Mosselcultuur heeft
Friesland
m
grote toekomst
een
De Touwtrekwedstrijd
(gabe Skroar
Pessimisme ten opzichte van de garnalenteelt
üs hjoed p p
to sizzen
üff
pyt
Fan de Martinytoer
Tj. de J.
Zilveren filmpjes
Geslaagd concert
Luchtmaclitkapel
te Makkum
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
hóófdletters
afgeschaft
De Wargaasters weer oppermachtig
H
M
1
MMMMH
off
f/y
DINSDAG 23 AUGUSTUS I960
56e JAARGANG
No. 66
ZIJ ZIJN EVEN OUD
Hwat bat
bezig
'I
(zie vervolg pag. 2)
J. Heeg, Huins
4e week augustus 1935
Advertentieprijs: 13 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2451 Na 18.30 uur 2305 of 2335
(K5157)
IN WICHTIGE STEATE-
SITTING
twa jier fan tarieding is okkerdeis
'Abonnementsprijs I 1.90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
zij direct tegen het bijzonder sterke
5-tal van de Centrale Melkinrichting
„Frico” uit Warga moesten aantreden.
Niet alleen waren de reuzen uit Warga
hen verre de baas, maar bovendien wa
ren een drietal van deze ploeg oude be
kenden, waardoor de routine ook nog ’n
woordje meesprak. Geen wonder dan
ook, dat de P.T.T.ers tegen deze ploeg
kansloos ten onder gingen.
De tweede ploeg van de Frico uit War
ga bleek eveneens geen katje te zijn
om zonder handschoenen aan te pakken,
maar de mannen van Span uit Stiens
trokken zich hier niets van aan en
zorgden zowaar voor een vrij spannend
duel. In deze strijd was duidelijk waar
neembaar, dat de 2de ploeg van de Fri
co ook niet onbeslagen op het ijs kwam,
ze bleken door de oude rotten goed ge
traind te zijn en dat was ten slotte oor
zaak, dat de Stiensers tenslotte tot 2
maal toe het onderspit moesten delven.
De mannen van Philips uit Drachten wa
ren behoorlijk sterk, dit ondervond dors-
bedrijf Haitsma uit Witmarsum, dat
beide malen de eer aan de Philipsmen-
sen moest laten.
De D.B.S.ers, gebroeders Bosma, die uit
sportief oogpunt ook nu niet op ’t ap
pèl wilden ontbreken, konden het on
danks de luide aanmoedigingen niet bol
werken tegen de 2de ploeg van de Coöp.
Melkinrichting uit Leeuwarden.
Hetzelfde lot ondergingen de J.A.B.ers
van de fa. Bakker tegen boerenbedrijf
Bosma uit Offingawier.
In de verliezersronde, waarvan 2 ploegen
weer voor herkansing in aanmerking
kwamen, zegevierden de mannen van
Span uit Stiens en vooral tot grote
Vrjjdag j.l. waren wij de gast van de Friese Waddenvissery. Aan lboord van de
HA 37 maakten wij tussen het eiland Griend en Terschelling een mosselvangst
mee om even later over te stappen op een garnalenboot en ter garnalenvisserij
te gaan.
Na afloop werd in het gemeentehuis te Harlingen door een tweetal deskundigen
n.l. Ir. H. A. M. van Erp, hoofdinspecteur van de Visserijinspectie te Amsterdam
en de heer T. Marseille, secretaris van de Provinciale Mosselcommissie, verbon
den aan het E.T.I.F., nadere beschouwingen gegeven over de toekomst van de
Friese zee- en Waddenvisserij.
Nei
klear komd in concept-plan foar de ünt-
jowing fan de trije Noardlike provin-
pen, doch uitsluitend voor groepen van
5 man uit alle Friese bedrijven.
De eerste 10 kemphanen die in het
strijdperk tegenover elkaar kwamen te
staan waren het personeel van de Coöp.
Melkinrichting uit Leeuwarden en fa.
Brenzon (Brenninkmeijer) Sneek.
