadskip is üs sein
’t Waerd yn de tsjerken lézen
De earste maeijesnein
Elk hert dat eangstich kloppet
Fielt sterk de leauwensban
De lieding is fan Boppen
Genève yn Gods Han.
-> het ver-
eel is er
toegekend.
Een concessie welke de zgn. voorlopige
Algerijnse regering, dus die van de re
bellen, natuurlijk niet ver genoeg zou
gaan, want zij eist volledige onafhanke
lijkheid en ze heeft gedreigd zich tot de
communistische staten te zullen wenden
om hulp als de bondgenoten van Frank
rijk en met name de Ver. Staten geen
druk op Frankrijk uitoefenen om het te
bewegen onderhandelingen met de re
bellen te openen. Deze schijnen nogal
moeite te hebben hun leger te bevoor
raden. In de vroegere Franse koloniën
ten zuiden van de Sahara schijnt een
streven merkbaar te komen tot een Unie
van Afrikaanse Staten.
Sa komme to Genève
De Greate Fjouwer gear.
Hoe sil de ófrin wêze?
Wurdt de loft aenstens klear?
Wolkens dy't driigjend driuwe
Boppe de stêd Berlyn
Sil hja noch tichter skouwe?
Of brekt it griis gerdyn?
Wy ha yn diplomaten
It bitrouwen hwat forlern
Hwant fan har resultaten
Wie noait folie to sjen
Al mei dan by it sluten
In communique ütjown
De gearkomst die fortuten
Wy ha elkoar foun.
Hja lit it selden blike
En meitsje de wurden wier
De twadracht wol net wike
Wy wachtsje al fjirtsjin jier.
Op it olivetükje
Fan de wite fredesdou
Dy fynt gjin rêstich hoekje
Hwer’t waermte en sinne wiuwt.
Veranderingen.
Het werk van de informateur, prof.
Beel, bestaat voornamelijk hierin, dat
hij enkele ingrijpende veranderingen
moet aanbrengen in de zetelverdeling
waarop tenslotte prof. De Quay is vast
gelopen. Aanvankelijk zag het er naar
uit, dat alles van een leien dakje zou
gaan. De A.R.-lijsttrekker, prof. Zijlstra,
werd direct weer de portefeuille van
financiën aangeboden, hetgeen zonder
meer een verstandige daad was. De libe
raal, prof. Witteveen, verdween daar
door van het toneel, evenals de K.V.P.-
er van Kampen. Voor economische zaken
De i
Luxemburg in de Benelux zich
niveau te werken, waar niet in de eerste
plaats de nationale belangen meer de
doorslag geven maar de gezamenlijke,
mogen vorderingen maken, maar snel
gaat het niet. Nederland voelt dat o.a.
aan de belemmeringen welke België on
ze agrarische export in de weg legt.
Dezer dagen heeft drs. Van der Beugel,
oud-staatssecretaris van buitenlandse
zaken, ook naar aanleiding van de gang
van zaken in de Europese Economische
Gemeenschap nog eens gewaarschuwd
dat Nederland goed zal doen zich niet
al te veel aan idealisme over te geven en
daardoor verzinken in een zoete droom
over de Europese eenheid. Integendeel,
Nederland zal zijn belangen hardnekkig
moeten gaan verdedigen nu in de Eu
ropese Ec. Gemeenschap de samen
werking tussen Frankrijk en W. Duits
land (dat daarmee de prijs betaalt voor
Franse steun inzake de kwestie der
Duitse hereniging) meer en meer uit
loopt op het behartigen der belangen
dezer grote partners en die der kleine
in het gedrang komen; dat blijkt ook
uit het reit dat de Vrijhandelszone nog
nooit genade in de ogen van de Frans—
Duitse as heeft kunnen vinden en juist
Nederland groot belang heeft bij de
zóne, waarin landen zullen zijn opge
nomen, die geen lid van de E.E.G. zijn
maar waarheen Nederland veel uitvoert.
Zo krijgt ook ons land met een minder
aangename kant van het Franse natio
nalisme te maken.
In de botsing tussen Frans en Ara
bisch nationalisme in Algerië schijnt
nu de Franse hoop op een militaire
overwinning gevestigd. De Gaulle
heejt dezer dagen in redevoeringen
gezinspeeld op de waarschijnlijk
heid daarvan en ook laten dóórsche
meren dat daarna de Algerijnen
een soort van zelfbeschikkingsrecht
binnen het Franse rijk zou worden
I960. Een tempo, dat de Belgische re
gering nauwelijks zal kunnen bijhouden,
en die dat ook niet zal willen omdat
dan de nieuwe federatie nog wel niet op
eigen benen zal kunnen staan. Maar de
haast waarop de Kongolese leiders aan
dringen is kenmerkend voor de drift
waarmee het nationalisme zich in alle
koloniale landen openbaart.
