Qabe Sk
üs hjoed p p
to sizzen
WIJ VIEREN FEEST!
TAPIJTKEVERS BEDREIGEN UW
GARDEROBE
WAT WIL EIGENLIJK DE STICHTING
„SUDERGOA”?
roar
K.
b.
Fan de Martinytoer
s.o.s.
EEN GOED BEGIN....
Zilveren filmpjes
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
I
Versterking gemeenschapszin en volks
cultuur - bevordering sociaal werk - aan
passing economie
Tj. de J.
55e JAARGANG
No. 76
DINSDAG 6 OKTOBER 1959
s
meel
sociaal werk in
WAT WIL SUDERGOA?
datum vastgesteld
vragen en de beste drukker kiezen,
moeilijk
jongerein, minder
WITTEBROOD EN HARING
Ie week oktober 1934.
as
ft
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A J. OSINGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2451 Na 18.30 uur 2305 of 2335
(K5157)
Abonnementsprijs f 1.90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 13 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
na
Ie stichting „Su-
„Kom-
zijn bestaan be-
3 okt.: Traditiegetrouw werd de viering van het ontzet van Leiden inge
luid met het uitdelen van wittebrood en haring.
Er viel zaterdagmorgen een extra feestelijk tintje te bespeuren, want de
69-jarige mevr. L. Wijling (achter de harington) mocht het genoegen
smaken voor de veertigste maal haar stadgenoten de delicatesse
voor te zetten.
4 aan‘ I
laagje poeder onder de
Wij menen er
laten nemen van het ontstaan, het doel
stichting.
kast hangt, tot in de bedden toe dringen
ze door.
Een enkel kevertje, dat in Uw huis weet
binnen te dringen wat op deze zon
nige dagen wanneer overal de ramen
wijd open staan geen moeite is kan
een onplezierig groot aantal eitjes leg
gen, waaruit dan de vraatzuchtige larven
komen kruipen, die zich dwars door alles
heen een mooi rond gat vreten. Het vlie
gen van de kevers heeft over het alge
meen na de middag plaats, zodat een
Bolswards Nieuwsbla
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
Het is niemand kwalijk te nemen wan
neer hij er niet meer uit wijs kan worden.
Het land wordt overspoeld door organi
saties, welke zich aandienen als beharti
gend het algemeen belang. De tijd, waar
in de „maatschappij tot ’t nut van ’t
algemeen” eenzaam aan het firmament
prijkte, is voorbij; alom verschijnen
nieuwe lichten op levensbeschouwelijke
of territoriale grondslag; sommige met
publiekrechtelijke grandeur, erkend en
geacht, andere voortgekomen uit samen
werkende organisaties en door afgevaar
digden daarvan bestuurd en weer andere,
die het zo maar doen, daarbij deels sym
pathiek welwillend, deels met enig wan
trouwen gadegeslagen. Tot deze laatste
organisaties behoort de stichting „Suder
goa”.
ig van
*k aan
op de bespuiting verdient het nog
bevelin;
vloerbei
tueel nog binnenvliegende kevertjes niet
voor een plaag
Yn it libben wurdt fakentiids better
toanielspile as op de planken.
Over dit onderwerp schreef Mr.
K. J. van Douwen, burgemeester
van Doniawerstal in het maand
blad „Maatschappelijk werk in
Friesland” een oriënterend artikel,
dat we hier gaarne een plaats ge
ven wegens het belang ook
voor Bolsward en omgeving
van deze Stichting. Red.
stuks 50 cent.
Door de eerste kamer aangenomen de zg.
Dodehand-belasting.
is, dienen wij te zorgen dat dit zo spoe
dig mogelijk algemeen bekend wordt ge
maakt, zodat andere verenigingen er re
kening mee kunnen houden. Natuurlijk
hebben wij vooraf nagegaan of wij niet
door andere festiviteiten er vlak vóór of
kort er na „klem” komen te zitten.
Wanneer wij tijdig ons programma klaar,
hebben, kunnen wij het ook tijdig laten
drukken. Wij kunnen behoorlijk offerte
Hoe ontstond Sudergoa?
