de Zuidwesthoek
De situatie
in
m
Comité Hoger Onderwijs
Friesland
f
I
het
van
van
REEDS BIJNA 2
MILJOEN BIJEEN
Nog enkele conclusies
zelfonderzoek van „Sudergoa
Sa is de hjerst
Fan de Martinytoer
Zilveren filmpjes
J. s.
us hjoed p
to sizzen
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
I
DINSDAG 15 NOVEMBER I960
56e JAARGANG
No. 90
VOOR OP REIS
9?
tii
Tj. de J.
P.(AKE) EN B.(EPPE)
Pake en Beppe, sa sizze de bern
Advertentieprijs: 13 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2451 Na 18.30 uur 2305 of 2335
(K5157)
dat de bevolking zich kan identificeren
met de betrokken onderneming.
Stimulerende belangstelling van de zij
de der bevolking kan een „experiment”
(zoals de komst van Philips naar Kou-
dum) doen slagen. In dit opzicht man
keert het velen nog aan innerlijke over
tuiging, hetgeen remmend werkt op de
persoonlijke activiteit.
Abonnementsprijs f 1.90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Novembermoanne
kraeit de hoanne
Dize en mist
froast yn ’e kist
Wiet as in slet
fies en fet
leit alles der hinne
Sünder strielende sinne
Bolswards Nieuwsblad
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
Men kin better in jonge krobbe wêze
as in aide paradysfügel.
In september 1959 brachten de door de
Minister van Onderwijs, Kunsten en We
tenschappen ingestelde commissie sprei
ding hoger onderwijs (Commissie Pie-
kaar) en commissie spreiding technisch
hoger onderwijs (Commissie Neher) hun
gezamenlijk rapport uit. Gezien in het
licht van de spreidingsgedachte was de
slotsom van dit rapport voor diverse
niet centraal gelegen delen van ons land
ronduit teleurstellend.
Inplaats van door een werkelijke sprei
ding adviseerden de commissies een
groot deel van de tot 1970 te verwach
ten verdubbeling van het aantal studen-
en ütbouwen
en it al mar
fortakjen fan it leechspanningsnet sille
yn it kommende jier al 13.5 miljoen
kostje.
Waar gaan ze heen
De Zuidwesthoek verliest de meeste mi
granten aan Randstad Holland en ove
rig Friesland. Het is in de eerste plaats
de vraag naar werknemers elders, die
de expulsie uit een gebied bepaalt.
Door allerlei historische oorzaken heeft
zich een zeer sterke migratie-traditie
gevestigd. Het gebied telt zeer weinig
werklozen.
Een belangrijk element, dat bij het mi-
gratievraagstuk te licht over het hoofd
gezien wordt, is de verwachting, die men
koestert ten aanzien van de toekomst
der eigen streek. Het ontbreekt velen
aan vertrouwen in de toekomstige werk
gelegenheid van het gebied, hetgeen be
grijpelijk en verklaarbaar is.
Schadelijk is, dat de toekomst van het
gebied te eenzijdig wordt opgehangen
aan belangrijke werkverruiming.
Het gevaar bestaat, dat men blijft ste
ken in défaitisme en passivteit, zolang
zich niet duidelijk waarneembare teke
nen van de ommekeer vertonen.
Een ander gevaar is, dat onvoldoende
invloed wordt toegekend aan het sociaal-
psychologische aspect van de migratie-
traditie. Het beeld, dat men zich ge
vormd heeft van de eigen streek kan
hardnekkig zijn en ondanks volledig ge
realiseerde functies, zou het vertrek in
te sterke mate kunnen doorgaan.
Hoewel een positieve selectie der mi
gratie niet onmiddellijk werd onder
schreven, bleken toen in de loop van de
gesprekken bewoordingen als durf, door
zettingsvermogen, initiatief e.d., veel
vuldig gebezigd te worden. Eigenlijk
veronderstelt men dus toch het verlies
van de meer dynamische elementen.
ten op te vangen door vergroting van de
bestaande instellingen. Daarnaast gaven
zij in overweging slechts één (volledige)
universiteit op te richten bij voor
keur in Deventer en één technische
hogeschool in het Noordzeekanaalge-
bied.
