Alom verscherping koude oorlog
Plan ingediend bij 3 Prov.
besturen
het Noorden
voor
1
De situatie in de Kongo steeds
ingewikkeld
meer
Een hoopvol rapport
üs hjoed p p
to sizzen
I
«7
1
Vandalisme
aantal voorzieningen op eigen kracht verder
Na
Gouden filmpjes
1
Dr. C. de Jager
benoemd tot hoog
leraar
Orgelconcert
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
VRIJDAG 12 AUGUSTUS I960
56e JAARGANG
No. 63
VOOR DE ZITTING
Het keurkorps
PYT
heer J. de Jager, die ook
2e week aug. 1910
het Noorden des lands” is
een
Better in geastige dwaes,
dan in dwaze geastichheit.
Toch kan hij zich er op beroemen, dat hij
enkel door te dreigen met geweld, erin
is geslaagd, het binnentrekken van de
troepen van de Ver. Naties, op te hou
den.
Vorige week dinsdag maakte secretaris-
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat IJ
Telef. 2451 - Na 18.30 uur 2305 of 2335
(K5157)
Clement van Maasdijk, de eerste Neder
landse vlieger verongelukt.
s
n
Een ontwikkeld jongmens, 23 jaar, vrij
van militie, bekend met correctie- en an
dere werkzaamheden, goed verslaggever,
wenst zich te veranderen.
Vig
indt licht
Abonnementsprijs f 1.90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 13 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
Inderdaad is de verscherping van de
koude oorlog overal te merken; dit bleek
ook uit een nota die Chroestsjow over
de RB-47 tot Engeland richtte en uit een
begeleidende scherpe brief aan Macmil
lan. Opvallend is het overigens, welk een
geringe rol de problemen van Europa in
deze strijd tussen Oost en West spelen;
het geharrewar over Berlijn is nog een
der voornaamste. De besprekingen tus
sen De Gaulle en Adenauer te Parijs en
tussen Adenauer en Macmillan te Bonn
hadden tot doel, Euoropa een meer ac
tieve en eenstemmige partij te doen bla
zen in het wereldconcert. Maar zoiets
bereikt men niet door besprekingen. De
enige werkelijk grote mogendheden zijn
nu eenmaal de Ver. Staten en Rusland
en deze beide landen dingen naar de
gunst van de opkomende jonge staten in
de vroegere koloniale gebieden.
Het belangrijkste vraagstuk is op dit
moment natuurlijk dat van de Kongo.
Terwijl de binnenlandse situatie in dit
ongelukkige land allesbehalve is verbe
terd en er strijd tussen stammen, anar
chie en werkloosheid blijven heersen is
de Kongo een speelbal geworden in het
internationale politieke spel. Boze en
goede geesten spelen in dit spel een rol
en het is niet altijd te zeggen wie pre
cies de boze en wie de goede geesten
zijn. Aan Kongolese zijde zijn de hoofd
rolspelers: Loemoemba, de premier van
de centrale regering, die op zijn lange
buitenlandse reis met redelijk succes
goodwill heeft trachten te winnen en
Tsjombe, de premier thans president
van de afgescheiden provincie Ka
tanga.
Deze laatste is vergeefs blijven
streven naar internationale er
kenning. Zjjn missles naar Euro
pa en Amerika heibben weinig of
geen succes gehad en de medede
ling van een zijner Belgische ad
viseurs, dat or een statenbond zou
worden gevormd van Katanga met
Tanganjiko en Roeanda-Oeroendi,
bleek op niets te berusten. Boven,
dien heeft Tsjombe met aanmer
kelijke binnenlandse tegenstand te
kampen.
De belangstelling voor de orgelconcer
ten, die door de Stichting Orgelcentrum
in de Martinikerk worden gegeven, is
nog steeds groeiende. Dinsdagavond was
het weer de welbekende organist Feike
Asma, die de vele honderden muziek
liefhebbers met zijn prachtig spel mocht
boeien.
Het ook nu weer veelzijdige programma
had als oorzaak, dat op uitnodiging van
de Stichting een 40-tal orgelwerken werd
ontvangen en vandaar dat dit program
ma dus heterogeen werd samengesteld.
