CHROESJTSJEW IN AMERIKA KOEL
ONTVANGEN
CONFLICTEN OVER „VRIJERE”
LOONVORMING
roar
aoe
I
üs hjoed p p
to sizzen
IB*
Buitenlands Overzicht
Gouden filmpjes
le week okt. 1909
liet gelanceerde ontwapeningsplan voor
realisatie vatbaar?
Provinciaal Bestuur
adresseert inzake
„Mammoetliwet”
De Gaulle laat de Algerijnen de keus
I, l: -
-
55e JAARGANG
No. 73
VRIJDAG 25 SEPTEMBER 1959
Hwat Hat
KAMEROVERZICHT
de oorzaak van is
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2451 Na 18.30 uur 2305 of 2335
(K5157)
Er zijn
dat het
Abonnementsprijs f 1.90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 13 cent per
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
Bij de uitgever A. J. Osinga
de 2e jaargang van het adresboek van
Sneek, thans aangevuld met een naam-
voortaan op televisiegebied met confec- lijst vaat Ingezetenen uit Bolsward.
Uit advertenties:
Gevraagd menschen, die een meisje van
drie maanden tot zich wensen te nemen
waar de moeder van gestorven is tegen
kleine vergoeding.
Juffrouw, gediplomeerd aan school voor
spraakgebrekkigen, biedt zich aan voor
privaatlessen in het stotteren, stamelen,
lispelen, door de neus spreken enz.
Massage. Heer vraagt prijsopgaaf van
masseuse.
De wierheit docht safolle goed net oan
de wrald as har skyn kwea.
Bolswards Nieuwsblad
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
le-
regenng
ken. In het Noorden des lands schijnt
yrscheen
sbo
Beeldscherm.
De staking vestigde intussen weer eens
de aandacht op de broosheid der nieuws
voorziening. Zij had slechts even langer
behoeven te duren en bijv, de terugkeer
van prinses Beatrix uit de Verenigde Sta
ten had niet „in de krant” kunnen ko
men. Een arbeidsconflict in de grafische
sector kan m.a.w. óók gevolgen hebben
voor de uitoefening der persvrijheid.
Deze vrijheid stond trouwens in de afge
lopen week nog aan een andere bedrei
ging bloot. Het bestuur van de Neder
landse Televisie-stichting besloot name
lijk om van 1 oktober af alle andere
persfotografen dan die van het A.N.P.
van haar terreinen te weren. Dat ge
schiedde in dezelfde week, waarin de
Vereniging van Persfotografen aller aan
dacht trok met een tentoonstelling van
’s werelds beste persfoto in het Haagse
gemeentemuseum. Het gevaar doemde
derhalve op, dat ons perswezen zich
tie-foto’s zou moeten vergenoegen. De
N.T.S. mocht zich er op beroepen, dat
haar terreinen „particulier eigendom”
waren, onmiddellijk sprongen diverse
persorganisaties in het geweer en de libe
rale afgevaardigde mevrouw Van Some-
ren-Downer stelde er in het openbaar
schriftelijke vragen over aan staatssecre
taris Scholten.
hier om een „wilde staking” ging. De
grote vakcentrales, welke aan de C.A.O.-
onderhandelingen hadden meegewerkt,
stonden er niet achter.
H.K.H. PRINSES BEATRIX
TERUG IN NEDERLAND
Dinsdagmorgen is H.K.H. Prinses Bea
trix op de luchthaven Schiphol terugge
keerd van haar bezoek aan de Verenigde
Staten.
Foto links: Haar moeder, HM. de Ko
ningin informeerde belangstellend naar
de ervaringen van de kroonprinses in de
Verenigde Staten.
Foto rechts: wandelend naast haar moe
der wuifde de Prinses naar de belang
stellenden op het vliegveld.
Doch uiteraard zijn de Rijksbemidde-
van afgesloten ar-
aan het algemeen
egering heeft opgesteld,
de eendags-staking dus
politieke zijde.