Intussen had een op instigatie van het
provinciaal bestuur van Friesland ge
vormde commissie zich verdiept in de
vraag, of de oprichting van een instel
ling van hoger onderwijs in deze pro
vincie mogelijk en wenselijk is.
Deze vraag in haar eerste rapport beant
woordend, bepleitte zij bij nadere uit-
Alles is skier
Gjin wille,fortier
Lan en dyk
Under it slyk
werking van haar ideeën in haar in fe
bruari 1960 verschenen tweede rapport
een oplossing van het probleem van de
uitbreiding van het hoger onderwijs, die
sterk afweek van het advies van de bei
de rijkscommissies, door de gedachte
van de stichting van een drietal athe
nea in Nederland naar voren te schui
ven.
Alleen op deze wijze zou een wezenlijke
spreiding van het hoger onderwijs en
een werkelijke verdere mobilisering van
het intellectuele potentieel tot stand ko
men. Bovendien zal de verwezenlijking
vormen tot de culturele sociale en eco
nomische ontwikkeling van de gebieden,
van dit idee een belangrijke bijdrage
waar een „atheneum” wordt opgericht.
Met name voor Friesland zou dit van
zeer grote betekenis kunnen zijn.
Vooral in het kader van het streven
Inaar structuurverbetering van een in
sociaal-eoonomisch opzicht bij het wes
ten des lands in ontwikkeling achterge
bleven gebied zal de vestiging daar van
generlei vorm van hoger onderwijs een
zeer belangrijke factor zijn.
Thans is er een brochure uitgegeven, die
beoogt nogmaals op populaire wijze be
kendheid te geven aan de gedachte, in
bedoeld rapport gelanceerd.
Het comité meende, dat de wenselijk
heid en de mogelijkheid van de vestiging
in Friesland van een vorm van hoger
onderwijs, als in het Friese rapport be
pleit niet beter kon worden onderstreept
dan doordat Friesland zelf een daad
stelde. Het was ervan overtuigd, dat de
bereidheid in een bepaalde streek tot het
brengen van offers voor ’n daar te ves
tigen instelling van hoger onderwijs niet
zal nalaten indruk te maken op hen,
die ten deze voor de beslissing worden
gesteld.
Al spoedig bleek, dat het organisatie-
en bedrijfsleven in Friesland zich over
het algemeen inderdaad bewust is, dat
het vafl groot belang is, te komen tot
de vestiging van een of andere vorm van
hoger onderwijs in deze provincie. Van
vele zijden werden bedragen toegezegd.
Zo kon het comité uit deze sector toezeg
gingen boeken van bedragen van f 50.000
van f 30.000, van f 25.000, van f 20.000
enz.
Ook de bestuurslichamen lieten zich niet
onbetuigd. Geconstateerd kan worden,
dat de Provinciale Staten van Fries
land en alle gemeenteraden zich van
harte achter- de suggesties van de rap
porten van de Friese Commissie plaat
sten. De provincie en het overgrote me
rendeel der gemeenten stelden boven
dien een financiële bijdrage in uitzicht.
Tot nog toe heeft het comité haar actie
nog niet gericht op de verkrijging van
bijdragen van particulieren. Stellig zou
ook van deze zijde in Friesland in ster
ke mate medewerking worden verwor
ven. Spontaan hebben sommigen al
flinke bedragen toegezegd. Uiteraard
zijn deze uitingen van belangstelling
gaarne aanvaard.
Ondanks het feit, dat dus deze bron nog
niet aangeboord is, nadert het totaalbe
drag, dat aan het comité is toegezegd,
thans reeds de f 2 miljoen.
Tijdig omschakelen.
Er is de algemene taak om het gebied
tot ontplooiing te brengen. Aan moge
lijke ontwikkelingen zou schade gedaan
kunnen worden, door een niet tijdig aan
gepaste instelling van de bewoners.