Het nationalisme is overigens geen
specifieke eigenschap der gekleurde
volken. Europa heeft in een lange
reeks oorlogen ervaren hoezeer ook
de blanken er mee behept zijn. En
als men meent dat het in de vrije
landen van Europa nog slechts in
geringe mate aanwezig is vergist
men zich toch.
poging der lage landen om met
‘i naar een
iging (groep van ca 150 personen in
:derdracht) op. De voorzitter van het
1 op de
jaar de
de Vlaarding-
een vlootschouw
De premiers van Guinea en Ghana
het laatste een staat die onafhankelijk
werd van Engeland, maar in ’t Gemene
best bleef hebben daarvoor gepleit.
Men vreest volgens de N.R.Crt. anders
voor een soort Balkanisatie van Afrika
en zou een federatie wensen welke met
de Europese landen zouden samenwer
ken. Het zou de Franse minister Sou-
stelle, die ook het onafhankelijkheids
streven der Algerijnen zo tegen ging,
zijn die het denkbeeld van federale sa
menwerking bestrijdt omdat hij meent,
dat door een .verdeel- en heers-” poli
tiek Frankrijk nog het meest gebaat zou
zijn. Misschien bestaat bij deze Frans
man ook de vrees dat een groot Afri
kaans rijk zich meer op Engeland zou
oriënteren, dan op Frankrijk.
Over de strijd tussen het Arabisch na
tionalisme, met communisme en de
Westelijke invloed in het M. Oosten is
geen nieuws, noch uit Jordanië, noch
uit Irak of Iran. Vreemd genoeg zijn de
staatshoofden van Jordanië zowel als
Iran (Perzië) op reis, terwijl het in hun
landen hevig gist en men in Perzië on
gerust wordt over het feit dat met toe
stemming van de Afghaanse regering,
Russische troepen in het buurland Af
ghanistan zijn gelegerd.
De Griekse premier Karamanlis is in
Turkije op bezoek geweest en de Turks-
Griekse vriendschapsbanden zijn her
steld, nu de Cyprus-kwestie is opgelost.
Dit herstel is een geluk voor de Nato,
waarvan de beide landen partners zijn en
Turkije krijgt er gelegenheid voor zijn
volle aandacht aan het explosieve Mid
den Oosten te wijden.
Nog wat verkiezingsuitslagen: in Enge
land verloor de Labourpartij bij de ge
meenteraadsverkiezingen een aantal ze
tels aan de conservatieven. In Oostenrijk
verloor de r.k. volkspartij bij de parle
mentsverkiezingen 3 zetels en kwam op
79, de socialisten wonnen vier zetels en
hebben er nu 78. Er zal stellig weer
een coalitie-regering uit deze beide grote
partijen worden gevormd. De communis
ten verloren hun laatste 3 zetels, wat na
de gebeurtenissen in het buurland Hon
garije te verwachten was. Te Wenen
vermoedt men echter dat dit verdwijnen
van de communistische vertegenwoordi
ging uit het parlement de betrekkingen
met de communistische landen enigszins
ongunstig zal beïnvloeden.
DE GENEEFSE CONFERENTIE GEOPEND
Een overzicht van de ronde tafel in Genève: v.l.n.r. de vertegenwoordigers van
Amerika, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en de Sovjet-Vnie. De vierkante ta
fels herbergen links de Westduitse delegatie en rechts die van Oostduitsland.
Het eerste conflict kwam te Genève
nog vóór de conferentie; de Russen wen
sten dat de vertegenwoordigers van de
Grote Vier zich zouden scharen aan een
ronde tafel, het Westen verkoos een vier
kante. De Russen zouden de ronde tafel
hebben gewenst omdat de vertegenwoor
digers van Oost- en W.-Duitsland er
dan ook aan zouden kunnen plaatsne
men. Maar het Westen wenste een vier
kante tafel met aan elke zijde een minis
ter van de Grote Vier; de vertegenwoor
digers van Oost- en West Duitsland zijn
slechts te Genève om als belanghebbende
partijen, dus als adviseurs, te worden ge
hoord en volgens de Westelijke opvat
ting zou het voorstel van Ruslana lei
den tot een officiële erkenning ook door
het Westen van het Oost Duitse regime,
waarover men hier nog niet denkt.
