Elke week
kruidenier minder
een
4 u!
iw
Speciale commissie gaat voorlichting geven
Fan de Mar tiny toer
Tj. de J.
Middenstand op het Friese platteland worstelt
met vele vraagstukken
Egyptenaren vochten
om patat-frites van
kok Van Dijk
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Waarin opgenomen: De Bohwardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
De komende
koopvaardij-
tentoonstellin
Nederland eerste in
West-Europa
Zilveren filmpjes
Kps -1
DINSDAG 11 APRIL 1961
57e JAARGANG
No. 28
de
SJOCH RIS YN ’E SPEGEL
vorige
Rijksmiddenstandsconsulent in dit ge
west zitting hebben, tot stand is geko
men. Deze commissie gaat nu „de boer
op” om in de provincie voorlichtng en
advies te geven over vestiging of op
heffing, verbetering van outillage, wijzi
ging of aanpassing van het assortiment
en wat dies meer zij. Dat gaat gebeuren
op speciale bijeenkomsten, waarvan de
eerste op 11 april wordt gehouden in
het Buurthuis Allardsoog te Bakkeveen.
Het gaat de Friese middenstand eigen
lijk al jaren niet naar den vleze. Dat
blijkt alleen al uit het feit dat de trek
naar de stad de plattelandsmiddenstan-
ders duidelijk in de portemonnaie treft,
als gevolg waarvan reeds een aantal
jaren gemiddeld elke week een Friese
kruidenier zijn zaak sluit.
Het zijn natuurlijk vooral de zaken, die
werden gesticht in een tijd toen men on-
Aboanementsprijs f 1.90 per kwirtial
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 15 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
bekommerd een winkel kon beginnen en
die eigenlijk al direct zijn achtergeble
ven, welke nu in de eerste plaats het
loodje leggen, maar het feit is er. Een
reeks van jaren kocht het hele dorp bij
de weduwe Dinges omdat het goeie mens
het zo nodig had of omdat het in haar
winkel zo gezellig was; altijd het laat
ste nieuws het eerst. Maar de tijd, waar
in persoonlijke gevoelens of sympathie
een groter rol speelden dan ’t praktisch
inzicht of het verlangen naar ruimer
keus of lager prijs is duidelijk voor
bij.
Het totale aantal kruideniersbedrijven in
Friesland daalde van 1900 in 1950 tot
bijna 1550 in 1960. En dat ook buiten
het kruideniersbedrijf vele middenstan
ders in de na-oorlogse jaren de bus heb
ben gemist wordt duidelijk uit de cijfers
omtrent het totale aantal detaillisten.
Landelijk bezien steeg het in de afge
lopen tien jaar, maar in Friesland daal
de het met 10 tot ruim 10.000.
De ontvolking van de plattelandsdorpen
is het eerst merkbaar in het verenigings
leven en in de kassa van de winkelier.
Vele middenstanders hebben op tijd de
bakens weten te verzetten en hebben
geprobeerd door aansluiting bij inkoop
organisaties, door verbetering van hun
outillage of uitbreiding van het assor
timent de klanten vast te houden, in de
wetenschap, dat de betere verbindingen
het grootwinkelbedrijf vlak bij de deur
hebben gebracht. De bus, de bromfiets
en de auto brachten de oude klanten van
de detaillist naar de stad, waar nu een
maal geen keuze is uit één of twee za
ken, maar uit tientallen en daarmee uit
een enorm arsenaal goederen van grote
verscheidenheid. Het is ondanks alles
een ongelijke strijd. En het is geen won
der, dat velen ondanks goede wil zijn
achtergebleven. Ettelijke plattelandswin-
keliers houden het hoofd nog boven wa
ter door hun tijd te verdelen tussen hun
winkel en een bijbaantje. En dan staan
er ook nog vele kleine bedrijfjes op het
einde te wachten, bedrijfjes, waarvan
de eigenaars vergeten hebben dat geen
genoegen meer wordt genomen met één
merk koffie. Niet alleen de duidelijk
De heer J. van Dijk uit Bolsward heeft
in Egypte, om precies te zijn: op de in
ternationale landbouwtentoonstelling te
Kaïro nogal benauwde ogenblikken
doorgemaakt, aldus lezen we in de Leeu
warder Courant.