Op 19 november 1955 vond op initiatief
van de Fryske Folkshegeskoalle in een
huiskamer te Hemelum een gesprek
plaats tussen een twintigtal personen, die
tevoren getoond hadden behoefte te heb
ben aan overleg. Na een inleiding van
Dr. H. G. W. van der Wielen uit Bakke-
veen bleek er algemeen een gevoel van
onbehagen te bestaan over de situatie in
de Zuidwesthoek op economisch, cultu
reel en sociaal gebied, waarbij niet ver-
Het kleine tapijtkevertje links boven
brengt de zo vraatzuchtigee larven
voort, die het op onze garderobe en
dergelijke voorzien hebben. Daaron
der het iets grotere bont- of pelskever
tje, wier larven eveneens grote schade
kunnen aanrichten. De streepjes naast
elk diertje geven de werkelijke grootte
aan.
Nei alle gedachten sil Ds. Bijleveld, dy’t
joun yn De Doele sprekt oer üntfolking
en. üntfrysking fan it plattelan, in tige
oandachtich publyk hawwe. Hwant de
ünrêst oer de kommende dingen bigjint
hoe langer hoe mear troch to kringen,
sawol yn de formiddens fan it suvere
plattelan, as yn de doarpen en stêdtsjes,
dy’t dêrre har plak hawwe. Sa op it ear-
ste gesicht is it foar de boerestan net sa
botte wichtich, hja binne dochs oan har
pleats boun en sille dat ek wol bliuwe.
Mar sjocht men hwat fierder, dan blykt,
dat der hiel hwat dingen ek foar harren
fan bilang binne. Soe men bygelyks it
systeem fan de kearnen trochfiere, dan
moat men forwachtsje, dat de plakken,
dy’t as ünderwiis- en opliedingssintrum,
forsoargingspunt en mooglikheit ta
oare biroppen, net mist wurde kinne, yn
in kritike situaesje reitsje.
Hwant in forsoargingssintrum hat, om
syn taek waernimme to kinnen, in na-
tuerlike üntjowing nedich. Gjin birop,
gjin saek en gjin skoalle kin dat misse.
Der moat ekspansje, der moat takomst
yn sitte. En dizze groei kin dan allinnich
bistean bliuwe, as sok in plak diele kin
yn de groei fan de wurkgelegenheit, dy’t
Nederlan yn it ginnerael sjen lit. By in
gelykbliuwende bifolking is dat net
mooglik, towyl der yn it libben ek gjin
vragen en de Deste drukker kiezen, en
die drukker kan zorgen dat het op tijd
en keurig klaar is. Hoe vaak gebeurt het
niet, dat er ’s middags nog hard gewerkt
moet worden aan de programma’s voor
s avonds? Alleen doordat men het er op
aan heeft laten komen 1
Over het gebruik de middenstanders af
te lopen om deze in een programma te
doen adverteren, kan men van mening
verschillen. Vast staat dat zo’n adverten
tie voor de middenstand praktisch geen
waarde heeft, maar dat hij er moeilijk
„onder uit” kan. Het gaat dan veel op
een soort chantage lijken
Het is altijd goed een feestcommissie te
benoemen, die de organisatie van de
feestavond voor haar rekening neemt.
Maar de leiding van de vereniging, en
al haar activiteiten, berust bij het bestuur.
Dat draagt de verantwoordelijkheid, ook
voor de feestavond. Het bestuur kan
zuimd werd te wijzen op een enkele
zwakke kant van het volkskarakter. Het
werd nodig geacht al deze facetten nader
te onderzoeken.
Als „Kommisje Sudwesthoeke fan it
Folkshegeskoallewurk” zouden de ge
sprekpartners weer bijeenkomen. Later
werd besloten subcommissies op te rich
ten, t.w. een economische, een culturele
en een sociale.
Voor de subcommissies werden weer an
dere personen uit de streek aangezocht.
Bij de samenstelling werd behalve op be
kwaamheid en belangstelling gelet op
woonplaats, levensbeschouwing en maat
schappelijke positie, opdat zoveel moge
lijk allerlei opvattingen tot hun recht
zouden kunnen komen. Zo breidde zich
het overleg uit en werd op 18 april 1956
te Rijs een openbare bijeenkomst gehou
den, waar de heren Van der Wielen en
Van der Mark het woord voerden. Op
16 november 1956, dus juist een jaar
het eerste contact werd di
dergoa” opgericht, waarmee de
misje Sudwesthoeke” Z""
eindigde.