1 van het kabinet-De
elkaar na afloop in de pers
laars, bij de toetsing
beidsovereenkomsten
belang, zelf gebonden door de richtlij
nen, welke de rej
In zoverre had
ook een
Vriend en vijand
Quay vlogen
dan ook direct in de haren over de vraag
of de zg. vrijere loonpolitiek een versto
ring van onze veelgeprezen arbeidsvrede
eigenlijk niet in de hand werkte. Opge
merkt dient echter te worden, dat het
Proteststaking.
Aangenomen althans, dat de 24-urensta-
king in het grafisch bedrijf, welke maan
dag jl. de verschijning van de meeste lan
delijke dagbladen verhinderde, zich niet
herhaalt en uitbreidt. Deze staking richt
te zich niet tegen de drukkerspatroons;
zij vormde een protest tegen het uitblij
ven van de goedkeuring van het College
van Rijksbemiddelaars op de door werk
gevers- en werknemersorganisaties afge
sloten collectieve arbeidsovereenkomst.
Er werd derhalve zelfs het grapje ge
maakt, dat het instituut van de Rijksbe-
middelaar, dat vóór de oorlog in het le
ven werd geroepen om stakingen te voor
komen, er nu de oorzaak van is
geworden.
De Fransen construeerden een fiets zon
der voor- en achtervork. Inplaats daar
van zit één stang. Bij een lekke band
kan men het wiel gemakkelijk afne
men, hetgeen een grote verbetering is.
Centrale verwarming aangelegd in de
Herv. kerk te Tzum. Aan het gesjouw
met stoven komt nu een einde.
Voor de functie van directeur der gas
fabriek hebben zich een 25 sollicitanten
gemeld.
In het Heidenschap worden pogingen
aangewend om de openbare lagere
school te vervangen door een nieuwere.
Op twee na hebben alle kinderen daar
toe de school verlaten.
De colleges van Gedeputeerde Staten van
Groningen, Friesland en Drenthe hebben
zich gezamenlijk tot de Tweede Kamer
der Staten-Generaal gewend met een
brief over het ontwerp van wet tot rege
ling van het voortgezet onderwijs (de
z.g. Mammoethwet)
In de brief wordt gewezen op de geva
ren, die het wetsontwerp voor dunner
bevolkte gebieden als de drie Noorde
lijke provincies inhoudt. De op de leer
lingenaantallen gebaseerde normen, waar
van oprichting van nieuwe dan wel hand
having van bestaande scholen voor voort
gezet onderwijs volgens het wetsontwerp
zal afhangen, liggen voor de bovenbe
doelde gebieden veel te hoog. In de brief
wordt gesteld, dat hierdoor een vermin
dering van de opleidingsmogelijkheden
in het noorden zou dreigen te ontstaan,
welke een averechtse en funeste uitwer
king zou hebben op alle pogingen, die
mede van de kant van de regering wor
den gedaan om de positie van deze ge
westen te versterken. De wet op het
voortgezet onderwijs, in ongewijzigde
vorm aangenomen, zou een volledige
doorkruising betekenen van het beleid op
dit stuk, aldus de brief.
Aan de Tweede Kamer wordt verzocht
bij de behandeling van het ontwerp aan
dit aspect ernstig aandacht te willen
schenken.
LAATSTE SPITFIRE MAAKT NOODLANDING
Kort nadat Engelands laatste Spitfire zondag had deelgenomen aan de lucht
parade ter herdenking van de slag om Engeland, waarbij de taaie veteraan
o.m. het standbeeld van Nelson op Trafalgar Square in Londen passeerde
(foto boven), bewees dit vliegtuig nog eens zijn onverwoestbaarheid tijdens
een noodlanding. Op de terugweg van Londen naar het vliegveld van Martles-
hamheath, moest de piloot een noodlanding maken op een sportveld te Brom
ley in Kent. De Spitfire kwam vrijwel onbeschadigd op het veld neer, de
piloot kreeg bijna geen letsel en de cricketers speelden rustig verder
Het was dit jaar voor het laatst dat een Spitfire en een Hurricana aan de
luchtshow deelnamen.
