WAT MET WELK ONDERWIJS?
Studieconferenties te
Groningen en Beetsterzwaag
DE WEG OMHOOG
Qabe Skroar
us hjoed p p
to sizzen
Normen gezocht
A
v\
I
OL,
Fan de Martinytoer
vu
Ml
Actueel vraagstuk voor vele West-Europese landen
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
Wespennest
De weg omhoog
Het weer in onze
omgeving
Zilveren filmpjes
sis
DINSDAG 13 SEPTEMBER I960
56e JAARGANG
No. 72
NA DE ORKAAN „DONNA” OP SINT MAARTEN
Hwat ha*
De aide dei for jit
(I)
de
uitge-
PYT
I
II
III
V
avond-
dernste finingen
VI
DE BISLISSENDE FAKTOR!
As in bütengewoan geskink hawwe
Tj. de
Verschijn» DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 15
Telef. 2451 Na 18.30 uur 2305 of 2335
(K5157)
de
en
Daarnaast kan een ontwikkeling van de
industrie worden geconstateerd, die meer
en meer een vraag naar arbeidskrachten
heeft opgeroepen. Een vraag waaraan,
niet wordt beantwoord door het aanbod
van werkkrachten in de zogenaamde in
dustriële centra.
Men heeft dus te maken met een twee
ledig probleem: Aan de ene kant het
creëren van nieuwe werkgelegenheid op
het platteland en aan de andere kant
het vinden van arbeidskrachten voor de
industrie.
Dit vraagstuk doet zich voor in vrijwel
Abonnementsprijs f 1.90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 13 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertcnties bij contract reductie
Na
van
IV
te leren.
te leren en zorg van
De ontwikkeling van de produktiviteit in de landbouw heeft er in de afgelopen
jaren toe geleid, dat arbeidskrachten ter beschikking zijn gekomen ter aanwen
ding in de andere sectoren van het economische leven. Dat geldt niet alleen voor
werkkrachten, die direct z(jn betrokken bij de agrarische produktie, maar ook
voor arbeidskrachten uit dienstverlenende bedrijven op het platteland.
Bols wards Nieuwsblad
Fors eisten Kongolezen:
Breek alle ketenen stuk,
Het land moet zelfstandig wezen,
Geen koloniale druk!
Ga de Belgen verjagen
En ’t zaakje is gezond,
Schoon blinkt het prille dagen
Van een nieuwe morgenstond.
Het volk heeft zijn zin gekregen,
De Belgen raakten met
’t Duister probleem verlegen
(Dachten zij. nood breekt wet?)
Hun plichtbewuste koning
Kwam voor de overdracht.
Het bleek een schijnvertoning
Loemoemba die grijnslacht.
Laat maar, dacht Kasavoeboe
Ik heb autoriteit
Elk zegt dat ik het goed doe
De sterkste wint het pleit
Men hoopte op morgengloren
Jammer, een schrale pret,
Kasavoeboe, verloren
Man je bent af gezet!
De macht is aan Loemoemba
Ja reken maar, voor straf
Dat jij je niet verzoent dra,
Zet de rivaal jou af.
Jij kunt me meer vertellen
Geen sprake van meneer,
Ik hoor jou vonnis vellen
Man, wacht je voor de Beer.
Hammarskjoeld gaf het teken
Kalmeer, ik doe mijn best
Hij voelt het pijnlijk steken
In ’t roerig wespennest
later zullen we zien ook andere organen
zoveel zorg moeten hebben voor dat
onderwijs.
alle Westeuropese landen, waar gedu
rende de laatste jaren een volledige
werkgelegenheid zich heeft ontwikkeld.
Het antwoord op dit vraagstuk is de
verplaatsing van de industrie naar het
platteland en de tewerkstelling van de
beschikbaar gekomen rurale arbeids
krachten in de zich op het platteland
vestigende industrie. Een en ander roept
echter speciale problemen op van so
ciologische aard: de aanpassing aan 'n
industrieel klimaat; van psychologische
aard: de aanpassing aan de industrie-
arbeid in fabrieken en zelfs van physio-
logische aard; aanpassing aan het ten
po en de omstandigheden van fabrieks
arbeid.
Deze problemen zullen tijdens een in
ternationale bijeenkomst van 26 tot 30
september te Groningen en Beetster-
zwaag door sociologen, psychologen,
economen en physiologen uitvoerig be
sproken worden met vertegenwoordi
gers van werkgevers- en werknemers
organisaties.
Te koop een mak werkpaard, alsook
stierkalveren. J. Bruinsma, Hartwerd.
70 Engelse oorlogsschepen naar Griekse
wateren.
