MENNO SIMONS
leven
zijn werk
zijn
en
kil'
en
nu een
Eens verguisd en vervolgd,
half miljoen volgelingen
ós hjoed p
Fan de Marl iny loet*
es
mee
Zilveren filnipj
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Skotsploecli neemt
„Fakkel der Vriend
schap
Boerenkool
to sizzen
57e JAARGANG
No. 7
DINSDAG 24 JANUARI 1961
een-
PYT
11
De
OPSKUOR Ex. UNREST
pear moanne
te
En omdat dit in algemien stêdsbilang is,
X'
Advertentieprijs: IJ cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
reeds eerder meedeelden is
Venchijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave- A. J. OSINGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie adres:
Marktstraat 15
Telef. 2451 Na 18.30 uur 2305 of 2335
(K 5157)
Abonnementsprijs f 1.90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
van pastoor, vicaris en nog een derde
jonge priester, te Pingjum.
Het is een
gaat de golf van wat, kortheidshalve
het Doperdom genoemd kan worden.
Het Koninkrijk Gods is nabij, klinkt de
roep, en overal verzamelen degenen, die
deze roep verstaan, en zich op grond
daarvan bekeerd hebben tot God, en zich
daarna op hun geloof hebben laten do
pen, zich tot de ware gemeente Gods,
het ware volk van God. Sikke Freerks
was één van hen geweest. Dit was het
geweest: zijn doop vernieuwd. Grote en
kleine kringen van bondgenoten, mensen
die in het nieuwe verbond met God wa
ren opgenomen, die de wereld verzaak
ten, worden gevormd. Rondom de Bij
bel. En rondom bepaalde leiders, die naar
voren treden als rondtrekkende predi
kers.
Het zijn tijden van spanning, die tot
overspanning leidt. Overspanning ook in
de verwachting van de nabijheid der
eindtijd. Profeten staan op, die zich ge
roepen weten, nu reeds op deze aarde,
Gods rijk te stichten. Straks wordt Mun
ster in Westfalen één van die plaatsen.
Daarheen trekt men op, daar is het
nieuwe Jeruzalem.
Maar daar breekt ook de overspannen
snaar der verwachting. Jan Matthijs, en
straks Jan van Leiden, worden er de
leiders, de misleiders. Wilde profetieën
weerklinken, ingevingen des Geestes.
Gods rijk moet met geweld opgericht als
Gods vijanden het in de weg blijken te
staan. Straks wordt ook de gemeen
schap van alles ingevoerd, en de heilig
heid van het huwelijk verbroken. Want
koning Jan, de nieuwe koning David,
heeft het gezegd. Uit de Geest. Wel gaat
dit alles dwars tegen het Woord Gods
in, maar dat hindert niet: Jan van Lei-
den’s woord wordt wet.
Zendboden dragen het, onheilige, vuur
uit. Straks begint de uit zijn stad ver
dreven bisschop een beleg om Munster.
Maar hulptroepen worden vanuit de
stap opgeroepen, om Gods vijanden te
verslaan en om te komen om de onder
gaande wereld te ontvlieden.
Ter gedachtenis aan Menno Simons, ge
boren te Witmarsum 1496, staat op de
voorkant. En daaronder: 1536 Menno’s
uitgang uit het pausdom. Rechts: 3
eeuwen lang vergaderden op deze plek
de Doopsgezinden van Witmarsum. Dan:
Niemand kan een ander fundament leg
gen, dan hetgeen gelegd is, Jezus Chris
tus. 1 Corinthe 3 11, levenswoord van
Menno Simons. En op de vierde kant:
Naar luid der overlevering sprak Men
no hier tot zijn eerste volgers.
Met andere woorden: hier heeft vroeger
een Doopsgezinde keik gestaan en deze
plaats is verbonden met de figuur van
Menno Simons. Wij laten hier maar rus
ten, of hij hier werkelijk tot zijn volgers
gesproken heeft, of dat dat slechts een
vrome legende is, om ons te bepalen tot
Menno zelf.
