DUITS VERZET TEGEN NAZIMETHODEN
KUNST IN HET KLEIN
RECHTEN VAN DE MENS VEILIG IN
NEDERLAND
IP
DE SCHOONHEID VAN OUDE TEGELS
Buitenlands Overzicht
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Gouden filmpjes
Het verzoeningsmaal
'S
B »*‘***lt
Hg »-**v*'
ip-
ÏP'
fep; -
56e JAARGANG
No. 4
VRIJDAG 15 JANUARI I960
GROTE BIJEENKOMST VAN DE D.R.P. IN KAISERLAUTERN
In Kaiserlautern zijn grote bijeenkomsten
TWEE SCHOLEN GEEN SCHOOL
i
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A J. OSINGA N.V., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2451 Na 18.30 uur 2305 of 2335
(K5157)
De visvangst in Lemmer is van geen
betekenis. Voor de rokerij wordt Noorse
vis aangevoerd.
die gebruikt wor-
der tegels, ont-
Bolswarils Nieu wshlai
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
Abonnementsprijs f 1.90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 13 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
Er worden veel mollen gevangen. Een
f 1600 aan vel-
ai die berichtjes over deze affaire dik
verdiend moet hebben!”
Zei burgemeester Oosterhoff van Wonse-
radeel glunderend: „Nou, wij komen
graag, zo’n gelegenheid laat ik niet glip
pen. Per saldo zijn wij er argeloos inge
tippeld en ik vind het heel aardig van
Bolsward om ons uit te nodigen. Wat
zegt u? Bolsward betaalt het niet? Dat
doet er weinig aan toe wie er betaalt.
Als wij ’t maar niet zijn.”
Zei burgemeester Alta van Hennaarde-
radeel: „Allemaal flauwe kul. Er be
staat geen controverse tussen Hennaar-
deradeel en Wonseradeel en ik wil dan
ook niets weten van een verzoenings-
maaltijd. Ik wil er niet eens over spre
ken. Het overheidsgeld kan wel op een
andere manier besteed worden dan aan
flauwe grappen.”
Zei tot slot de journalist, die een groot
deel van de publiciteit op zijn rekening
heeft staan: „Hou toch op! Ik een ver-
zoeningsmaaltijd betalen? Nee, dat feest
gaat niet door, zóveel heb ik er niet
aan verdiend.”
Burgemeester Geukers van Bolsward, u
ziet het: de mensen willen niet ge
holpen worden.
Dy’t lient is meastal sa goed net fan
ünthald, as dy’t ütlient.
van Pyter
er nog een controverse bestaan tussen
Hennaarderadeel en Wonseradeel, dan
zou het misschien aanbeveling verdie
nen in dit nieuwe jaar in onze gemeente
een verzoeningsmaaltijd aan te richten
voor beide colleges.”
„Op kosten van Bolsward?” informeerde
ik bij mr. J. A. Geukers.
„Welnee, man!” riep hij lachend, „op
kosten van de Friese journalist, die aan
In het Limburgse plaatsje Eygelshoven
hebben de kinderen extra vakantie: hun
oude schoolgebouw werd zo oud en ver
vallen, dat het gesloten moest worden om
ongelukken te voorkomen. De meer dan
250 kinderen zouden dus naar de nieuwe
school, die vlak naast de oude staat, moe
ten, waren het niet, dat daarin geen ver
warming is aangebracht aangezien het
schoolbestuur en het gemeentebestuur het
niet eens kunnen worden over de soort
verwarming: kolen of olie
suurschandaal op Nieuw-Guinea getuigt
daarvan. De aanbevelingen, welke de
commissie Witsen-Elias had gedaan, zijn
goeddeels opgevolgd. De centrale figuur,
advocaat-generaal Van Beek, zal zonder
het predicaat „eervol” worden ontslagen.
