wol IBSHI roar van Schiermonnikoog krijgt in gedenkjaar 1969 standbeeld van „schiere” monnik Friesland is slecht bedeeld met „gewestelijke” overheidsdiensten ^33 Voetbal üs hjoed p si ad van het noorden maken? Wil den Haag bewust Groningen tot hoofd- Fan de Martmytoer Tj. de J. Sehilder-beeklhouwer Martin van Waning schenkt meer dan levensgroot gipsmodel aan het eiland to sizzen STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND Zilveren filmpjes Ml I "f DINSDAG 15 DECEMBER 1959 55eJAARGANG No. 96 A In üende kat wol net müzje. en BRAND EN ONTPLOFFING EISEN ZES DODEN DE SKIEDING FAN TVVA WEGEN! 0 Advertentieprijs: 13 cent per mm Ingezonden mededelingen dubbel tarief Handelsadvertenties bij contract reductie Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS Uitgave: A. J. OSINGA N.V, Bolsward Administratie- en Redactie-adres: Marktstraat 13 Telef. 2451 - Na 18.30 uur 2305 of 2335 (K 5157) l krijgt het eiland gratis, het afgieten daarvan moet aan de it oantal forgreat- restanten nog. Naast Groningen (gecom bineerd met Drente) heeft Friesland nog een eigen veeartsenijkundige dienst. Bij de Rijkswaterstaat is er een directie Groningen-Friesland, met zowel in Gro ningen als in Leeuwarden een hoofd ingenieur. Er is maar één geval, waarin Leeuwar den verantwoordelijk is voor de buur provincies: Van de 5 gerechtshoven in Nederland is Leeuwarden de beroeps-in- stantie voor de rechtbanken van Leeu warden, Groningen en Assen. Aan een toeval heeft Leeuwarden dit te danken. Bij de concentratie in 1875 was het ge rechtsgebouw in Gro-ingen te klein en had het paleis van justitie te Leeuwar den ruimte te over. Bovenstaand overzicht leert ons, dat er naast de organische opbouw van provin cies, gemeenten en waterschappen en heel wat bestuursapparaten vanuit Den Haag z(jn gecreëerd, die niet samenval len met bijv. de provincies. Van de bovengenoemde 26 grotere dis tricten, waarbij Friesland is betrokken, zijn er 21 in Groningen gevestigd, 4 in Zwolle en slechts 1 in Leeuwarden. En dit laatste van bij de concentratie van 1875 meer een geluk by een ongeluk, dan een beleidskwestie. Er wordt veel gesproken over industria lisatie als het middel om de bevolking aan een bepaalde streek te blijven bin den of tot die streek te trekken. En te recht. Maar ook bestuurlijk en admini stratief is de koek niet in gelijke moten verdeeld. En ook dit geeft een gevoel van onbehagen. O, ja, nu hebben we toch nog iets ver geten. Leeuwarden heeft zijn strafge vangenis, speciaal voor de zware jon gens. Dat zit wel goed. Abonnementsprijs f 1.90 per kwartaal (bij vooruitbetaling) Giro 887926 Bolswards Nieuwsblai Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad De heer M. O.(osterhout) zegt in het maandblad ,,Lyts Frisia”, dat ons de stof tot dit artikel levert, dat hij steeds het gevoel heeft gehad, dat dit meer een goedpraten van verzuimde kansen is, dan dat men zelf deze stelling gelooft. De provincies Groningen en Friesland hebben bijna evenveel inwoners, maar de stad Groningen is tweemaal zo groot als Leeuwarden. En wat eenmaal zo groot is en allure heeft, wordt telkens groter en krijgt steeds meer aanzien. De „Hollandse” zakenwereld weet Gro ningen te waarderen en vestigt er zijn kantoren en vertegenwoordigers. Het zou een kleine moeite zijn om tal van zaken te noemen, die vanuit Groningen onze provincie bewerken. Het omgekeer de komt veel minder voor. Dat het bedrijfsleven zich in het noor den op Groningen richt, natuurlijke kern als deze stad in de loop der jaren is geworden, moeten wij maar voor