L” w IïSBbs
Sowjet
in het ruimteonderzoek
/Vf
roar
„de buul”
Vergelijking tussen Amerikaanse en
Terschellinger zeelui waren al eeuwen
geleden verzekerd in
'd
I
De Lauwerssé moat
ticlit
Fan de Martinytoer
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
us hjoed p
to sizzen
w
„primeurs
J. S.
Verkoop
Kinderpostzegels
Zilveren filmpjes
KI
4.
5.
6.
Aarde gezonden.
2.
de
3.
Ontwikkeling
7.
4.
5.
8.
hoogte
6.
9.
3.
de bovenste luchtla-
van
2.
inrichting
Zo zitten de zeelui eenmaal per jaar bijeen op de vergadering van de Ter
schellinger Buul, het oudste verzekeringsfonds in ons land.
JAARVERGADERING VAN OUDSTE VERZEKERINGSFONDS
IN ONS LAND OP WINTERS TERSCHELLING
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2451 Na 18.30 uur 2305 of 2335
(K 5157)
As der gjin stokers wiene,
wiene der ek gjin stakers.
Prof,
„great
dat is
Slomjend leit de dyk to dreamen
Noard-east yn’t Fryske heitelan
Dêr’t de Waedsé mei syn streamen
Har omslüt mei fêste han.
Abonnementsprijs f 1.90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 13 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
Bolswards Nieuwsblad
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
'1
1
Graech woene hja hjir yn forsjen,
Bigjinne mei in dyk to lizzen,
Ek foar de takomst fan har bern
Is der gans foar to sizzen.
Hantekeningen by sekken fol
Drege sprekkers, sifers, arguminten 4
Fryslan docht syn best wis wol,
Mar hat De Haech wol sinten?
Mar hja freegje dochs by hurde wyn
En stoarm. üt ’t noardwesten
Is dit alles faeks mar skyn?
Draecht de dyk noch wol syn lesten?
Faek, eaget men it wide wetter oer,
Ammet alles rêst en fré,
Ek by de genierker en de boer
Dér oan ’e iytse Lauwerssé.
Mei sok ding, sa docht wol bliken,
Moat men net lang wachtsje,
Mar üs steat is net sa’n riken,
Hat gjin forlet fan ’t frachtsje.
Us regear haldt Fryslan op ’e tok
En dat giet fan jier op jier,
Ha hja it dêr oars to drok
Of leit De Haech to fier?
Geleerden verzamelen steeds meer waar
devolle gegevens over de ruimte en de
bovenste luchtlagen. Dit geschiedt in een
zodanig tempo, dat het nu reeds hun
grootste zorg is al deze gegevens en ont
dekkingen tot een nauwkeurig en over
zichtelijk beeld van de bouw en de eigen,
schappen van de ruimte samen te voe
gen, vooral omdat het niet verantwoord
zou zijn voor die tijd bemande ruimte
schepen te lanceren.
Dr. Homer E. Newell Jr. van het Na
tionale Bureau voor Lucht- en Ruimte
vaart (NASA), onderdirecteur van de
afdeling Ruimtewetenschappen, heeft op
dit gebied reeds veel bereikt. Teneinde
ook de leek een inzicht te geven in wat
reeds is bereikt en gevonden, heeft hij
een korte opstelling gemaakt van de be
langrijkste „primeurs”, waarop Ameri
kaanse en Russische geleerden reeds kun
nen bogen.
Ontwikkeling van zogenaamde me
teorologische sondeer-raketten, die na
terugkeer op aarde weer voor nieuwe
vluchten bruikbaar gemaakt worden.
Eerste lancering van een groot dier
in een baan om de aarde.
Eerste bestuurbare ruimtevaartuig met
grote nuttige belasting dat in staat is
om op grote afstand de communicatie
te onderhouden.
Ja, sinten binn’ der wol en gounen,
Foar kearnen, foar theater en ballet,
Foar al hwat hja foar en nei ütfounen,
Mar foar Fryslan binn’ se net.
It is in deugd, dat sunich wezen
Mar kloekens mei nea dennens wurde.
Dan slacht men yn jins eigen glèzen,
Rekket yn it kwea bihurde.
stralingsgordel, die zich rond de
Aarde uitstrekt op een hoogte van
1000 km en hoge'r.
Ontdekking dat de „Van Allen” stra
lingsgordel is samengesteld uit min
stens twee zones, die tot een hoogte
van ongeveer 32.000 km reikt.