De overige betrokkenen voorzover
nog in ambtelijke dienst zullen admi
nistratieve maatregelen moeten onder
gaan. Tenaanzien van reeds afgetreden
ambtsdragers, zoals de voormalige goe-
verneur dr. Van Baal, heeft de Neder
landse regering van haar ontevredenheid
doen blijken. Zelfs heeft zij een strafver
volging overwogen, maar na het overleg
met de kamercommissie voor Nieuw-
Guinea heeft zij daarvan afgezien. Het
inlichtingen-apparaat op Nieuw Guinea
zal worden losgemaakt van het parket
der justitie. Tenslotte zal meer spoed
worden gezet achter de schepping van
’n medegevend apparaat de zg. Nieuw
Guinea-Raad waarin de openbare zaken
ook openbaar zullen worden behandeld.
Zo zal de geruchtmakende schending
van de mensenrechten op Nieuw Guinea
er tenslotte dus toch toe zullen bijdragen,
dat de democratie op dit gebiedsdeel
voortgang vindt.
werd meegedeeld, dat de apartheidspoli
tiek niet te verenigen is met de zin voor
gerechtigheid in het Koninkrijk der Ne
derlanden. Blijkbaar heeft de Zuidafri-
kaanse regering echter zien aankomen,
dat het Nederlands oordeel een volgend
jaar ronduit afkeurend zou luiden. Van
daar, dat zij haar ambassadeur Gelden-
huys liet aankondigen, dat het Neder
landse standpunt „een ongunstige in
vloed zou hebben op de vriendschappe
lijke betrekkingen tussen beide landen”.
Censuurkwestie.
Maar in elk geval kan Den Haag zich
erop beroepen, dat het ook niet schroomt
in eigen boezem te tasten als het om de
schending van mensenrechten gaat. Niet
enkel de aanvaarding van het zogenaam
de individuele klachtrecht met betrek
king tot het Europese verdrag vormt
daarvan het bewijs. Ook het optreden
van het kabinet-De Quay inzake het cen-
2e week januari 1910.
De bevolking van Amsterdam groeide in
het afgelopen jaar van 565.214 tot
567.367 zielen.
In dezelfde week, waarin de leden der Eerste Kamer schriftelijk hun
instemming betuigden met het voornemen der regering het zg. indi
viduele klachtrecht te erkennen, waardoor het dus mogelijk zal wor
den, dat individuele Nederlanders zich bij de Europese Commissie
kunnen beklagen over schending van het Europese Verdrag van de
Rechten van de Mens in ons land, protesteerde de Zuidafrikaanse
regering in Den Haag. Zij toonde zich ontevreden over de verklaring
waarmede onze vertegenwoordiging in de Verenigde Naties zich in
dertijd van stemming heeft onthouden over een voorstel tot afkeuring
van de Zuidafrikaanse rassenpolitiek.
Op het eerste gezicht deed de ontstem
ming der Zuid-Afrikanen misschien wat
merkwaardig aan. Zij zou uiteraard beter
begrijpelijk zijn geweest als Nederland
destijds vóór de omstreden uitspraak had
gestemd. In ons land is de stemonthou-
ding destijds namelijk niet algemeen met
instemming begroet. Het was een publiek
geheim, dat met name de rijksdelen in de
West, met hun verschillende volksgroe
pen, liever hadden gezien dat onze ver
tegenwoordiging onomwonden tegen de
apartheidspolitiek had gestemd. Het had
minister Luns vast heel wat diplomatie
gekost om tot een eensluidend standpunt
voor het gehele koninkrijk te geraken.
Het Plein wilde het „stamverwante” Pre
toria echter kennelijk niet plotseling voor
het voldongen feit van een koerswending
stellen. Het bewerkstelligde, dat dit jaar
bij monde van de Nederlandse woord
voerder, drs. J. Meyer, nog met een waar
schuwing kon worden volstaan waarin
Hwat hat Qabe Skroar
üs hjoed p p
to sizzen 1
nen, die Spanje veroveren breng
gel mee. In Spanje kwam zoaoende de
tegel in de 14de eeuw in gebruik als
wandversiering.