Wie was hij, naar wie een half miljoen
Christenen in de wereld zich noemen:
Mennonites, in het Amerikaans taalge
bied, Mennonieten, daar waar Duits ge
sproken wordt terwijl in ons land zij die
officieel Doopsgezinden heten, vooral in
het noorden, nog vaak Mennisten wor
den genoemd?
Hij was een zoon van het dorp, deze
Minne, zoon van Simon, die mogelijk
boer was. Witmarsum, daarin ik gebo
ren ben, zegt hij later zelf. Van zijn
jeugd weten wij bitter weinig af. Het
was in Friesland toen een zeer verwar
de tijd. Allerlei vreemde overheersers
bestreden elkaar de macht over dit ge
west, mengden zich in burgeroorlogen,
waarin menige adellijke stins een prooi
der vlammen werd. Overstroming op
overstroming teisterde deze landouwen,
waar niemand meer aan dijkonderhoud
dacht. Uit zo’n tijd blijven geen gege
vens over een gewone boerenjongen
over.
Minne werd voor het priesterambt be
stemd. Waarom, weten wij niet: was
het uitroeping of om andere redenen?
Een zeer sobere opleiding zal hij geno
ten hebben: wat kerklatijn, maar geen
bijbelkennis, zoals later blijkt. Dan wordt j king sa’n nije fêstiging meibringt.
soune
4e week januari 1936
Italianen hebben de Abbesinische
stad Sohola gebombardeerd. Hierbij werd
l van gasbommen.
grote rede
Koartom, it fraechstik, hwer’t men yn it
westen fan it lan al lang mei sit, komt
nou hjir ek. Dêr binne bidriuwen, dy’t
yn de praktyk fier boppe de C.A.O.’s
ütgeane, mei allerhanne middels, omt hja
fierst to min folk hawwe.
Cliché Leeuwarder Courant
nieuwe denkbeelden, vooral op geeste
lijk gebied, gonzen door de lucht. En zo
komt ook bij Meno de vraag op, die
menig priesterhart in die tijd aangrijpt:
is datgene, wat in de Mis geschiedt, de
verandering van b"ood en wijn in
lichaam des Heren, wel waar? Hij legt
zijn gemoedsbezwaren in de biecht voor
aan de pastoor, bespreekt ze openlijk in I
de woonkamer der pastorie met
Neat sa kwea,
of der is noch wol hwat goeds oan
prakkesaesjes,
de stille i
sliepende
rounüt sizze, dat dizze tydlike swierrich- wy gunne
Jammerlijk verdoolde schapen, slacht
offers van geestdrijverij, die niet uit
Gods geest is, omdat zij het Woord
heeft losgelaten.
Wie geen kans ziet om Munster te be
reiken, moet elders maar proberen om
het rijk vaste grond te geven. En zo
trekt op Pasen 1535 een troep Dopers
door het Westen Van Friesland, naar het
klooster Bloemkamp, het Oldeklooster,
bij Bolsward, om dat voor God te ver
overen. De monniken worden verjaagd,
maar ongemoeid gelaten. Voor de stad
houder is dit echter het teken om aan
deze acties paal en perk te stellen. Bij
klokgelui wordt de derde man opgeroe
pen, de dorpelingen worden gemobili
seerd en met het zo gevormde legertje
wordt na 2 weken het klooster heroverd.
Een vreselijk bloedbad volgt: 39 man
worden ter plaatse opgehangen, 47 an
deren kort daarna te Leeuwarden ver
dronken of onthoofd.
Dit alles beroert Menno tot het diepst
I van zijn ziel. Nauw is hij er bij betrok
ken. Er zijn ook mensen uit zijn dorp
bij de slachtoffers. Ja, zijn eigen broer
Peter komt om. En aan dat alles heb ik
mee schuld, beseft hij. Hun bloed is mij
zwaar op het hart gevallen. In de geest
drijverij, en in het geweld staat hij ver
van hen. Maar verder weet hij zich, wat
zijn gelooft betreft, een der hunnen. Zij
hebben gelijk en niet de kerk, die ik
dien en blijf verdedigen. Had ik hen dan
niet duidelijker moeten waarschuwen.