Ook een vertegenwoordiger van Polen
en Tsjecho-Slowakije, waarvoor de Rus
sen pleiten, vindt geen genade bij het
Westen maar als het daartoe zou komen
waren de Westelijke Grote Drie van
plan ook de toelating van een Italiaans
vertegenwoordiger te bevorderen. Men
werd het toch eens over de tafel, ’t werd
een haastig in elkaar getimmerde
ronde tafel, maar daaraan zouden alleen
de ministers van de Grote Vier mogen
zitten, de West, en Oostduitsers, de
laatste alle meer Russen dan Duitsers,
want ze zijn jarenlang in Moskou ge
weest, kregen elk een apart tafeltje en
zo kon Hammarskjoeld, die namens de
V.N. als gastheer optreedt, toch, al was
’t bijna drie uur te laat, de conferentie
openen.
Maar het lijkt er op dat de Russen nog
heel wat pogingen zullen doen om het
Werten te verleiden tot een erkenning
van het Oost-Duitse regime, en er zal
ook nog heel wat gebakkeleid worden
over de vertegenwoordiging van de an
dere hierboven genoemde landen. En nu
de Oost- en West Duitsers zitting in de
conferentiezaal hebben gekregen, hebben
ze meteen het recht gekregen het woord
te vragen en behoeven ze niet te wach
ten tot hun iets gevraagd wordt.
Hu er dus geen groot nieuws over
Genève te behandelen is, zij de aan
dacht geschonken aan zaken van
buitenlands politieke aard, welke
in de laatste tijd, door de voorbe
schouwingen over Genève wat op
de achtergrond zijn geraakt.
Belangrijk was de vorige week de goed
keuring door de Belgische Kamer van ’t
wetsontwerp tot uitvoering van het
schoolbestand dat in november door een
nationale schoolcommissie, waarin ver-
van alle partijen zit-i
Het is nu wel gebleken dat ook het pau van
prof. Beel niet over rozen gaat. Is zijn voorganger, de formateur
prof. De Quay gestruikeld over de zetelverdeling, het werd in de
loop van deze week wel steeds duidelijker, dat ook voor een ervaren
politicus het niet eenvoudig zou zijn om alle departementen op een
bevredigende wijze t_ -L
De kabinetscrisis duurt nu al weer ruim
twee maanden, een termijn, die lang ge
noeg is om van een onbehagelijke toe
stand te spreken. Het is bekend dat
prof. Beel alsnog een poging heeft ge
waagd om met de socialisten tot een
vergelijk te komen. Over de aard van
deze poging zijn de meningen zeer ver
deeld. De socialisten zijn van oordeel
dat de wijze waarop prof. Beel te werk
is gegaan nauwelijks serieus te noemen
is. De andere partijen zijn van mening,
dat de P.v.d.A. de kans heeft gehad om
regeringsverantwoordelijkheid te dragen..
Een feit is echter, dat de voorzitter van
de socialistische Tweede-Kamerfractie,
Meester Burger, niet bereid is geweest
om zich te begeven in een debat over
het toekomstig regerings-program, maar
dat hij zonder meer heeft geconcludeerd,
dat de poging van prof. Beel om ook de
socialisten bij de formatie te betrekken
weinig serieus is geweest.
Het is een kwestie van politieke voor
keur om de vraag te beantwoorden wie
er nu gelijk heeft. Belangrijker is, dat
opnieuw gestreefd wordt naar de vor
ming van een extraparlementair rechts-
liberaal kabinet. Deze ontwikkeling
hoeft geen verwondering te wekken,
want èr zijn nu eenmaal belangrijke za
kelijke verschillen tussen socialisten en
niet-socialisten. Trouwens de P.v.d.A.
zal er waarlijk niet om treuren als zij in
de oppositie moet gaan, want als oppo
sitiepartij heeft zij bij de verkiezingen
op 12 maart j.l. een tamelijk verrassend
succes geboekt.
De grote moeilijkheid is echter een
rechts-liberaal kabinet te vormen, dat kan
rekenen op de morele steun van de con
fessionele vakbeweging. We zeggen met
nadruk morele steun, omdat noch het
C.N.V., noch de K.A.B. zich officieel
met de politiek, laat staan met de kabi
netsformatie inlaat. Dit neemt natuurlijk
niet weg, dat het voor een rechts-libe
raal kabinet uiterst prettig zal zijn te
kunnen rekenen op het vertrouwen van
de confessionele vakbeweging. Dat het
N.V.V. in oppositie is, kan al moeilijk
genoeg zijn. Hoe kan men dan het ver
trouwen van de confessionele vakbewe
ging het makkelijkst winnen? Het ant
woord op deze vraag is niet moeilijk te
geven: door een der leden van deze
vakbeweging in het kabinet op te nemen.
