roar
Kapelaan Röben in Makkum
„GECOMPLICEERDE DIVERSITEIT’
IN VOGELVLUCHT
Opening der nieuwe R.K. Ulo school
üs hjoed p p
to sizzen
L
J. S.
Fan de Martinytoer
d.
Tj. de J.
Deken van Galkom verricht installatie
nieuwe pastoor
Expressie van het sterk individuele naast
collectief artistiek bewustzijn
Heamielsgroet
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Hwat bringt üs de
R.O.N.O.
Zilveren filmpjes
Wolkom
i!
Hwat hat Cjabe Sk
55e JAARGANG
DINSDAG 7 JULI 1959
No. 50
X
Foto Boersma
PYT
efkes léze”,
oan de gemeente seis 140.000
MODERNE MINIATUUR-NOACH
1
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2451 - Na 18.30 uur 2305 of 2335
(K. 5157)
Yn ’e july-moanne
Sil wy it ha
Noch in lytse toane
Dan moatt’ wy der op ta.
It heamiel komt wer
Yn folie glans
Fjouwer dagen bin der
JoWyhar de kans.
Dan is it safier
It feest dat is ré
Fol fan fortier
Op it aide sté.
i bij deze installatie
mgr. J. H. Koelman
Abonnementsprijs f 1.90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 13 cent pet mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
a.
b.
het mededogen, dat
voor de minderbedeel-
pastoor opgewacht door deken
lk<
Dat zijn nog al „geleerde” woorden misschien voor een zo eenvoudig
onderwerp als „de boer in de kunst”. Troost U, ze zijn niet van ons,
maar genomen uit de inleiding van de reeds eerder genoemde cata
logus. De schrijver daarvan, de heer H. J. Ronday, wetenschappelijk
ambtenaar van het Bureau van de Rijksinspecteur voor roerende mo
numenten, wijst erop dat met name de werken uit onze eigen eeuw
van een uiteenlopende veelsoortigheid zijn, waarbij enerzijds het
persoonlijke van de moderne schilder sterk tot uiting komt, maar
waarbij anderzijds de hedendaagse kunstenaar ook veelal internatio
naal georiënteerd is en er dus sprake is van een soort gemeenschap
pelijk kunstzinnig bewustzijn.
Der giet in groet
Oer dizze gea
Fleurich en froed
Sa nei it hea.
Zaterdagmorgen was het dan zover, dat
de nieuwe R.K. ulo-school, welke ver
rezen is aan de hoek Gysbert Japicxlaan-
Twibaksdyk, geopend kon worden.
Toen het schoolbestuur met de leraren
en vele genodigden in een der lokalen,
waarbij een toneeltje was uitgebouwd,
hadden plaats genomen, verrichtte pas
toor Bertels de liturgische inzegening,
om Gods zegen over deze school en haar
bewoners af te smeken.
Ook de kruisbeelden, als teken van de
verlossing, werden gezegend en door de
leerlingen naar de verschillende lokalen
gebracht.
Na deze korte plechtigheid sprak pas
toor Bertels als voorzitter van ’t school
bestuur, een welkomswoord aan de vele
genodigden, o.a. het college van B. en W.
de inspecteur van het l.o. de heer R. J.
Sipkens, de Eerw. Zusters, de afgevaar
digden van het openbaar en christelijk
ulo-onderwijs, de leraren der school en
de onderwijzers der R.K. lagere school,
architect van Oerle, aannemer Beukers
en vele anderen bij de bouw betrokken.
Spreker schetste de overgang naar deze
prachtige school voor de leerlingen als
een „van de duisternis naar het licht”.
Door goed samenspel van velen kwam
iets goeds tot stand, geleid door de ar
chitect v. Oerle, en uitgevoerd door fa.
Gebr. Beukers, met vele vakbekwame
arbeidslieden. Moge de geest der school
die zijn van hem wiens beeld prijkt voor
de ingang van de school, n.l. van St.
Franciscus van Assissie.