De Leeuwarders waren hier favoriet,
maar tegen de verwachting in bleken
de Snekers over meer uithoudingsver
mogen te beschikken en al zij het met
moeite, beide malen wisten zij hun te
genstanders over de fatale streep te
trekken.
De Bolswarder P.T.T. trof het niet, dat
Allinne deaden en dwazen
foroarje nea fan miening
De Luchtmachtkapel, die een bezoek aan
Makkum bracht, mocht zich over een
flinke belangstelling verheugen.
De verwachtingen zijn niet teleurge
steld, het was iets geheel nieuws voor
Makkum het gebodene zowel als de uni
formen.
De drumband die in groot tenue door
Makkum trok, had mede door de prach
tige uniformen veel bekijks.
Op het terrein heette de heer Dijkstra
allen welkom en wenste allen een ge
noeglijke avond.
Daarna werd in vlot tempo ’t program
ma afgewerkt, dat zeer gevarieerd was.
De taptoe, o.a. in aanwezigheid van
burgemeester A. Oosterhoff en echtge
note, was zeer indrukwekkend.
en kruiken
Bij de tegenwoordige wijze van verwa
teren rekent men op 10 tot 15 ver
lies, uitgaande van de opgeviste hoeveel
heid; in het laatste seizoen lag het ge
middelde verlies iets boven 15 Het
is te verwachten, dat bij kunstmatig
verwateren de verliezen kleiner zullen
zijn. Elk percent, waarmee de verlie
zen gereduceerd kunnen worden, bete
kent f 70.000,
Het verwateren kan waarschijnlijk zo
geregeld worden, dat opvissen bij elke
stand van het tij mogelijk is. Bij het te
genwoordige verwateren kan het opvis
sen alleen gedaan worden bij een be
paalde hoogte van het tij.
Een kunstmatige verwaterplaats zou in
het noorden van het land moeten wor
den ingericht, aangezien de mosselen
dan onmiddellijk na het opvissen ver
werkt kunnen worden. Thans moeten ze
naar Zeeland worden vervoerd, hetgeen
een 24 uur varen betekent. Vooral bij
hoge temperatuur leidt dit tot verlie
zen.
Een zeer belangrijk voordeel van een
verwaterplaats in het noorden ligt ook
in het feit, dat daardoor op de verwa-
terplaatsen vee] kleinere voorraden
behoeven te worden aangehouden. Im
mers, bij het binnenkomen van een or
der kunnen de mosselen worden gevist
en in zeer korte tijd op de verwater
plaats zijn. Bij verwaterplaatsen in Zee
land, 24 uren varens van de mosselper
celen verwijderd, is het tijdsverloop
veel groter en wordt het risico van het
weer met alle storing die daar het ge
volg van kan zijn, eveneens zeer belang
rijk. Daardoor moeten dus in Zeeland
permanent veel grotere voorraden wor
den aangehouden dan bij een eventuele
verwaterplaats in het noorden noodza
kelijk zou zijn.
Blijkens mededelingen van kwekers,
niet alleen in Harlingen, maar ook in
lerseke woonachtig, zou van deze zyde
evenzeer sterk de voorkeur gegeven
worden aan verwateren in de nabijheid
der kweekgronden in de Waddenzee en
der haven- en woonplaatsen. Waar het
verwateren plaats vindt, zal ook de ex-
porthandel zich vestigen, zodat dan een
volledige concentratie van het bedrijf
plaats kan hebben.
De aanleg van een verwaterplaats in ’t
noorden, zou zo spoedig mogelijk moe
ten geschieden om een geleidelijke over-
gang naar het noorden mogelijk te ma
ken. Wacht men tot de sluiting van de
Oosterschelde dan zal een plotselinge
overbrenging van de mosselcultuur met
alles wat daaraan verbonden is, zeer
grote schadeloosstellingen vragen,
In ieder geval ligt er voor Friesland ’n
goede kans als mosselexportprovincie
Zeeland te vervangen.