Een der eerste voorwaarden voor het welslagen van een feestavond
is: tijdig beginnen met de voorbereiding. Wanneer men te laat begint,
stuit men op allerlei moeilijkheden en tegenslagen en kan men geen
feest organiseren zoals men het graag zou willen hebben (en zoals
het ook moet zijn) doch men moet proberen er maar het beste van
te maken!
gen aan het achtereinde een donker ge
kleurd bosje haar, waardoor ze o.m. te
onderscheiden zijn van de tapijtkever-
larve, die langer is. Op het menu van
beide komen dezelfde kostbare goederen
voor, zodat de bestrijding van deze larven
en de zwartblauwe vaders en moeders,
die twee witte stippen op de dekschilden
dragen, in huis een eerste vereiste is, wil
men geen grote schade ondervinden.
Hwat hat
stilstean is: allinnich groei of forfal.
Wol men bybliuwe, dan tsjinnet eltse
saek, eltse ündernimming en seis elts frij
birop, kans to hawwen op greater en bet
ter wurden. Dan allinnich bliuwe reed-
like kansen, dan allinnich kin men reed-
like krêften en fikse arbeiders halde, dan
allinnich bliuwe saken en huzen, pak-
huzen en garaezjes, op wearde en dat
makket wer, dat hja goed ünderhalden
wurde kinne en oanpast oan de tiid.
Yn in groeijende mienskip wurdt troch
alle leden reedlik fortsjinne, kinne dêr-
troch ütjeften dien wurde foar net-mate-
riële bihoeften, slagje de kulturele mani-
festaesjes en kin men op it gebiet fan
üntspanning hwat op tou sette. Ek dan
wurkje de sintralisearende krêften troch
en glide jin dingen troch de fingers,
dy’t jo graech bihalde woene.
Sa stiet it nou wer fêst, dat de kantoaren
foar registraesje en meiiens fan it kadas
ter yn Fryslan, yn Ljouwert sintralisearre
wurde sille, sadat eltse notaris, saekwaer-
nimmer en oare bilanghawwénden tonei
nei Ljouwert moatte. De tsjinst skynt sa-
danich foroare to wêzen, dat hjirtroch
in bilangrike bisuniging birikt wurdt.
Dat it oan de oare kant tsientallen min-
sken folie mear tiid en jild kostje sil,
wurdt maklik oersljuchte. Mar as men
dat docht mei plakken as Snits en Hear-
renfean, dan kin men maklik foar it for-
stan krije, hwat kant it ütgiet, as men
hearre sil ta de rige fan plakken, hwer-
fan de bifolking efterüt rint. Dan is der
gjin balden mear oan en de iene nei de
oare giet, kat efter kat, om utens. En net
allinnich forliest men oan oantal en
mooglikheden, mar ek de kwaliteit fan
de biropsbifolking, fan de frije biroppen,
fan de ünderwizers en ambtners, giet sta-
dich mar wis efterüt. It aide sprekwurd
seitder’t folk is, is ek nearing, mar it
jildt ek oarsom: der’t nearing is, is ek
folk. En it giet yn it moderne libben foar
nimmen mear allinnich om in dak boppe
de holle en brea op tafel. It tal minsken,
dat bilang hat by mear as gewoan legere
skoalle, nimt mei de dei ta. It feit, dat
hjir nei de oarloch twa middelbere ün-
derwiisynstellings bykomd binne, is foar
hiel hwat alden in sterk argumint om hjir
to bliuwen. Men kin nou fan hüs üt it
middelber ünderwiis folgje, de famkes
opliede ta learares by it hüshaldünder-
wiis, hwat is dat in foarrj’ucht en in fi-
nansiële bisuniging foar in hüshalding.
It is net sa slim as der ris immen fuort
Wanneer wij gaan uitrekenen hoeveel
voorbereidingstijd wij hebben, kunnen
wij daar allereerst diverse weken van af
trekken, bv. in de zomer de vakantietijd
en in de winter de tijd tussen St. Nico-
laas en Nieuwjaar. Voor repetities, ver
gaderingen enz. krijgt men de mensen
dan uiterst moeilijk.