Hoogst belangrijk zijn daarom tijdige
voorlichting en beïnvloeding. Het is
zaak, dat de bevolking ruimschoots de
kans heeft zich op de hoogte te stel
len van alle ontwikkelingen in het ge
bied. Het gaat daarbij vooral om het
hervinden van gemotiveerd geloof en
vertrouwen in het gebied en het ont
wikkelen van de wil om daaraan zelf,
plaatselijk en regionaal mee te wer
ken. Een moeilijke taak is zeker de door
breking van bestaande passiviteit, zon
der dat werkgelegenheidsvergunning
kan worden aangewezen.
Dat niettemin een bevolking door mid
del van haar eigen samenlevingsverban
den kan werken aan de „leefbaarheid”
van het woongebied en dat zulks zelfs
voorwaarde voor een totale ontplooiing
is, zal duidelijk gesteld moeten worden.
Er is nog steeds tekort aan werkgelegenheid in de Zuidwesthoek, aldus consta
teert het reeds eerder in deze kolommen besproken „Bistek fan Sudergoa”.
Naast de administratief geschoolden, zullen zonder uitbreiding van werkgelegen
heid hier, ook de toekomstige technisch geschoolden een belangrijk deel der
migranten uitmaken. (Migranten zijn zij, die verhuizen binnen de landsgrenzen,
dus naar een andere streek of provincie trekken).
De landbouw stoot nog voortdurend mensen uit. De belangrijke migratiemotieven
zijn: het verlangen naar werk of de angst voor werkloosheid; betere mogelijk
heden van voortgezette schaling en ontwikkeling elders; de toekomst der kinde
ren; hogere beloning; promotie of meerdere kansen daartoe; een betere woning;
meerdere voorzieningen in grotere plaatsen; streven naar zelfstandigheid en
vrijheid (losmaken van ouderlijk gezin of woonplaats).
Sa is de hjerst
net op syn bést
’t Waer ünbestindich
De droechte bihindich
Tsjin in tsjustere loft
In lytse kloft
mei toppend gekift
fan guozzen op drift
Sa’n lyts bytsje froast
Dat docht profoarst
En dat sünder skea
Us net folie kwea
en de opkommende yndustry
al bettere klant fan it provin-
week november 1935
Wegens vertrek uit Bolsward, huldiging
van Dr. Beekhuis. Voorzitter van het hui-
digingscomité was de heer H. R. King-
ma. Er waren 19 sprekers. In de pauze
was er vioolmuziek.
In de Bolswardervaart ving de Leeuwar
der visser Ombelet een karper van 15
pond.
F. Wouters, slagerij, Grootzand. Rund
vlees 10 cent per kilo verlaagd. Onze
prijzen zijn thans vanaf 35 Cent per
pond.
De weg Bolsward-Workum genodigd.
Met een 70 a 80 km.-vaart snorden de
auto's van de genodigden van dorp tot
dorp. In Parrega was er een verlichte ere-
boog.
25-jarig bestaan O.Z.B. (Ons Zuivelbe-
lang) vereniging van leerlingen der
Rijks Zuivelschool te Bolsward.
De Etna begint te rommelen.
Lange nagels staan niet mooi.
Industrievestiging.
Uitbreiding van werkgelegenheid, dat
betekent industrialisatie, is dringend
noodzakelijk.
Veel deelnemersformulieren signaleren
een zekere aversie jegens de industriële
arbeid en de stedelijke samenleving;
platteiandsberoepen worden volgens
sommigen hoger gewaardeerd.
Men is daarentegen trots op de indus
trieën in eigen streek.
De voorkeur gaat uit naar industrie in
de vorm van kleine ondernemingen,
waarbij het werk weinig gespecialiseerd
is en de menselijke verhoudingen dorps,
d.w.z. gemoedelijk en persoonlijk blij
ven.
Meer dan vestiging van buitenaf, zegt
men ontwikkeling en uitbreiding van
plaatselijke initiatieven te waarderen.
Men hoopt, dat industrieën zich niet uit
sluitend in enkele centra zullen concen
treren.