Nederland had reeds lang voor de 80-
jarige oorlog contacten met Spanje en zo
zullen wij ook wel in kennis zijn geko
men met de tinglazuur tegels die in Span
je werden gemaakt. De uitvoer van het
tinglazuur aardewerk uit Spanje ging via
Majorca, vandaar de naam majolica voor
dit soort aardewerk en via Italië heeft
deze techniek ons land waarschijnlijk be
reikt.
In Antwerpen wonen in 1508 reeds Ita
liaanse pottebakkers. Na de val van Ant
werpen in 1585 wijken vele handwerks
lieden uit, ook naar de Noordelijke Ne
derlanden. Er wonen dan glei- of pla
teelbakkers in Middelburg, Haarlem,
Amsterdam, Dordrecht, Delft en Rotter
dam.
In Friesland woonden 1600 (volgens
de mededelingen die daaromtrent in de
Encyclopedie van Friesland te vinden
zijn) in Harlingen de gleibakkers Steefen
Geertsen de Olde, Witse Alkema, Claes
Aerntsz, Hendrick Dircks, terwijl in
Leeuwarden een Simon Toenis van de
Pijpe van Delft zijn bedrijf gehad moet
hebben.
geweest; bekende plateelschilders waren
o.a. Adam Sybel (Workumer Kamer in
Fries Museum), Pals Karsten (schoor
steenstuk in Dokkumer burgemeesterska
mer, 1773).
Behalve de geschiedenis door de eeuwen
heen, leert ons deze tentoonstelling ook
veel over de motieven die in de verschil
lende eeuwen werden toegepast, de spon
sen, de werktekeningen --
den bij het beschilderen
breken niet.
De tentoonstelling zal in Friesland het
eerst te zien zijn in Harlingen van 26
januari tot en met 6 februari in de Am
bachtsschool. Bij deze expositie in Har
lingen zal men tevens een collectie Har-
linger tegels kunnen bewonderen, af
komstig uit Harlinger huizen. Daarna
zal de expositie te zien zijn in Bolsward,
Jubbega, Leeuwarden, Dokkum, Mant-
gum, Murmerwoude en Heerenveen.
Doordat het Fries Museum en het Prin-
cessehof bereid waren naast de stukken
die zij reeds aan het Bureau van de Rijks-
inspecteur voor Roerende Monumenten
hadden afgestaan, voor de plaatsen in
Friesland hun medewerking te verlenen
zullen op deze expositie ook tegels af
komstig uit ons gewest te bewonderen
zijn.
In het jaar dat de Makkumer Aardewerk
fabriek ongeveer 300 jaar zal hebben be
staan en het Aardewerkmuseum in het
Waaggebouw te Makkum zal worden ge
opend, is deze tentoonstelling „Tegels”
een unieke gelegenheid om iets meer te
leren over de geschiedenis en de schoon
heid van oude tegels.
van de Duitse Rijks Partij gehouden.
LinksVele inwoners van Kaiserlautern hingen biljetten aan met waarschuwin
gen tegen de D.R.P. Rechts: Het middelpunt van de D.R.P.-bijeenkomst was
ongetwijfeld voorzitter Meinberg.
Oberlander.
Nog in ander opzicht trokken de rechten
van de mens de aandacht van Haagse
kringen. De Westduitse minister voor
vluchtelingenzaken, prof. dr. Oberlander,
verscheen het afgelopen weekeinde name
lijk aldaar in het particuliere hotel-Cen-
traal om een verklaring af te leggen voor
een internationale commissie van gewe
zen verzetslieden. Het ging er om of hij
verantwoordelijk moest worden geacht
voor de massa-moorden, welke in 1941
in Lemberg zijn gepleegd. Hij is name
lijk kapitein geweest van het zg. Nach-
tigall-bataljon, dat destijds gedurende ze
kere periode deze stad bezet heeft ge
houden. Minister Oberlander onderwierp
zich vrijwillig aan dit onderzoek, dat
aanvankelijk diep geheim plaats had.