Burgemeester Mr. J. A. Geukers, die
voor deze gelegenheid graag de vakantie
had onderbroken, sprak van de meester
hand, die hier een schoon geheel heeft
gewrocht. B. en W. verheugen zich over
de totstandkoming van deze school,
waarvoor speciaal het hoofd der school,
de heer J. P. van Venrooy, zeer veel werk
heeft verzet. Het is het college een
voorrecht hieraan te hebben mogen mee
werken, zoals dit ook het geval is met
de Rehobothschool, welke nog in aan
bouw is en de openbare school aan welks
goedkeuring druk gewerkt wordt.
Bolswards Nieuwsblad
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
In forstannich reiziger hat nea
in hekel oan syn eigen lan.
Freed 10 july.
18.4019.20 Pryske ütstjüring.
In lietsje.
„Efkes lins, efkes léze”, H. K.
Schippers lést foar „Wesley Vander-
wegh” fan Nyckle Haisma.
„Mei de RONO-wein troch it Heite-
lan”.
„Oer de Hage”, in foardracht fan
Paulus Akkerman troch Akke Rad-
sma.
Hy is forstien
Fan t goede fol
Troch mannichien
Elts hearde him wol.
De elfjarige Harry Whitehouse uil
Fallings Park in Wolverhampton ver
zamelt huisdieren. Hij heeft behalve
een gewone kat en een hond een ver
zameling witte muizen, Guinese big
getjes, een tamme egel, een das, een
roek en een torenvalk, met welke
laatste drie dieren hij poseerde voor
deze gezellige foto.
2e week juli 1934
Prijs Baarderadeelpartij gewonnen
,r Koldijk, W. Koldijk en K.
allen te Torwerd. 2e prijs: B.
idanus en T. Tijssen,
Gysbert Japiksstêd, sintrael,
fan ’e wike docht ’t wer bliken
enersjy prekt kleare tael!
len fan sin, it ideael
alles-hat it forline üs leard
wurdt perfekt organiseard.
Elk set it béste fuotsje foar,
Boalsert iepent gol de doar.
Bruorskip mei wer sterkj end field
boer en boarger wurde forsoarge,
hja sitt aenst-tradysjoneel
oan in üngetidersmiel.
Gasten dy t foldwaning toan’
’t smakket üs merakels skoan,
de resinerys op ’t board
Boalsert jowt it goeije part.
Folksattraksjes-bünt forskaet
demonstraesjes-flotte faesje
Tetman mei syn ploech paraet,
Hwa de léste tagongskaert
Bütenboerkes komme del
in forneamd en fleurich stel,
soune Ontspanning by de fleet
Boalsert lukt as in magneet.
Oeral grien en blommesier
dat Ijocht prielet - libben strielet
it koper sketteret fan fier,
alles laket boartlik blier,
pompeblêdden read wyt blau
byld fan nasjonale trou,
suver klinkt de huldesang:
Boalsert op de earste rang.
Gysberts stêd en ’t plattelan
fier mei graegens fjouwer dagen
feest hja steane han oan han.
munter yn ’e simmerglans.
Meitsje dizze dagen frij,
allegear fan de partij
set’m op hyp, hyp hoera
Boalsert ropt jim wolkom ta!
1 1
Met een felicitatie aan bestuur en lera
ren verklaarde de burgemeester de
school voor geopend.
Inspecteur Sipkens ging nog even de ge
schiedenis na. Deze school is vlug tot
stand gekomen, na in 1955 op de urgen-
tielijst te zijn plaatst, is, ondanks de be
stedingsbeperking, nu reeds de school
gereed, een gebouw, waarvoor de archi-
Voorafgegaan door grote groep
bruidjes, werd kapelaan B. L. F. Röben
gisteravond de kerk binnen geleid, waar
hij door deken, J. J. van Galkom te
Sneek tot pastoor van de St. Martinus-
parochie werd geïnstalleerd.