lief nemen, bedenkelijk wordt het als er ook bij de overheid een streven zou bestaan om bewust de stad Groningen tot cen trum van het noorden te maken. Is inderdaad de overheid niet neutraal en wordt Groningen voorgetrokken bo ven Leeuwarden, Assen en Zwolle? Wordt daarmee de provincie Groningen bevoorrecht boven de aangrenzende pro vincies Wij bedoelen niet het huidige regerings beleid inzake de kernen, maar de hou ding die de overheid in de loop der ja ren heeft aangenomen. Wanneer wij de respectabele rij van overheidsinstellingen èens nagaan (we hopen dat het verhaal niet eentonig wordt) dan komt men tot ontstellende conclusies, o.a. tot deze, dat het noorden van ons land en Friesland in het bijzon der, toch wel zeer op „het voeteneind” van ons land schijnt te liggen. Op het terrein van het middelbaar on derwijs zijn er in Nederland 7 inspec ties. De zevende (dus laatste) bedoeld voor Friesland, Groningen en Drente is gevestigd te Groningen. Bij de belastingen zijn vijf directies. De inspecties in Friesland vallen onder die van Groningen. Het kadaster heeft vier divisies. Fries land behoort onder de divisie Groningen. De ruilverkavelingsdienst heeft 11 bu reaux. In Friesland is geen enkele ge vestigd, wel in Groningen. De dienst voor buitengewoon landmeet- Er wordt in Friesland vaak gewezen op het feit, dat wij ons geluk kig mogen prijzen, dat de bevolking hier zo verspreid leeft in tal van steden en dorpen en dat het vooral niet de kant uit moet van de provincie Groningen, die met een groot centrum als een spin in een web van kanalen, wegen en spoorverbindingen, de ont wikkeling van heel wat kleinere plaatsen tot volwaardige stad heeft afgeremd. Het domineren van de stad Groningen wordt dan als een sociaal nadeel, het betrekkelijk klein blijven van Leeuwarden als een voordeel en een „zegen” opgevat. Alhoewel de afdelingsbesturen zowel van de F.V.B als K.N.V.B. wel wat al te vlug waren met het aflassen van de ama- teurswedstrijden in de noordelijke pro vincies, op- een vlot competitieverloop zal deze ene voetballoze zaterdag en zondag geen invloed hebben. Immers tot nu toe werd geen enkele wedstrijd afgelast, waardoor het mogelijk was reeds om en nabij St. fticolaas 2/3 van het program ma af te werken. In de regel is het op dit moment nog een open vraag, wie dit seizoen met de hoogste eer zal gaan strijken, doch mo menteel staan de zaken anders. In de zaterdagmiddagcompetitie kunnen we gerust zeggen, dat de strijd reeds beslist is. Hier gaat H.J.S.C. met 8 pun ten voorsprong fier aan de kop en daar de mannen uit Hommerts-Jutrijp onbe twist de sterksten zijn in hun afdeling, kan hen met nog 4 wedstrijden praktisch niets meer gebeuren. In de 3de klasse K. N. V. B. liggen de zaken even anders, wel heeft Nicator hier met 3 punten voorsprong de beste troeven, maar de Leeuwarders hebben nog 10 wedstrijden voor de boeg en al zijn ze dan tot nu toe ook ongeslagen, voorzitter is en waarin tal van andere prominente figuren zitting hebben, onder meer prof. dr. J. F. Koksma, voorzitter van de Fryske Akademy, dr. H. G. W. van der Wielen, voorzitter van de Fryske Kultuerried, H. D. Louwes, lid van de Eerste Kamer, mr. A. N. Duintjes, voor- Het gipsmodel krijgt maar het afgieten das bronsgieterij worden betaald. De totale kosten worden geraamd op f 8000,Er is thans een actiecomité gevormd, waar van de commissaris der koningin in Friesland, mr. H. P. Linthorst Homan Dizze iepenbiere bilidenis fan de side fan it Kolleezje wiist der düdlik op, dat hja yn har wollen oan de kant stean fan