Componisten van verschillende nationa
liteiten gaven aan deze uitvoering een
zeer apart cachet.
Het programma werd geopend met een
Trio van Jan Zwart, hetwelk een zeer
goede indruk maakte. Van J. S. Bach
werd gespeeld het mooie Praeludium A
Fuga in G-dur. Prachtig doorzichtig was
Sonate in b minor, een Trio van de En
gelse componist John Stanley.
Toccata und Fuga van Max Reger was
een werk met geweldige climax. In Alle
gretto en Scherzo, resp. van A. Guil-
mant en Ch. M. Widor, was een zeer
mooie klank waar te nemen. Berusting
in de ware zin des woords was Andante
van S. Landman, gevolgd door Carillon
van S. de Lange.
Als groot contrast hierop een modern
Frans werk van Jean Langlais: Accla
mations. Als klank te beoordelen viel
hier veel te waarderen.
Besloten werd met de Koraalfinale van
de organist zelf, waarin de grote capa
citeiten van deze populaire musicus ten
volle aan de dag traden.
Al met al een programma, waarvan zeer
veel is genoten en we zien al weer uit
naar de volgende concerten, die nog in
deze serie worden georganiseerd.
Dahomey, Niger, Opper-Volta en
de Ivoorkust, werden onafhanke
lijk, doch bleven deel uitmaken
van de Franse gemeenschap; van
haat tegen het vroegere moeder,
land is geen sprake.
OVERSTROMINGEN IN POLEN
Een beeld van de overstromingen in
Polen: met behulp van een amjibie-
voertuig worden de bewoners van het
dorpje Zdelona Kepa met hun bezittin
gen geëvacueerd
In een boodschap tot het Amerikaanse Congres, dat voor een korte zitting weer
bijeen is gekomen, heeft apresident Eisenhower maandag gewezen op de vecht
lust van de communistische staten, die de laatste tijd zeer is toegenomen. Eisen
hower herinnerde onder meer aan het neerschieten van de Amerikaanse RB-47-
straalbommenwerper door de Russen en wees op de situatie op Cuba en in de
Kongo. De president zei, dat Amerika nog altijd de militair sterkste mogendheid
ter wereld is, maar toch bereidde hjj het Congres er op voor, dat hij eventueel
aanvullende defensiekredieten zou vragen.
Bolswards Nieuwsblad
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
Grote galavoorstelling van C. Welte’s
Kinematograph (Theater van levende fo-
tographieën, naturel gekleurd) Getoond
worden o.a.; Schoonmoeder leert paard
rijden uitbundig lachsucces). Zo mijn
tante wielen had (lachen), zuster Auge-
lita (gekleurd drama). De begrafenis
plechtigheid van koning Edward VIII
van Engeland. Ie Rang 50 ct., 2e rang 30
ct., 3e rang 20 ct.
Tegenover de Belgen, die thans
zeer verbitterd zijn, kunnen ande
re koloniale mogendheden met
voldoening op de gebeurtenissen
van de laatste dagen terugzien.
Enkele Franse koloniën, nameljjk
Het Hanzefeest te Bolsward had een ba
tig saldo van f 260,74.
Spanningen in de strafgevangenis te
Leeuwarden. Marechaussee ter assistentie
ingeroepen.
generaal Hammerskjoeld van de Ver.
Naties, die als regisseur het Kongolese
drama in goede banen tracht te leiden,
bekend, dat de militairen van de Ver.
Naties zaterdag daarop naar Katanga
zouden gaan. Tsjombe heeft toen weten
te bewerkstelligen, dat dit niet door
ging. Tot woede uiteraard van Loe
moemba en ook van de Russen, die zich
als kampioenen van de rechtvaardigheid
willen voordoen.
Hammarskjoeld, die toen in de Kongo
was, keerde ijlings naar zijn standplaats
te New York terug en na enig uitstel
kwam maandag de Veiligheidsraad bij
een om de zaak te bespreken. Na ein
deloze deliberaties werd een resolutie
Ceylon en Tunesië aangenomen, waarin
België werd gemaand, or middellijk zijn
troepen uit de Kongo terug te trekken
en waarin bovendien gezegd werd, dat
de bezetting van Katanga noodzakelijk
is om de vorige besluiten van de Raad
volledig te doen uitvoeren. Dit zou ech
ter géén inmenging in de interne con
flicten in de Kongo mogen betekenen.
