Qabe Sk
us hjoed p p
to sizzen
wil
H
roar
Zuster Minnema te Westhem vraagt
n jeep
TWINTIG JAREN GELEDEN
De Duitse overval op de tiende mei
ly
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Gouden filmpjes
Reeds bij de allereerste krijgsverrichting
schonden de Duitsers het oorlogsrecht
ft,
rte
1 l.l 11
|||S
;..x sp
B y
Illi
■B -i
56e JAARGANG
No. 28
VRIJDAG 8 APRIL I960
Hwaf hat
In slop karakter is gjin karakter.
te
9.
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2451 Na 18.30 uur 2305 of 2335
(K 5157)
Bolswards Nieuwshlai
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
Abonnementsprijs f 1.90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 13 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
paarden f 100.
Geconfijte Peren per pond 40 cent. C.
Galama.
„La Diosa”
evenaard en
Met deze geruststellende gedachte is Ne
derland het jaar 1940 ingegaan. Vrolijk
is de jaarwisseling gevierd. De kranten
wijdden meer aandacht aan de ijstoestand
op de grote rivieren dan aan het oorlogs
nieuws. Trouwens, wat viel er te beleven
aan het Westelijk front? In sterke stellin
gen lagen de vijanden tegenover elkaar.
te
er
en
zamen in een klein ziekenhuis in het zui
den van de provincie Sind. Het was een
aardig ziekenhuisje en het liep goed. Het
was echter niet van de zusters, hoewel
ze het al 7 jaar gebruikten. Het was in
bruikleen afgestaan omdat er toen geen
verpleegsters waren.
Hard is er gewerkt en er is werkelijk
iets van gemaakt. Zowel de missiestatle
als het ziekenhuis bleken gezonde ba
by’s te zijn waar groei in zat.
Dat vonden ook de eigenaren en daarom
stuurden ze na 7 jaren maar een brief,
dat ze het in het vervolg zelf weer wil
den gebruiken.
Het bericht kwam zo ongelegen moge
lijk. De zusters waren net in vakantie-
stemming, want hun 5-jarig contract
met de missie was om en ze waren hun
verlofreis aan het voorbereiden.
Niet lang konden ze met de handen in
het haar gaan ziten, daar was geen tijd
voor. Dus vakantieplannen op zij en aan
de slag. Verhuizen.
Van alle kanten kwam hulp opdagen.
Elke missiestatie en elk ziekenhuis wat
maar kon hielp mee. Vervoermiddelen
moesten gezocht worden, opslagplaats
voor de meubelen en een nieuw huis om
in te wonen. Maar ook in Pakistan is er
gebrek aan woningen.
Gezien de zusters aan verlof toe waren
werd er besloten om, nadat alles opge
borgen stond, eerst maar te gaan en dan
met een nieuw contract en nieuwe moed
opnieuw te beginnen. Zoals de zaken nu
staan, hebben de zusters 2 kamers en
een flinke warande. Alles van leem op
getrokken. Daar kunnen 2 verpleegsters
en 4 hulpen met een minimum aan eisen
wel in wonen, maar daar kan men on
mogelijk nog een ziekenhuis in gaan
houden, zelfs geen kliniek. Dit gebouw
tje staat in een kleine plaats in Sind
aan de rand van de desert, en heet Kun-
ri. Een missiestatie is al aanwezig en
zelfs een bijmissie een dagreis verderop.
Dat is dan ook de reden waarom deze
plaats gekozen werd. Voor dit primitieve
ziekenhuisje nu vraagt Zuster Minnema
hulp. We laten haar zelf aan het woord:
Als u ons niet helpt, kunnen we waar
schijnlijk ons ziekenhuisje nooit bouwen,
zelfs niet van leem en modder. Want ook
een lemen ziekenhuis heeft een geraam
te van hout nodig en houten deuren en
kozijnen.
Verschillende instanties zijn bereid om
ons te helpen met medicijnen en instru
menten. Zelfs de kisten, waarin alles
verstuurd wordt, zijn welkom. We ma
ken er kasten van. Maar je kunt nu een
maal die dingen niet in de open lucht
bewaren. Rondom zijn muren nodig en
er op een dak. Ramen en deuren met
goede sloten, omdat je anders ’s morgens
misschien het ziekenhuis leeg vindt.
