„Achlum 1811” bestaat 150 jaar
1
S
1
Al
f
GELUKKIG INITIATIEF VAN
ACHLUMER ULBE PIERS
Qabe Skroar
us hjoed p p
to sizzen
i'.
1
„de
Konfektie-industrie
Gezond de vakantie
rond
de Marlinyloer
Fan
I
f
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
-
Zilveren filmpjes
vestigt zich te
Blauwhuis
I 1
HU
LiiS
tu' f
-
DINSDAG 13 JUNI 1961
57e JAARGANG
No. 44
I'
ATELIER IN TASSENWINKEL
Hwat bat
het
234,—
7.837,—
435,—
4.653,—
4.401,—
2.193,—
1.846,—
562,—
732,—
1.882,—
966,—
1. Arbeidskosten.
Lean foar de boer. ..effens is CAO mei
Ofskriuwing
Rinte
Underh. en lyst
reau
Underh. traktor
Oalje, benzine,
smaroalje
760,—
118,—
Abonnementsprijs f 1.90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 13 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
de maetskip-
Tj. de J.
2. Wurktuchkosten
f 2738,—
602,—
477,—
111,—
Bolswards Nieuwsblad
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
om
commissie van
herziening van
5. Hier
6. Oare kosten
Underh. geb. (de
helt)
Fédokter
Dekjilden en
fokforiening
Rinte libbene yn-
ventaris
In dit eenvoudige huisje in Achlum (het bestaat nog!) ligt de bakermat van
de Maatschappij. Hier verrichtte Ulbe Piers Draisma jarenlang z’n boekhouding
zijl naar de Harlinger trekvaart bij
Wippen”.
U. Draisma maakt in zijn dagboek
melding van de oprichting van
van
in de gelegenheid
en werk kennis
te maken, organiseert de firma donderdag
15 juni 1961 's namiddags van 3.30 tot
5.30 uur en 's avonds van 7.00 tot 9.00
uur een Show in hotel Wijbenga, Blauw
huis. Tijdens de show kan men alle ge
wenste inlichtingen verkrijgen over oplei
ding, salaris, sociale voorzieningen etc.
,,Hoe rom sopje oarelju’s petielen,
En buorlju's kij, jaen greate mielen”
Gysbert Japiks
’t Wie in ienmansbidriuw, earne yn Frys-
lan. dêr't ik dy middeis forsyld wie.
De boer hie my skreaun oft ik ris oan-
komme woe om ris mei him to praten
oer syn situaasje en hwat ik dy middei
seach en hearde, like my wol bilangryk
ta. Krekt omt it nou ris in stikje praktyk
wie, hwert men alle bysünderheden fan
fornaem en dêrby de frijichheit om it
fansels sünder namtne rêstich to bru
te ken.
Elk moat mei syn eigen hüd
nei de loaijer
7. Algemiene kosten
Ljocht, wetterlieding, organi-
saesjes, ensfh.
Alle kosten meielkoar: 23.778,
derby de soasjale lesten dy’t in arbeider De ynkomsten wiene foar.de
takomme f 6635,
jonge 968,
Lean foar frou en
Lean foar oaren
3 e week juni 1936
Aan de jaarlijkse autotocht voor ouden
van dagen namen te Bolsward 135 oud
jes deel. De reis ging naar Gasterland.
De N.S.B. werd bij haar colportage in de
Jordaan dusdanig gehinderd, dat de po
litie charges moest uitvoeren.
De heer Galama, exploitant van de Doele
heeft flink succes met de ledenwerving
voor de Kunstkring.
Uitslag Baarderadeel partij: 1. J Okkin-
ga en J. Hoekstra te Baard; Rodenhuis te
Huins. 2. P. Santema, Oosterlittens en
K. Greydanus, Jorwerd en G. Hoekstra,
Baard. 3. P. Buren, Baard; Joh. Heidstra,
Oosterlittens en S. de Groot, Weidum.
4. W. Koldijk, Jorwerd; M. Fopma, Oos
terlittens en D. Hoekstra, Baard.