Een veel fellere Russische resolutie werd
niet in stemming gebracht. In de Afri-
kaans-Aziatische landen is men kenne
lijk niet gediend van de Russische agi
tatie. De gematigde Kongolese minister
van buitenlandse zaken, Bomboko, liet
dit te New York ook aan de Russen
blijken.
Loemoemba, die op zijn reis de steun
van Tunesië, Guinea, Ghana, Liberië en
Togo heeft gekregen, zoekt het overigens
na zijn terugkeer wél in agitatie van
de kwalijkste soort. Hiertoe is hij ken
nelijk meer in staat dan tot de oplos
sing van de nijpende economische en so
ciale problemen van de Kongo.
Men moet de berichten over een gemeen
schappelijk Afrikaans opperbevel en al
de dreigende plannen van Loemoemba
echter niet al te zeer au serieux nemen.
Aan de andere kant moet men echter
ook niet de betekenis overschaten van
de separatistische bewegingen, die ook
in andere delen van de Kongo haar kop
opsteken. Zij zijn er vooral een teken
van, hoe weinig de Kongo op weg is een
moderne eenheidsstaat te worden.
Voor zover het er thans naar uitziet,
zal de Kongo op de moeizame weg naar
dat doel meer geleid worden door de
Ver. Naties en onbaatzuchtige Europese
deskundigen, dan door politici van het
genre Loemoemba.
De Engelsen zijn vergenoegd omdat de
conferentie te Londen over Niassaland
met succes bekroond werd. Er zal een
zwarte meerderheid in het parlement
van dit gebied komen, terwijl de inheem
sen grote invloed zullen krijgen in de
regering
Banda, ue nationalistische leider uit
Niassaland, heeft echter niet ten volle
zijn zin gekregen, o.a. niet betreeffende
zijn eis voor algemeen kiesrecht.
Niassaland is echter maar een klein en
betrekkelijk onbelangrijk land. En over
de pijnlijke vraag of het gebied met
Rhodesië in een federatie moet blijven,
is te Londen niet gesproken.
Ook buiten de Kongo liggen mogelijke
brandhaarden en men zou te optimis
tisch zijn als men zei, dat rampzalige
ontwikkelingen, zoals die in de voorma
lige Belgische Kongo, nooit elders in
Afrika zullen kunnen plaats hebben.
Dag Hammerskjoeld, de secretaris-generaal van de V-N. (rechts) in gesprek
met de drie Kongolese afgevaardigden door de vergadering van de veiligheids
raad waarop de situatie in Kongo zal worden besproken. Vd.n.r. Maurice Im-
pollo, Anloine Gizenga en Rehmy Nwamba
Gaat men naar de oorzaken vragen
Voorst geldt het in alle lagen
Jongeren hebben, soms benijd
Een teveel aanvrije tijd
De vakanties van acht weken
Gaan lamlendigheid aankweken
Alles verveelt op den duur
En dan lokt het avontuur
’t Mag een afdoend middel heten
Laat ze werken, laat ze zweten
Da’s veel beter in practijk
Dan ’t vonnis: voorwaardelijk
Mogelijk dat dan de vandalen
Later er de winst van halen
Harde heren met de knoet
Zijn voor lanterflanters goed
In het rapport wordt aldus vat de Frie
se Koerier een en ander samen, een schets
gegeven van de omstandigheden die de
ontwikkeling hebben belemmerd om er
daarna de aandacht op te vestigen, dat
na de oorlog de industriële groei in een
aantal oude en nieuwe centra zeer be
vredigd is geweest, waarbij vooral in
Drachten, Emmen en Delfzijl is geble
ken, dat de fundamentele mogelijkheden
voor snelle expansie in het noorden stel
lig voorhanden zijn.
Doch deze groei is nog van onvoldoende
omvang en er doen zich nog belemme-
rigen voor, die alleen historisch kunnen
worden verklaard.