Dan is er nog het probleem van de ver
voermiddelen. Niet minder dringend dan
het vorige. Hoe dichter men bij de desert
komt hoe moeilijker het vervoer. Dan is
men overgeleverd aan langzame vervoer
middelen. Of men moet zwaar betalen
om een jeep te huren. In het eerste ge
val is men de gehele dag onderweg voor
een patiënt en in het tweede geval heeft
men geld nodig. of. een eigen
jeep! Dan zouden we eventueel de pa
tiënt mee naar het ziekenhuis kunnen
nemen als dat nodig is. Zoveel meer
mensen zouden we kunnen helpen.
U ziet dus wel dat onze nood niet denk
beeldig is. Het is werkelijk hoog nodig.
Ik zou U daarom willen vragen: Doet u
wat u kunt, omdat wij dan straks weer
zullen doen wat we kunnen voor onze
zieke medemensen in Pakistan.”
Op verzoek van Zuster Minnema delen
we mee, dat giften kunnen worden ge
stort op Giro 852399 ten name van de
Coöp. Boerenleenbank Blauwhuis.
2e week april 1910.
Op de paardemarkt te Oudeschoot wer
den hoge prijzen gemaakt. Er waren veel
Duitse kooplieden op de markt. Noterin
gen Luxe paarden f 175 f 250, werk-
Vreemde ontmoeting
met de vijand.
De aanval op ons land was zorgvuldig
en Deutsch gründlich” voorbereid. Net
jes stonden de troepen voor onze Oost
grens opgesteld. In de buurt van Osna-
brück stonden de pantserwagens. Zij
vormden de stootkracht van het aanval
lende leger. Het was de bedoeling, dat
deze pantserafdeling zo vlug mogelijk
tot in het hart van de vesting Holland
zou doordringen. Een beletsel voor een
snelle opmars waren de drassige inunda-
tie-gebieden. Daarom werd bepaald, dat
de gemotoriseerde kolonne zich door
Noord-Brabant een weg zou banen. Dan
85 van de bewoners van Oost- en W.-
Pakistan zijn Mohammedaan. De ove
rige 15 zijn o.a. Hindoes, Budhisten,
Christenen en Parsees (volgelingen van
Zoroaster)
De katholieken bereiken iy2 Gedeel
telijk zijn dit katholieken, afkomstig uit
Goa of uit India, gedeeltelijk plaatselij
ke bekeerlingen veelal uit de paria’s van
het Hinduïme.
Al deze dingen wist u misschien al, maar
weet U ook dat al jaren voor de laat-
te wereldoorlog de Paters Franciscanen
van Nederland er in de Missie werkten
en wel in Sind en Bluchistan, met als
hoofdstad Karachi?
Twee jaar geleden werd het Aartsbisdom
van Karachi verdeeld in 2 bisdommen
en wel in het Aartsbisdom Karachi, het
zelfde dus, maar veel kleiner en een
nieuw bisdom met Hijderabad als Bis
schopszetel.
Het nieuwe bisdom heeft geen enkele
bron van inkomsten zoals in oudere ge
bieden soms het geval is. En er is zoveel
te doen. Een paar scholen en een paar
kosteloze internaten zijn er al. Ook ver
schillende ziekenhuizen en klinieken zijn
er.
In 4 van de ziekenhuizen werken leken
verpleegsters, waaronder ook Zuster
Minnema, afkomstig van Westhem, die
momenteel „thuis” is.