Kousen, sokken, onderkleren
Die de felste koude weren
Voor uw kindje op de schoot
Voor uw zoon of echtgenoot
Voor uw meisje in het bad
Proestend in het zilte nat
Wolwinkel Muizclaar, Bolsward
en 1828 veel van huis
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2451 - Na 18.30 uur 2305 of 2335
(K5157)
de jaren 1827
deed zijn.
Omstreeks deze tijd rijpten bij hem de
plannen om een dakpannen fabriek te
stichten, waartoe ongetwijfeld de zware
kleigronden van Achlum de aanleiding
zijn geweest. Deze plannen kwamen tot
uitvoering en in vereniging met zijn
schoonzoon F. Draisma de Vries werd in
de laatste helft van 1829 en begin 1830
de Achlumer Panfabriek gesticht en da
delijk in werking gebracht.
Van zijn gelukkig huwelijksleven zou hij
echter niet lang meer mogen profiteren
en in zijn nuttige werkkring niet lang
meer mogen werkzaam zijn.
De 18de juli 1830 overleed hij vrij on
verwacht aan de gevolgen van een aan
val van buikloop.
De door Ulbe Piers Draisma opgerichte
Brand-Assurantie-Sociëteit „Achlum” was
de eerste in Friesland doch werd weldra
gevolgd door die te Wirdum, Hallum en
Oost- en West Dongeradeel in 1815,
Woudsend in 1816 en Workum in 1817
Eenvoudig en op bescheiden voet was
haar begin.
De Boekhouding, was in het begin ech
ter nog al tijdrovend, daar alle staatwerk
uit de handen werd gelinieerd en in de
Assurantieboeken alle hoofden en vaste
bepalingen, in één woord alles, werd ge
schreven.
De eerste brandschade had plaats de 21e
augustus 1813, toen de door Ids Jacobs
Haima te Wijnaldum bewoonde boerderij
tengevolge bliksem afbrandde en daar
door diens bij de Sociëteit verzekerde
roerende goederen verloren gingen.
De schade groot f 2772 en 10 stuivers,
werd overeenkomstig het Reglement, be
paald door vier der buren.
De inning der contributies geschiedde
Kimswerd Klein Luidum is ongeveer
in het midden van de drie gemelde dor
pen gelegen waar hij het onderwijs
genoot van „den doorkundigen onderwij
zer Andreas Krieger” en het geluk had
grote vorderingen te maken.
Doch, helaas! meldt het dagboek: „de
tijd was te kort om genoegzaam „het on.
derwijs te genieten; in het begin van april
d.a.v. werd ik door mijne ouders van de
school afgenomen en wederom in het
boerenwerk onderwezen; naderhand werd
ik niet weder op school gezonden.”
De 12e mei 1797 verhuisde het gezin
Pier Aukes Draisma naar de 1 kilometer
noordelijker gelegen zathe „Luidum”,
welke zathe inmiddels door hem was aan
gekocht.
Alhoew’el zonder twijfel Ulbe de belan
gen der boerderij op alle manieren wel
zal hebben behartigd, ging hij daarin niet
helemaal op, maar bleef bij voortduring
zich ook oefenen op letterkundig gebied
en schaamde zich niet, schrijft hij „hen
die meer wisten, om onderricht te vragen
op deze wijze verkreeg ik behoorlijk ken
nis van vele zaken.”
Bij de toenmalige predikant te Achlum,
Ds. Bouwe Ringnalda, genoot hij gods
dienstonderwijs, en blijkbaar met succes,
althans op 1 januari 1805 had hij reeds
9 maal publiek in de kerk, wat daar toen
gebruikelijk scheen te zijn, als catechi
sant gesproken.
In augustus 1808, op 23 jarige leeftijd,
werd hij door het bestuur van Franekera-
deel aangesteld als boekhouder voor de
slatting van de Achlumervaart van Paye-
De Delftenaar jan Pater, die overdag tassen verkoopt en
wast, heeft zijn intrede gedaan in de kunstwereld door met
als voorbeeld een groot schilderij te vervaardigen van koningin Elizabeth H
van Engeland. Hij haopt dat ’t schilderij ooit nog eens ’n plaatsje zal krijgen
in een officiële Britse instelling
De konfektie industrie „Dedemsvaart”
heeft als fabrikante van de in vakkringen
zo hoog geprezen Florentina-japonnen bij
herhaling moeten constateren, aat zij niet
altijd op tijd aan de steeds toenemende
vraag kon voldoen.