Bolswards Nieuwsblai
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
op taalkundige staf,
schaf de hoofdletter af
amateurs zijn er vlijtig mee
dien de „moderne stand”
dan is straks in de krant
in het boek, geen verschil meer aanwezig
weg, dat letterverschil 1
Wat de P.C. voor Franeker is, is het
touwtrekken voor Bolsward. Elk jaar
weer is de belangstelling voor deze
krachtsport enorm en ook dit jaar was
het geen uitzondering op de regel, dat
meer dan 3000 toeschouwers zich op de
D.B.S.buurt verdrongen, om toch maar
niets te missen van dit sportevenement.
Het was soms een gedrang van je wel-
ste en het heeft ons beslist verwonderd,
dat alle etalageruiten intact zijn geble
ven.
Wat de wedstrijd betreft, deze stond in
tegenstelling met vorige jaren niet open
voor ploegen uit de verschillende dor-
jammer, ik denk soms stil
advertenties, die lui zijn niet lekker
wat een nieuwlichterij,
né da’s toch niks voor mij.
zou het waar zijn: hoe kleiner
hoe gekker?
Paardenmarkt Rien 18 augustus. Hard
draverij 29 en 30 augustus. Koningin
Astrid van België bij een autoongeluk
in Zwitserland omgekomen.
Volksspelen te Lollum: stoelendans per
fiets.
alles in klein formaat
het voorbeeld werkt zeer probaat
waag het eens met zo’n huwelijksannonce
doe experimenteel,
heus, dat siert het geheel,
kolossaal, wat een prachtige vondsten
tijd de mosselen op een perceel kunnen
decimeren, moeten verwijderd worden.
Verder vormen de slib dat verwijderd
moet worden, daar anders de percelen
opslibben en in cultuurwaarde achter
uitgaan.
Voor het bereiken van gunstige resul
taten is het dus noodzakelijk dat de
kweker veel op zijn perceel werkt en
dikwijls tussen de teeltgronden er. zijn
haven heen en weer moet varen.
Wanneer de Zeeuwse kwekers zich in
het noorden gevestigd hebben, kunnen
zij al hun moeite en zorgen aan de per
celen in de Waddenzee besteden, hetgeen
tot een beter onderhoud zal leiden.
Thans, nu bijna alle kwekers nog in
Zeeland wonen, eist het heel wat ener
gie om geregeld naar de Waddenzee te
varen om de toestand op de percelen te
onderzoeken en het nodige onderhoud
uit te voeren.
Wanneer de mosselen opgevist zijn, zijn
ze nog niet geschikt voor de consump
tie, daar zij dikwijls zand en slib bevat
ten, waardoor zij ongenietbaar zijn. De
mosselen moeten nu een behandeling
ondergaan, waardoor zij het zand kwijt
raken. Dit wordt bereikt door het z.g.
verwateren. Dit verwateren is dus een
essentieel punt in de mosselcultuur.
Het verwateren geschiedt thans in Zee
land op natuurlijke wijze, d.w.z. op ban
ken, welke in open water liggen.
In de toekomst is dit niet meer moge
lijk.
In de Waddenzee is verwateren op na
tuurlijke wijze, zoals thans in Zeeland
gebeurt, niet mogelijk door het te ge
ringe tijdverschil.
Daar het verwateren in de toekomst
op natuurlijke wijze niet mogelijk is in
Zeeland en evenmin in de Waddenzee,
zal het op kunstmatige wijze moeten
geschieden. Dit is op zich zelf zeer goed
mogelijk. Er zullen zelfs aan het verwa
teren in kunstmatige inrichtingen be
langrijke voordelen verbonden zijn.
want vandaag wordt geleerd
alles genivelleerd,
dan is ’t zaakje in kannen
neem het wijze besluit
loop er asjeblieft uit
nergens hoofdletters meer te gebruiken
taalles, nam indertijd
onze meester zijn krijt,
en het schoolbord werd bont van
de woorden
deze lieten verstaan
dat bij woonplaats en naam
aan ’t begin steeds een hoofdletter
hoorde
Drinte, dat syn ekonomyske krêft altyd
al socht hat lans de rannen fan syn ter
ritoir en fierder ien fan de moaiste pro-
vinsjes is fan it hiele lan en as sadanich
de biwenningsprieding as fansels opropt.