De zusters proberen hard om het hoofd
boven water te houden, maar dat valt
niet mee. Ook hebben ze in een van de
ziekenhuizen een maatschappelijk werk
ster, die prachtig werk doet bijna zonder
middelen. Tot voor een maand of zes
zaten Zr. Hilckman en Zr. Minnema te-
Vrijdag 10 mei 1940. De dag is nog maar enkele uren oud. In de
schemering van de morgen steekt de overspanning van de spoorbrug
bij Gennep wazig af tegen de nog grijze lucht. Het donkere water
van de Maas stroomt traag onder de brug door. Over een poosje zal
het licht zijn. In het Oosten wordt de witte vlek aan de hemel steeds
groter. „Wat zal de dag brengen Deze vraag houdt de
Nederlandse soldaten bij de brug voortdurend bezig. Sinds dinsdag
zijn ze in staat van alarm. Deze toestand van hoogste paraatheid is
voor de soldaten niet nieuw. Het is al een paar keer eerder voorge
komen. Oudere mensen hebben verteld, dat ook in de oorlog van
T4-T8 regelmatig alarm werd geslagen. Ze hebben zo’n toestand
daarom nooit zo ernstig ingezien. Het vervelendste was nog, dat
tijdens alarm aan verlof niet viel te denken. Maar verder ’t zou
allemaal nog wel meevallen.
RESTAURATIE KONINKLIJK
PALEIS OP DE DAM
TE AMSTERDAM
Het Koninklijk Paleis op de Dam
Amsterdam zal inwendig gerestaureerd
worden. In hoofdzaak wordt hiermede
beoogd het Paleis in een betere staat van
onderhoud te brengen. Met de werkzaam
heden is naar schatting een bedrag van
lt/2 miljoen gulden gemoeid.
Op de foto: de troonzaal, waar een groot
aantal kostbare, schilderijen een plaatsje
hebben gevonden voor zolang de ver
bouwing duurt.
doorgebroken. Zij trachten door omtrek-
kende bewegingen de zich nog verdedi
gende afdelingen door omsingeling te li
quideren. Bij de Nederlanders is het
contact tussen commandanten en troepen
verbroken. In een landhuis, vlak bij het
hotel „De Grebbeberg” is de commando
post van het eerste bataljon van het acht
ste R.I. gevestigd .Een majoor, drie ka
piteins en een achttal soldaten vormen
de gehele bezetting. Zij weten, dat de
toestand ernstig is, dat de vijand tot ver
naar achteren is doorgedrongen. Nie
mand denkt echter aan terugtrekken. En
als, toch nog onverwachts, het landhuis
van drie kanten wordt aangevallen, denkt
niemand aan overgave. Met alle beschik
bare wapens wordt de vijand van het lijf
gehouden. Een lichte mitrailleur raakt
onklaar. De serre van het huis moet wor
den ontruimd. Reeds zün er gesneuvel
den. Dan trekt de kleine, dappere groep
zich terug in de achterkamer en op zol
der. Zuinigheid met de munitie is gebo
den. Dit geldt echter niet voor de aanval
lers, die zelfs mortieren tegen de geïso
leerde commandopost inzetten.
Toch houdt men stand. Het goed gerich
te vuur doet aanvaller na aanvaller neer
storten. Maar ook de mannen in het
landhuis lijden verliezen. Een kapitein
wordt gewond, op de bovenverdieping
vallen soldaten neer. Langzaam maar met
angstige zekerheid raakt de munitie op.
Tenslotte is het pistool het enige wapen
waarmee kan worden geschoten. Even is
er een stilte. De stilte voor het einde.
De laatste kogel is verschoten. De bevel
voerende majoor dankt met enkele woor.
den de overgebleven soldaten voor hun
moed. Een der aanwezigen deelt de laat
ste verkreukelde sigaretten rond. Dan
klinkt buiten een fuitsignaal, er volgt
■een ontploffing, de laatste stormaanval
Slechts een paar weten, gewond, te
ontsnappen. De majoor vindt de dood.
behoefde slechts één enkele rivier te wor
den gepasseerd en daarna zou het recht
op de Moerdijkbruggen afgaan. Een
eventuele bondgenoot zou dan tegelijk
geen kans meer hebben om de Hollan
ders achter hun waterlinie te hulp te ko
men. Het was nu zaak om ergens over
de Maas een brug onbeschadigd in han
den te krijgen. Dus vóór dat de Neder
landse soldaten de springladingen zou
den hebben ontstoken. Dat zou geen ge
makkelijk taak zijn. Het was dan ook
niemand minder dan admiraal Canaris,
het hoofd van de Abwehr”, die zich
persoonlijk bezig hield met het opstellen
en uitwerken van een plan.