Toen de heer Suurhoff zijn intrede deed
in het kabinet-Drees (in 1952) was hij
de eerste minister die regelrecht uit de
vakbeweging het (N.V.V.) voortkwam.
Na Dr. Drees is de heer Suurhoff on
getwijfeld de meest bekwame minister
van sociale zaken geweest, die we na de
bevrijding hebben gehad,
Deze laatste alinea kan men ook in één
zin samenvatten: Het rechtse-liberale ka
binet zal een duidelijk sociaal gezicht
moeten hebben. Dat heeft de formateur,
prof. De Quay, ook begrepen, toen hij
de secretaris van het C.N.V., de heer
Hazenbosch, uitnodigde om de porte
feuille van sociale zaken te beheren.
De ministerconferentie te Genève is bijeen, voorbeschouwingen heb
ben geen zin meer, voor speculaties over de afloop is het nog geen
tijd. Het geharrewar kan maandenlang duren met een golvend
spanningsverloop. Het Westen is zonder veel verwachtingen naar
Genève gegaan en dat lijkt maar goed ook, want ondanks Eisen
howers beroep op Chroesjtsjew om mee te werken aan een op
bouwende oplossing der wereldproblemen en ondanks de vriendelijke
woorden van de Russische premier aan de vooravond van de con
ferentie, lijkt het standpunt van de Sovjetunie ten opzichte van
Berlijn en de Duitse hereniging onveranderd.
ting hadden, was gesloten. .Wel zal de
senaat er in juni nog over moeten be
slissen, maar het lijdt geen twijfel dat
het daar ook zal worden aangenomen,
waarmee dan een eind zal zijn gekomen
aan de schoolstrijd, die zo oud is als
België’s onafhankelijkheid, zoals de mi
nister van onderwijs in de Kamer
klaarde. Het wetsontwerp betreft
bewaarschool-, lager-, middelbaar-,
kinderen naar het vrije, dus bijzondere
onderwijs zenden, worden ontheven van
de verplichting schoolgeld te betalen, en
ouders, die hun kinderen zenden naar
het openbaar onderwijs, waar al zo goed
als geen schoolgeld werd betaald, krij
gen de zekerheid dat er ook overal
waar er behoefte aan bestaat, openbaar
onderwijs waarvan het neutrale karak
ter gegarandeerd is zal worden gegeven.
De normen voor subsidiëring van beide
soorten onderwijs, worden ook gelijk ge
trokken. De rijksbegroting wordt uiter
aard door deze pacificatie vrij zwaar be
last. Beliep de onderwijsbegroting in
1958 12,5 miljard frank, door ’t school
pact alleen zal daar nog 3/2 miljard
franks of zo’n 260 miljoen gulden bij
komen. De beëindiging van de school
strijd is, hoewel het accoord door de
partijen eigenlijk buiten het parlement
om werd gesloten en eerst daarna in
een wetsontwerp werd belichaamd,
stellig een succes voor de katholiek-
liberale regering onder premier Eyskens,
hoewel haar financiële zorgen, welke
toch al niet gering zijn, er door ver
groot worden. Die zorgen komen o.a.
uit in het feit, dat voorlopig de aan
neming van nieuwe ambtenaren voor
het staatsapparaat moest worden stop
gezet. Naast financiële zijn er nog vele
andere zorgen voor onze zuiderburen.
Niet de geringste daarvan betreffen de
Kongo, de Belgische snel opgekomen en
welvarende Afrikaanse kolonie, waar
zich het vorig jaar voor het eerst het
verlangen der negerbevolking naar on
afhankelijkheid openbaarde. De Bel
gische regering heeft daarop begin van
dit jaar gereageerd met een verklaring
waarin de Belgische Kongo op een in
de verklaring niet nader genoemd tijd
stip onafhankelijkheid werd beloofd. Dit
is echter de nationalistische leiders in
de Kongo niet naar de zin, zij hebben
de vorming van een onafhankelijke
Kongo-federatie gevraagd tegen maart
igt varens-
boord ge-
gen, Scheveningen en IJmuiden, keurig
opgekalefaterd, rijk gepavoiseerd, zich
presenteren. Het accent valt dit jaar op
Vlaardingen.