Het minhnum uurloon van textielarbei
ders bedraagt thans voor mannelijke ar
beiders tussen 24 en 60 jaar 41 cent.
Bij een 48-urige werkweek kan men het
weekloon dus brengen op f 19,68. Is
een dergelijke arbeider vader van 2 kin
deren dan is het weekloon f 20,68; van
vier kinderen f 22,43 en van zes kinde
ren zelfs f 24,43.
Tengevolge van de storm zijn nieuwe
badhokjes te Hindeloopen van de dam
geslagen.
Electrisch haarknippen. Absoluut geruis
loos. S. Hoeksema, kapper, Makkum.
van onder-
Traditie.
Een vorm van onderwijs, aangepast aan
de eisen van de samenleving, bestond
niet. Om die in het leven te roepen was
allereerst vereist een onderscheiden van
afzonderlijke pilaren, die samen het huis
van de maatschappij schraagden.
En daarvoor was de toenmalige kennis
te ontoereikend, of beter, te onrijp.
Men kende een automatisch systeem van
practijkscholing. Als jongen kwam men
in het bedrijf dat ook vader, grootvader
en verdere voorvaderen hadden
oefend. Vader of de gildemeester leerde
het broekje wat hij moest kennen om niet
te allen tijde krullendraaier te blijven.
De traditie nam een voorname plaats in.
Men deed wat vader had gedaan en
daarmee was de kous af.
Nog wel vindt men op het ogenblik in
sommige dorpen families, die al van
oudsher de functie van bakker, slager of
kleermaker vervullen.
Maar dat is tegenwoordig niet meer dan
een interessant, folkloristische verschijn
sel. (Wordt vervolg)d
en Universiteiten hyltyd frege nei sokke
krêften.
Wie it eartiids sa, dat immen mei in
tsien of tweintichtüzen goune hiel hwat
mei to sizzen hie, op it heden is in goe
de oplieding en in best eksamen de gou
den doar nei de maetskippij.
Dêrom is it wol saek de jonge mirtsken
enthousiast to meitsjen foar stüdzje en
blropslieding yn elk fak.
Nea earder hat it safolle bitsjutting hawn
en alle jierren groeit it bilang fan brede
foarming en treflik fakmanskip. Hwat
hat in jonge minske al in machtich bi-
sit yn oanliz meikrige en hwat kin der
in swide takomst üt üntstien.
De sterke maetskiplike krêft, dy’t alle
oaren oertreft yn bilangrykheit, is j im
mer de minske seis, de iverige, bikwame,
bitüfde en bitroubere minske.
Dy hat de wrald op in buordtsje. Wis,
der moat de seine by, sunder hwa t nim-
men hwat bihelje kin. Mar de mooglik-
heden binne great. En it soe in lyts kunst-
ke wêze om hjir yn en om de stêd de
lju op to neamen. dy’t troch dizze dingen
fier boppe har maten ütgroeid binne en
in posysje of saek of buorkerij opboud
hawwe dy’t allemans respekt óftwingt.
Yn koarten sille wy de offisiële iepening
en yn gebrüknimming bilibje fan de
greate forbouwing oan it Lytssan, fan
de firma Van der Plaats. In saek, dy’t
foar de firmanten seis, foar de folie wur]<-
nimmers yn dat bidriuw, mar ek foar de
stêd in greate seine bitsjut. In saek, dy’t
har produkten it hiele lan oerbringt en
dy’t sjen lit, hwat iver en trochsicht,
hwat trou oan de opnommen taek bi-
tsjutte kin. De eardere grossierderij fan
Van den Oever, oerbrocht nei de Noard-
kant fan de stêd, wie al yn it kompleks
opnomd, mar nou is mei dizze forbou
wing in greate hal makke, hwert de mo-
In dit blad vangen we aan met het pu
bliceren van een reeks oriënterende ar
tikels die we onder 'bovengenoemd mot
to plaatsen in verband met het belang
van beroepskeuze en toekomstmogelijk
heden van de thans opgroeiende gene
ratie. Achtereenvolgens zullen worden
behandeld.
Normen gezocht.
de capaciteiten
i van een
advies. De beslissing ligt bij ons, de
ouders. En al klinkt het verouderd, nog
altijd geldt de leus dat de ouders
enigen zijn die hun kinderen door
door kennen.
Ook wij.
Inzicht in dat onderwijs en daarmee, zij
het zijdelings, ook in de aard van onze
samenleving, is geen alleenrecht van de
overheidsorganen.