Ja, enige malen had hij met hun leiders
gesproken en toen had hij goed van zich
af gebeten en hen de mond gesnoerd.
Maar zijn halfslachtigheid had in wezen
Zie vervolg pag. 2
Bols wards Nieuwsblad
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
dat ek sa.
Mar sa’n grauwe stien yn dizze fiver pe fan. Net de sterksten, dy’t ek mei ge-
makket hiel hwat yn biweging. Dit bi-1 likense wapens fjuchtsje kinne, mar
driuw is
twa dingen. Minsken en wenten!
En hwer binne dy yn Snits?
Hat men der lege wenten en wurkleaze
arbeiders? Né! Dus nou kin it net oars
of de nije wenten wurde jit krapper en
mannichien dy’t oan bar miende to wê-
zen, moat nou wer in ein tobek. It swie-
I re wurk om alle minsken op reedlike wi-
I ze towille to wezen, wurdt jit swierder.
De klachten wurde fordübele, de ünto-
fredenens nimt tige ta.
Nou t de tawizing fan wenten foar Frys-
lan op in ünfatsoenlike wize ynkoarten
is, sprekt dit desto lüder- Hja springe by
de muorren op, hwant minsken is raer
guod as hja it krap hawwe. En it is krap,
dat kin men sa wol bigripe.
De-twadde kwestje is faeks jit slimmer.
me-
It foei oan distiid ta net
dêrfoar person iel to halden,
it sahwat, mar .de saken
hiene der klauwen oan.
Nou komt der in nije fabryk mei de oan-
kundiging, dat hjir yn koarten tiid in
pear hündert minsken nedich wêze sille.
In prachtig ding foar Snits, seit men en
foar it plak yn syn gehiel is dat ek sa. i En hokfoar bidriuwen wurde hjir de du-
makket hiel hwat yn biweging. Dit bi- likense wapens fjuchtsje kinne, mar de
1 yn Snits komd mei it each op minder sterken en de swakken. Fabriken
binne nou jit tin yn dizze hoeke en der
binne guon by, dy’t dêrfan profitearre
1 hawwe troch arbeidsfoarwaerden, dy ’t
j oan de sunige kant wiene. Sa hawwe de
1 leanen en arbeidsfoarwaerden yn de su-
velfabriken in hiele tiid lang net botte
florisant west. It sprekt fansels, dat nou
yn dy fabriken de measte animo bistiet
om in nije baes to sykjen.
En sa kin men dan yn en om Snits hiel
hwat forsuchtingen hearre, dy ’t neat
hawwe fan fanfareklanken.
ward vertrekken
a.s. terug te keren.
Aan het betreffende festival wordt door
groepen uit diverse landen deel genomen.
Het is de bedoeling, dat deze groepen
naar het festival meebrengen een door de
burgemeester van de plaats van inwoning
ontstoken „fakkel der vriendschap”.
De ontsteking van deze fakkel zal in
Bolsward plaatsvinden op 28 januari a.s.
des namiddags te 4.-uur op het stad
huis in aanwezigheid van de volledige
groep, de Bolswarder Schutterij muziek en
het stadsdraaiorgel „Omke Romke”
„ijs en weder dienende zodat ook dit
reeds een belangrijk folkloristisch evene
ment zal worden.
en bidriuwen
ook gebruik gemaakt
Min. Göbbels hield een grote rede voor
20.000 leden van de Nat. Soc. Partij. Hij
zei o.a.Wij zijn een arme natie, wij heb
ben geen grondstoffen, we hebben geen
koloniën, maar wij moeten aan de ande
re volken zeggen, dat het uur zal slaan,
waarin wij zullen eisen, dat men ons on
ze koloniën teruggeeft. Wij wensen neu
traal te blijven, maar het is gevaarlijk
voor de wereld onze eisen niet in te wil
ligen, omdat te eniger tijd dan de bom
zal barsten.