„t Is vanavond Buul, zei men enkele dagen geleden op Terschel
ling. En ze waren er allemaal op die winterse januari-avondKees
van Pietjes s Kees, en Anke van Oene en Mien, Gerrit van Pietsje’s
Kees en alle oud-zeevarenden en zeelui, die toevallig op het eiland
waren. Bijna niemand ontbrak er op de unieke jaarvergadering van
de Buul, de Grootschippersbuidel oftewel zeemansassurantiebeurs, die
buiten Terschelling onbekend is, maar toch het oudste verzekerings-
fonds in Nederland vormt en waarvan de jaarvergadering een brok
winterse eilandromantiek vormt.
Regear, der driicht elke dei gefaer
Tink dêroer net to licht
Pas op ’e slach, wurd net to let gewaer,
De Lauwerssé, de Lauwerssé moat ticht.
linger zeevaart zouden kunnen vormen,
een roman, waarvan de hoofdstukken
zich overal ter wereld afspelen, als de
secretarissen maar mannen van meer
woorden waren geweest. Nou ja, tijdens
de vergaderingen komen de tongen wel
los. Jan Groendijk vertelt hoe hij een
paar jaar geleden zijn tanker verspeelde
in Zuid Amerika.
„Die Noor kwam recht op ons af”, zegt
hij. „We zetten de telegraaf op achter
uit. Achteruit, nou ja, het gaf niet meer.
De Buul betaalde uit
En de mannen van de Buul zingen Ter-
.schellinger zeemansliedjes en als de
voorzitter de vergadering sluit wanneer
de Terschellinger winternacht reeds lang
is gevallen, dan zegt hij„Ik wens alle
zeelui een behouden vaart.
Hierbij volgt een overzicht van de op
brengst van de Kinderpostzegels.
In het verkooptijdvak 16 november 1959
tot en met 15 januari I960 werden door
het Comité te Bolsward verkocht voor
f 1233,01 en door het comité te Mak-
kum. voor f 195,36. Door het postkantoor
te Bolsward met de daaronder ressorte
rende hulppostkantoren en poststations
f 261,97. De verkoop bedroeg totaal
dus f 1690,34.
Hwant neffens de redenearing fan Prof.
Klaassen soene dy allinne mar kans ha.
Dr. Kuperus mient dat hy dêrmei Prof.
Klaassen werlein hat, mar ik tink, dat
dizze sizze sil: Jo biwize neat, hwant by
al dy plakken yn it Noarden is gjinien,
dy’t oan de 200.000 takomt en neffens
m.y is dit krekt de reden, dat it yn Grins,
Ljouwert en Snits net slagget. Dat hiel
hwat lytsere plakken wol byt hawwe, is
wol wier, mar by al dy plakken gie it
net om bilangrlke swiere yndustryen,
mar om middelgreate en meast lytsere
fabriken. Minister Zijlstra en
Klaassen hiene it lykwols oer
wyld”, dat hja fange woene en
oant nou ta net yn it net komd. De
kwestje is dus net ütiten mei Prof.
Klaassen, it striidpunt is jit ünbislist.
Mar der is al hwat oars. Dr. Kuperus
toant mei de feiten oan, dat de winst
greatendiels nei de lytsere plakken gien
is en dat is op himsels in wichtich ding.
Hwant der binne hiel hwat by, dy’t net
ta de kearnen hearre, wylst de bilang-
rykste kearnen hielendal gjin foarütgong
boekt ha. Dat is bysünder bilangryk nijs,
hwant dêrüt blykt wol in wichtich ding
oangeande de methoade fan de alf kear
nen en sub-kearnen fan Fryslan. As dy
greatere plakken, mei de foardielen oan
premy’s en har foarkar by de forbette-
ring fan de ynfrastruktuer, nou net mei
komme kinne yn de taname fan yndu-
stryfêstiging, dan is dat in düdlik bi-
wiis, dat de hiele opset fan dy alf kear
nen net doocht. En sjoch, nou bigryp ik
Dr. Kuperus net mear.
Hwant ynpleats fan de logyske kon-
klüzje to luken ut syn feite-materiael, nl.
dat it greate dwaesheit is tofoaren in stik-
mannich plakken preferent to forklear-
jen, om’t de yndustry der hiel oars oer
tinkt, wol hy de kar fan Minister Zijl
stra goed prate. Net op groun fan de
feiten, mar omt neffens him Prof. Klaas
sen gjin gelyk hat. Dat is lang net lo-
gysk, Heechachte Dr. Kuperus, hjir bin
ne Jo net objektyf bleaun. Jou feitema-
teriael hie mar ien konklüzje talitten:
Lit de fabrikanten frij yn har kar. Jow
oan alle lju, dy’t ütwreidzje of har nij
fêstigje deselde foardielen yn de pro-
bleemgebieten en sjoch dan hwer’t de
fisk bite wol. Komt der hjir of dêr gong
yn it spul, stypje dan sokke plakken mei
ynfrastruktuermaetregels, dan bin jo
vember 1908 was gezonken in de
„Spaanse zee.”