it oergreate diel fan de Steaten en it Fryske folk en fül der op tsjin binne om de provinsje op to offerjen oan in pear bloeijende plakken. It sprekt wol fansels, dat ik dizze lüden mei greate nocht heard ha, al wist ik yn it foar al, dat it net 3e week december 1934. Begin van brand in de werkplaats van de heer de Vries, sigarenfabrikant te Bols ward. Gepromoveerd als eerste Nederlander aan het Pauselijk Archeologisch Instituut te Rome tot doctor in de Archeologie met aantekening Magna cum laude, de weleerwaarde heer F. G. v. d. Meer, voorheen te Bolsward. voor het feit, dat hij meer dan 25 en werken en dat hij daar al schoonheid, sinds hij zich na zitter van de Ottema Kingmastichting, mr. D. H. Okma, lid van het college van gedeputeerde staten van Friesland en drs. S. van Tuinen, burgemeester van Dokkum. Dit comité zal een actie onder nemen om de benodigde gelden, zo mo gelijk met steun van de rijks-, provin ciale. en gemeentelijke overheid, bijeen te brengen, zodat het standbeeld van de grijze monnik in de zomer van I960 kan worden onthuld. Het volgend jaar is voor Schiermonnik oog een gedenkjaar in meerdere opzich ten. Het is dan acht eeuwen geleden, dat de Cisterciënser monniken het kloos ter Claerkamp stichtten bij Rinsumageest, van waaruit zij op Schiermonnikoog een uithof vestigden en een bijdrage leverden tot de kerstening van de bevolking door het aanleggen van een kustverdedi ging waar dat nodig was, voor het voort bestaan van het eiland. Die kustverdediging had na het vertrek van de Cisterciënsers niet steeds de no dige aandacht en het is in I960 precies 200 jaar geleden, dat het oude dorp van Schiermonnikoog in een stormnacht weg spoelde. Honderd jaar later was het eiland de zee te slim af. Er werd een stuk land volledig aan de zee ontworsteld door het gereedkomen van de Bancks- Polder, waarmee de toenmalige eigenaar het eiland belangrijk betere levensvoor waarden voor de eilander boeren schiep. Het gipsmodel voor de Schiere Mon nik, dat Van Waning reeds enkele jaren geleden vervaardigde en dat nu uitgangspunt is voor het definitieve model. kundig werk heeft zes bureaux. Fries land kan in Groningen terecht. De dienst van de domeinen heeft vijf rentambten. Dat van Zwolle zal over verloop van (hoeveel?) jaren de boerde rijen in de drooggemalen Lauwerszee moeten verhuren. Groningen zit er dus in dit opzicht wel naast, maar zal, on danks dat, zijn deel later wel krijgen. Sedert het ijkkantoor voor enkele jaren te Leeuwarden is opgeheven, heeft in het noorden des lands nog alleen Gro ningen een dergeijk kantoor. De Rijksnijverheidsdienst is verdeeld over drie districten, dat voor het noor den is alweer niet in Friesland geves tigd, ditmaal heeft Zwolle weer de eer. De Rijksgebouwendienst kent „geweste lijke huisvestingsbureaux”. Friesland kan ook hier niet op eigen benen staan 1 en ressorteert onder dat van Zwolle. De inspectie voor het brandweerwezen heeft 6 districten en voor Friesland, Groningen en Drente is dit gevestigd in Groningen. De Rijkspolitie is georganiseerd in vijf „gewesten” en onze kolonel zit alweer in Groningen. De marechaussee bestaat uit divisies en Friesland, Groningen, Drente en de Kop van Noord-Holland horen allemaal bij Groningen, al zou men zeggen, dat Leeuwarden toch veel meer centraal ligt. Het leger is territoriaal verdeeld over 5 districten (west, zuidwest, zuidoost, oost en noord) terwijl „noord” met de 4de militaire afdeling, zijn kolonel en generale staf zo dicht mogelijk heeft gelegerd bij het ijzeren gordijn: Gronin gen. De