Toen de verblijfplaats der commissie uit
lekte, liet deze weten, dat zij nog niet
tot een conclusie was gekomen, mede
doordat haar onderzoek wordt bemoei
lijkt door de weigering van Oostduitse
getuigen om te verschijnen, doch tevens
als gevolg van het feit, dat telkens
nieuwe beschuldigingen zonder be
wijskracht worden gelanceerd om de
Westduitse minister te belasten. Met na
druk wees de commissie de indruk af,
dat er verband zou bestaan tussen deze
zaak en de recente anti-semitische uit
spattingen.
In de rubriek „Moet U horen” schreef
dinsdag Willy Levie in Het Vrije Volk:
Burgemeester Geukers van Bolsward is
een man met milde humor.
In zijn nieuwjaarsrede heeft hij achte
loos maar heel fijntjes een toespeling
gemaakt op een dramatisch voorval, dat
zich in november in zijn gemeente had
afgespeeld.
In die maand dan had het college van
B. en W. van Hennaarderadeel een eten
tje besproken in een hotel van Bolsward. Na~1650 ziet men ook in Friesland de
In afwachting van een seintje van de
ober hadden de heren zich in de con-
versatiezaal teruggetrokken.
Toevallig echter hadden B. en W. van
Wonseradeel zich ook voorgenomen zich
in datzelfde hotel te goed te doen.
De kellners, zich niet bewust van het
feit, dat zij de verkeerde bestuurders
voor zich hadden, leidden B. en W. van
Wonseradeel naar de gedekte tafel van
Hennaarderadeel, waarbij het geachte
college zich aangenaam verrast toonde
over de vlotte bediening en meteen aan
het werk toog.
Toen kort daarop Burgemeester en Wet
houders van Hennaarderadeel de eetzaal
j binnentraden, was 't kwaad al geschied.
Vertoornd (aldus heet het) gingen zij
heen.
De wijze Salomo van Bolsward heeft nu
j in zijn nieuwjaarsrede gezegd: „Mocht
De Maatschappij Hollandia heeft naast
terein nu ook een herberg gekocht te
Scharsterbrug. Men vermoedt, dat men
hier een fabriek wil stichten voor gecon
denseerde melk.
Gelukkig valt er in Duitsland zelf nogal
wat verzet tegen de nazi’s te melden. In
Berlijn treedt men pp grond van gealli
eerde bepalingen krachtig op tegen de
kladderaars en ook in andere delen van
Duitsland laat de politie het er niet bij
zitten. Het gevaar blijft natuurlijk in
Duitsland bestaan, dat er op een gegeven
ogenblik de gewone burger weer meege
sleurd wordt in een redeloze, mystieke
verheerlijking van de Duitse stoerheid,
want niet ten onrechte heeft Van Dam,
de vertegenwoordiger van de joodse ge
meenschap in Duitsland, er op gewezen,
dat de democratie in Duitsland niet ont
staan is van binnen uit, maar is opgelegd
door de overwinnaars in de oorlog. Men
heeft zich daar zeer wel bij gevoeld,
maar het pleit toch niet voor de inner
lijke drang, die weerstand te moeten ge
ven in tijden van nood.
Voor de laatste maal heeft president
Eisenhower de State of the Union, te ver
gelijken met onze troonrede, voorgelezen.
Begin volgend jaar zal de in november
te kiezen president dat doen en Eisen
hower is niet herkiesbaar voor een derde
ambtsperiode. Veel nadruk heeft Eisen
hower in deze laatste boodschap aan het
congres gelegd op zijn streven naar vrede
en ontspanning. Hij meende ook bij de
Russen enkele tekenen te kunnen waar
nemen, die in deze richting zouden kun
nen wijzen, maar bijzonder uitvoerig
ging hij hier niet op in. Evenmin als op
de problemen, welke op de topconferen
tie aan de orde moeten komen. Maar
Eisenhower had ook een waarschuwing
voor Rusland en een geruststelling voor
zijn landgenoten: de intercontinentale ra
ket Atlas heeft haar deugdelijkheid be
wezen. De uitgaven voor defensie blijven
op hetzelfde peil, hetgeen bij de welis
waar geringe stijging van de prijzen toch
een vermindering aan vuurkracht te zien
zal geven. De uitgaven voor het onder
zoek in de wereldruimte zullen verdub
beld worden. Ondanks dat zal de presi
dent een sluitende begroting indienen.