Deze historische verklaring neemt haar
uitgangspunt bij de excentrische ligging,
die de vorige eeuw een duidelijke hinder
paal voor de economische ontplooiing
heeft gevormd.
Dit werd geaccentueerd door de slechte
verbindingen. De daardoor ontstane ach-
sterstand in de bedrijvigheid leidde tot
een te geringe aandacht voor de over
heidsinvesteringen in de ruimste zin des
woords.
Daar kwam nog bij dat het snel expan
derende bedrijfsleven in het westen on
voldoende aandacht had voor de poten
tiële zakenrelaties in het noorden. Ka
pitaal, dat voor industrialisatie had kun
nen worden gebruikt, vloeide uit het
noorden vaak af naar elders.
Hieruit blijkt het gevaar, dat wie een
maal enigszins achter ligt, verder achter
op raakt, met als correlaat daarvan een
onharmonische spreiding van investerin
gen over het land.
Het gebied bleef overwegend agrarisch
georiënteerd. Door toenemende mechani
satie en rationalisatie nam echter na de
oorlog de werkgelegenheid af.
De daardoor ontstane werkloosheid werd
in het noorden niet door industriële ex
pansie opgevangen, omdat het historich
ontstane klimaat voor industrievestiging
niet voldoende gunstig was.
Er vormde zich hier dan ook een toene
mende structuurwerkloosheid, die in
1956 32 procent, in 1957 33 procent,
in 1958 45 procent en in 1959 zelfs 48
procent bedroeg.
In 1959 leefde in het noorden naast 11
procent van de mannelijke beroepsbevol
king niet minder dan 34 procent van de
werklozen
Die werkloosheid drukt uiteraard ’t toch
al te lage gemiddelde inkomen, waardoor
de middenstand en de verzorgende be
drijven verder worden benadeeeld, met
alle gevolgen van dien. De bevolkings-
structuur is aan vergrijzing onderhevig,
Onder de titel „De toekomst van het Noorden des lands” is aan de drie noorde
lijke provinciale bestuurscolleges een concept-ontwikkelingsplan voor de periode
I960 —1980 aangeboden, aldus weten ons de provinciale dagbladen te vertellen.
In de komende weken zullen de besprekingen over dit rapport beginnen. Deze zul
len hierin moeten uitmonden, dat men er gezamenlijk achter gaat staan en pro
beert de Rijksregering er van te overtuigen, dat de in het plan vervatte voorstellen
zo snel mogelijk moeten worden verwezenlijkt en dat het daarover benodigde geld
dan ook op afel komt. Om dit te bereiken, begint het rapport dan ook aldus: „De
ontwikkeling der drie noordelijke provinciën is tot nu toe geringer geweest dan
zij had kunnen zijn. De economische, sociale en culturele mogelijkheden van dit
gebied zijn aanzienlijk en doen als geheel niet onder voor die van overig Neder
land. Het is aan verschillende factoren te wijten, dat deze mogelijkheden niet ten
volle zijn gerealiseerd, daarmee wordt uiteraard schade toegebracht aan het noor
den des lands, maar tevens aan de nationale samenleving als geheel. Zij zou zich
sneller en vooral ook evenwichtiger ontwikkelen, wanneer de remmende factoren
in de betrokken streken werden weggenomen.”
Dr. C. de Jager, een zoon van het oud-
hoofd der openbare school te Zurich, de
heer J. de Jager, die ook in Zurich en
Witmarsum lezingen heeft gehouden
over de sterrenkunde enz., is benoemd
tot gewoon hoogleraar in de astrofysica
aan de Rijksuniversiteit te Utrecht.
Dr. de Jager werd 29 april 1921 te Den
Burg op Texel geboren. Hij genoot zijn
middelbaar onderwijs aan het Lyceum
te Soerabaja, studeerde wis- en natuur
kunde te Utrecht en deed in 1945 zijn
doctoraal examen.
In 1952 promoveerde hij op de disser
tatie: „The hydrogen spectrum of the
sun.” Sedert 1946 was Dr. de Jager ver
bonden aan de Utrechtse Sterrenwacht,
sinds 1957 als lector-fysische problemen,
onder anderen het onderzoek van de zon,
de spectrocopie en fotometrie van de ster
ren en onderzoek van de meteoren.