Dat zit trouwens nog, want het voorstel
spreekt uitdrukkelijk van het handha
ven van met kleine wapenen voorziene
militie in elk land en voor de satelliet
staten zou dat wel betekenen een voor
het communistische regime daar betrouw
baar machtsinstrument dat de bevolking
in bedwang kan houden. Een zwakke
zijde van het plan is echter dat de Sov
jetunie wel controle wil toelaten als de
totale ontwapening eenmaal een feit is,
doch niet tijdens de uitvoering van de
verschillende stadia van het plan, ze wil,
zoals Chroesjtsjew zeide, geen controle
als er geen werkelijke ontwapening is
omdat dit op spionage zou uitlopen.
De Russische premier zeide overigens te
begrijpen dat er tijd nodig was om een
dergelijk veelomvattend plan uit te wer
ken waarom hij ook bereid was over ge
deeltelijke ontwapening te praten. Een
dergelijk plan zou inhouden een contróle-
en inspectiezóne in West-Europa, bene
vens een zóne Zonder kernwapens in
Midden Europa, de terugtrekking van
alle buitenlandse troepen uit het gebied
van de Europese staten en de liquidatie
van de militaire bases; verder het afslui
ten van een non-agressiepact tussen de
Noord-atlantische verdragsorganisatie en
de staten van het pact van Warschau, be.
nevens een overeenkomst nopens het
voorkomen van verrassende aanvallen.
Het is een oud Russisch plan dat al eer
der door het Westen werd verworpen
omdat het voordeliger voor de Sovjet
unie dan voor het Westen zou zijn, dus
het machtsevenwicht in Europa zou ver
storen. Maar er zitten elementen in, wel
ke ook in een Engels voorstel inzake de
beperking der bewapening voorkomen,
zodat er misschien met enig resultaat,
hoe gering ook, door Eisenhower en
Chroesjtsjew over zou kunnen worden
gesproken als ze zich straks voor geheime
besprekingen terugtrekken in een buiten
huis van de Amerikaanse president. Wat
Volgende week beginnen de algemene politieke beschouwingen over
de Rijksbegroting I960 op het Binnenhof. In de afgelopen dagen is
het ene begrotingshoofdstuk na het andere in de brievenbus der
Tweede Kamer gevallen. A.s. dinsdag zal minister-president De Quay,
die zich onmiddellijk na Prinsjesdag naar Canada begaf voor een
bezoek aan geëmigreerde nazaten, de degen kruisen met de voorzit
ters der verschillende kamerfracties.
Kritiek zal hem daarbij stellig niet ge
spaard blijven, doch hij zal die waar
schijnlijk met een opgewekter gemoed
doorstaan dan waarmee de Russische pre
mier Chroesjtsjew de vrijmoedige Ame
rikaanse aanmerkingen op het commu
nisme verdroeg. De leidende figuren in
een democratie zijn nu eenmaal beter ge
hard door en meer gewend aan kritiek
dan dictatoren. Ons perswezen zal dan
het verloop der kamerdebatten weer zo
goed mogelijk doorgeven, opdat de Ne
derlandse kiezer zich over de juistheid
van de door hem in het voorjaar uitge
brachte stemming zal kunnen bezinnen.
Er zouden dus na vier jaar geen strijd
krachten meer zijn, de generale staven en
ministeries van oorlog zijn afgeschaft,
militaire academies gesloten en tientallen
miljoenen mensen zouden terugkeren tot
vreedzame scheppende arbeid. Buiten
landse militaire bases moeten verdwijnen,
alle kernbommen moeten worden vernie
tigd en verdere produktie verboden. Hun
energie moet voor vreedzame doeleinden
worden gebruikt. Militaire raketten van
alle soort moeten ook verdwijnen. Raket
ten dienen alleen nog te worden gebruikt
voor transport en voor het onderzoek van
de ruimte.
Tot zover dit gedeelte van de rede van
de Russische premier dat een plan ont
hulde, dat zich onderscheidt door zijn
onuitvoerbaarheid in een periode van
vier jaar, gegeven de huidige omstandig
heden. Daarom is bij de Westelijke
staatslieden en commentatoren ook twij
fel gerezen aan de oprechtheid van de
voorsteller, van wie men overigens toe
geeft dat hij in gematigde toon sprak.