Daarom zocht de fa. naar een mogelijk
heid de produktie uit te breiden.-
Toen zij van bevriende zijde opmerkzaam
werden gemaakt op Blauwhuis, heeft zij
zich in verbinding gesteld met enkele be
stuursleden van het verenigingsleven al
daar.
In een speciaal voor dit dpel bijeengeroe
pen vergadering was men van mening,
dat het vestigen van een konfektie-atelier
voor vele meisjes een prachtige werkge
legenheid bood.
Naar aanleiding hiervan heeft de fa. be
sloten een afdeling van haar bedrijf te
Blauwhuis te vestigen onder de naam:
Mode-atelier „Blauwhuis” te Blauwhuis.
Wil zij hierin slagen dan heeft zij assi
stentie nodig van minimaal 15 a 20 meis
jes. Meisjes, die er voor voelen in eigen
omgeving opgeleid te worden tot het af
wisselende beroep van modinette, een be
roep dus waarvan zij hun hele leven pro
fijt zullen hebben, krijgen hier dus een
prachtige kans.
Teneinde deze meisjes en moeders
Blauwhuis en omg. in
te stellen met hun bedrijf
ook
melding van de oprichting van de Ach
lumer Brand-Assurantie Sociëteit. Aan de
uitvinders, zoals hij ze noemt, dezer op
richting. (waarvan hij de eerste uitvinder
was!) werd destijds daarvoor uitbundige
eer toegekend.
De 1ste augustus 1814 werd Draisma
door Schout en gemeenteraad van Alme-
num gekozen tot secretaris der gemeente
bestaande uit de dorpen Almenum,
Midlum en Achlum welke betrekking
hij vervulde tot de 1ste oktober 1816, met
welke datum de grietenijen werden her
steld en, zoals hij meldt, „ik van mijnen
post werd beroofd en wel uit hoofde die
posten weder aan heeren moesten worden
gegeven.”
Misschien bij wijze van vergoeding, werd
hij in dezelfde maand benoemd tot ma
joor bij het bataljon Landstorm no. 13.
De 10e maart 1817 werd hij tot kerk
voogd te Achlum gekozen en in 1819
dijksgedeputeerde van de Contributie der
Vijf Delen Buitendijks, welke beide func
ties hij met grote ambitie tot zijn dood
waarnam. Ook in deze beide kwaliteiten
heeft hij veel goeds tot stand gebracht en
tot stand helpen brengen. Zijn goed in
zicht in de zaken maakte hem tot een
vraagbaak in zijn omgeving.
Draisma was nog steeds ongehuwd en
woonde in de huizing no. 4. De verlo
ving van zijn hulp in de administratie,
Foppe de Vries met Antje Boersma doch
ter van de wed. Age Boersma te Midlum,
is allicht de aanleiding geweest dat hier
in verandering kwam, door te leiden tot
de kennismaking van Draisma met ge
noemde weduwe, hetwelk door een hu-
welijk, werd gevolgd.
De administratie der Sociëteit werd ver
volgens voornamelijk waargenomen door
F. Draisma de Vries die inmiddels de
naam „Draisma” aan zijn naam had toe
gevoegd daar U. Draisma werd aan
gewezen om deel uit te maken van de
primitieve opmeting en
de kadastrale gemeenten
in de Grietenij, ’t welk hem gedurende
3. Féfoerkosten
Alle foerkosten
bymekoar
4. Kunstmest
Per h.a. 126 kg stikstof
50 kg fosforsür
68 kg kali f
’s avonds auto’s
een klein portretje
De Stichting Bevordering Hygiënische
Gewoonten heeft in de afgelopen win
ter een prijsvraag uitgeschreven voor
de leerlingen van de Kon. Academie voor
Beeldende Kunsten in Den Haag.
De opdracht luidde een vakantie-affiche
te ontwerpen, waarvan de noodzaak van
hygiënische gewoonten, ook in de vakan
tie, het uitgangspunt zou vormen.