De houding jegens industrialisatie ken
merkt zich door ambivalentie. Vrijwel
iedereen bepleit industrievestiging, doch
velen van hen kampen tevens met ge
voelsmatige weerstanden. Deze weer
standen blijken in oorsprong vooral be
trekking te hebben op de „massale” in
dustrie in grootstedelijk milieu. Het valt
sterk op, dat waar onbekendheid plaats
maakt voor kennis, de aversie zich wij
zigt in aanvaarding.
Een belangrijke voorwaarde voor het
slagen van industrialisatie is derhalve,
Jongeren zoeken na hun opleiding
meestal eerst nog enkele jaren werk in
eigen streek. Migratie na beëindiging
der militaire dienst komt veelvuldig
voor. Meisjes vertrekken gemiddeld
waarschijnlijk op iets jongere leeftijd.
De deelnemers aan een terzake gehou
den enquête onderstreepten in het alge
meen niet de populaire mening, dat het
alleen maar de besten zouden zijn, die
vertrekken.
De gespreksgroepen betreurden zonder
uitzondering het verschijnsel, dat de Z.-
Westhoek de functie heeft van toeleve-
ringsgebied van mensen voor de rest van
Nederland. Het doen beëindigen van dit
constante verlies van mensen, wordt al
gemeen als de belangrijkste (soms als
de enige) opgave voor de toekomst ge
zien.
Eveneens vrij algemeen is de gedachte,
dat alle problemen opgelost zijn of ge
makkelijk kunnen worden, zo gauw aan
dit verlies een eind is gemaakt.
per perseel. Mar dan mei men dochs wol
forwachtsje, dat de regearing hjir ek in
han yn stekke sil. Hwant hwat oant nou
ta dien is, komt allegearre üt de büse fan
de ynwenners fan Fryslan, itsy direkt,
itsy indirekt. En hwert minister Mans
holt al mei in plan toset wie om by to
springen, wurdt it nou hast ek ris tiid,
dat der hwat üt den Haech komt om de
léste leadsjes net al to swier to meitsjen.
It kin en mei alle Friezen goed dwaen,
dat it P.E.B. bidriuw, dat sa lange jier-
ren swier sile hat, dat lang net neikom-
me koe by oare provinsjes, nou, nei de
oarloch, de fuotten forgoed ünder it gat
krige hat. It bidriuw is technysk stikken
forbettere, it hat syn netten mear as for-
dübele, it hat mear as 11 miljoen ekstra
ütjown oan de ünrendabele oanslutings
en it hat syn tariven leech balden.
Nou’t de leanen fjouwer kear en de ma
terialen faeks jit mear forhege binne,
nou’t de easken oan netten en kabels
folie swierder wurden binne, mei men
sizze, dat ien fan de stikmannich dingen,
dy’t jit goedkeap binne, it elktrysk Ijocht
is.
Fjirtich jier lyn, doe’t wy yn Bakhuzen
wennen, bitellen wy 60 sinten foar de
kwh. Doe wiene de leanen fiif kear sa
leech, nou bitelje wy likernóch twa dü-
beltsjes, as wy it fêstrjochttaryf oer de
streampriis omslane. En as straks de nije
60 Mega Watt oaljesintrale klear is,
wurdt er al earnstich tocht oan in lytse
priisforleging.
It iene mei it oare is, tinkt my in reden
om Fryslan lok to winskjen mei syn pro-
vinsiale elektrisiteitsbidriuw dat hiel hwat
stoarmen trochmakke hat, mar nou mei
folie seilen brüzjend oer de weagengiet.
In dreech stik wurk fan Direksje, lieding
en wurkers en in kostlik bisit fóar üs al
legearre, foar hjoed en foar de takomst.
Hwat hat Cjabe Skrocir
forgoed meispylje, dat blykt wol. Allin
nich hja meije ünder de fordrukkink op-
groeije, wylst de oarenMar der
wol ik it hjoed perfoast net oer ha.
In saek, hwer’t men tige bliid om wêze
kin is, dat sünt de Steaten yn 1949 moe-
dich genóch wiene om de ünrendabeie
perselen oan to pakken, der hiel hwat
yn de goede rjuchting bard is. Yn it lést
fan dat jier wiene yn Fryslan jit 13.000
huzen, buorkerijen en oare perselen, dy’t
gjin Ijocht en krêft krije koene, omt hja
to folie kosten oan oansluting.