Achter in de kerk werd de nieuw be
noemde
Van Galkom, pastoor C. A. Stockman
te Winschoten, die als diaken fungeerde,
kapelaan Th. Diender van de H. Hart
parochie te Groningen, subdiaken, en
pater Tobias Piron O.E.S.A. van Wit-
marsum, die als presbyter-assistent fun
geerde. Als getuigen U;
traden op: plebaan n
en pastoor J. B. Kemper van de H. Hart
parochie te Groningen. Onder de aan
wezigen was o.a. de pastoor van Bols
ward, J. Bertels O.F.M., pater T. Kobes-
sen ouders, familieleden en klasgenoten
van Kapelaan Röben.
Na het zingen van het Veni Creator
vond de plechtige installatie plaats,
waarbij de nieuwe pastoor o.a. de sleu
tels van de kerk werden overhandigd.
Deken J. J. van Galkom sprak in zijn
preek over het feit, dat wij het eigenlijk
maar heel gewoon vinden, als er na het
vertrek van de een, weer een nieuwe pas
toor wordt benoemd, terwijl er in vele
landen zo’n gebrek is aan priesters. „De
ware Herder”, aldus spreker, „zal de
parochie moeten troosten in haar droef
heid, want hij is de lichtbrenger van
Christus”.
Tot slot werd door de pas geïnstalleerde
pastoor het Te Deum ingezet als dank
aan God.
goede foroare is. As de aide master B. J.
van Santen dit jit bilibbe hie, wie syn
lange piip grif fan skrik mids twa brut-
sen.
Op de ein fan de Snitserdyk is lykwols
in twadde Ulo- en Legere skoalle yn
oanbou. It bütenwurk is al klear en men
is nou drok dwaende mei de ófwurking.
Ek dit ynstitüt is destiids yn de blabber
fan it aide Hyngstepaed to wrald komd.
Alhiel yn it aide Hóf opburgen en yn
och sa’n sobere entouraezje delseiten. Ek
foar dizze ynstelling en al dyjingen, dy’t
der by bitrutsen binne, sil de hjerst fan
1959 in blide dei en in fleurich nij bi
gjin bringe kinne, der’t wy like hertlik
üs by oanslute.
Yn in hurd tempo sjit dan üt de groun
de nije R.K. Hüshaldskoalle oan de roun-
wei tichte by it tsjerkhófIn semi-perma-
nente skoalle neffens in bipaeld systeem
opboud. Men hopet dit mei it nije lear-
jier al yn gebrük nimme to kinnen en
forlost to wurden fan it üngerief yn de
needwenning fan nou.
De Kr. Hüshald- en Opliedingsskoalle
komt nou foar de trêdde kear oan it
bouwen. De needsaeklike ütwreiding kin
op koarte termyn mei bigoun wurde en
dêrmei kriget dit bilangryk opliedings-
institüt einliks de mooglikheden, dy’t it
al sa lang hawwe moast.
Der binne op it gebiet fan it ünderwiis
jit mear plannen ünderweis, mar wy wol-
le net op de dingen foarütrinne, dat hat
de tiid jit wol. Yn plan Süd wurde nou
de léste hoekjes folboud. Sa mar sunder
folie drokte komme der kreaze en aparte
huzen by en men moat sizze, dat dit diel
fan de stêd as wenplak grif net it minste
en ientoanichste is. Hjir is it goed wen-
jen, hjir sit sfear en styl yn de bouwerij,
hjir komt de eigen aerd fan de bouwers
jit it measte üt.
Op in opmerklik dimmene wize foroaret
de Fa. Heeres dat aide fabrykje oan de
Gasthüssingel yn in greatere en moderne
margarinefabryk. Dat giet sa stil en ün-
gemurken ta, dat it mannich biwenner
net iens opfalle sil, mar wy sjogge it mei
greate nocht. It biwiist dat de bisteande
goed buorket en net binaud is
de füken hwat wider üt to setten.
Men vindt ze in de Vierschaar ter weer
zijden van de poort.
De Haarlemmer Adriaen van Ostade ont
moetten we ook reeds verleden jaar. De
hernieuwde kennismaking zal velen wel
kom zijn.