Deze prijsvraag heeft het resultaat ge
had, dat een tweetal bekroonde ontwer
pen zijn uitgevoerd.
De eerste prijs ging naar Anton van der
Wardt met het ontwerp „Zorgeloosheid,
bron van ongezondheid”.
Deze affiche is met medewerking van
de Nederlandse Kampeerraad ter be
schikking gesteld aan de bij deze Raad
aangesloten kampeerterreinen in Neder
land en wekt de kampeerders op niet
zorgeloos te zijn voor wat betreft de
hygiëne.
D§ tweede prijs was voor Joke Prins
met haar ontwerp „Was, slaap, eet goed,
leef gezond uw vakantie rond”.
Deze affiche roept de vakantieganger
op tot een gezonde leefwijze. Het is de
bedoeling deze plaat onder ogen van het
op vakantie gaande publiek te brengen.
Hierbij wordt gedacht aan stations,
V.V.V.-kantoren, jeugdherbergen, vor
mingsinstituten e. d.
De beide platen zijn verkrijgbaar bij de
Stichting Bevordering Hygiënische Ge
woonten, Scheveningseweg 62, Den
Haag.
It spul wie in knap pleatske, mei 31
pounsmiet lan, hwerfan 10 p.m. by hüs,
14 pm sawhat 500 meter en 7 pm op
800 meter fan it spul óf. De grounsoarte
wie goede sangroun, dy't wol frucht
dwaen woe, as men mar net to krap mei
de kunstmestsek wie. Op dit spul waer-
den halden 14 kij, 5 hokkelingen en 7
keallen. Bargen wiene der net en de hin-
nen wiene foar eigen gebrük. De boer
seis yn de krêft fan syn libben, 43 jier
aid, mei syn frou en in famke fan in jier
of acht birêdden it spul seis, towyl de
iennige soan, buten skoalletiid (hy gie op
de Technyske skoalle) safolle mooglik
meiholp. De boer wie tige foar de me-
chanisaesje en sa foun ik neist in traktor,
in melkmasine, in heafentilator, in tran
sporteur, in skodder, in Lely en in kunst-
meststruijer, jit 2 moderne transportwei-
nen oanwêzich. Ik wie dan ek wol hwat
forwundere doe’t hy my sei, dat it him
net slagge om hjir in arbeidersdeihier to
fortsjinjen. Ek net as it lean fan myn
frou en de jonge dêrby rekkenje, sei er.
En omt hy wol seach, dat ik noch net
gotte oerstjuge wie, helle er syn boek-
halding üt de kast en lei se my foar.
’t Wie my winlik stóf genóch mar hy stie
der op, ik soe it mar gerêst ynsjen, ge
heimen hie er net. Nou doe haw ik it
spul trochsjoen en omt it my tige ynteres-
searre, in listke makke, sa ’t dat by de
bidriuwsekonomyske boekhalding dien
wurdt. En doe krige ik it ündersteande op
papier:
door de boekhouder op een 8 tal zitdagen
op verschillende plaatsen in de kring
der Sociëteit, in tegenwoordigheid van 2
Gecommitteerden en van de deelhebber
ten wiens behoeve de omslag plaats had.
Nalatige betalers werden voor een com
missie uit Gecommitteerden geroepen, be
taalden dan meestal of werden anders be
boet.
Na het overlijden van Draisma is de ad
ministratie voorlopig opgedragen gewor
den aan Foppe Draisma de Vries, hierbo
ven reeds genoemd.
Het tiental jaren dat na 1830 volgde
bracht ’t verzekerd kapitaal weinig voor
uit. In de eerste plaats waren de tijden
niet gunstig voor de Landbouw de
deelnemrs waren in hoofdzaak landbou
wers en in de tweede plaats,, en niet
de minste, vermeerderde de concurrentie
van de zijde van de oude en nieuw opge
richt wordende Maatschappijen, die over
het gehele land werkende, bij gemak
kelijke toetreding, volle uitbetaling in ge
val van schade beloofden.