Mag dat tenminste nooit zijn. Om op de
juiste wijze onze kinderen te helpen of
te leiden bij het bepalen van hun loop
baan moeten ook wij in ieder geval met
het belangrijkste op de hoogte zijn.
„Och”, zult u zeggen, „wanneer wij er
niet meer uitkomen kunnen wij nog al
tijd onze toevlucht nemen tot de als pad
destoelen uit de grond schietende be-
roepskeuze-bureaux”
Maar tenslotte kunnen die niet meer
doen dan het wetenschappelijk bepalen
van de capaciteiten van de kinderen en
het geven van een daarop aansluitend
ste vorm van onderwijs: de universiteit.
Met als .voertaal latijn ontving men daar
een vrijwel universeel overzicht van de
wetenschappelijke stand van zaken.
Of men het ook onthield, was een twee
de. Er bestond een dergelijke hoeveelheid
meningsverschillen, dat het voor een stu
dent niet gemakkelijk was de waarheid
of althans de gulden middenweg te kie
zen.
Vooral niet wanneer hij in Leuven de
ene, in Aken de volgende en later in
Delft of Leiden de derde, Hollandse,
versie hoorde. Toch leverde dat onder
wijs genieën op als Hugo de Groot en
Huygens en later in Duitsland een Goet
he.
De orkaan Donna” heeft op het eiland Sint Maarten grote schade aange
richt. Foto boven: Een scheepje werd bij Marigot in het Franse gedeelte van
het geteisterde eiland, op het strand achtergelaten. Foto onder: Wat er over-
bleef van de Adventistenkerk op het eiland; een in het water staande ruïne.
In west- en zuidwest Friesland is in au
gustus belangrijk minder regen gevallen
dan in het noordoosten van onze provin
cie. Het gemiddelde over 19 stations
rondom Bolsward was nu 108 mm te
gen 76 mm normaal.
De julimaand was hier natter toen viel
gemiddeld 120 mm. Over heel Friesland
leverde de oogstmaand nu 147 mm dat
is minder dan in 1954 toen er 160 mm
viel. De natste plaats in ons gewest was
nu Roodkerk met 232 mm. Dit bete
kent een nieuw Fries-record, nog nooit
werd in (minstens) 90 jaar in èèn maand
onverschillig van het jaar zoveel
neerslag gemeten als in augustus I960
in Roodkerk.
In onze streken ziet de ranglijst van de
regenstations er als volgt uit. Bovenaan
komt Blessum met 134 mm, daarna volgt
Tjerkwerd met 128 mm, Dronrijp en
Hichtum 117, Wijnaldum 116, Bakhui
zen 110, Heidenschap en Nijezijl 109,
Oosterwierum en Sneek 107, Oosterend
105, Wommels 102, Lollum 101, Allin-
gawier, Molkwerum en Piaam (Kooihui-
zen) 100, Tzum 99, Pingjum 95 en Oos-
terlittens (als droogste van het Friese
vasteland) 94 mm. West-Terschelling
was nog droger met 75 mm. Buiten Fries
land waren Noordwijk aan Zee met 294,
Emmeloord met 235 en Meppel met 167
mm enkele van de vele natte plaatsen.
Het aantal uren zon bedroeg over de
voorbije maand te De Bilt 143 mm te
gen 192 uren normaal, een tekort van
bijna 50 uren dus.
De gemiddelde etmaaltemperatuur bij
Bolsward was in augustus 15,8 gr. te
gen 16,4 gr. normaal, het was naar ver
houding iets minder koel dan in juli j.l.
Maar evenmin als toen kwam het nu tot
een zomerse dag tegen gewoonlijk vijf.
De hoogste temperatuur was in Allinga-
wier 24,8 gr. op 22 augustus, de laag
ste 9,7 gr. op 8 augustus.
Van de 31 dagen waren er 21 aan de
koude kant. De overheersende windrich
ting was in de oogstmaand west t. noord
west. Op 26 augustusdagen kwam korter
of langer wind uit een westelijke rich
ting voor.
De gemiddelde windsnelheid was 2,94
Beauford tegen 3,45 in juli I960.
Na september 1959 w-as een maand niet
meer zo rustig wat de luchtverplaatsing
betreft als de afgelopene.
Tenslotte kan uit de notities te Ooster-
littens en Allingawier worden opgemaakt
dat er in augustus op maar liefst 12 da
gen onweersverschijnselen voorkwamen
tegen 8 normaal.
Met de plak.
Willen wij iets meer afweten van ons
huidige onderwijs dan moeten wij, zoals
overal elders, eerst wegduiken in de his
torie en kijken hoe het er aan toe ging
toen onze (verre) voorouders nog rond
liepen in kuitbroeken, pruiken en kan
ten kragen en onverschrokken uitvoeren
op kleine notedopjes naar verre landen
als Indië en Amerika.