Fryslan moast wol de measte tsjinsin
hawwe yn it regearingsplan en it is
dêrtroch, dat de minister, op alwer oan-
stean fan Deputearre Steaten, hiel hwat
wetter by de wyn die en syn idé fan in-
kele kearnen foroare yn it tsjintwirdige
skema fan alf plakken.
Dit leste plan wie fan beide kanten in
kompromis, hwert gjinien fan beiden
mei tof ré wie.
It wie den Haech tofolle en it wie Frys
lan to min. By de bihanneling yn de
Steaten haw ik as myn persoanhke mie
ning nei foaren brocht, dat men nea mei
dit kompromis bigjinne moatten hie.
Deputearre Steaten hiene de forantwur-
ding foar dit systeem net nimme moat
ten, mar rêsticn fêsthalde moatten oan
har eigen fisyhiel Fryslan de kans to
bieden en to helpen. Hawar, dat is nou
ienkear bard en mei tasizzing, dat De
putearre steaten lans oare wegen rounom
helpe soene, hwer ’t hwat presteard
waerd, hat de mearderheit fan de Stea-
teleden him dêr by dellein.
Yntusken binne de trije Noardlike pro-
vinsjes bymekoar stapt om in eigen plan
to meitsjen foar de takomst fan dizze
kontrijen foar de kommende tweintich
jier.
In eigen plan dus, gjin Haechsk plan. En
dat leit nou foar üs en dêroer wurdt
hjoed in bislissing nomd.
De jeugdige filmheld uit de Nasi-film
Hitler-jongens Quex Jurjen Ohlsen is in
ongenade gevallen, doordat hij heeft ge
tennist met een jood. Jurjen had na de
eerste opvoering van zijn stuk nog een
hand gekregen van Hitler.
Seniores kaatspartij Jorwert, H. Hoekstra,
Mantgum; K. Koning, Winsum en K.
Greidanus, Jorwert le prijs. P. Hiem-
stra, Winsum; H. Stellingwerf, Ooster-
littens en D. Koldijk, Huins 2e prijs. S.
Runia, J. van der Werf en J. Sobel Jor-
werd 3e prijs. J. Santema, Jorwerd; H.
de Boer, Mantgum en J
4e prijs.
U kunt het geloven of niet, maar beide meisjes op deze foto zijn even oud:
acht jaar! Het rechter kindje, dat nu onderzocht wordt op de medische facul
teit van de universiteit van Formosa, is slechts 78 centimeter groot en weegt
niet meer dan 4 kg. Haar ouders en twee zusjes zijn van normale afmetingen
dat leek ons vaste wet
bij het schrijven in ’t net
namen wij dit direct als verplichting
maar nu blijkt mij toch heus
meester was hier abuis
ja, hij gaf ons verkeerde voorlichting
De heer Van Erp betoogde, dat vooral
de garnalenvisserij in Friesland na de
oorlog sterk is toegenomen. Financieel
is het resultaat nog prima, maar het
aantal kilo’s dat gevangen wordt, gaat
zowel in het zuiden van ons land, als in
de Wadden sterk minderen.
Drs. Boddeke, die als speciaal daartoe
aangewezen biolog, de gamalenstand
in studie heeft, is dan ook niet erg
optimistisch gestemd. Overbevissing is
wellicht één der oorzaken van deze te
ruggang. In de toekomst zal men dan
ook maatregelen moeten nemen en bijv,
komen tot groter maaswijdte.
Viste men vroeger alleen binnen de
eilanden, tegenwoordig trekt men in het
voorjaar de zo fel begeerde diertjes op
hun trek naar de Wadden al tegemoet.
Daartoe worden ook in Harlingen thans
al grotere kotters gebouwd.