Hij introduceerde daar een lekkernij,
waarvan de Egyptenaren tot dusver geen
weet hadden, namelijk patat-frites, en
zijn publiek vocht er om, teneinde een
Z^kje te kunnen bemachtigen.
Honderden mensen probeerden de zak
jes patat onder de handen van de heer
Van Dijk weg te graaien en het werd
een volkomen chaos, waarin het de kok
vrijwel onmogelijk was om zijn werk te
verrichten.
De volgende dag zat de Bolswarder
achter een stevig ijzeren hek, beschermd
tegen zijn enthousiaste afnemers. Hij
was ten slote blij dat hij een handige
Egyptenaar vond, die de kunst van het
frites-bakken van hem leerde en zijn
taak overnam.
Die Egyptenaar staat achter een ketel
dampende katoenpitolie en bakt kilo’s en
kilo’s patat, die nog steeds gretig aftrek
vinden.
Wellicht komt de ontdekking van de
patat-frites de Nederlandse export van
aardappelen naar Egypte ten goede. En
dat is dan ook eigenlijk wel de bedoe
ling, want de heer Van Dijk gaf demon
straties en voorlichting over wat met
aardappelen bereikbaar is. Hij is name
lijk in dienst van de Nederlandse Pro-
padandastichting Consumptie-aardappe-
len te Den Haag.
De drie piasters per zakje patat, die de
Egyptische patat-bakker ontvangt, ko
men dan ook in de kas van de stichting.
Trouwens de kans lijkt wel groot, dat de
Egyptenaar, die nu voor de stichting
werkt, later zelf wel in de straten van
Kaïro een kraampje zal zetten om deze
aantrekkelijke waar aan de man te bren
gen. De verkoop blijkt immers een over
weldigend succes te zijn en na afloop
van de tentoonstelling zullen de Egyp
tenaren toch wel patat willen blijven
eten.
De heer Van Dijk, die in Bolsward een
banketbakkerij en kokerij heeft gehad,
heeft uiteraard ook andere lekkernijen
dan patat klaar gemaakt. In Kaïro zette
hij zijn produkten in vitrines. Binnen ’t
uur waren de vitrineglazen kapot gesla
gen en gingen de culinaire genieters er
met de aardappelschotels van- door.
Echt wel een bewijs, dat Egypte onze
aardappelen lust.
f'
Een van de ten dode opgeschreven
winkeltjes op het Friese platteland
Het is dan ook zeker geen overbodige
luxe, dat in Friesland enige tijd geleden
een speciale Middenstandscommissie,
waarin leden van alle middenstandbon-
den, het Economisch Technologisch In
stituut in Friesland, de Kamer van
Koophandel en Fabrieken, een waarne
mer van de provincie en uiteraard de
Bolswards Nieuwsblad
VAARWEL VEERE
Dit beeld zal vanaf vandaag niet meer
lezien zijn tengevolge van de komende
sluiting van het Veeregat: Arnemui-
dense Vissersschepen rond de Camp-
veerse toren. De schepen die hun oude
thuishaven verliezen, zullen nu nieuw
„onderdak” vinden in de haven van
Colijniplaat
linger, de Amsterdamse en Rotterdam
se havens, van scheepsbouwers en scheeps.
inrichters, machinefabrieken, Loodswe
zen, reddings. en bergingswezen, zee- en
kustvaartonderwijs, de prov. Friesland, ’t
Kon. Groninger zeemanscollege „De Een
dracht” en vele „toeleveringsbedrijven”
voor de zeevaart.
Buiten de Beurs wordt het dertien meter
lange model van de „Statendam” opge
steld, terwijl het Loodswezen twee zware
lichtboeien (van zeven ton elk) uit zee
haalt en naast de Beurs posteert).