En een jaar later volgde een uitkering
aan de weduwe van Jort D. Bonne.
„Haar echtgenoot is hoogstwaarschijn
lijk verdronken bij de ramp, die zijn
stoomschip trof, en waarbij een deel van
de bemanning de dood in de golven
vond”, aldus de notulen, die uitermate
summier zijn.
In 1916 was er een uitkering voor de
weduwen van J. R. Bos, die met de Prins
Maurits op de Amerikaanse kust verging
en aan de nabestaanden van C. R. Bos,
die met zijn schip op een mijn liep.
Maar dat is al lang geleden en vergeten.
Tijdens de vergaderingen van nu is er
niet dikwijls iets bijzonders te melden.
De voorzitter heft zijn glas: „Nou men
sen, op ’t welzijn van de Buul hoor,
santé.”
Er worden nieuwe bestuursleden geko
zen en er wordt een stoel verloot om de
animo voor de vergaderingen te ver
hogen, hoewel men zou zeggen, dat ’n
stoel het thuisblijven juist bevordert.
Ieder jaar eten de bestuursleden bij de
bestuursvergadering ieder een hele eend
of een smient op. Ieder jaar wordt er ’n
kort verslag geschreven in de notulen
boeken, die een roman van de Terschel-
Het tot ontploffing brengen van ver
scheidene atoombommen op hoogten
van ongeveer 500 km; hiermede werd
een theorie over het gedrag van elek
tronen in het aardse magnetische veld
bevestigd.
Ontdekking dat de aarde een enigs
zins peervormige gedaante heeft.
De lancering van een communicatie-
kunstmaan hiermede werd op
Kerstdag 1958 een radio-boodschap
van President Eisenhower naar de
IN LONDEN: GROOTSTE T.V.
HOOFDKWARTIER VAN EUROPA
Dit is een maquette van het nieuwe tele-
visie-centrum van de B.B.C. in Londen,
dat in juni van dit jaar in gebruik geno
men moet worden. Het centrum kost on
geveer honderd miljoen gulden en zal
het grootste T.V. hoofdkwartier van Eu
ropa worden. Het ontwerp ontstond,
toen de architect Graham Dawbarn, tij
dens een bespreking gedachteloos een
vraagteken op een oude enveloppe schet
ste. In het hoofdgebouw liggen zeven
studio’s en 366 kamers en kantoren.
Rechts op de foto zien we de gebouwen,
waarin een legertje kunstenaars en am
bachtslieden dagelijks zal werken aan de
bouw van decors en requisieten.
Sowjet Unie.
1. De eerste kunstmatige maan.
Het eerste ruimtevaartuig passeert de
maan en komt daarna in een baan
rond de zon.
Eerste ruimtevaartuig, dat op
maan landt.
Eerste foto’s van de nog nimmer aan
schouwde achterzijde van de maan.
Ontdekking van wat een stroom elek
tronen kan zijn, die de aarde boven
de evenaar op hoogten tussen 22.500
en 35.000 km omringt.
Voor de eerste maal worden grotere
dieren (honden en konijnen), die
met raketten tot op grote hoogte zijn
gelanceerd, levend geborgen.
le week februari 1935.
Tot lid van de raad van Wonseradeel is
benoemd de heer P. J. Sieswerda te
Pingjum.
Begin van brand bij goudsmid S. Gorter
te Workum.
Terugkeer tot de vroegere welvaart is
niet mogelijk, aldus minister Colijn in
een rede. Wij moeten ons aan passen.
De raad van de gemeente Baarderadeel
bepaalde de jaarwedde van de wegwer
kers op f 1248,en die van de dorps-
reiniger op f 1300,
Ds. A. A. Wumkes fan Burchwert spriek
to Nijlan op in Gysbert Japicxsjoun.
Uit de hand te koop het ruime welon-
derhouden Sint Vincentiusgebouw aan de
Broerestraat. Notaris F. J. Bruinsma,
Bolsward.
De kosten van inrichting van een vlieg
veld te Leeuwarden zullen 300.000 gul
den bedragen.
Drieling geboren te Bolsward. De moe
der, een koe van P. Couperus te Bols
ward en de 3 kalveren maken het goed.