Mei stipe fan alle partijen is doe oer-
gien ta in aksje, dy’t yn dizze tsien jier
mear as 21 miljoen goune koste hat.
Dêrfan is troch it P.E.B. mear as 11 mil
joen bitelle, wylst de gemeenten en de
eigners togearre goed 10 miljoen off ere
ha. Dat is in slompe jild, mar it hat ek
net sünder fortuten west.
It oantal fan 13.000 is sakke ta 2-500,
dus mear as 10 000 buorkerijen en huzen
hawwe nou it Ijocht krige, hwert hja sa
lang nei ütsjoen hiene. Doe’t de plannen
makke waerden, rekkene men op 30 jier
om se üt to fieren, mar de Steaten haw
we hyltyd wer oantrune om it hurder to
dwaen en dat hat net om ’e nocht west.
Foaral yn de Walden is it hurd gien,
dér wie ek de greatste efterstan. Yn
West, en East-stellingwerf bygelyks, sle
ten mear as 3000 spultsjes, buorkerijen
en huzen sünder Ijocht, nou binne it mar
370 mear.
Ek hjir is hiel hwat foroare. Boalsert
kaem fan 33 op 5, Wünseradiel fan 376
op 90, Hinnaerderadiel fan 269 op 30,
Wymbritseradiel fan 165 op 32, War-
kum seis fan 111 op 5, Himmelum Ald-
fard fan 188 op 61, Baerderadiel fan 64
op 13 en sa soe men trochgean kinne.
It lit him oansjen, dat yn in pear jier de
saek hast roun sit. Allinnich sille der
dan jit in pear hündert oerbliuwe, hwert
men gjin gat yn sjocht, omt de ünren
dabele kosten heger lizze as 6000 goune
Pake en Beppe, sa sizze de bern as hja
de bikinde transformatorhokjes sjogge
mei P.E.B. der op. En sünder dat hja it
witte, jowe se aerdich goed oan, hwat
it bilang is fan de manske gebouwen,
dy’t binammen yn Ljouwert, tsjinje foar
it bringen fan de elektryske stream troch
üs hiele provinsje.
De sintrale, hwer’t men nou mei in grea-
te ütwreiding dwaende is, it kantoarge-
bou, dat ek al wer to lyts is foar dit
hurd tanimmende bidriuw en hwer’t de
plannen foar forgreating makke wurde, it
meitsjen fan in 110 KV station to Drach
ten, it fierder klear meitsjen fan de sin
trales op de eilannen: Skiermüntseach
en Fryslan, it forsterkjen
fan it heech spanningsnet
It forbrük nimt ta, hyltyd wer en hyltyd
mear gebrükers komme, mar jit mear omt
de bisteande gebrükers de stream mear
brüke. Dêrom moatte de bisteande net
ten aloan fornijd en forswierre wurde,
mear transformators stifte wurde en dan
hjir en dan dér ek de heechspannings-
netten oanpast wurde. Sa’n tweintich mil
joen mear kapitael sil yn 1961 yn dit
bidriuw stutsen wurde moatte en dochs
kin men sizze dat de posysje fan it P.E.B.
bidriuw tige soun is.
Hwant de streamforkeap rint boppe for-
wachting
wurdt in
siale bidriuw.
Der binne alderearst de oerheitsbidriu-
wen, sa as it spoar mei 10.5 miljoen
kwh. ófname, de wetterlieding mei 3.5
miljoen, it Buma-gemael mei 1-8 mil
joen, dy’t allinnich al 16 miljoen foar
har rekken nimme en dan komt ek de
partikuliere yndustry tige üt ’e hoeke.
Fan Ljouwert witte wy dat net apart,
hwant yn de haedstêd hat men altyd jit
in eigen distribüsjebidriuw, dat foar ’61
skatten wurdt op in omset fan 53 mil
joen kwh. Dér sitte de fabriken ek yn.
Mar büten Ljouwert wurdt ek forgoed
oan pakt.