In het Reichswald, midden tussen de
bossen, ver van de bewoonde wereld,
kwam in april 1940 een aantal mensen
bij elkaar, militairen en burgers. Zij
woonden in barakken. Nooit kwamen zij
uit het kamp. Niemand kwam te weten
wat zij daar in de eenzaamheid uitvoer
den
De bezetting van de spoorbrug bij Gen
nep heeft net opdracht gekregen om de
lonten van de springlading ouderwets
systeem te ontsteken, als de wachten
de soldaten uit Oostelijke richting iets
zien aankomen. Echter heel iets anders,
dan wat zij verwacht hebben.
Geen sluipende of toestormende solda
ten, geen gevechtswagens, geen vliegtui
gen, maar een klein groepje mannen
komt naar de brug toe.
Als het groepje dichterbij is gekomen,
ontdekken ze tot hun grote opluchting
de zo vertrouwde uniformen van de Ma
rechaussee. Verder bemerken ze tot hun
verbazing, dat de Marechaussee’s krijgs
gevangenen bij zich hebben. Dit is het
eerste contact met de vijand. Zij blijven
echter waakzaam en houden het geweer
in aanslag. Het groepje blijft staan. De
Marechaussee’s melden zich. Ze vertellen
met een paar woorden, dat ze een Duitse
patrouille hebben overmeesterd. De Ne
derlandse soldaten laten het groepje naar
achteren brengen, over de brug. Ze ope
nen het zware versperringshek. Dan gaat
in het wachthuisje de telefoon. Een kor
poraal neemt de haak van het toestel op
geen antwoord Hij wil weer
naar buiten gaan, maar één der mare
chaussee’s houdt een pistool op hem ge
richt. Ook een krijgsgevangene heeft een
wapen in de hand. De korporaal schiet
nog, dan voelt hij een klap in zijn nek
en is bewusteloos.
Vanuit de verte nadert een trein, een
verdedigingswerken waren te zwak om
een bombardement te doorstaan. Dit gaf
de soldaten een gevoel van minderwaar
digheid en onzekerheid. Daar stond te
genover, dat de zeer goed getrainde te
genstander over zeer modern materiaal
beschikte en ruim gebruik kon maken
van een superieure luchtmacht. De agres
sieve piloten konden dan ook met succes
de aanvallende grondtroepen ondersteu
nen. Maar niet overal was dit succes ver
zekerd. Op de 12e mei proberen Duitse
vliegers tevergeefs de beton-kazematten
op de afsluitdijk te vernietigen. De Ne
derlandse verdedigers denken aan de
zwakke stellingen bij Wons, waar ze pas
zijn uitgebombardeerd. Daarbij vergele
ken zijn de zware fortificaties van Korn-
werderzand, waar ze nu in stelling zijn,
zo veilig als Abrahams schoot. Zelfs de
zwaarste aanvallen worden doorstaan. De
nacht daarop versterkt een peloton lucht.
doel-mitrailleurs de defensie. Daarom
probeert de Duitser het maar eens met
artillerie. Het resultaat van deze beschie
ting is echter gelijk aan dat van de vlieg,
tuigaanvallen nihil. Het moreel van
de Nederlanders stijgt met de tijd. Hier
voelen de soldaten zich niet langer de
minderwaardigen. Hier is moderne be
wapening een doeltreffende bescherming.
Het is dan ook geen wonder, dat een
vijandelijke stormaanval bloedig wordt
afgeslagen. Het toestormende regiment
wordt gedecimeerd. De vijand geeft het
niet op. Nogmaals wordt artillerie inge
zet. Maar ook de verdediging wordt
steeds sterker. De kanonneerboot „Johan
Maurits van Nassau” mengt zich in de
strijd. Het schip ligt in de Vliestroom
en moet dus van veraf schieten. Maar
het vanuit de voorposten gecorrigeerde
vuur ligt zo goed, dat de Duitse kanon
nen tot zwijgen worden gebracht. Het is
de Duitser dan ook niet gelukt de af
sluitdijk te veroveren. De algehele capitu
latie maakt een eind aan de gevechten.