Dat wordt o.a. mogelijk gemaakt door de
hoge ramingen van de inkomsten, die in
dit als zeer voorspoedig aangekondigde
jaar in de staatskas zullen vloeien. In
ieder geval kan de republikeinse partij
zonder tekort op de begroting de verkie
zingscampagne gaan beginnen.
Op dezelfde dag, dat Eisenhower zijn
boodschap in het congres voorlas, kon
digde Rusland aan, dat het over enkele
weken in de Stille Oceaan, tussen de
Hawai. en Fidji-eilanden, proeven zal
nemen met een nieuwe krachtige raket,
die bestemd zal zijn voor het lanceren
van satellieten naar andere planeten. Des
kundigen nemen aan, dat de proeven wel
zullen lukken omdat dit wel geen echte
proeven maar demonstratieproeven zullen
zijn. Waarom anders zou Rusland, dat
over een enorm grondgebied beschikt,
m,et hier en daar nagenoeg geen bevol
king, zich zo aan de openbaarheid prijs
geven? Terwijl Eisenhower aankondigt
dat de Atlas perfect werkt, kondigt Rus
land proeven met nieuwe, krachtige ra
ketten, onder het nieuwsgierig oog van
de gehele wereld aan. Een betere voorbe
reiding van de topconferentie is nauwe
lijks denkbaar.
Boven de Franse regering pakken zich
donkere wolken samen. Niet dat zoals
onder de derde en vierde republiek hier
door de regering met aftreden bedreigd
wordt, het is slechts één minister, die
eventueel vertrekken zal, maar een minis
ter, die zozeer het vertrouwen in de munt
vertegenwoordigt, dat geruchten over
handelaar stuurde voor
letjes naar Engeland.
Te Beetgum werd een 31-jarig meisje
door haar minnaar vermoord. De dader
heeft bekend.
De fa. Baarda en Co. te Bolsward heeft
haar kantoren, magazijnen en werkplaat
sen verplaatst van de Grote Dijlakker
naar de Appelmarkt.
Ter overname aangeboden een ruime,
winstgevende vleeshouwerij, liberaal Is
raëlitisch.
Door het buitengewoon zachte weer is
het gras de laatste dagen ongeveer 2
centimeter gegroeid. Hier en daar laten
de boeren het jongvee reeds weiden.
Zo heet de fraaie katalogus die behoort
bij de tentoonstelling „Tegels”, die, uit
gaande van het Bureau van de Rijksin-
specteur voor Roerende Monumenten en
in Friesland organisatorisch verzorgd
door de tentoonstellingskommissie van
de Fryske Kultuerried, vanaf 26 januari
zijn rondgang door ons gewest zal be
ginnen.
Deze tentoonstelling is'juist ook voor
Friesland zo interessant omdat ook hier
sedert eeuwen tegels zijn gemaakt en in
vele huizen en boerderijen nog oude te
gels worden aangetroffen.
De tentoonstelling bestaat uit originele
tegels, terwijl daarnaast foto’s een beeld
geven van de tegels in de oudheid, de
landen van de Islam, in Europa tot ca.
1500, de verspreiding van de Nederland
se tegel in Europa en de toepassing in
ons land.