De ter gelegenheid van het 100 en 125
jarig bestaan van de maatschappij ver
melde nog tal van bijzonderheden, het
zou ons echter te ver voeren hier thans
in den brede bij stil te staan. In de oor
logstijd dit is toch wel vermeldens
waard nam de Maatschappij opnieuw
een initiatief n.l. tot het afsluiten van een
molest verzekering (nadat ook tal van an
dere verzekeringsvormen bij de Maat
schappij zelf, maar ook uit dezelfde ge
zindheid n.l. het elkander dienen.
In het gedenkboek, dat de Friese dich-
ter-schrijver D. A. Tamminga bezig is
over het 150 jarig bestaan te schrijven,
zal men ongetwijfeld tal van bijzonder
heden vinden.
molke (29 sint de kg) 16.017,
Foar forkofte kij en jongguod 5.474,
Alle ynkomsten bymekoar: 21.491,
Der wie in forlies fan;
23.778 21.491 f 2.287
En dan moatte der jit twa dingen by-
sein wurde: Fan de hier haw ik 250,
goune óflutsen foar de wente, oars wie
it forlies jit heger west. En ik haw gjin
sint rekkene foar ündernimmerslean, ri-
siko of hwat ek, hwant dan joech it jit
üngustiger byld. Ik bin net hinne gien
en haw der in post óflutsen foar it feit,
dat dizze minsken op 'e romte wenje,
dat hja folie mear kosten hawwe foar yn-
keapjen, tsjerkereizgjen en al sa mear.
Né, neat oars as de suvere bidriuwskosten
en de boer rekkene op in arbeiderslean.
Nou siz ik dit net, om meilibjen los to
meitsjen, dat slagget dochs net by party
lju, ek al soe it op syn plak wêze. Mar
ik woe dit earlike en sobere forslach fan
in lytse boer en syn wurk dochs ris nei
foaren helje, omt er sa’n bytsje bigryp
is foar it feit, dat neist it molkjild fan
16.000 goune en neist it jild foar for-
koft fé foar hast 5.500 en praktysk sun
der personiel, dizze boer net lyk halde
kin. Lang net en dan fait er jit biiten alle
forsekeringen en sosiale wetten, omt er
selsstannige is.
Ik siz net, dat dit it algemiene byld is,
der binne genóch oaren, dy't better buork-
je en dat is mar goed ek. Mar mannichien
koe mei profyt de wurden fan Gysbert-
Om to binnen bringe, dy't hjirboppe
steane, dan waerd er aerdich minder for-
gund brea iten. En dat soe
pij gjin skea dwaen.
Dinsdagmiddag werd in de stijlvolle vergaderzaal van de Onderlinge Ass. Mij.
„Achlum van 1811” te Franeker (met prachtige vele vierkante meters grote schil
derijen van Ids Wiersma, o.a. van de Bolswardse Martini) onder leiding van haar
voorzitter de heer H. R. Kingma van Bolsward een persconferentie belegd in ver
band met het op 4 juli a.s. 150 jarig jubileum van de Maatschappij, welk jubileum
op de stichtingsdag te Franeker zal worden herdacht. Thans nemen we reeds gaar
ne de gelegenheid te baat aan de hand van eerder verschenen gedenkboek iets over
het pionierswerk en de persoon van de oprichter te vertellen.
In het begin der negentiende eeuw was
er in Friesland nog weinig beweging op
het gebied van verzekering tegen brand
schade, hoewel verzekering tegen zeege
vaar er in de 18e eeuw reeds veelvuldig
voorkwam.
Herhaaldeiijk zal echter in die tijden,
evenals tot heden het geval is het at bran
den van boerderijen tegenvolge van hooi-
broei of hemelvuur wel zijn voorgekomen
waartegen men vrij wel machteloos stond
en zal ongetwijfeld voor en na deze of
gene wel eens hebben rondgezien naar
middelen om de nadelige gevolgen daar
van te voorkomen.
In Holland bestonden vóór 1811 reeds
een 10-tal grote Brand-Assurantie-Maat-
schappijen, die allicht ook wel relaties in
Friesland zullen hebben gehad; doch naar
alle waarschijnlijkheid zullen o.a. voor
boerderijen, wel bezwarende bepalingen
in hun reglementen opgenomen zijn ge
weest, die de toetreding tegenhielden.