In ons land zijn nog ruim 693.000 wo
ningen met bedsteden.
Hokkelingenweide in de Wieringermeer-
polder a f 15,per stuk. Aangifte bij
N. H. de Boer te Pingjum.
De werkverschaffing, waarin in Fries
land 4.000 man werk vonden, zijn we
gens de vorst stopgezet.
UWER BLIUWT DE LOGIKA
Ien fan de bilangrike minsken yn Frys
lan, dy’t net mear as heechst needsaeklik
is op de foargroun komt, is de Direkteur
fan de Coöp. Suvelbank: Dr. R. Kupe
rus, dy’t meiiens foarsitter is fan it Eko-
nomysk Technologysk Institüt Fryslan,
saneamd it E.T.I.F. Mar ien kear yn it
jier grif komt hy mei in rede oer de po-
sysje fan Fryslan, hweryn hy op in des
kundige en tagelyk heldere wize de si-
tuaesje biljochtet. Ek dit jier wie dat sa.
De kranten hawwe de wichtichste pun
ten fan dy rede trochjown en op groun
fan dy forslaggen docht it bliken, dat
Dr. Kuperus de kwestje fan de kearn-
oanwizing net mijd hat.
Op it foarste plak hat hy stelling nomd
tsjin de miening fan Prof. Klaassen, de
nije Rotterdamse heechleraer, dy’t po-
nearde, dat allinnich in kearn fan mini-
mael 200.000 minsken de agglomerear-
jende wurking hawwe soe, dy't Minister
Zijlstra as haedmotyf yn syn yndustriali-
saesje-nota oanjowt. Dr. Kuperus is it
der net mei iens, hy achtet dat in foar-
byld fan net-foldragen wittenskiplike
hypothesen, hwer’t yn de praktyk neat
fan blykt. En hy biwiist dat mei oan to
jaen, dat fierwei de measte nije bidriu-
wen net komd binne yn Grins, Ljouwert,
Snits en sokke plakken mar krekt op lyt
sere plakken. It is seis bysünder opfal-
lend, dat de greatste plakken hielendal
gjin nije bidriuwen oanlutsen hawwe.
De jaarlijkse januarivergadering van dit
verzekeringsfonds, waarop men Ter
schellinger „ketel” drinkt op het welzijn
van de Buul en alle zeevarenden, is een
stuk folklore geworden, maar zo is het
fonds niet bedoeld, toen het in 1587
ofwel bijna 375 jaar geleden werd ge
sticht.
De Buul werd opgericht door sociaal
voelende lieden.
Men zou kunnen zeggen, dat de Buul
is geboren uit de nood der weduwen
van zeelui, van ijzeren kerels, die op
houten schepen voeren en waren uitge
varen om nimmer terug te keren.
Het oude verzekeringsfonds is de vrucht
van solidariteit van de zeelui in vroegere
dagen en van de vier oostelijke dorpen
van Terschelling, en de jaarvergadering
is in deze tijd een belevenis.
„We krijgen allemaal twee verteringen
van de Buul en wie meer wil drinken
doet dat maar uit z’n eigen zak”, zei
voorzitter Jaap van Kunne.
De grote glazen warme „ketel”, een ty
pisch eilander drank, gebrouwen uit vijf
flesjes donker bier, een fles brandewijn
en wat steranijs, met een pond bruine
suiker vermengd en gekookt in een grote
ketel, stonden al klaar.
Het openingswoord van de voorzitter
werd beantwoord met een vol- en veel-
mondig „proost” uit de rokerige zaal.
Secretaris D. C. de Jong las de jaarver
slagen, die geen schokkende feiten ver
meldden.
Dat is wel anders geweest, de oude boe
ken van de Buul zijn er een afspiegeling
van hoeveel veiliger de zeevaart in de
loop der tijden is geworden.
De Buul zelf is nog net als vroeger.
Ieder lid betaalt drie gulden per jaar.
Alleen zeevarenden kunnen toetreden en
de leden hebben op zestigjarige leeftijd
recht op een uitkering van tachtig gul
den en na veertigjarig lidmaatschap op
een zelfde bedrag.
Maar dat was niet het voornaamste, toen
de Buul werd opgericht,
Er wordt namelijk bij stranding, aan
varing of brand van het schip, waarop
een Buul-lid is gemonsterd van f 120.
uitgekeerd, althans wanneer dat schip
wrak wordt en de verzekerde kan be
wijzen, dat hij zijn uitrusting heeft ver
loren. Wanneer het schip alleen maar
wrak wordt, zonder verlies van uitrus
ting, is de uitkering f 80.wanneer het
lid overlijdt f 100.wanneer hij het
leven verliest bij stranding f 200,en
wanneer hij ongeschikt wordt om langer
te varen f 120,
Enfin, zo zit dat dus met de uitkeringen,
die in deze tijd belachelijk laag schijnen,
maar vroeger waren dit kapitale sommen.