Met Jan Steen is dit hetzelfde geval. Het
is de samenstellers echter blijkbaar ont
gaan dat dezelfde „Rattenvanger” ook
verleden jaar in de Vierschaar prijkte.
Vincent van Gogh is vertegenwoordigd
met een tekening van het in 1881, met
pen ,oost-indische inkt en potlood, ge
componeerde Brabants landschap. Dit
jaartal is belangrijk. Het leert ons dat
Vincent hier nog aan het begin van zijn
schildersperiode staat. Tot 1879 was hij
immers hulpprediker in de Borinage om
zich pas in 1880 aan de schilderkunst
te wijden, eerst in Brussel en sedert 1881
bij zijn ouders te Etten. Uit deze tijd
stamt de te Bolsward geëxposeerde teke
ning. Later zou de teken- en schildertrant
(Drentse en Parijse periode) een diep
gaande verandering ondergaan. Het zou
prettig geweest zijn ook iets uit deze tijd
te laten zien, maar dit was natuurlijk te
veel gevraagd. Men schrikt als men
hoort voor welk kapitaal dit werk is ver
zekerd
Een bekende figuur, die U ook beslist
niet voorbij mag gaan is Jan Toorop,
van wie in vele huiskamers religieuze
litho’s hangen, maar die zich hier aan
dient als vaardig tekenaar en kleurvol
schilder.
Piet Wiegman is één van de weinig nog
levende kunstenaars. Zijn gebroken kleu
ren zijn ondergeschikt aan een verfijnde
grijze toon, ietwat somber van stem
ming.
In dit overzicht noemden we slechts en-
YN ’E GYSBERTSTED WURDT
TROCHSET
De frjemde gong fan saken, hwat de yn-
dustrialisaesje fan it noarden oangiet, it
ünbigryplike feit, dat de stêd Boalsert,
dy’t yn alle opsichten klear leit foar dit
doel, oant nou ta net yn tel is by de
hege hearen, soe tige bigryplik ta gefolch
hawwe kinne, dat de lju de moedfearen
hingje lieten. Earnstige tobeksetten fergje
de minske op greate inerlike wjerstan,
op morele krêft, op fearkrêft en taei
üthalden. Allinnich as hja dat opbringe
kinne, komt der op den dür üt ünrjucht
en miskenning dochs wer hwat goeds
foar it Ijocht.
Forline sneon ha wy üs forblide kinnen
mei de iepening fan de nije katholike
Uloskoalle, in sierlik en architektonysk
tige slagge gebou, mei in ynrjuchting,
dy’t alhiel oan de moderne easken biant-
wurdet. In greate oanwinst foar de stêd
en de fiere omkriten. As ien fan de
aldste learlingen fan de R.K. Ulo, wit ik
hoe’t yn 1912 dy ünderwiisynstelling bi
goun is yn de aide legere skoalle, dy’t
yn letter jierren omboud is ta it St. Joa-
zefs- of Werkliedengebou, oan ’e Heare-
mastrjitte.
It lytse skoalpleintsje moast tsjinje foar
de pear hündert bern fan de legere skoal
le en tagelyk foar de Ulo, dy’t in kertier
letter loslitten waerd. Hwat koene der
doe in bulte makke skiep yn in lyts hok.
Sjocht men nou it nije wenplak foar de
Ulo-Iearlingen, dan mei men dochs sizze,
dat der yn dy 47 jier gans hwat to’n
kele hoogtepunten. Er zijn er natuurlijk
veel meer. We wezen er reeds op, dat de
in de catalogus aangekondigde Gerrit
Beumer ontbreekt. We hebben in alle
vertrekken gezocht, totdat men ons be
vestigde dat zijn vermelding op een mis
verstand berustte. Erg jammer, omdat hij
de enigste nog in leven zijnde Friese ex
posant was.
Fries van origine is ook de te Dokkum
geboren Govert Camphuysen, die enige
tijd hofschilder was te Stockholm en in
1672 in Amsterdam overleed.