De scholen hebben gratis toegang, wan
neer de leerlingen in klasseverband ko
men; voor de betalende bezoekers- zijn er
prijzen beschikbaar gesteld in de vorm
van boeken over de zee, van dagtochten
naar de Amsterdamse haven en Schiphol
en van zeereizen naar Engeland.
De tentoonstelling wordt zaterdag 22
april besloten met een „zeemansavond”,
waaraan de Terschellinger volksdansers
en het zeemanskoor van Norderney mee
werken.
waar te nemen trek naar de stad ts een
vijand van de plattelandsmiddenstander.
De postorderbedrijven betekenen even
eens schade. Die maken het de dorps
bewoner zo heerlijk gemakkelijk en bie
den bovendien de kans, om op afbetaling
te kopen zonder dat het uitlekt.
Nochtans liggen er kansen op het plat
teland, vooral in de plaatsen, waar de
regionale industrialisatie op gang begint
te komen. Er is echter inzicht en kapi
taal voor nodig om de oude klanten vast
te houden en nieuwe klanten te trekken.
De nieuwe middenstandscommissie gaat
nu „de boer op” om de middenstand te
helpen de kansen te benutten, zulks in
de wetenschap, dat er vele bedrijfjes.jjet
te rédden zijn? dat vele zoons van plat-
telandswinkeliers reeds lang een goed
heenkomen hebben gezocht in bedrijven
buiten het dorp met gunstiger werktij
den en met zeker zoveel bestaanskansen
als datzelfde dorp waar velen zijn weg
getrokken door mechanisatie en ratio
nalisatie in de landbouw of om weer an
dere oorzaken.
Ettelijke dorpen beginnen echter ook
weer op te leven omdat dezelfde bus,
bromfiets, auto of scooter de vestiging
van forensen bevorderen, hetgeen nieu
we mogelijkheden geeft aan hen, die de
ogen wijd open hebben. De situatie is
w'einig rooskleurig, maar niet hopeloos
en zo heeft de Middenstandscommissie,
die in Friesland aan de slag gaat zeker
een belangrijke taak in een ontwikkeling
die zich ook in andere gewesten voor
doet zonder dat daar iets wordt onder
nomen.
Mei gewelt
kin men paleizen forrinnewearje,
mar noch gjin bargestal opbouwe
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A J. OS1NGA N.V, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 15
Telef. 2451 - Na 18.50 uur 2305 of 2335
(K5157)
De echtgenote van de Minister van Ver
keer en Waterstaat, mevrouw M. C. Kort-
hals-Hamming, zal maandagmiddag 17
april in Leeuwarden op originele wijze de
tentoonstelling „Koopvaardij” openen,
namelijk door als bij een echte tewater
lating een fles te laten breken tegen de
joeg van een schip. Die boeg steekt uit
de voorgevel van de Beurs; het schip is
de Beurs zelf, waarin alles te vinden zal
zijn over zee, schip en schepeling.
De tentoonstelling „Koopvaardij” is de
eerste grote manifestatie op dit gebied,
die ooit in ons land is gehouden.
De hoofdmoot van de expositie, die een
week lang duurt, wordt gevormd door de
inzending van de Kon. Ned. Reeders-
vereniging, die alle rederijen omvat en n
beeld geeft van de gehele Ned. vracht
vaart, kustvaart, tankvaart en passagiers-
diensten. Dit deel van de expositie
verlucht met een keur van scheepsmodel
len zal een plaats vinden in het ,ruim’
van een schip’, dat in de enorme boven
zaal van de Beurs wordt gebouwd. Op
de brug zal Radio Holland een radiohut
inrichten, terwijl men daar tevens alle
navigatiemiddelen van een modern schip
zal aantreffen.
Er zijn verder inzendingen van de Har
iger, de Amsterdamse en Rotterdam-
havens, van scheepsbouwers en scheeps.
of to hier wêze soe en it brant har al yn,
dat dit sa selden bart. It is hjir dus jit
goed soe men sa sizze en ik wol dat
graech meistimme.