scheepvaartinspectie heeft vier dis tricten, de derde is die van Groningen (voor Friesland, Groningen, Drente en Overijsel). Evenzo heeft de dienst voor het meten van schepen 3 districten. De derde is alweer die van Groningen (voor de zo pas genoemde provincies). We mogen de Ned. Spoorwegen wellicht ook wel rekenen tot een semie-instelling van de staat. Welnu, de spoorwegen heb ben acht inspecties en het wordt in derdaad al wat eentonig, lezer de in spectie voor Friesland zetelt alweer in Groningen. Het Ministerie van Landbouw heeft ook al een inspectiedienst voor 5 „gewesten” Dat van Friesland, Groningen en Drente zetelt in Groningen. De Plantenziektenkundige Dienst heeft 6 districten voor de buitendienst. De dis- trictleider voor noord-oost Nederland ze telt voor de afwisseling in Zwolle. Maar Friesland is er al weer niet bij. De Arbeidsinspectie heeft 10 districten het Ode heeft als standplaats Groningen en hieronder valt ook Friesland. De dienst voor het stoomwezen is ver deeld over zes districten en het zesde is Groningen. Sociale raden zijn er niet minder dan 20. Gemiddeld twee per provincie, dacht U. Mis. Friesland behoort er niet bij. De dichtstbijzijnde raad zetelt in Groningen. Het commissariaat voor de zorg voor de Ambonnezen (in Friesland telt men et telijke kampen!) heeft drie districten en district „noord”, waaronder ook de Kop vai Noord-Holland valt, is gevestigd in Groningen. Voor het medisch tuchtrecht zijn er vijf colleges. Geen er van gevestigd in Fries land, wel één in Groningen en één in j Zwolle. Van de 7 raden van beroep voor de so ciale verzekering en de ambtenarenge rechten behoren de drie noordelijke pro vincies onder dat van Groningen. Bij de administratieve rechtspraak is Gronin gen dus „Hofstad. Een en ander leert ons, dat er in de loop der jaren heel wat is geconcentreerd. Maar bijna steeds was het één-richting- verkeer. En dit geldt alleen voor over heidsdiensten. In Groningen staat ook de Universiteit van het noorden, ook de studio van de RONO. Zelfs in kerkelijk opzicht werd het het I Bisdom Groningen. Heeft Friesland dan niets overgehouden om voor te blijven vechten Ja, een paar en doarpen as bosken strie to en der ien of in pear greate bulten fan to meitsjen. Hy sei fierder, dat de hiele provinsje de stipe fan de oerheit fan nedqn hat en dat hja gjin ünderskie meitsje kinne yn de dielen. Like goed de Südwesthoeke as de Wal den, sei hy, likegoed de Noardwesthoeke as de lege midden hawwe itselde rjucht op dy stipe. Mr. Okma wiisde op ünder- skate punten hwer’t de provinsje tige war dien hat om de omstannichheden to for- betterjen en de kansen to forgreatsjen. Hy sei mei klam, dat de provinsje de greatste weardearring hie foar de baes- mannen yn Makkum, Winsum, de Jou wet en Bakhuzen foar hwat hja sünder help fan de oerheit ta stan brocht hawwe. It Fryske Kolleezje wol fan diskrimi- naesje neat witte. Har eigen bileid sil rjuchte wêze op it bilang fan de hiele provinsje en op al har dielen, hwant Fryslan is ien gehiel en mei net for- skuord en herforkavele wurde. Boalsert, Frentsjer en de Jouwet hiene der ek by moatten, sei de Deputearre, der hawwe wy alle muoite foar dien, mar wy koene dat net rédde. En nou is it komd, sa’t it komd is en moatte wy sjen, dat wy der fan meitsje, hwat der fan to meitsjen is. Deputearre Brouwer kaem fül op tsjin de tindins fan de Memory fan Antwurd op de bigreating fan Maetskiplik Wurk, hweryn steld waerd, dat it jild fan dit departemint foar it oergreate diel brükt wurde sil foar de kearnen. Dat roaide igge noch seam, sei