Bijzondere figuren zijn ook Jacobus en
Mathijs Maris, van wie we ook reeds
eerder werk in Bolsward zagen, nl. in de
tentoonstelling „Het dier in de kunst”.
Anton Mauve, die onlangs in de serie
„Openbaar kunstbezit” voor de micro
foon werd besproken, ontbreekt al even
min. De bekende Jozef Israëls is slechts
vertegenwoordigd met een paar studie-
schetsen in zwart krijt, nl. die van de
koffiedrinkende en van de pannekoek-
bakkende vrouw (boerin?)
Hoewel reeds in 193’5 overleden behoort
Herman Kruyder ook in zekere zin tot
de modernen evenals Charley Toorop,
de autodidacte dochter van de in Poerwo-
redjo (Java) geboren Jan Toorop.
Een klassicus van formaat is voorts Adri
aen van der Velde (1636-1672).
Tenslotte even herstel van een drukfout.
Jacob Kever is niet overleden in 1822
zoals de catalogus ons wil doen geloven,
maar in 1922.
yndustry goed buorket
om
Ek by de Molksükerfabryk, dy’t al jierren
sa’n geve en deeglike yndruk makke,
binne hja wer mei in nije romte oan it
bouwen. In goed teken, tinkt üs.
Greate weardearrring moat men hawwe
foar it wollen en doaren fan de Ned.
Herfoarme Gemeente, dy’t krekt de
swiere en kostbre opjefte fan de restau-
raesje fan de Martiny-tsjerke ta in prach-
tich ein brocht hat
moed qpbringt
to pakken. Ik
ünbillike praetsjes oer u
dêrom is der jit meat reden om ris
iepentlik to sizzen, dat dizze gemeente
mei de ütfiering fan dy restauraesje-
wurksumheden in great stêdsbilang
tsj innet. It is wier, dat dizze monuminten
stipe wurde fan Ryk, provinsje en ge
meente, mar as men nou ris wit, dat al
linnich de restauraesje fan de Martiny
oan de gemeente seis 140.000 goune kos
te hat, wylst hja foar har tsjerklik libben
grif hiel hwat fordieliger en praktysker
oplossing fine koene, dan is der alle
reden om dizze tsjerklike gemeente üt
namme fan de hiele stêd tank to sizzen.
Nou is der wer de Broeretsjerke mei syn
kostbre restauraesje fan it laeijen tek en
de forgiene goaten. Hja pakke it mar
wer oan. Alinnich oan fêste bydragen fan
de leden fan de Herfoarme Tsjerke
wurdt alle jierren likernóch 30.000
goune offere. As men soks wit, dan fait
it net swier respekt en weardearring op
to bringen foar dit diel fan Boalserts
boargers en har moedich arbeidzjen.
Neist üs is de Gereformearde Tsjerke
ek wer dwaende mei in forbettering en
modernisearring fan har gebouwen. Ut
eigen büse en üt leafde foar har tsjerke.
Ek dér sil it inkelde tsientüzenen kostje,
dat mist net, al sjocht de bütensteander
dat faeks net. Dat is nou yn koarte jier
ren ek om it petsje to lichten. Earst in
fikse nije tsjerke, doe in alhiel nij en
modern hüs foar aldere minsken, har
forieningsgebouw en nou mar wer ta de
ponge. En dan sjocht men jit allinnich
de bütekant. Hoefolle jild giet der oan
tal fan taken net troch de fingers. Mar
hja sette troch en jowe dêrmei in düdlik
biwiis, dat it inerlik libben fan de ge
meente goed op temperatuer is.
Ha jo it opfleurjen fan de Jongema-
strjitte al sjoen, achte lêzer, der't de
beide greate manske gebouwen fan de
Spaerbank en it doktershüs yn frisse
kleuren jo tomjitte glanzje? Hwat in sier
en pronk roun üs unyk stêdshüs. En dan
de skotsploech yn aks je en üs muzyk-
korpsen yn folie fleur derby, hwat is it
iene sawol as it oare in moedjaend biwiis
dat Boalsert yn syn rike skakearring fan
libjen en stribjen it net sitte lit, mar
trochwrot, om’t it leaut en hopet op ’e
takomst.
en nou dochs wer de
om de Broeretsjerke oan
wit, dat hjir frjemde en
roungeane en
le
door K.