De oudste bescheiden van deze merk
waardige organisatie zijn verdwenen,
maar de notulenboeken vanaf het begin
van deze eeuw zijn al een stuk geschiede,
nis. Er staan oude namen in, als die van
Kunne A. Swart, van Jan Smitjes, Doeke
Roos of Jan Wortel.
Volgens die boeken werd in 1906 een
uitkering gedaan aan G. G. Smit te Lies
en Arend J. Ruijg te West Terschelling
wegens het overzeilen en tengevolge
daarvan zinken van het stoomschip „IJ-
muiden.”
In 1909 kreeg W. Fries een uitkering
omdat zijn schip, de „Santduo” in no-
Verenigde Staten.
1. Onderzoek van
gen met behulp van raketten. De eer
ste gedetailleerde foto van het spec
trum der ultra-violette straling.
De eerste foto van het verloop
een orkaan.
Het eerste binnendringen van de
„electro-jetstroom”, een gordel van
elektronen, die naar men aanneemt in
een cirkel op een hoogte van 100 km
boven de equatoriale gebieden loopt.
Ontdekking van de aanwezigheid van
X-stralen in de boven-atmosfeer.
Ontdekking van de aanwezigheid van
aurora-deeltjes in de boven-atmosfeer.
Ontdekking van de „Van Allen”
wis, dat it net weismiten is, mar op it
goede plak torjuchte komt. Wegen, kana
len, iepenbiere nutsforsjennings moatte
dochs op de hiele provinsje rjuchte wur
de en de tagong fan en nei oare lansdie-
len forbetterje, mar hald yn de fredes-
namme op mei de diskwalifisaesje fan
tsientallen plakken, dy’t nou al biwize,
dat hja mear gaedlik binne foar bipael-
de yndustryen as party kearnen. Jo hiene
it tsjin Prof. Klaassen oer ünfoldragen
wittenskip. Is dit wurd net alhiel fan ta-
passing op de m.ethoade fan de regea-
ring? Hwerom fal Jo dy net oan? Hoe
kinne Jo logysk komme ta Jou slütrede-
nearing, dat de kernoanwizing de goede
methoade is? Jo ha der gjin inkeld bi-
wiis foar. Seis by dizze handicap-race
tusken bifoardielde en forgetten plakken
winne de earsten it net. Jo hawwe yn in
eardere gearkomst fan it E.T.I.F. mei
klam sein, dat men nea sizze kin, hwa’t
hjoed in kans makket en hwa moarn. Jo
hawwe mei de stikken yn de han biwiisd,
dat de mobiliteit fan de yndustry sada-
nich is, dat hwat' hjoed yn de gunst is,
in tiid letter wer weisakje kin en oarsom.
Op hokfoar grounen kin jo de fordige-
ning fan dit stik willekeur op Jo nimme?
Hwerom goaije Jo de leije net los en bi-
pleitsje op groun fan Jou eigen miening
en de feiten, dat de yndustry dêrre sitten
gean moat, hwer’t hja foar har spesiale
omstannichheden de béste kansen hat?
Hwerom dizze twingerij en djip taesten-
de ünbillikheden?
Kostet it de regearing mear as in fabri
kant him yn Frentsjer of de Jouwer fês-
tiget as yn Snits of Ljouwert? Hwerom
moat it dan dêrre keard wurde en op dy
oare plakken mei jild üt de skatkist stipe
wurde? Jou eigen redenearing toant oan,
dat it dêrre faeks better kin as yn de
greate plakken.
Hwerom is Dr. Kuperus sa ynkonsekwint
en hwerom is syn einkonklüzje as in
„deus ex machina” of slacht dizze, om
yn goed frysk to sizzen, as in tange op
in baerch?
Ik bin it alhiel het iens mei Prof. Klaas
sen, hwant dan soe Nederlan büten it
Westen gjin kans ha, mar hoe't Jo üt
dizze kontroverse komme kinne ta jou
lofsang op it birjuchte kearnensysteem,
dêr kin ik lans de wei fan de logika net
ütkomme. Liz it ris üt, heechachte Dr.
Kuperus, Jo hawwe grif oandachtige
learlingen yn hiel Fryslan en fier dêr-
büten 7 Tj. de J.
Ar
-F