Mar oan de oare kant heart men yn boe-
reformiddens dochs ek fakentiids hiel
hwat, dat net sa moai is. Op trije punten
is der folie krityk en op himsels kin men
dat skoan bigripe, hwant der is ek wol
reden ta. Foarst hoecht men net to twivel-
jen oan it feit, dat de bislissing, dy ’t
de leste kears oer de molkpriis fallen is,
de boeren heech sit. En diskear net om
de pear tsiende sint, hwer ’t it op it lést
oer gie, mar om it feit, dat de sobere
en skerp neisjoende birekkening fan it
Lanbouskip, net troch de minister oer-
nomd is, wylst syn minsken himsels mei
makke hiene.
Dat hat it bitrouwen oantaest en dêrmei
de üngerêstens oer hwat hja yn de ta-
komst fan doel wéze kinne.
In twadde ding sit yn de arbeidsforsjen-
ning op 'e buorkerij. Hoe haldt men op
in reedlike wize folk op ’e pleats en hoe
regelt men de wurksumheden sa, dat de
lanbou net efter rekket by de yndustry?
Alle jierren jowe de kollektive kontrak-
ten minder uren, nou mei de fyfdeiske
wurkwike yn it foarütsicht sil dit ek wer
syn konsekwinsjes hawwe op 'e buorke
rij, hoe komt dit klear? Dérneist wol it
party boeren ek net bot oan, dat de lea-
nen jit heger wurde en de sosiale lesten
fansels ek. Oaren sitte mei de swierrich-
heit fan in knappe wente, hwer’t op it
plattelan en de doarpen hast net oan to
kommen is en reitsje om dy reden in fik
se arbeider kwyt. Troch al dizze dingen
komt men der soms raer foar to sitten
en stiet de mütse net altyd rjucht.
In trêdde oarsaek fan mismoedichheit sit
him yn de bou en de situaesje fan de
pleats seis. Sawol efter as foar sit men
gaueris fêst. Ek yn dit opsicht libje wy
yn in oare tiid en moat men it oanmoe-
digje, dat der hwat oan de gebouwen
bart. Elektrisiteit wetterlieding, telefoan
Grif yn dizze hoeke fan Fryslan is oer
it ginnerael de ambysje om boer of boe-
rinne to wnrden, jit altyd great. Tsien-
tallen boeren en jonge boeren sitte alden-
dei üt to sjen nei in pleats, dy't frij komt
Een onderzoek naar de omvang van
levensverzekering in 35 landen, waarbij
voor elk land het totale bedrag aan le
vensverzekeringen werd uitgedrukt in ’n
percentage van het nationale inkomen,
heeft uitgewezen, dat Nederland op de
vierde plaats staat. Wat de situatie in
West-Europa betreft, is uit het onder
zoek gebleken, dat Nederland daar de
eerste plaats inneemt.
Het Amerikaanse „Institute of Life In
surance”, dat het onderzoek instelde heeft
berekend, dat het totale bedrag aan le
vensverzekeringen in ons land 86 van
het nationale inkomen bedraagt. Canada
staat aan de top met 163 dan vol
gen de Verenigde Staten met 137 en
Nieuw-Zeeland met 97 In West-Euro
pa wordt Nederland gevolgd door Enge
land (66 België (42 en West-
Duitsland (30
Het resultaat van dit onderzoek, dat elk
jaar wordt ingesteld, is ditmaal voor ons
land belangrijk gunstiger dan in
jaren. Voorheen liet het Amerikaanse in
stituut nl. de verzekeringen, die perio
dieke uitkeringen garanderen (rentever-
zekeringen) buiten beschouwing. Thans
is voor het eerst ook met deze verzeke-
ringsvorm, die juist in ons land een be
langrijke plaats inneemt, rekening ge
houden, waardoor een zuiverder beeld is
verkregen.
Het totaal verzekerde bedrag was per 1
januari I960 in ons land 35 miljard; p.
1 januari j.l. kan het op 38 miljard wor
den geraamd.