Met verbeten woede hijst de bezetting de
witte vlag. Duidelijker dan waar ook is
hier aangetoond, dat, wanneer de midde
len er zijn, de Nederlandse soldaten het
werk zullen doen. Hier werd de zo
vechtlustige vijand een halt toegeroepen.
De middelen zij waren zo schaars.
Pakistan bestaat uit twee delen, Oost
en West-Pakistan. Tussen Oost- en West.
Pakistan ligt een spoorwegverbinding
plm. 1600 km over Hindustanis gebied.
Over zee kunnen de twee delen elkaar
bereiken via de Arabische Zee en de Golf
van Bengalen, wat evenwel een grote om
weg betekent.
West-Pakistan is 480.000 km.2 groot en
Oost-Pakistan 82.000 km.2 Tezamen wo
nen er zo’n 80 miljoen mensen. Dat is
7 maal zoveel als in Nederland. Hiervan
woont meer dan de helft in Oost-Pakis
tan en dit land behoort daardoor tot een
der dichtst bevolkte gebieden van de we
reld met een gemiddelde van 1000 per
km.2
West-Pakistan bestaat uit 4 provincies,
n.l. W.Penjaab, N.W. Frontier, Sind en
Baluchistan en een paar kleine staten die
gedeeltelijk zelfbestuur hebben onder
Pakistaans toezicht.
Oost-Pakistan heeft 2 provincies, n.l.
Sylhet en East-Bengal.
In West-Pakistan spreekt men Urdu en
in Oost-Pakistan Bengalim met Engels
in de steden, in de handel en in de ge
rechtsgebouwen. Dit zijn de Hoofdtalen.
Daarnaast heeft elke provincie nog zijn
eigen taal en verschillende dialecten. Het
is een waar Babel.
Tegenwoordig wil men niet meer van
provincies spreken, maar van een ge
heel. Het verschil tussen deze bevol
kingsgroepen is echter te groot en daar-
bij komen al de verplaatste personen, die
van verschillende provincies van Hin
dustan komen.
Eén ding is er wat ze met elkaar gemeen
i hebben en dat is de godsdienst.
en „Annie” zijn onge-
kosten slechts 2 cent. Pro
beert ze zelf maar. Sigarenmagazijn Su
matra, J. Rosier Lzn., Polstraat.
Enkele veehouders hebben reeds het
melkvee in het land bij gebrek aan stal-
voeder.
In Sneek waren 11.000 kievitseieren op
de markt. De prijs bedroeg nog 17 a 18
cent per stuk.
In Workum zijn valse dubbeltjes in om
loop. Zeer nauwkeurig nagemaakt, m;..ir
uit lood vervaardigd.
Geef ons de middelen
„Geef ons de middelen en wij zullen het
werk doen Deze woorden van de
grote oorlogsleider Churchill golden ook
voor onze soldaten. Deze middelen ech
ter ontbraken geheel. De bewapening
was onvoldoende en verouderd en de
vreemde trein, geen Hollandse. Lang
zaam stoomt een Duitse pantsertrein op
naar de brug. Inmiddels is het groepje
„krijgsgevangenen” al slaags geraakt met
de soldaten, die verder op de brug staan.
Door het geopende versperringshek rijdt
de trein, volgepropt met soldaten, die
meteen aan het gevecht deelnemen. Spoe
dig is de spoorbrug in handen van de
vijand onbeschadigd. Nog diezelfde
dag rollen de voertuigen van de pantser
divisie, over de brug, Noord-Brabant
binnen, richting Moerdijk.
Schending van het oorlogsrecht.