Het onderwijs had toentertijd nog een
bijzonder primitiefkarakter. Iedere ver
gelijking met nu is dan ook niet meer
dan een aangeven van een verhouding
tussen een bouwvallig en verweerd
schuurtje en een machtig in vele kleuren
geschilderd, betonnen flatgebouw.
In onze roemrijke Gouden Eeuw, het
tijdperk van Rembrandt, Vondel en rijke
koopmansfamilies, werd de kern van het
onderwijs gevormd, door de volksscho
len, die niet veel meer onderwezen dan
rekenen en schrijven.
De meester met de plak was de veel be
wonderde en evenzeer bevreesde figuur,
die, ten onrechte, gold als de belicha
ming van het stads- of streekintellect.
Slechts een kleine elitegroep, uitverkoren
niet om capaciteiten maar om afkomst
en rijkdom, bezocht de volgende en laat-
As in bütengewoan geskmk hawwe wy
de kostlike septimberdagen fan de óf-
roune wike yn tank üntfongen en tige
weardearre. De mannen fan de fokfe-
keuring koene har y de hannen wriuwe
sok waer en dus in droech en skjin ter
rein, dat wie in boppeslach.
Hja hiene dat ek fortsjinne, tinkt my
mei sa’n keppel bést fé, foarbrocht en
rounlieden faVi de boeresoannen en doch
ters; hjir en dêr de baes seis dertusken
of syn fêste arbeider. It wie in prachtig
gesicht, dat jit folie mear publyk for
tsjinne, as dat er wie.
De hearen fan de kommisje sieten dis
kear wer yn ien fan de keamers fan de
H.B-S. en dat hat my goed dien.
Dit moaije en 1
Het moment waarop de ouders zich gaan afvragen, welke loopbaan de kinderen
moeten of zullen volgen, komt in ieder gezin. Wanneer is moeilijk te zeggen; dat
hangt van zo veel, bij ieder geval weer andere, omstandigheden af, dat het noe
men van een datum altijd een gissing en nooit meer dan een theorie is.
Vooral in onze jaren van een zich sterk structureel veranderende samenleving ogen
blik van groot belang en even later totaal onbelangrijk zijn.
Zelfs knappe sociologen, geleerden die
zich bezig houden met ons doen en la
ten in die maatschappij, zitten met de
handen in het haar. Enkelen van hen,
waarmee wij voor het samenstellen van
deze serie artikelen hebben, waarmee wij
voor het samenstellen van deze serie ar
tikelen hebben gesproken, drukten het
zo uit; „Alle normen zijn verloren ge
gaan.”
Wat in gewoon en minder wetenschap
pelijk Nederlands wil zeggen, dat men
nergens meer gemiddelden voor kan op
maken omdat zij, mocht men in hun
samenstelling slagen, te wetenschappelijk
en te onpractisch zijn.
Overheid.
Een voorwaarde is in ieder geval duide
lijk waarneembaar. De rijke ontwikke
ling en variatie in onze maatschappij stel
len eisen aan de jongen of het meisje
die de intieme samenleving van het ge
zin gaat verwisselen voor de grote en
onbekende van de wereld.
De belangrijkste eis is kennis. Niet meer
alleen de zaken, die men van vader en
moeder leert, maar ook een gespeciali
seerde vakkennis van de rol die men op
het toneel van de maatschappij wil gaan
spelen. Het is de taak van het onderwijs
die bij te brengen.
Daarom ook past de aard van het onder
wijs zich nauw aan bij die van de samen,
leving. Het is de intensieve binding die
moet bestaan, wil men er voor blijven
zorgen, dat die samenleving goed blijft
functioneren en groeien.
Het is reden waarom de overheid en
dernste finingen en methoades tapost
binne. Keapman Heeres,, dy’t as büten-
steander, as boeresoan, destiids troch it
smelle steichje nei de ald-winkel stapte,
kin ünmooglik tocht ha, dat hy it jit bi
libje soe, om yn 'e jountiid fan syn lib-
ben delsjen to meijen, op sa’n rike ris-
pinge üt sa’n lytse siedkerrel.
Dat syn wurk en dat fan syn bern en
folk op in bisündere wize seinge is, sil
hy graech meistimme, mar lit üs dan ris
sizze as bütensteander, allinnich as mei-
libjend stêdgenoat, dat wy greatsk bin
ne op sokke mannen, omdat troch har
wurk safolle oaren in plak en in taek
krige ha, omdat de stêd j immer ünder-
foun hat hoefolle goede dingen troch diz
ze ündernimming mooglik makke binne.