PRESIDENT KENNEDY
BEEDIGD
Een beeld tijdens de eedsaflegging van
president Kennedy van de Verenigde
Staten op bet bordes van het Capito&l
te Washington
Zoals we
aan de „Boalserter Skotsploech” de hoge
onderscheiding ten deel gevallen Neder
land te vertegenwoordigen op het Inter
nationaal Folkloristisch Festival, dat ge
houden wordt in het kader van de Lente
feesten in Agrigento op Sicilië in Italië.
Het is een eer voor onze nog geen 2 jaar
bestaande ploeg, dat reeds thans een der
gelijke belangrijke representatieve functie
wordt opgedragen.
Het is de bedoeling, dat de groep be
staande uit 9 paren, de leider en de mu
zikant, op dinsdag 7 februari uit Bols-
-1 „-LL-.i om donderdag 16 febr.
Hwat hat Qaoe Skrocir
Koning George V van Engeland is zacht
en kalm in de ouderdom van 70 jaar ont
slapen. George V werd 3 juni 1865 gebo
ren als 2e zöon van Koning Eduard VIII
en Koningin Alexandra. Hij beklom de
troon bij de dood van zijn vader (6 mei
1910) en werd de 22ste juni 19H tot
koning gekroond. Edward VIII, Prins v.
Wales, wordt thans koning.
De gymnastiekvereniging „Sparta”
Een boer te Broek in Waterland
Kocht onderweg een biertje
Het werd een dubbele kater want
Nog binnen een kwartiertje
Merkte hij een wetswachter dicht
In duistere nabijheid
Halt, afstappen, geen achterlicht
Wie geeft je daartoe vrijheid?
Het boertje raakte op de bon
Niets aan te doen, dus zwijgen
Hij werd gramstorig en hij zon
Op wraak, Ik zal die vent krijgen
Hij sloop in ’t holle van de nacht
Stil om revanche doende
Met een zakmes onhoorbaar zacht
Naar de politie-groente.
Het boertje vond de boerenkool
Ik zal een maal bereiden
Na enkele tellen loeren school
Hij weg; ’t Ging op een snijden
Mooi, ik veegde er twintig planten af
Wat zou t, die gladde knopen
Maakten ’t er naar, de boerenstraf
Mogen ze niet ontlopen
Het boertje werd de andere dag
Door een speurhond aangegrepen
Toen men verschrikt elkander zag
Had Hermandad ’t begrepen
Oh, dus jij hebt mijn kool gerooid
Zijn dat vergeldingszaken
Nou fijner proefde je ze nooit
Dit zal je heerlijk smaken.
De boer te Broek in Waterland
Kreeg voor zijn daad geen hulde
Hij heeft het in de gaten, want
Het vonnis washonderd gulden
Waarschijnlijk dat hij t nu gelooft
Niet weer van zulke kuren
Ik heb mijzelf een kool gestoofd
Ja, en nog nooit zo’n dure.
I dan soe der bitrouwen en hope wêze kin
ne foar in blijer takomst.
Nij libben giet nou ien kear altyd gear
mei soarch en pine, mar dy’t der bang
fan is, sjit yn ’s libbensstriid to koart.
Tj. de J. Arum 15 jaar.
Ongeveer een kilometer buiten het Friese dorp Witmarsum loopt van een boeren
erf af een smal betonpad, tussen een hoop ingekuild gras en een aardappelveld
door, naar een klein plantsoen, dat daar zo maar tussen de akkers in ligt.
Er moet wel een bijzondere aanleiding zijn om hier, ver van een dorp, een stuk
vruchtbare kleigrond aan zijn bestemming te onttrekken door er een park van
te maken. Deze aanleiding wordt ons wel duidelijk, als w(j het terrein betreden
en daar 2 gedenkstenen aantreffen. Eerst een oude gevelsteen met een vier
regelig rijmpje, ingemetseld in een muurtje. En dan een gedenkzuil, een
voudige hardstenen obelisk, met aan 4 kanten een inschrift.
medebewoners, maar zij kunnen hem
niet overtuigen. Aan de andere kant ne
mer zij hem toch ook niet zo ernstig in
zijn twijfel, dat er een kerkelijke recht
zaak van gemaakt wordt. Het is hen
wel goed, of Menno het gelooft of niet.