In sommige gevallen wordt de avond
gevuld door bijdragen van eigen krach
ten, in andere moet men, geheel of ge
deeltelijk de hulp inroepen van buiten
staanders, hetzij amateurs of beroepsar-
tisten.
Werken wij met eigen krachten, dan
moeten wij rekenen op een behoorlijke
tijd voor repetities. Anders hebben wij
kans op een slordig, onverzorgd pro
gramma, waarbij men „wegens tijdsge
brek” veel door de vingers moet zien.
En moeten wij een overeenkomst treffen
met buitenstaanders, dan dienen wij er
ook vlug bij te zijn. Goede gezelschap
pen, of artisten, die in trek zijn, hebben
de beste data al gauw besproken. Zijn
wij te laat, dan moeten wij met het min
dere genoegen nemen en krijgen wij een
tweede- of misschien derderangsprogram
ma.
Ook met het bespreken van de zaal moe
ten wij op tijd zijn. En wanneer de
datum vastgesteld en de zaal besproken
Wat wil Sudergoa?
Uit de stichtingsakte blijkt, dat de stich
ting ten doel heeft:
In het algemeen: de kulturele en ekono-
j van de bevolking van
de Zuidwesthoek van Friesland.
In
a.
g vee zal worden ingeblikt
ofwel worden geëxporteerd naar Rus
in de Mijnstreek is de tapijtkeverplaag
uitgebroken. Op een kwade dag ontdek
ten daar diverse huisvrouwen harige rup
sen, die bezig waren zich te goed te doen
aan winterjassen, dekens, vloerkleden en
allerlei ander eetbaar spul. Steeds meer
van deze vraatzuchtige diertjes werden er
gevonden, zodat binnen enkele dagen de
plaatsen Sittard, Hoensbroek, Heerlen en
Geleen geteisterd bleken door een insec
tenplaag, die trouwens niet tot de Mijn
streek beperkt bleef, maar intussen ook
naar oostelijk Nederland is overgeslagen.
Het is dus zeker niet denkbeeldig, dat,
wanneer het droge, warme weer aan
houdt, ook in andere delen van ons land
de larve van de tapijtkever hun vernie
lend werk in groten getale zullen ver
richten
Hoe ziet zo’n tapijtkevertje eruit?
Het heeft wat de vorm betreft iets weg
van een lievenheersbeestje, is evenwel
iets kleiner en heeft beige-bruine schil
den, waarop kleine zwarte vlekken voor
komen. Het kevertje zelf is niet schade
lijk. Het leeft op bloemen en de ellende
begint eigenlijk pas in dit jaargetijde.
Dan zijn de wijfjes bevrucht en deze
zoeken het donker en de warmte van de
menselijke woning, om op een geschikte
voedingsbodem eitjes te leggen. Die voe
dingsbodem vinden ze in de kieren der
houten vloeren, stofnesten tussen gebinte
en ook deponeren zij hun eitjes in de
bekleding van stoelen, op gordijnen, en
het kostbare goed dat in de garderobe-
WIJ VIEREN FEEST!
Iedereen die, op welke wijze dan
ook, een rol speelt in het vereni-
gings- en organisatieleren, komt
op een gegeven moment voor de
taak te staan, een feestavond te
(helpen) organiseren.
Wat voor soort feest het ook zij,
het is onvermijdelijk, en het moet
natuurlijk klinken als een klok.
In enkele artikelen worden vele
praktische wenken gegeven, die tot
het welslagen van zulk een avond
kunnen bijdragen.
Naast het reeds jaren bestaande en genoegzaam bekend zijnde streek-
orgaan „Streekcentrum Oostelijk Friesland” te Olterterp, zijn in deze
provincie de laatste jaren meer van dergelije organen tot stand geko
men. Eén daarvan is de „Stifting Sudergoa” in Zuidwest Friesland,
goed aan te doen onze lezerskring nader kennis te
en de werkwijze van deze
Wat is Sudergoa niet?