Zo gelukte het de vijand om die ene
brug bij Gennep te overmeesteren. Hier
mee werd het plan van Canaris met suc
ces bekroond. De bewoners van het ge
heimzinnige kamp in het Reichswald
hadden hun werk goed gedaan. En hoe
kon het ook anders. Speciaal voor dit
werk, het overvallen van bruggen, wer
den ze opgeleid. De Duitse soldaten zou
den voor krijgsgevangenen spelen, onder
hun kleren moesten ze extra wapens dra
gen. En de burgers van het kamp, Ne
derlanders, die zich vrijwillig voor dit
werk opgaven, zouden voor Marechaus
see’s spelen. Aanvankelijk werd getracht
de vereiste Nederlandse uniformen Duits
land binnen te smokkelentoen dit mis
lukte, werden de kledingstukken zelf ge
maakt. De pseudo Marechaussee’s moes
ten het vertrouwen van de bezetting win
nen. Dat hiermee het oorlogsrecht werd
geschonden was voor de Duitse legerlei
ding geen bezwaar. Trouwens, niet al
leen bij Gennep zou de vijand zich van
unfaire middelen bedienen. Zo werd de
Maasbrug bij Buggenum „bezocht” door
als spoorwegarbeiders verklede stoottroe
pen. De Nederlandse bezetting heeft hier
de brug nog tijdig kunnen opblazen. Te
Roermond mislukte een overval, waarbij
de vijandelijke soldaten gehuld gingen in
uniformen van de Nederlandse militaire
politie. Ook op andere plaatsen kwamen
Duitsers, verkleed als Nederlandse solda
ten, over de grens.
Dank zij de waakzaamheid der Neder
landse grenstroepen waren hun successen
echter gering. Het optreden van deze
groepen en van de parachutisten veroor
zaakte echter wel de nodige verwarring
onder de Nederlandse gelederen. Van
deze verwarring heeft de aanvaller tij
dens de oorlogsdagen ruim gebruik ge
maakt
Vaak wordt er beweerd, dat bij de mo
derne oorlogsvoering het persoonlijk ele
ment niet in het geding komt. Of, een
voudiger gezegd, dat door het gebruik
van hedendaagse vernietigingsmiddelen
alleen dat leger zal winnen, dat het beste
is uitgerust en het sterkst is bewapend.
„Tegenwoordig schieten ze op een on
zichtbare vijand”, is dan het gezegde.
Daar is veel van waar, maar telkens is in
de tweede wereldoorlog bewezen, dat
moed, beleid en trouw, om deze drie
overbekende woorden weer eens te ge
bruiken, vaak van invloed zijn geweest
op het verloop van de veldslag. Dit was
ook het geval tijdens de 5 meidagen van
het jaar 1940. Van 10 tot 15 mei, die
vreemde dagen, waaraan de oudere lezers
met gemengde gevoelens zullen terug
denken. Met gemengde gevoelens, om
dat alles toen tegenliep, alles verraden
scheen en onze nationale trots een ge
voelige klap kreeg. Een wanhopige strijd,
een verloren oorlog. Toch zijn' er in die
dagen Nederlandse successen, geboekt en
kan aan Nederlandse soldaten, die toen
vochten, lof worden toegezwaaid.*
Getrouw tot in den dood.
De strijd op de Grebbeberg is in volle
gang. Reeds zijn de Duitsers hier en daar
Bij de lokasies in Zuid-Afrika wordt door eenheden van het leger gepatrouilleerd.
Op de foto: In lokasie Nijano moeten arbeiders zich aan een onderzoek laten
onderwerpen.
jaarwisseling
:n meer aanda
p de grote rivieren dan
-
het Westelijk front? In sterke stellin-
Geen der partijen scheen echter lust
hebben tot énige actie. Even was
schrik. Dat was toen Denemarken
Noorwegen onder de voet werden gelo
pen. Zou toch Maar Hitler be
loofde nogmaals het Nederlandse grond
gebied te zullen eerbiedigen.
Nu echter, op deze tiende mei, woelt on
rust in de harten van de soldaten daar
op die brug bij Gennep. Want vreemde
geluiden zijn tot hen doorgedrongen,
ontploffingen; het laten springen van
verscheidene kleinere bruggen in de om
geving. Scherp turen de mannen in de
richting van Duitsland, want van die
kant moet de vijand komen. Dan zal ook
deze brug de lucht in gaan. Maar wan
neer komt de vijand? En hoe zal hij er
uit zien?