Eindelijk, na zeer lange aarzeling, durft
Menno het aan om naar de Bijbel te
grijpen. Gods woord, dat hij al zijn le
vensdagen nog niet aangeroerd had,
omdat hij vreesde, dat hij, wanneer hij
het las, verleid zou worden.
„Ik was daar echter nog niet ver in
gekomen, of ik ontdekte, dat wij bedro
gen waren". Wat nu? Volgens kerkleer
betekende zijn ongeloof, zeker als pries
ter, zonde. Maar, zo las hij bij Luther,
van wie ook enkele wprken al in Fries
land waren verspreid, mensengeboden
kunnen de eeuwige dood niet brengen.
Dus kan hij rustig priester blijven.
Maar hij gaat voort de Bijbel te lezen,
en het wordt merkbaar in zijn preken,
zodat hij al spoedig de roep heeft een
Evangelisch prediker te zijn.
Dan komt, in 1531, het belicht, dat te
Leeuwarden een kleermaker, Sikke
Freerks. onthoofd is, omdat hij zijn
doop had vernieuwd. Het klonk mij zeer
wonderlijk in mijn oren, dat men van
een andere doop sprak, schrijft Menno
later. Weer grijpt hij naar de Bijbel,
maar „ik konde van den kinderdoop
geen bericht vinden". Maar zelfs dit is
voor hem nog geen reden, om met de
kerk te breken. Hij gaat rustig door, èn
met het bedienen van de Mis, èn met
het dopen van kinderen.
Ja, zelfs gaat hij in dat jaar als pas
toor naar Witmarsum, „uit lust des ge-
wins en begeerte naar een grote naam”.
Hij moet dan nog wel een betrouwbare
indruk maken, want een van zijn voor
gangers daar was door de grietman af
gezet, omdat er ketterse boeken in zijn
pastorie waren gevonden.
Maar het worden geen gemakkelijke ja-
I ren, in Witmarsum. Uiterlijk niet, en
de innerlijk niet. Want door het hele land
wenten, net genóch dien is, mar
t Jr-r wnl file rnnml-f T vVzv,
--J --- - J
bihoefte wie der al great- en de personiels-1 C.A.O.’s, mar elk wit wol, dat it in
1 1 ii-i i i- -z-j. ;n bidriuw forlegen is om
as men üt de omkriten, hweründer utof Jat it oarsom is. En dan wurdt m uc u
Boalsert, minsken oanlüke koe. heale fakman soms foar in hielenien bi- plak,
zeer roerige tijd. Allerlei Mei beide tige bilangrike saken skarrele telle, allinnich om him to halden. F
moatte de partikuliere bilangen harren
der sa goed mooglik by oanpasse. Dat
jowt earst in hiele opskuor, it kin op it
slimst wol raer lykje, raar geleidelik oan
wurdt it fansels wer hwat Ijochter en kri-
get men in nij lijkwicht. Dat sil hwat
meat lean kostje foar de ien of oare, dat
sil meibringe, dat men hwat mear oan
de sekundaire arbeidsfoarwaerden dwaen
moat, mar bisiket men dit reëel op to
fangen, dan komt it lang sa raer net as
sommigen tinke.
Ek mei de wenten is dat net oars. Hwant
troch de slimme krapte wurdt der mear
wearde jown foar in hüs en sille de ün-
dernimmers yn dizze plakken folie mear
yn de frije sektor dwaen kinne as yn oare
plakken. Dizze situaesje twingt ta initia-
tiven en de underfining leart, dat dy dan
ek komme.