Zij is niet een „-schap”, dus niet publiek
rechtelijk gefundeerd; zij is niet ontstaan
uit overleg met of tussen organisaties.
Zij wordt niet bestuurd door vertegen
woordigers van overheid of organisaties.
Wat is Sudergoa dan wel?
Sudergoa is een stichting, welke ruimte
geeft aan allen, die het wel menen met
de Zuidwesthoek, zich over de toekomst
yan deze streek zorgen maken, en voor
haar vooruitgang willen werken. Suder
goa is gegroeid van een gesprek in een
huiskamer tot een stichting, waarin tien
tallen in verschillende commissies zich
beraden over de problematiek van onze
streek en waardoor dankzij subsidies van
Rijk, Provincie en Gemeenten een breed
opgezet sociologisch streekonderzoek
wordt ingesteld.
eerste bestrijding gezocht moet worden
in het na het middaguur gesloten houden
van deuren en ramen, of door daarin hor
ren te plaatsen.
De larve van de tapijtkever heeft niets
gemeen met die van de mot. Motten
larven zijn trouwens veel gemakkelijker
uit te roeien dan de stekelharige snel-
eters, die nu in zo groten getale in de
wintergarderobe huishouden. Met een
eenvoudige schoonmaak blijven nog te
veel larven levend, zodat inderdaad een
volledige grote schoonmaak moet worden
begonnen, zodra men enige larven heeft
gesignaleerd.
Niet vergeten mag worden de vloerbe
dekking op te nemen, daar juist in de
vloernaden zeer dikwijls concentratie van
deze onprettige commensalen worden
aangetroffen. Het is reeds gebleken dat
niet alle insectenbestrijdingsmiddelen het
gewenste resultaat hebben. Door de we
tenschapsmensen, die zich de laatste da
gen met de bestrijdingsmethoden hebben
beziggehouden, wordt evenwel algemeen
een spuitvloeistof als bijv. Nourycid-
extra als effectief bestrijdingsmiddel aan
gewezen. Bij de toepassing hiervan moe
ten de ramen en deuren van het behan
delde vertrek enige uren gesloten blijven,
zodat de fijne nevel de gelegenheid heeft
om in kieren en reten door te dringen.
Bij het bespuiten van kleding en gor
dijnen, dient men een afstand van ten
minste een halve meter in acht te nemen,
daar er zich anders vlekken kunnen vor
men. Ook de binnenzijde der revers, de
binnenkant van de mouwen, de voering
dient te worden bespoten. Als aanvulling
en doarpen üt-
forset opropt.
men yn de
lytse loege driget to reitsjen, dan moat
De ütdaging fan de hege hearen moat
de
plakken, dy’t by de roungon;
moderne kearnensintneklaes i
ten wurde seis! Hokfor andert sille hja
op dit f
Dat wurdt de bilangrike kwestje, dy’t yi
dizze plakken de kommende tiid spylj
sil.
mische verheffing
het bijzonder:
wat de kuituur betreft,
1de versterking van de gemeen
schapszin in Fries, Nederlands en
Europees verband en van het be
sef van de waarde van het kul-
tuurbezit van die verbanden;
2. de versterking van de volkscultuur
door het aansporen tot grotere
persoonlijke en gemeenschappe
lijke prestaties;
wat het sociale betreft,
de bevordering van
streekverband
wat de economie betreft,
het bevorderen van de aan pass in;
de economie van de Zuidwesthoel
de ingrijpende structurele veranderin
gen welke zich aandienen.
Uit deze doelstelling blijkt, dat „Suder
goa” zich beweegt zowel op het terrein
van het maatschappelijk werk als op dat
van kuituur en economie. Het onder
scheidt zich daarmee in zijn doelstelling
van het Kleibouwschap en het Industrie-
schap Oostelijk Friesland, welke uitslui
tend op de economische problematiek
zijn ingesteld, doch ook van Kulturele
Raden en Maatschappelijke Opbouwor-
ganen, welke zich niet inlaten met de
economie.
Van de aanvang af is het grote belang
ingezien van de samenwerking met de
provinciale organen op de verschillende
terreinen: de Stichting Friesland voor
Maatschappelijk Werk, de Fryske Kul-
tuerried en de Fryske Akademy en het
Economisch Technologisch Instituut voor
Friesland.