Op veel internationale congressen en as-
tromistische bijeenkomsten hield hij le
zingen. Hij is deskundige op het nieuwe
terrein van het ruimteonderzoek.
Dr. de Jager schreef het boek „De ont
wikkeling der sterren en planeten”.
Van zijn hand verschenen voorts vele
artikelen, o.a. in „Hemel en dampkring”.
Jongens van een jaar of zestien
Laten telkens met „succes” zien
Hoe men een inbraakje pleegt
Of een winkellade leegt
Benden soms van meer dan twinti.
Soort, zoekt soort, vanzelf hij vim
Zonder moeite een kameraad
Die ook rondslentert op straat
Zo leert men de fijne kneepjes
Van het vak, eerst kleine greepjes
Lukt dit, dan een flinke buit
Fijn een avondje saam uit
Hwat hat (gabe Skroar
tengevolge van een onevenredig vertrek-
overschot, terwijl dorpen in hun bestaan
worden bedreigd.
De sociale en culturele situatie ondergaan
er de negatieve invloed van. Scholen heb
ben te weinig leerlingen, er worden geen
nieuwe woningen meer gebouwd, terwijl
het aantal krotwoningen reeds onevenre
dig groot is.
Hoewel ook een aantal tegenkrachten aan
het werk is, hebben de negatief gerichte
factoren, waaronder voor de erfenis van
het verleden, het tot nog toe gewonnen.
Het gemiddelde inkomen per inwoner is
in het noorden niet alleen lager dan het
Nederlandse gemiddelde, maar het ver
schil blijft toenemen. In 1950 bedroeg
het 10 procent, in 1955 reeds 17 procent.
Dit proces moet gestuit worden.
De vicieuze cirkels kunnen echter wel
doorbroken worden. Dit wordt duide
lijk bewezen, door de nieuwe bloei die
zich na de oorlog in het aantal plaatsen
heeft voorgedaan.
Er is dan ook geen sprake van, dat de
noordelijke provincies natuurlijkerwijze
een lager welvaartspeil en een hogere
werkloosheid zouden moeten vertonen
dan overig Nederlaod.
De excentrische ligging, die vroeger een
nadeel was, kan door het moderne ver
keer gemakkelijk worden overwonnen,
mits voldoende verbindingen aanwezig
zijn.
Bovendien versterkt de toenemende con
currentie in de a.s. Euromarkt de nood
zaak, te waken tegen dode hoeken in de
Nederlandse economie.
De thans aanwezige expansie van het
noorden is nog te verspreid en te aar
zelend om zonder meer tot een cumula
tieve expansie te leiden en de nog be
staande achterstanden te overwinnen.
Zij kan echter worden gestimuleerd als
men bereid is, de daarvoor nodige in
vesteringen, met name in de infrastruc
tuur in ruime zin, te verrichten.
Deze mogen in geen geval worden ge
zien als een vorm van „hulp” waarmee
de „nood” in een „achtergebleven ge
bied” wordt „gelenigd”.
Uit de beschrijving van het proces, dat
tot de vertraagde ontwikkeling heeft ge
leid, volgt, dat een aantal betrekkelijk
beperkte voorzieningen ertoe kan leiden,
dat de expansie op eigen kracht wordt
aangewakkerd.
Deze voorzieningen kunnen leiden tot
een versnelde industrialisatie, het stoppen
van schadelijke migratie, een toenemende
welvaart en tot een juist gebruik van de
in deze gebieden aanwezig productieve
reserve.
Het keurkorps van de Brave Henken
Dat een dichter ons kwam schenken
Zal wel uitgestorven zijn
Want er blijkt, op elk terrein
Het geslacht der criminelen
Herrieschoppen, plagen, stelen
Breidt zich thans geweldig uit
En de groei kan niet gestuit
Volgens politierapporten
Die wel geloofd moet worden
Wast het jaarlijks tal, bekend
Zo’n vijf en twintig procent.
L.
W'’ 4