Reeds in de piramiden in Egypte heeft
men blauwe tegels aangetroffen, terwijl
de wanden in Assyrische paleizen te Ni
neveh met geglazuurde tegels waren ver
sierd. In Griekenland en het Romeinse
Keizerrijk heeft men geen geglazuurde
tegels gevonden, doch de Mohammeda
nen de te-
Nog steeds houdt de golf van anti-semjtisme, die in West-Duitsland
is begonnen, aan. Uit diverse delen van de wereld wordt de activiteit
van kladderaars van hakenkruisen en van anti-joodse leuzen gemeld,
maar nergens toch is deze bezigheid zo verbonden met een afschuw
lijk verleden als in Duitsland. Hoe verschrikkelijk deze anti-semitische
uitingen ook zijn, zij vormen maar een onderdeel van een ernstiger
probleem, namelijk de driestheid waarmee vroegere nazi’s en jonge
nazi’s de kop weer durven opsteken en durven pleiten voor een
anti-democratische, vaak anti-Westelijk, op extreem nationalisme ge
grondvest Duits Rijk.
zijn aftreden al een daling op de Parijse
beurs hebben veroorzaakt.
Antoine Pinay, de minister van finan
ciën en economische zaken, want om
hem gaat het, heeft eind vorige week te
genover de pers verklaard, dat hij niet
van plan is accoord te gaan met een paar
plannen, welke volgens hem in strijd
zijn met de tot dusver gevolgde liberale
politiek, die het land er weer wat boven
op heeft gebracht. De minister van jus
titie heeft namelijk een plan ontworpen
om aan de werknemers van vennoot
schappen een zekere medezeggenschap te
geven. Dit zou, volgens Pinay, uitlopen
op een sowjetisering van Frankrijk. Het
project is zeer bescheiden en het voor
beeld in Duitsland heeft geleerd, dat het
zelfs wanneer het uitgevoerd wordt, niet
veel om het lijf heeft. Evenzeer is Pinay
gekant tegen een staatsbank voor econo
mische ontwikkeling, die volgens hem
alleen maar zou dienen om noodlijdende
bedrijven in leven te houden en van
een eigen sanering af te houden. Een
nationale maatschappij voor de distri
butie van aardolie, een ander regerings-
plan, is voor Pinay al even onaanvaard
baar.
Dit zijn de aanleidingen tot wat men een
kruipende crisis kan noemen. De tegen
stellingen tussen Pinay en de Gaullis
tische elementen in de regering zijn ook
op ander terrein groot. Pinay ziet niet
veel heil in een nationalistische, tegen de
huidige vorm van de N.A.V.O. gerichte
politiek en ook met de Algerijnse poli
tiek van De Gaulle is hij het niet hele
maal eens. Bovendien komt erbij, dat hij
zijn voorzichtige, op waardevastheid van
de munt gerichte politiek in gevaar ge
bracht acht door voortdurende aandrang
van o.a. de minister van industrie, die als
moderne econoom, in de stagnatie een ge
vaar voor de toekomst ziet en wat roya
ler wil gaan investeren. Tenslotte willen
de onafhankelijken, waarvan Pinay een
van de voornaamste mensen is, de macht
van de president wat beteugelen ten gun
ste van het parlement. De Gaulle zou
deze week de ontstane knoop doorhak
ken.
verschillende grotere bedrijven komen;
in Harlingen meerdere, in Makkum twee,
in Bolsward één.
Harlingen: De reeds voor 1667 bestaan-
re tegel- en plateelbakkerij aan de Zout-
sloot; 1687 eigenaar Sybrand Feytema.
Verder buiten de Kerkpoort ten zuiden
van Harlingen het bedrijf van Theunis
Clasen (1672).
In de Raamstraat het bedrijf
Pytterse Grauda (1684).
Makkum: Twee bedrijven. Dat van de
Kingma's werd 1835 verkocht en ge
sloopt. Het andere is de bekende, nog
volop werkende plateel- en tegelbakkerij
van de Tichelaars.
BolswardPlateelbakkerij buiten de Sand-
ster poort (thans GleibakkerijEige
naars o.a. Joh. Tichelaar, Hero de Jager,
Jan Steensma en Wybe Steensma (1737)
De tegelproductie is in Friesland groot
i
$t:”
■7