Van grote betekenis werd het verschijnen
van het E.T.I.F.-rapport over de Zuid
westhoek geacht.
Fijne tafelbeschuit. Een proefrol 6 cent.
R. S. Oldendorp.
De stelphuizinge bewoond door de fami
lies D. T. en wed. A. te Wons door het
hemelvuur getroffen en geheel uitge
brand..
Van Houtens Cacao. Minder dan 1 cent
per kop.
België gaat op het leger bezuinigen.
De heer W. Bruinsma, thans café Cen
traal, gaat een nieuwe zaak openen aan
de Nieuwmarkt, voorheen in gebruik bij
fa. Brameijer.
B. en W. van Wonseradeel willen de
nieuwe spelling invoeren op de scholen.
Ook ter secretarie schrijft men voortaan
a la Marchant.
Het overtollig
land.
Fijne kwaliteit haring. Per fles van 18
ig om een 1
■dekking te verstuiven, zodat even-
opnieuw de grondslag
kunnen leggen.
Hoe snel de kevers zich voortplanten
blijkt wel uit het feit, dat uit de in mei
gelegde eitjes reeds in oktober via de
eitje, larve, volwasseninsekt-cyclus een
volwassen generatie tapijtkevertjes is
voortgekomen, die op haar beurt in de
cember al weer voor nieuwe eitjes weet
te zorgen. De larven van de tapijtkever
vreten zich niet slechts dik en rond aan
wollen stoffen, ook kunstzijde blijkt voor
hen niet veilig te zijn, evenmin als veren,
bont, borstels en zelfs zijn ze in meel
gezond en wel aangetroffen.
Een andere bedreiging van onze stoffe
ring en garderobe vormen de bruine lar
ven van de pelskever, die heel dikwijls
samen met hun neefjes opereren. Zij dra-
giet, as men mar rekken je kin op iti like-
goede of bettere opfolger, mar dat slag-
get allinnich as it in groeijend en libben
plak is. Is dat net it gefal, dan giet it as
it sechje oer efterütbuorkjende boeren:
earst boer, doe kastelein en letter op de
fuormanswein.
In sintrum, great of minder great, moat
de minsken aloan mear mooglikheden
biede kinne, sil it de lju bihalde. Hwant
greatere plakken en mear sintrale streken
lüke dochs troch. It forkear wurdt nofli-
ker en giet hurder, de mobiliteit fan de
bifolking nimt ta, de bihoeften wurde
talriker, de bining mei eigen kontrei is,
binammen by de j
great, de tiden binne ünrêstiger en sa is
der folie mear.
Dêrom kin ik it sa skoan bigripe, dat
de klap, dy’t troch de regearingsplannen
oan de lytsere stêdden
dield is, safolle wrevel en 1
Mar dat is net genóch! As
bliken dwaen, fan hwat hout men snien
is. P 3 r‘
in klear werwurd krije. Hwat dogge
ig fan de
foarbypar-
ünrjuchtfeardige systeem jaen?
m
spylj e
It bigjint de lju de eagen üt to biten, mar
toloarsteUing en argewaesje is net ge
nóch. It bistean fan in moaije, soune
mienskip hat rjucht op mear. Der moat
te dieden folgje. Faeks wurdt der bin-
nenskeamers al op om brieden, mar dan
wurdt it tiid, dat it yn it publyk komt.
De hiele mienskip en ek de omkriten
hawwe der allegearre bilang by, dat hjir
de mooglikheden sa goed mooglik binne.
Dat is foar alle lju yn de stêd in great
bilang, mar ek de plakken en pleatsen,
dy’t hjir mei forboun binne, kinne allin
nich mar winne by bettere outillaezje fan
de stêd, dêr’t hja seis en har bern net
sünder kinne.
It is sünder oerdriuwing in kwestje fan
bistean of net-bistean. Wy moatte troch
dieden de oerheit sjen litte, hwat wy-sels
wurdich binne. It soe de earste kear net
wêze, dat hja dêrtroch ta better ynsjoch
kamen. Wy meije gjin tiid mear forspyl-
je, üs Gysbertstêd is yn gefaer
I -