Propagandistische waarde heeft het plan
zeker, het spreekt tot de idealisten en po
litiek ongeschoolden en tot de jonge na
ties, welke ook min of meer tot de laat
ste categorie behoren, en welke het plan
extra attractief werd gemaakt door het
voorstel van Chroesjtsjew om de midde
len welke vrij komen door afschaffing
van de defensie te gebruiken voor hulp
aan economische onderontwikkelde lan
den.
Het Westen zal zich daarom mede terde
ge moeten bezinnen op een antwoord op
deze voorstellen en kan er zich" niet van
afmaken met een dooddoener als de En
gelse minister van buitenlandse zaken
Selwyn Lloyd uitte toen hij het nieuws
ve'rnam dat de Russen met hun tweede
kosmische raket de maan hadden geraakt.
:1 lieden
zich voor het geval zouden interesseren,
een volkomen onjuiste conclusie en een
de prestaties van een te-
commentatoren die menen
een goede manoeuvre van
het Westen zou zijn als men het ra
dicale Russische plan maar in prin
cipe aannam omdat dan wel zou
blijken dat de Sovjetunie helemaal
niet van plan was het uit te voeren,
omdat zij dan meteen haar greep op
de Oost-Europese satellieten zou
verliezen, daar zij niet meer over
machtsmiddelen zou beschikken.
Chroesjtsjew is over het algemeen door het Amerikaanse volk koel
ontvangen. Hij heeft het ijs van de koude oorlog, dat de beide mach
tigste landen ter wereld scheidt, nog niet kunnen doen smelten. Zelfs
niet met zijn ontwapeningsplan, dat hij in een rede voor de algemene
vergadering van de Ver. Naties heeft ontvouwd en dat niet minder
omvat dan een algemene totale ontwapening binnen een periode van
vier jaar en dat dan gekoppeld zou worden aan een systeem van
internationale controle, terwijl alle landen bepaalde contingenten po
litie- en militie-troepen op de been zouden mogen houden voor hand
having van de binnenlandse rust.
er tot nog toe is gebeurd is eigenlijk niet
meer dan het Amerikaanse volk vluchtig
heeft kunnen kennis maken met een wat
gewild joviaal doend heer, die ook wel
eens uit die rol valt en driftig kan wor
den in Los Angeles dacht hij er zelfs
over zijn reis te beëindigen als men
het hem met vragen lastig maakt of als
hem de eer aan een staatshoofd wat
hij niet is verschuldigd niet brengt.
Welke indruk Chroesjtsjew van het
Amerikaanse volk mee naar huis zal ne
men, is een niet te beantwoorden vraag.
Moge het zijn de overtuiging dat het
een volk is dat voor de vrijheid pal zal
blijven staan.
Terwijl Chroesjtsjew een termijn
stelde van vier jaar, waarbinnen
zich de algemene ontwapening zou
moeten voltrekken, bood de Gaulle
de Algerijnen binnen vier jaar na
de pacificatie de vrije keus aan tus
sen algehele onafhankelijkheid, zelf
standigheid binnen de Franse unie
of integratie in het moederland,
kortom dus zelfbeschikkingsrecht.
Onder pacificatie wilde de Gaulle de
toestand verstaan, dat in één jaar tijd
minder dan 200 doden tengevolge van
de opstand vielen. Hij wilde echter niet
met de leiders van de rebellen praten en
dat lijkt een fout in zijn plan omdat deze
toch in ieder geval aan de pacificatie
moeten meewerken. Deze leiders hebben
dan ook aanvankelijk het plan-de Gaulle
verworpen maar de president van Tune
sië en de koning van Marokko trachten
te bemiddelen.
De Amerikaanse en Engelse regeringen
achten het plan aanvaardbaar maar dat
neemt niet weg dat het kenmerkend voor
de Gaulle is, nl. vaag. Hij heeft immers
ook verklaard dat de delfstoffen van de
Sahara, op een gedeelte waarvan de Al
gerijnen ook aanspraak maken, in ieder
geval in Franse handen moeten blijven;
dat wil waarschijnlijk zeggen dat Frank
rijk zeggingschap wil houden in die de
len van Algerije waar de producten van
de Sahara Afrika verlaten of van waar
uit de exploitatie van de bodemrijkdom
geschiedt.