Wat de mosselteelt betreft zijn er thans
9 Harlingers erkend als mosselkwekers.
De mosselparasiet, die in de Zeeuwse
stromen verwoestend werk heeft aan
gericht en ook in de Eems en ten oosten
van de (voormalige) dam naar Ame
land voorkomt, wordt op de Wadden
nog niet of uiterst sporadisch aange-
troffen. De parasiet is een krabachtig
diertje, enkele mm groot, dat zich nes
telt in d. keelholte van de mossel. Be
vat een mossel 8 10 parasieten, dan
is het met de groei gedaan en sterft de
mossel af.
Het nog parasietenvrij zijn van de mos-
selbanken op de Wadden maakt de
mosselteelt voor de Zeeuwen die hoe lan
ger hoe meer naar Harlingen verhuizen
en zich hier goed aanpassen, aantrek
kelijk.
Maar er is nog een andere reden, waar
over vooral de heer Marseille inlichtin
gen gaf.
Door de afsluiting van de zeearmen in
het zuidwesten van het land zullen deze
n.l. verzoeten, waardoor de mosselteelt
in Zeeland onmogelijk wordt.
Reeds thans vindt, zoals we gezien heb
ben, een uitgebreide cultuur van mos
selen in de Waddenzee plaats. De Wad
denzee levert thans gemiddeld 70 van
de Nederlandse mosselen. De mosselen
van de Waddenzee zijn in kwaliteit
mintens gelijk aan de Zeeuwse.
Het is een eis van goed beleid, dat de
vissers wonen en hun thuishaven heb
ben nabij de mosselpercelen. De mosse
len op de percelen moeten voortdurend
verzorgd worden, als zij op hopen lig
gen, moeten zij gelijk gemaakt worden;
als zij te dicht komen te liggen door
sterke groei moeten zij uitgedund wor
den; zeesterren die zeer gevaarlijke
vijanden zijn en in betrekkelijk korte
Meer dan 150 paarden waren er aange
voerd op de jaarlijkse paardenmarkt te
Bolsward. De practijk van Dr. Beekhuis
zal worden overgedragen aan dokter L.
L. van Geuns.
It greatste diel fan dit rapport giet oer
forbettering fan de ynfrastruktuer, in
moadewurd, hwermei men bidoelt, bet-
tere wegen, kanalen, slüzen, brêgen, yn-
dustryterreinen, wenningbou, publike
tsjinsten en al sa mear.
Dêr wolle wy daliks net folie fan sizze
hwant dit diel hat yn it algemien ek üs
ynstimming. Hoe mear en hoe gauwer
Hwat bitsjut dit oars, as ditte, dat de
fabriken, dy’t der binne, konsentreerd
wurde moatte yn in pear oanwezen sin
tra. Krekt oarsom, dus as Depu
tearre Steaten en de Fryske Steaten düd-
lik sein hawwe. Hoe komt sa’n uting nou
yn dit mienskiplik rapport????
In twadde uting is net minder gefaerlik.
De oanwizing fan de kearnen soe mar
gean oer in bipaelde perioade. As it hwat
bigoun to tinnen mei dy ünrjuchtfeardi-
ge foarlükerij, dan soe dêr wer in ein
oan makke wurde. De diskriminaesje soe
tige tydlik wêze. Hoe lang krekt waerd
net sein, mar it wie in proefperioade en
der waerd tocht oan fiif jier.
Hwat op himsels al slim genóch wie.
Mar yn it rapport wurdt der fan ütgien,
dat it grif ta 1972 duorje moat, dat is
net minder as 13 jier. Hjir wurdt dus
üt namme fan de trije provinsjes frege
om it ünrjcht langer duorie to litten, om
de libbenskansen fan trijekwart fan Frys-
lans biwenners sa lang ünmooglik to
meitsjen, dat hja kroandea binne.
En wer soe ik f reeg je wolle: is dit de
stim fan de Fryske fortsjinwurdigers???