Nimme wy de tsien heechste ófnimmers,
dan krije wy it ündersteande listke;
Philips, Drachten 6.4 miljoen.
Lankhorst, Snits 3.2 miljoen
Ljouwerter Papierfabr. Frentsjer 2.7 milj
Twijnstra, Akkrom 1.8 miljoen
Ned. Thermoch. fabr., Burgum 1.8 milj.
Hollandia, Skarsterbrêge 1.7 miljoen
Wouda, Snits 1-3 miljoen
Douwe Egberts, de Jouwer 1.1 miljoen
Halbertsma, Grou 1 miljoen
Hollandia, Boalsert 0.95 miljoen
FIjirüt blykt, dat de greatste ófnimmers
foar in bilangryk diel yn plakken sitte,
dy’t de minister forgetten hat by syn
yndustrialisaesje-plannen, hwat fansels
net sizze wol, dat dizze bidriuwen net
Toerisme.
De versteviging van de bestaansbasis
van allerlei verzorgende bedrijven, wordt
algemeen als positieve economische
functie van het toerisme onderkend.
Een deel der deelnemers aan de enquête
verklaarde zich voorstander van zeer
snelle ontwikkeling en uitbreiding van
deze „nieuwe industrie”. Bij anderen is
sprake van bezorgdheid over de neven
gevolgen, die men niet kan overzien. Zij
vrezen te grote opeenhopingen van men
sen en vragen zich af, of het toerisme
verenigbaar zal zijn met allerlei opvat
tingen en normen, die in de Zuidwest
hoek gelden, daarbij o.m. denkend aan
de zondagsrust.
Heeft het toerisme mogelijk een ongun
stige invloed op de jongeren, die wellicht
te veel aansluiting zoeken?
Ten aanzien van het toerisme zijn er
twee verschillende groepen: de zekeren
en de onzekeren.
Met evenveel recht zou ook van de
„haastigen” en de „voorzichtigen” kun
nen worden gesproken. De eersten me
nen, dat eer zeer snel gehandeld moet
worden, omdat anders de toeristenstroom
blijvend aan de Zuidwesthoek voorbij
zou gaan. Hierbij speelt de wedijver met
andere plaatsen ook wel eens een rol.
De voorzichtigen kampen met onzeker
heden, die slechts ten dele betrekking
hebben op het toerisme.
Er heerst in het gebied momenteel on
zekerheid over de eigen gedragingen,
opvattingen en normen. Men is zich
bewust van veranderende denk- en han
delwijzen, waarmee men niet instemt of
waarover men zekerheid mist. Men is
te gauw geneigd de krachten van bui
tenaf (i.c. het toerisme) te overschat
ten en te weinig aandacht te schenken
aan de urbaniseringstendenzen, die van
buitenuit optreden. Men discussieert wel
over de zondagsrust als toeristisch pro
bleem, maar gaat de zondagsviering als
individueel en gezinsprobleem uit de
weg.
Er dient een goed gefundeerd recreatie-
plan voor de Zuidwesthoek opgesteld te
worden.
Uitgangspunt dient te zijn, dat werke
lijke recreatie ook in de toekomst mo
gelijk blijft.
Het verdient aanbeveling om te streven
naar functionele verspreiding der voor
zieningen. Aan geleidelijke groei moet
de voorkeur gegeven worden.
De V.V.V.’s zouden zich niet moeten
beperken tot het organisatorisch stimu
lerende werk, maar ook de andere facet
ten van het toerisme in eigen streek on
der ogen moeten zien. Een nauwe sa
menwerking tussen overheid, V.V.V. en
bevolking is gewenst.
Op de grote rijwiel- en motortentoonstelling, welke in Londen wordt gehou-
'en, is deze Bromscooter” te zien, welke speciaal ontworpen is om in boot
auto mee te nemen. Het machientje is slechts 60 cm hoog en weegt onge
veer 25 kg. Het wordt voortbewogen door een Clinton A 490 panther twee-
tdct-motor, welke goed is voor 45 km per uur bij een verbruik van ongeveer
1 50
Of grou en stil
Dér is hwat op
deadsk en kala
Dèr’t gjin minske fan haldt