Veenbaas
de Jong, K. Grei<
eveneens te Jorwerd.
Toegelaten tot het Geref. Gymnasium te
Leeuwarden Lieuwe Eringa te Burgwerd.
Grote overstroming in Polen, meer dan
120 doden.
Ieder die instemt met ’t doel tot oprich
ten van een vereniging Bolswardsch Mu
seum „De oude en nieuwe tijd”, wordt
verzocht adhesie te betuigen door inzen
ding van zijn naamkaartje. De commissie
ds. A. D. R. Polman, L. Kingma, Taco
van der Meer, F. van der Spoel, H. R.
Kingma.
Op steel staande haver te koop. F. Nauta,
Schraard.
Ds. Kakes, geref. predikant te Makkum,
heeft bedankt voor het beroep naar Dok
kum en het beroep naar Bedum aange
nomen.
Hitte en droogte teisteren China. Dui
zenden mensen zijn reeds aan zonnesteek
overleden.
Wederom verkrijgbaar beste Baggeler
turf af 3.50 per duizend af gehaald. H.
E. Post, Workumermeer.
In meer of minder mate geldt dit van
heel de tentoonstelling en het is daarom,
dat wij nog éénmaal terugkomen op de
schat van kunstwerken, die Bolsward
thans binnen het stadhuis herbergt. Wij
willen ditmaal hier en daar een greep
doen en U in het voorbijgaan wijzen op
verschillende onderdelen, die van meer
dan gewoon belang zijn.
De werken van de anonieme (d.i. van
naam onbekende) kunstenaars in de hal
gaan we maar voorbij, al willen we gaar
ne constateren, dat de pendanten, nl. de
„Hennetaster” en de „Vrouw met heng
selmand met eieren” een aardige intro
ductie vormen.
De catalogus op de voet volgend willen
we gaarne beginnen met te wijzen op de
twee werken van Joh. Bosboom, speciaal
op zijn „Gelderse deel”. Zoals wellicht
de lezer wel bekend zal zijn, was Bos
boom gehuwd met de destijds zeer be
kende romanschrijfster Anna Toussaint.
Hij was schilder van voornamelijk kerk
interieurs, die bij andere gelegenheden
wel te Bolsward werden tentoongesteld.
Het is daarom prettig ook eens een ander
onderwerp van hem te zien tentoonge
steld.
De kunstenaar die vermoedelijk de meest
sterke indruk zal achterlaten, al zullen
de meningen over hem sterk verdeeld
zijn, is ongetwijfeld de in 1894 in Noord
Brabant geboren Hendrik Chabot. Zijn
vroege werken hebben een monumentaal-
symbolisch karakter. Later wordt zijn
schilderwijze ruiger, zijn vormgeving
bewogener. Hij schilderde aanvankelijk
hoofdzakelijk de mens, waarvan de ex
positie te Bolsward treffende voorbeel
den biedt, later ook het landschap. Tij
dens de meidagen van 1940 ging zijn
atelier met talrijke doeken verloren. Zijn
laatste werken (de schilder overleed in
1949 te Rotterdam) getuigen in hun ex
pressieve kracht van
de schilder voelde
de medemens.
Tot deze (met verstand) minder bedeel
den rekent Chabot blijkens de in de gang
boven de secretarie geplaatste werken,
ook de boer. Men zie eens de „Rokende
boer” met zijn klein smal hoofd, grote
werkhanden en afhangende schouders.
Ook de „Tuinder” is één spier al spier
en ook hij kijkt dom en onnozel de we
reld in. Welhaast nog sterker spreekt dit
bij de „Waker in koestal”. De gelijke
nis van de koeienkop en de kop van
deze „waker” is niet toevallig
Op de werkjes van Margaretha de Heer
wezen wij reeds in ons vorig artikel.
1