Wy wachtsje mei spanning op de Stea-
tesitting fan hjoed, dy’t oer it wol en wé
fan trijehünderttüzcn minsken wichtige
bisluten nimme sil. It swurk stiet net
bést, liket üs ta.
dizze ynfrastruktuer forbettere wurdt,
hoe leaver, en elk plak en elk bidriuw
sil der min of mear fan profiteare. Mar
it muoit üs bütengewoan, dat dit con-
sept-rapport op it wichtichste punt in
hiele djippe toloarstelling wurden is.
Dat wichtige punt is: alwer de kearnen-
kwestje. It is us in riedsel, hoe’t de Frys
ke ploech, dy’t hjir oan meiwurke hat,
akkoard gean koe mei de formulearing,
dy’t hjir brükt is.
It hat alle skyn, dat it offisiële Grinzer
stanpunt, dat him mei de hiele hüd set
op de bilangen fan de stêd Grins, om
dêrfan de metropoal fan it hiele Noar-
den to meitsjen, hjir de trochslach jown
hat. Dat Drinte, dat foar in great diel
op Grins oanwezen is, hjir wol yn mei-
gean koe, forwündert my net.
It iennige sintrael gelegen plak yn Drin
te; Assen, kin yn de stêd Grins wol to
foer en Emmen leit sa eksentrysk, dat dit
ek gjin kans hat op in sintrale funksje
Mar, >dat Fryslan syn visy yn dit rapport
slüpe litten hat, is in earnstige óffaller.
Fryslan wol in harmonyske ütjowing fan
de hiele provinsje, dêroer wiene de Stea
ten it mei de Deputearre Steaten it al-
hiel iens.
Dat wol sizze, dat elk libben plak syn
takomstmooglikheden haide moat. Hjir
yn Fryslan kinne fierwei de measte fik
se doarpen en stêdden allinnich mar Jib-
je en groeije, as hja de frijkommende
minsken üt de boeren- en middenstan
plak jaen kinne yn flinke hannelsbidriu-
wen of fabriken.
As men alle plakken, dy’t gjin kearn bin
ne, dy mooglikheden üntkeart, makket
men se prinsipieel ta deade plakken. Dan
is der fan in harmonysk Fryslan gjin
sprake mear. Dêr moat dus foar de eko-
nomy fan Fryslan hiel hwat yndustry
bykomme en elk libben plak moat de
kins ha om der in lytser of greater diel
fan to bimachtigjen.
Düdlik hawwe Deputearre Steaten sein,
dat hja der perfoarst op tsjin wiene de
minsken to triuwen nei inkelde plakken,
hja woene in sterker ekonomysk libben
yn de hiele provinsje.
Mar yn dit rapport léze wy op bis. 9
,,De industriekearnenkonsentratie” is
door verschillende omstandigheden in
het noorden achtergebleven bij de andere
delen van het land!”
Mei oare wurden: it is hjir tofolle for-
spraet oer tofolle plakken.
Dat slacht op Fryslan, hwant dêr is it
aldergeloks sa, dat de measte plakken
fan bitsjutting yndustry hawwe. En dan
folget: „men zal er echter van moeten
uitgaan, dat deze fase-achterstand inge
lopen wordt!”
Hwat bitsjut dit oars,
sjes, ünder de titel: „De toekomst van
het Noorden des lands.” De Fryske Stea-
teleden hawwe dit plan in pear wike yn
’e hüs en sille der hjoed harres fan siz
ze.
It mist üs net, dat dizze sitting ien fan
de bilangrykste is fan de léste jierren
en men kin der grif op oan, dat nei diz
ze gearkomste it hiele Noarden en den
Haech likegoed, mei bilangstelling üt-
sjocht. Doe ’t fan regearingswege de
koers bipaeld waerd nei it systeem, dat
men it Kearnensysteem neamt, koe elk,
dy’t hjir oer neitocht, tofoaren wol wit
te, dat sa’n systeem hjir yn Fryslan grea-
te swierrichheden jaen soe.
Folie meat as yn Grins, dat histoarysk
en geografysk in hiel oare en folie sen-
tralistysker gong gien is, folie mear as
II