Grif, der binne folie mear soartgeliken-
se foarbylden to neamen, mar dit is
dochs wol de „primus inter pares” en
fan it lytse bigjin ta de hege bloei fan
nou, folslein mei de stêd Boalsert for-
groeid.
Dwers troch alle theorieën hinne, blykt
aloan wer de bislissende faktor to lizzen
yn de minske seis. De minske fan kwali
teit, dy’t him ütlibje moat yn it opbou
wen fan in goede saek, in prima skoal -
le, in treflik ambt, in skoandere hüs-hal-
ding. Dit is libbensrykdom en libbens-
sier en hwa't him der mei de hiele hüd
op smyt, trou bliuwt oan syn opjefte,
sil fan oerwinning sprekke kinne.
Itsy lyts of great yn de eagen fan de
minsken, it bliuwt great wurk yn de ea
gen fan de Skepper, Dy’t oan syn skep-
sels de duorjende opjefte joech, de ier-
de en alles, hwat hy bifettet, to bihearsk-
jen en to meitsjen to boarne fan libben
en woltier, ta nut en skientme fan alle
skepsel, sadat hja elk foar oar en alle-
gear miinoar loovje soene Him, dy’t ier-
de en himel skepen hat.
fokkerij, der’t safolle minsken en hüs-
haldings har bistean yn fine en dat de
namme fan üs lytse lantsje oer alle Jan
nen draecht, mei parmantich genóch wê
ze en freegje in dei service oan inH.B.S.
direkteur.
Dat dit nou ek wer sa opfongen is, docht
üs deugd. Hoe fier de namme fan de
fokkerij de wrald oer klinkt, die dizzer
dagen jitteris bliken. De bikende Abbes-
sinyske foarst, Haille Selassie hat oan
de ederlanske regearing it forsyk dien
om in féteeltdeskundige nei Ethiopië to
st juten mei it doel him to advisearen,
hoe’t hja yn dat lan de féteelt op heger
plan bringe kinne.
De kar fan de minister foei op in jong
yngenieur fan Wageningen, in Fryske
boeresoan, en dizze is frege om in moan.
ne as fjouwer yn dat lan roun to gean
en in rapport op to meitsjen oer de moog-
likheden yn midden-Afrika.
De keizer hie by syn bisyk hjir yyn
Nederlan in hege en béste yndruk krige
fan de lanbou en féteelt en sa wie dizze
saek oan it róljen brocht. In oare boere
soan is op it heden op reis yn Amerika
foar ien fan de greate boerekoöperaes-
jes, om op de hichte to kommen fan de
methoaden, dy’t dêrre brükt wurde by de
forwurking, it transport en de hannel
yn lanbouprodukten.
Hwat is it op it heden dochs in prach
tige tiid foar de jonge minsken, dy’t
hwat kinne en hwat wolle. Op alle ter-
I rein kinne hja klear komme. Elke fir-
j ma, elke koöperaesje, elke tsjinst, sjocht
i üt nei fikse, goed ünderleine jonge mins-
ken en as se echt flink binne, kinne se
i hast alles birikke. Wiken en wiken foar
I de ófrin fan de ein-eksamens stean der
al greate adfortinsjes yn ’e krante mei
oanbiedings om by dy en dy firma to
kommen en dêrneist wurdt oan de direk-
bilangrike wurk fan de teuren en Rektores fan Middelskoallen
Nut en geschiedenis
wijs.
Ontwikkeling betekende vooruit
gang.
Verschuiving van de mogelijkhe
den, zowel regionaal als lande
lijk gezien.
De aanpassing van het onderwijs
aan de vorm van de maatschappij.
De plicht om
Noodzaak om
de overheid.
deze algemene schetsen de vormen
onderwijs:
Van kleuter en kind.
Kleuteronderwijs en lagere school
plus v.g.l.o.
Voor kantoor en bedrijf.
U.l.o. en Handelsdag- en
school.
Voor fabriek en land.
Technisch- en land- en tuinbouw-
onderwijs.
De laatste trappen.
Middelbaar en hoger onderwijs.
VIII Nooit te oud
Karaktervormend en bijzonder on
derwijs.
3 e week sept. 1935
Te huur gemeentewoning te Pingjum.
De huurprijs bedraagt f 150,per jaar.
Joseph Cassiopee, een bekende autoriteit
op het gebied van zonsverduisteringen
heeft een zeer strenge winter voorspeld.
Italië zendt nog meer troepen naar Abes-
sinië,
Te koop