er. It Maetskiplik Wurk is krekt it measte nedich yn de mear efteroankommende hoeken en nou soe men der praktysk neat mear dwaen kinne. De hear Okma sei, dat de provinsje krekt dêrom mei it ütstel kaem om in provin- siael yndustry-füns to foarmjen om düd lik sjen to litten, dat hja de hiele pro vinsje helpe woene. Wy tinke der net oan, sei de hear Okma, om Frentsjer, dy’t de premy's üt eigen büse bitelje wol, dwers to sitten. Dit hat üs goedkar- ring by foarbaet al krige. En de propa ganda fan en foar mear yndustry wol de oandacht rjuchtsje op de mooglikheden fan de hiele provinsje en net allinrtich op dy fan de alf kearnen. Het eiland Schiermonnikoog krijgt een meer dan levensgroot stand beeld van een schiere of grijze monnik. De schilder-beeldhouwer Martin van Waning is in zijn atelier druk aan het werk met het vervaardigen van een meer dan levensgroot gipsmodel, dat in brons zal worden gegoten. De kunstenaar schenkt het gipsmodel uit dank baarheid voor het feit, dat hij meer dan 25 jaar op het eiland heeft mogen leven en werken en dat hij daar al die jaren is geïnspireerd door rust en schoonheid, sinds hij zich na vele rusteloze en avon tuurlijke jaren in zijn leven op het stille Schiermonnikoog vestigde. De „Uiver” zo vol moed gestart voor een versnelde kerstvlucht naar Oost Indië is jammerlijk verongelukt. Het toestel is bij een noodlanding verpletterd. Vanaf heden bij ons verkrijgbaar de Uiver cake gevuld met rozijnen, per stuk 11 cent. L. Off inga, Bakkerij de Koren schoof. Estax 6 cent per km. Standplaats Markt plein Bolsward. Naar men ons mededeelt zal de heer S. J. de Boer, dir. der condensfabriek te Bolsward van de N.V. Hollandiafabriek te Vlaardingen, wegens gevorderde leef tijd per 1 januari a.s. de actieve leiding der fabriek neerleggen. Hij zal worden opgevolgd door de heer N. J. Popma, tot dusver assistent-directeur. Hwat hat Dy’t miene soe, dat it barren yn de Stea ten fan Fryslan dizze wike, in biwiis is fan tige ütienrinnende sjenswizen tusken Deputearre Steaten en party steateleden, soe him wolris raer forsinne kinne. Hwat troch Deputearre Steaten dien is en hwat hja by dit debat sein ha, jowt düdlik oan, dat it Kolleezje en de Steaten yn greate linen deselde wei ütwolle. Alderearst blykt dat üt it feit, dat hja wiken lang mei de Minister en syn des kundigen wraksele hawwe om it oantal yndustry-kearnen bilangryk to forgreat sjen. De wurdfierder fan it Kolleezje hat tige düdlik sein, dat de histoarysk groei de struktuer fan Fryslan net talit om de stêdden forsnijen De schiere monniken, die vrijwel de eer- i ste bewoners van het eiland waren, wer den in de loop der eeuwen historische en symbolische figuren. Zij lieten het eiland hun naam na, zij waren de eerste strijders tegen de zee. Het standbeeld van de schier monnik, die overigens ook in het wapen van het eiland prijkt, zal aan diverse belangrijke feiten uit de historie van het eiland her inneren en tevens aan een belangrijke fase in de ontwikkeling van het gehele Noorden, waar de Cisterciënser monni ken dijken bouwden, land wonnen en kerken stichtten, om van andere activi- I teiten maar niet te spreken. i Dit monument zal dan ook niet een uit- sluitend Schiermonnikoogse aangelegen heid zijn. Het is niet zonder zin dat het in I960 wordt onthuld, want I960 is niet alleen voor het eiland zelf een ge denkjaar. Volgend jaar wordt de schil der en beeldhouwer Van Waning zeven tig jaar en in dit standbeeld zal ook hij worden geëerd, de man, die het kleine stukje grond in het hoge Noorden trouw bleef, die er