Die zaterdagmiddag is er feest. In
Vlaardingen, in Scheveningen en in IJ
muiden, waar de Katwijkse en IJmuider
vloot ligt. In Vlaardingen treedt o.a. de
bekende Spakenburgse Oratoriumver-
enigin;
klei—
Produktschap hijst de wimpel
VL 97, het schip dat verleden
best verzorgde haring van
se vloot aanvoerde.
Op de Maas heeft
plaats.
Deze laatste, maar dan op zee, wordt
ook van Scheveningen uit gehouden. In
verband met het tij in de avonduren,
’s Middags trekt een optocht van „want
tot kant” door de plaats en wordt een
groot drumbandconcours gehouden.
In IJmuiden is er een optocht, waarbij
spreekwoorden, ontleend aan visserij en
scheepvaart, worden uitgebeeld. Des
„Weer is de dag, ’t aloude feest verschenen,
Der vaad’ren lust, de vreugd van ’t nageslacht;
Weer zeilt de vloot naar t koele Noorden henen,
Waar de oceaan haar op zijn schoud’ren wacht”
’t Is ling geleden, dat dokter Nier-
meyer zijn buiszang dichtte op
trek van de haringvloot. Ve
sedertdien veranderd.
Om een voorbeeld te noemen. Een zei
lende vloot hebben we niet meer.
Krachtige motoren zorgen nu voor snel
heid. Maar gelukkig is niet alles veran
derd. Wat zeker bleef, dat is de vreugde,
ieder jaar opnieuw, wanneer de vloot
voor de nieuwe teelt naar zee gaat. We
behielden vlaggetjesdag (de pronkdag).
Buisjesdag (de vertrekdag), de jagerij
(Wie brengt de eerste haring aan?).
Die zijn gebleven, ,,’t Is feest, ’t Is feest,
Ziet vlag en wimpel zwieren”, dichtte
dezelfde Niermeyer verder.
Zo was het, zo wordt het. Nog enkele
dagen en onze haringvloot 11
ree. Half april zijn Ze aan I
sprongen om „klaar te maken” en dit
klaarmaken mondt uit in het blijde
feest van Vlaggetjesdag.
Op zaterdag voor Pinksteren en geduren
de de' beide Pinksterdagen zal Neerlands
haringvloot in de havens van Vlaardin-
diticus het niet eenvoudig
te doen bezetten.
trok prof. Beel de jonge, maar hoogst
bekwame drs. De Pous aan, een coming
man in de C.H., die vorig jaar op 38-
jarige leeftijd benoemd werd tot li<
de raad van State. De heer De Pous was
voordien secretaris van het Verbond van
Prot. Chr.-werkgevers. De secretaris van
de katholieke werkgeversvereniging, de
heer Van Marynen, is aangezocht als
minister van landbouw.
Het werkgeverselement is dus nogal ste
vig vertegenwoordigd. Temeer, daar de
heer Van der Berg (vice-voorzitter van
het Unileverconcern), weer is aange
zocht als minister van defensie. Deze
gang van zaken is bij de confessionele
vakbeweging niet goed gevallen. Dat is
dan ook één van de redenen waarom de
heer Lelyveld, algemeen secretaris van
de K.A.B.bedankt heeft voor sociale
zaken. Een tweede bedankje kwam bin
nen van Mr. Beerman (C.H.), die het
departement van justitie aangeboden
heeft gekregen.
Op het moment dat wij dit wekelijks
overzicht moesten afsluiten, was het he
laas nog niet duidelijk op welke wijze
prof. Beel zou trachten de impasse te
doorbreken. Het was nog een grote
vraag, of hij genegen zou zijn een ver
schuiving in de zetelverdeling aan te
brengen. Door b.v. prof. De Gaay Fort
man (A.R.) en adviseur van het C.N.V.
naar justitie- te brengen zou het gezicht
van het kabinet wel meer sociaal worden,
althans in de ogen van de vakbeweging.
En misschien kan dan nog een man van
de vakbeweging verhuizen naar volks
huisvesting, waarvoor nu de huidige mi
nister van verkeer en waterstaat, mr.
Van Aartsen, is aangezocht.
Het heeft echter weinig zin om te spe
culeren. De feiten veranderen per dag,
maar wel is komen vast te staan dat de
politieke verhoudingen in dit land lang
zamerhand zo verstard zijn geworden,
dat de vorming van een kabinet een
uitermate moeilijke zaak is geworden.
ver-
betreft het
nor
maal. en kunstonderwijs; ouders die hun
mderwijs zenden, worden ontheven
ouders, die hun kinderen zenden