Dit klopt dan uitstekend met een ander
voorbehoud van de Gaulle inzake de
zelfbeschikking. Hij wilde nl. die Alge
rijnen en kolonisten die bij de volksstem
ming zich uitspraken voor een band met
Frankrijk of voor het Franse burger
schap, als de meerderheid zich uitsprak
voor totale onafhankelijkheid, hergroepe
ren, d.w.z. bijeenbrengen in bepaalde ge
deelten van Algerije welke Frans zouden
blijven en dat zullen dan wel die gebie
den zijn welke betrokken zijn bij de ex
ploitatie van de Sahara. Bepaald aantrek
kelijk lijken deze voorwaarden niet voor
de rebellen, maar het gehele plan is ver
werpelijk voor de Franse kolonisten en
die Algerijnen welke de integratie van
hun land in het moederland voorstaan.
Algerije verkeert trouwens nog steeds in
die toestand want het is een Frans depar
tement. De eerste tekenen van verzet van
die zijde zijn er reeds. Overigens is de
Gaulle’s plan liberaal genoeg om te
voorkomen dat in de thans bijeen zijnde
algemene vergadering van de V.N. een
meerderheid de Franse houding in deze
kwestie zal afkeuren. Er komt een reeks
andere netelige zaken in die vergadering
aan de orde. We zullen gelegenheid heb
ben er over te schrijven als er werkelijk
over wordt gesproken.
Zoals bekend wil India nog eens over de
toelating van Rood China tot de V.N.
praten, hoewel de commissie voor de
agenda er blijkbaar niet voor voelt. Als
men echter werkelijk plannen voor ont
wapening of beperking der bewapening
opstapel zet kan men Peking er toch niet
buiten houden. Ook Chroesjtsjew heeft
in zijn rede voor de V.N. nog eens voor
toelating van zijn grote bondgenoot, die
in eigen huis weer eens een grote „zuive
ring” hield, gepleit.
Cellenbouw.
Ook het N.V.V. niet, dat in het komend
jaar echter vermoedelijk een massale aan
melding van leden der dan door de
communistische partijleiding opgedoekte
E.V.C. 1958 zal krijgen te doorstaan.
„Cellenbotiw” in de grote vakcentrales,
dat is de bedoeling der communisten, ter
vergroting van de sociale onrust. Ons
land moge dergelijke arbeidsconflicten
ontgroeid zijn, in de Verenigde Staten
beriepen de Amerikaanse vakbondsleiders
zich vol trots op het stakingsrecht als één
der kenmerken van de vrijheid in hun
land. Op hun vraag of de Russische ar
beiders ook mochten staken, antwoordde
Chroesjtsjew, dat zij dit recht wel beza
ten maar het niet nodig hadden
genstander, welke niet deze maar de mi
nister en daarmee het gehele Westen
schade doet.
Lauwerszee.
Ongeveer te zelf der tijd verstrekte de li
berale vice-premier Korthals een sussend
antwoord op de vragen van de socialis
tische afgevaardigde Posthumus met be
trekking tot de plannen der regering in
zake de Lauwerszee: er bleek nog géén
beslissing te zijn genomen; bij de a.s. be
handeling van de begroting van Verkeer
en Waterstaat zou hierover verder ge
sproken kunnen worden!
Het laat zich intussen aanzien, dat mi
nister Korthals een hartig begrotingsdi
bat te wachten zal staan als de regerin_
tot een afwijzende beslissing zou gera-
zich althans terzake een ware volksbewe
ging te gaan ontwikkelen.
Maar minister Korthals heeft nog vele
andere zorgen. De IJ-tunnel is bijv, ook
een gevoelige zaak. Reeds is de minister
bedacht op de aanstelling van een staats
secretaris, die hem althans van de inter
nationale problemen van de verkeerspoli-
tiek kan ontlasten. In dit verband circu
leert de naam van de liberaal Stijkel, die
thans bij één der Europese instellingen
werkzaam is.
Hij zeide dat niet bijzonder veel
volkomen onjuiste conclusie
kleinering van
E
mm