Het was in de dagen toen Nederland was
ingelijfd bij het Franse Keizerrijk, dat te
Achlum woonde Ulbe Piers Draisma een
jonge man, boerenzoon, weinig opleiding
gehad, doch iemand met een helder oor
deel en een open oog voor maatschappe
lijke belangen, bij wie het denkbeeld op
kwam een vereniging te stichten tot on
derlinge waarborg tegen de gevolgen van
brand.
Het kan zijn, dat hij op de ene of andere
wijze enige inlichtingen had bekomen
omtrent inrichting en werking van zoda
nige Maatschappijen, doch de mogelijk
heid is ook niet uitgesloten dat door hem
geheel uit eigen initiatief gehandeld is,
toen hij de oprichting van een Assurantie
Maatschappij voor deze streken in het
oog vatte en ging voorbereiden.
Zijn hoofddoel is kennelijk geweest ten
nutte zijner omgeving werkzaam te zijn,
getuige het salaris dat hij, later in het re-
gelement bepaalde voor de administra
teur, ongetwijfeld daarbij de veronder
stelling had dat die functie wel door hem
zou moeten w'orden waargenomen.
Om tot zijn doel te geraken stelde hij
zich in verbinding met enige geschikte en
invloedrijke mannen in zijn omgevig en
vond hij o.a. bereid hem te steunen, de
heren: Samuel Alma te Schalsum, Mar
ten Sijtzes Hilarides op Miedum onder
Tzum, Pieter Offinga te Arum en Fed-
de Jacobs Strikwerda te Achlum, allen
„erfgezeten” landbouwers.
In overleg met deze heren werd een re
glement ontw'orpen en daarbij bepaald,
dat de maatschappij zou werken over de
door de toenmalige regering ingestelde
Kantons Franeker, Bolsward en Dron-
rijp, omvattende de voormalige Griete
nijen Franekeradeel, Barradeel, Wonsera-
deel, Menaldumadeel en Hennaardera-
deel, benevens de steden Franeker en
Bolsward.
Alle zaken voorbereid zijnde, volgde toen
een algemene oproeping aan alle belang
hebbenden, om mede te w’erken tot de
oprichting en daarvoor samen te komen
te Franeker ten huize van Anne Harings
Ruurda, op de 4e juli 1811, inwelke ver
gadering de Brand-AsSurantie-Sociëteit
over de Kantons Franeker, Bolsward en
Dronrijp werd opgericht.
Hier was dus de thans 150 jarige maat
schappij geboren, maar laten we eerst iets
nader vertellen van de initiatiefnemer,
Ulbe Piers, een van die pioniers aan wel
ke de vorige eeuw zo rijk was.
Ulbe Piers Draisma werd geboren te Ach
lum de 22e februari 1785 fs morgens 5
uur) op de zathe „Klein Luidum”, dé
meest zuidelijk gelegen boerderij der
toenmalige grietenij Franekeradeel, op
welke zathe zijn vader Pier Aukes Drai
sma boer ws.
Het schijnt dat zijn ouders niet onont
wikkeld waren, althans in een fragment
dagboek, dat gevonden werd, staat aan
getekend, dat hij in lezen, schrijven, enz.
door zijn ouders onderwezen werd, op
boerenmanier, tot het jaar 1794, toen hij
op school geraakte te Achlum bij Jan
Meines, schoolonderwijzer aldaar en bij
afwisseling, hij zal af en toe wel in de
boerderij werkzaam moeten zijn gew'eest
gedurende een jaar van diens lessen ge
noot.
Doch de geschiktheid van deze paeda-
goog om onderwijs te geven, schijnt niet
groot te zijn geweest, althans de jonge
Ulbe werd gedurende de maanden janu
ari, febnrari en maart 1796 op school ge
zonden te Arum, bij „den braven Douwe
Holder”; doch ook hier werden geen
grote vorderingen gemaakt. Daarna werd
hij aan het boerenwerk gezet, doch kwam
met januari 1797 weer op school, nu t-
r**
is
f M
I