Hwa’t him oan in oar spegelet, spegelt
him sêft, seine wy de oare kears, doe t
wy it boek fan Dr. Ir. Addens oer de
gong fan saken yn it easten en suden fan
üs lan bisprieken. Dêr moast men konsta-
teare, dat de aerdichheit fan boer-wêzen
op de lytse spultsjes frij hwat sakke wie
en dat binammen by de famkes mar in
bytsje animo wie om boerinne to wur-
den.
Nou hawwe de lju, dy’t sizze, dat it dêr
hiel oars is as hjirre, mear as gelyk, dat
stelle wy graech foarop, mar, dat it nou
wer safolle skele soe, dat hjir neat fan
dat alles to merkbiten is, dat soene wy
net graech sizze wolle.
Hwat hat QabeSkroar
üs hjoed p p
to sizzen
3 e week april 1936
Kinderwagens, aparte toonkamers, groot
ste keuze ter plaatse. Jac. de Haan, Dijk-
straat 21. Gekocht bij de Haan en gij zijt
voldaan.
Uitgebreide collectie damesmantels vanaf
f 8,75. Zijden japonnen, zwart en ge
kleurd vanaf f 5,75. Zwarte mantels gro
te maten vanaf f 15,aparte costuums
en compl. vanaf f 12,50. P. Lunter, Bols
ward.
Ondergetekende verklaart bij dezen, dat
hij met 14 april eindigt als aanspreker en
dit heeft overgedragen aan J. H. de Vries.
R. Nijdam.
Aanbesteding van een huis aan de Gast
huissingel te Bolsward dóór dokter de
Bos Kuil (arch. G. van der Zee). Be
groting f 6500,Bloemsma en van der
Meer, Sneek f '5205,H. Jorritsma,
Bolsward f 5995,W. Fransen, Bols
ward f 6060,L. van der Veen, Bols
ward f 6273. Joh. Dijkstra, Bolsward
f 6180,A. de Boer, Bolsward f 6200
R. Feenstra, Bolsward f 6515. E. Statema
Bolsward f 6840,Het werk is gegund
aan H. Jorritsma.
De vereniging „Patrimonium” te Bols
ward bestaat 50 jaar. In 1890 richtte de
vereniging een begrafenisfonds op, in
1895 een bouwvereniging.
De Ver. voor Handel en Nijverheid en
Vreemdelingenverkeer nodigt u uit tot
het bijwonen van de causerie van de heer
C. P. de Jager over „De Spoorwegen en
het automobilisme.’’
De raad besluit tot het afbreken van de
z.g. Katterug.
Te Bolsward is een Esperantocursus opge.
richt. Het bestuur bestaat uit Th. de Jong
voorz., N. Noordbruis, penningm., mej.
L. v. d. Zee, secr., F. v. d. Feen en H.
Wijnia
30 miljoen gasmaskers in de Engelse win
kels te koop.
De ooievaar op de hoeve van R. Wybran-
di is teruggekeerd.
hearre op in pleats thus, dêr kin gjin
sinnich minske oan twivelje. Mar ek de
ynrjuchting fan it hüs, de slieperij, W.C.
en douche hawwe op in pleats rjucht fan
bistean. Yn de büthüzen sit men mei de
romte, mei de fentilaesje, mei de bran-
muorre, mei it minne dak, mei de hege
stallen, mei de lytse rütsjes en folie net
genóch.
halde wol hwat mear rekken mei de ge
bouwen, mar jit fierst to min. Boppedat
wurdt ek dit diel fan de kosten lang net
troch alle bilanghawwenden foar dit doel
brükt.
Dêrfandinne de lange rigen kleilieten,
dy’t men bygelyks by de Grounkeamer
fan beide partijen kriget. De iene klaget
oer de eigner, dy’t neat wol, de oare oer
de hierder, dy't gjin kant üt wol mar
hwa dan ek de measte skuld hat, it feit
bliuwt, dat der fiersten to min oan de
forbettering en de modernisearing fan
wenten en büthüzen bart. Salang men
net in fiks diel fan de bruto-opbringst en
de bruto-hier foar dit doel bistimt, bliuwt
it in spultsje fan kalde fuotten.