werd geïnspireerd door wat schoon is, door hetgeen mede als gevolg van de activiteit van schiere mon nik bleef voortbestaan. Martin van Waning, ex-secretaris van de Russische grootvorst Orloff, met wie hij oars wêze koe by dizze mannen, dy’t al den dei foar Fryslan yn it spier binne, de provinsje tigé goed kenne en der fan halde. Der is mar ien punt, hweryn ik fan harren fan miening forskil. Dat leit hjirre, dat it Kolleezje mient, dat men net mear neikaerte moat oer hwat nou ien kear bislist is troch de Minister, mar dat men mar sjen moat it béste der fan to meitsjen. Dy bislissing is dan, dat de yndustryalisaesjepremy’s foar de bi- driuwen nou ien kear allinnich jown wurde oan de alf kearnen. Dér moat men, seit de Deputearre, nou net langer oer prate. En hjir leit dan it prinsipiële en prak- tyske forskil tusken it Kolleezje en de oaren, der’t ik by hear. Hwant as dit systeem bliuwt, dan bliuwt de ünrjuchtfeardichheit bistean. Dan bliuwt de fordieldheit, dan bliuwt de oarsaek fan it weisügjende en de ün- earlike konkurrinsje yn Fryslan. Hjir leit nou krekt de woartel fan it kwea. In woartel, dy’t needsaeklik de plant groeije lit, dy’t Deputearre Steaten net winskje, mar dy’t dochs komt. En dy’t alle goede foarnimmens fan de side fan it kol leezje troch syn skaed it libben ünmoog- lik meitsje sil. De hannelwize fan it Mi nister fan Maetskiplik Wurk lit dat düdlik sjen. Dy woe ek dizze kant net üt, mar hja is der ta twongen, hwant as men it ütgongspunt wêze lit, komme de kon- sekwinsjes sa wis, as twa kear twa fjou- wer is. In forkeard ütgongspunt kin men net bistride mei de gefolgen to forsêft- sjen. Dan sliept men altyd efterst. De striid, sawol yn de Keamers as der- büten, moat gean tsjin it grounplan fan de regionale yndustrialisaesje, dat iensi- dich en ünrjuchtfeardich is. Us forskil leit’ net yn de bidoeling, mar yn de me- thoade. En Deputearre Steaten wolle mei alle tawijing en middels it hiele Fryslan foar- üt bringe. Hja hawwe neat oars yn it sin. De tiid sil leare, hwa’t it goed sjoen hat. Foar it bistean en it wolwêzen fan it heitelan wol ik jerne hoopje, dat ik oer alle bügen üngelyk ha en dat de neiteam sizze mei, dar Deputearre Steaten yn in histoarysk momint de goede kar dien hawwe. Wy sille dat fan jier ta jier gau ünderfine. Vrijdagavond heeft zich in een oud pakhuis in de binnenstad van Nijmegen een gasontploffing voorgedaan, die aan één persoon het leven heeft gekost, terwijl een tweede werd gewond. Het pakhuis stortte in elkaar. (Foto boven). Bij een felle brand in Handel, bij Gemeri, verloren vijf kleine kinderen het leven. Hun ouderlijke woning, een geheel uit hout Ópgetrokken huisje, brandde in twintig minuten tot de grond toe af. Buren en brandweerlieden stonden machteloos. vele jaren na de eerste wereldoorlog Europa en Afrika bezocht, werkt in zijn atelier al aan het gipsmodel voor het monument, dat voor Schiermonnikoog zo zinvol zal zijn. Het comité is nu aan de slag gegaan om de middelen bijeen te brengen, die het mogelijk zullen maken, dat het gips model naar Haarlem wordt gezonden en dat er een levensgrote schiere monnik gegoten zal worden. „Dat afgieten moet gebeuren, het stand beeld mqet er nu komen, dat is een ere zaak,” zegt burgemeester O. G. de Boer van Schiermonnikoog, die ervan over tuigd is, dat giro 982400 van het Comité De Schiere Monnik de girodienst in de komende maanden veel werk zal bezor gen I ..i

Kranten in de gemeente Sudwest-Fryslan (Bolswards Nieuwsblad, Sneeker Nieuwsblad en Friso)

Bolswards Nieuwsblad nl | 1959 | | pagina 1