Dêr komt by, dat sa’n stêd by de for-
dieling fan wenningwet- en premy wen
ten sterker meispilet omt hja wize kin op
nije bidriuwen en mear minsken. Soe men
lykwols troch dizze tydlike swierrichhe-
den en partikuliere klachten de moed
sakje litte, dan spande men it hynder et
ter de wein. Hwant in plak mei romme
wurkgelegenheit sil de minsken lüke, is it
net hjir dan fierder fan hüs, wylst in
plak, dat gjin genóch plak en takomst
hat, op den dür syn minsken dochs kwyt
rekket. Lit er mar libben yn de brouwe
rij komme- Dat jowt in hopen drokte en
mar dat is gans better as
efterutgong, dy’t de minsken
wei nei de bidelte lukt.
de stêd Snits syn nije oanwinst
j sa gol in bears-
ke gunne, leit it wol goed en wy hoopje,
It is net ünmooglik, dat folie gauwer as
men tinkt, ek oare plakken foar deselde
kwestje komme to sitten, faeks is it al sa.
En dan sil men goed dwaen de holle koel
to halden. Alderearst docht hjir wer bli-
ken, dat it systeem fan kearnoanwiziging
net de goede wei is, hwant nou kin it
bislaen, dat jit ien of twa nije bidriuwen
yn Snits de hiele boel yn de bulten jeije.
In sprieding oer mear flinke plakken, wie
ek om dizze reden folie forstanniger.
Mar as wy dat der buten litte, wol ie wy
heden gjin reden binne om net bliid to I fan herten. As hja üs ek
I 1
:i it bidriuw ditseïde forskynsel folie mear plak-
in warbere stêd, der sitte moaije 1 in prima bidriuw. It
bidriuwen, dy’t hiel hwat minsken party lju der hwat
wurk jaen kinne. Mei de oanpak nei de of
hja wat stadich, sadat der
letter is krapte oan goede faklju, lang net mak-1 fan Van der Heem. Hwant de totale krêft ken yn dizze hoeke skerp sette sille hwant
lau UV 13 UUl uil
bulte algemien stêdsbilang freget mear wurk-
folk gelegenheit, rounom. Hwant dêrop rêst
’t in de bisteansmooglikheit fan elts libben
De
lyn troch de buorstêd Snits klonken, doe
■z u.i. j -j greaf bi-
de wetter- Snits hat aerdich hwat yndustry, ek
hiel orkest fan jammer-1
rk bigoun I troch.
diel fan de Mar nou komt dy lükerij yn de stêd en
- komme ek de hokfêste Snitser wurknim-
mers yn de forlieding. Van der Heem is
Tt is bést mooglik, dat
mear fortsjinje kinne
mear takomst sjogge en dus komme
oarloch wiene hja wat stadich, sadat der 1 oare bisteande bidriuwen foar fakatures j wêzen mei in nije oanwinst.
yn dy earste jierren, binammen mei deto steam En dat is op it heden, mei syn Snits kin tige bliid wêze mei
mar 1—
der wol fiks oanpakt. Lykwols de wente-1 lik. Der binne yn eltse bidriuwstüke wol fan de stêd is der tige mei tsjinne. It
nog erger dan daar in de gemeenschap bisetting koe allinnich mar reedlik bliuwe skilt, oft
triomfkreten, dy’t in
t it nijs bikend waerd, dat in great bi
driuw fan doel wie om yn
poartestêd syn tinten op to slaen, binne taelyndustry.
folge fan in hiel orkest fan jammer-1me' orn
klachten oer datselde feit. Nou 't de fir-1 hwant it westen en suden lóken aloan
ma van der Heem mei syn wui
is, docht it bliken, dat in
Snitsers oertocht hawwe, hokfoar üt wur-
hij, in 1524, 28 jaar oud, tot priester Snits
gewijd en begint zijn loopbaan als vi
caris in Pingjum, waar hij mogelijk ook
een deel van zijn jeugd had gesleten.
Wij moeten het leven in een dorpspas
torie van die tijd niet te hoog aanslaan.
Menno geeft er zelf later een zeer som-1
ber beeld van, maar toch was het elders