Dizze totale efterstan fan de agraryske
situaesje kin jin de aerdichheit fan it
boer-wêzen binimme. En de jongere mins
ken, dy ’t al den dei de kleilieten en it
gestin oanhearre moatte, seis jit gjin yn-
sicht hawwe yn oarsaek en reden, rinne
de kans om har sin oan it boer-wêzen to
forspyljen. Hja sjogge net mear de folie
goede dingen, dy’t yn it boerelibben sitte,
hja fiele har net mear greatsk en bliid by
de tinzen oan har takomst, de aerdichheit
fan bidriuwsfragen en kwestjes wurdt
minder en by sommigen komt it stille
forlangen nei in libben, dat nofliker en
wisser forrint sterk nei boppen. Is it wün-
der, dat ek hjirre, by de famkes in selde
tendins to merkbiten fait as hwer’t Dr.
Addens oer skriuwt?
En wurdt it net hege tiid om ris nei to
gean oft wy seis yn bipaelde gefallen net
to koart sjitte as wy de sfear yn de hüs-
halding bidjerre mei pessimisme en kri
tyk, wylst wy yn ienriedichheit en echt
stansgefoel moedich wurkje moasten oan
moderne oplossings? Dogge wysels ge
nóch om it boer-wêzen en de boerewen-
te op it peil to bringen, hwer’t it heart?
Of leit de hiele skuld nou wier allin-
nich by in oar?
net gaat «let zo best met de middenstand op het Friese (en met alleen net
Friese) platteland. De trek naar de steden ofwel de ontvolking van de dor
pen, de schaalvergroting en de groeiende Investeringen doen zich gelden, zulks
vooral in de kleine dorpen.
In grotere plaatsen brengt de industrialisatie speciale eisen met zich mee en
nooit tevoren hebben de middenstanders op het platteland zoveel problemen
moeten oplossen als in deze tijd van hoogconjunctuur.
Ên op al dizze fragen past mar ien kaei:
in büse mei ryksdaelders. It bouwen en
alles hwat hjir bykomt, is skriklik djür en
de oplossing it, nóch foar de eigen boer,
nóch foar de hierde boer maklik.
Hjir sit in efterstan fan tsientallen jier
ren en hjir wreekt him in tige aid sear.
De léste fyftich jier is de forhalding tus-
ken de groun- en de gebouwenwearde al-
hiel foroare. As it oer in nije pleats giet,
kostje de gebouwen op it heden mear as
it lan, dat er byheart. len fan de pleat
sen fan it St. Anthony-Gasthüs is foar
bran forsekere foar net minder as in
kwart miljoen, wylst it lan net mear as
120.000 goune wurdich is. En nou hat
men al salang hjir de eagen foar ticht-
knypt, dat it in libbensgreat probleem
wurden is om de saken op in reedlike ba
sis to krijen.
It soe maklik genóch wêze en jow hjir-
fan de eigner of de hierde-boer de skuld,
dan is men gau klear, mar ik leau, dat
beide der yn it algemien likefolle of like-
min skuld oan hawwe. Gjin eigner kin
de hege kosten fan it opknappen fan in
pleats rendabel meitsje en gjin hierde-
boer kin dit allinnich bitelje. Allinnich
as beide fiks ta de büse wolle, kin der
hwat barre. Mar de greate oarsaek fan de
efterstan leit yn de hiele neioarlogske
lanboupolityk, dy’t wol de direkte kos
ten, mar net de needsaeklike gebouwen
lésten yn de molkprizen forrekkenje woe.
Sünt de oarloch is der dêrom op greate
skael rófbou pleegd op it agrarysk ge-
bouwenbisit en dat wreekt him nou oer
de hiele liny. It is wier, de nije hiernoar-
men en de molkpriis fan de léste jierren
Cl ICÏ
■•-"l
