Kris kras door de romantiek
Prins Bernhard wordt vijftig
1I1
I
t
t
11
de
Een expositie met eenheid in (en) verscheidenheid
Fan de Marlinytoer
I
il’
Tj. de J.
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Geen snelbus via
Afsluitdijk
Gouden nullen
Zilveren filmpjes
z I
DINSDAG 27 JUNI 1961
57e JAARGANG
No. 48
KONING OLAV BIJ FIJN VISWATERTJE
PIET
7
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V., Bolsward
Administratie- en Redactic-adres:
Marktstraat 13
Telcf. 2451 - Na 18.30 uur 2305 of 2335
(K 5157)
de Fryske Steateleden in
de kommende simmersit
ting, dat alle eigenskippen hat om de an.
Abonnementsprijs f 1,90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 13 cent per min
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
Boiswartls Nieuwsblad
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad
I
Koning Olev tan
dagje verlengd om
beproefde de vorst zijn geluk in de Laxfoss,
de foto te zien, was
In dit opzicht is de expositie in alle op
zichten geslaagd. Nergens is het ,Jeeg”,
nérgens ook overvol gehangen, al dwe
pen we persoonlijk niet met de sets die
di? op zich zelf toch al niet grote zalen
op een paar plaatsen in tweeën delen.
De schilderijen hangen, wat schilder en
wat genre betreft, kris kras dooreen.
D? maakt enerzijds de expositie uiter
mate boeiend, doordat men telkens weer
voor nieuwe verrassingen staat, maar
eerlijkheid gebiedt het ons op te
merken ook wel onoverzichtelijk,
doordat het nu moeilijk valt het werk
van een bepaalde leerling onderling met
elkaar niet dat van een mede-leerling
of dat van de leermeester te vergelij
ken. Waren bijv. resp. alle zeegezichten,
alle winterlandschappen, alle bloem
stukken, alle portretten bij elkaar, dan
had de bezoeker kunnen beschikken over
vergelijkingsmateriaal.
Had men aan alle Koekkoeks, alle Pie-
nemans, alle Rochussens enz. aparte
vertrekken gewijd, dan had men te Bols-
Oh, het is een loos gerucht,
Aldus de heer Den Besten
Ik zit heus niet in de nesten,
Geen vuiltje aan de lucht
Kom klanten niet beducht
Droom vlot van interesten
Vertrouw de heer Den Besten
De goudboom draagt rijk vrucht
Naar aanleiding van een daaromtrent
in de Kamer van Koophandel gestelde
vraag werd een onderzoek ingesteld naar
de mogelijkheid om enkele diensten van
de busverbinding Leeuwarden-Heeren-
veen-Alkmaar na Harlingen resp. Sneek
het karakter te geven van een sneldienst.
Het onderzoek wees uit, dat de bezetting
van een sneldienst te gering zou zijn
dan dat verwezenlijking van deze ge
dachte met het oog op de rentabiliteit
van dé lijn mogelijk zou zijn.
Van verschillende zijden werd de Kamer
eveneens benaderd in verband met de
bezwaren, welke voor de scheepvaart en
voor de haven van Harlingen voort
vloeien uit de werkzaamheden voor het
vernieuwen van de brug in de Afsluit
dijk bij Kornwerderzand, doordat tijde
lijk ter plaatse een niet beweegbare Bai
leybrug is aangebracht, waardoor het
scheepvaartverkeer beperkt mogelijk is.
De Kamer richte daarop een schrijven
tot de Dienst der Zuiderzeewerken,
waarin een beroep op deze dienst werd
gedaan om de werkzaamheden aan de
nieuwe brug zoveel mogelyk te bespoe
digen, teneinde de belemmering van het
scheepvaartverkeer op deze belangrijke
vaarroute van zo kort mogelijke duur
te doen zijn.
Genoemde dienst gaf de Kamer in zijn
antwoord de verzekering, dat zijnerzijds
alles in het werk wordt gesteld om de
gedeeltelijke stremming bij Kornwer
derzand zo kort mogelijk te doen zijn.
ward verrassende en boeiende familie
reünies geschapen. Nu is dit alles niet
het geval. Voor de oppervlakkige be
zoeker is de gekozen oplossing echter
wel te appreciëren, hem boeit de ver
scheidenheid, de intens geïnteresseerde
is het evenwel niet gemakkelijk ge
maakt. Hij moet veel zoeken. Dit wordt
hem aan de hand van de voortreffelijke
(wetenschappelijk opgezette en dus
alfabetisch gerangschikte) catalogus
weliswaar vrij gemakkelijk gemaakt, er
zou veel vóór zijn te zeggen geweest
achter het catalogusnummer even de
zaal aan te geven waar het stuk zich
bevindt. Wil men om een voorbeeld te
noemen, de vier stukken van een der
nestors van de romantiek, Andreas
Schelfhout, onderling vergelijken, dan
moet men zich achtereenvolgens bege
ven naar de Vierschaar, de kleine Com
missiekamer (geheel aan de andere zij
de van het gebouw), de balustrade
naast de ingang tot de afdeling finan
ciën en ten slotte naar de B. en W.ka-
mer. En dan nog moet men vergelijken
met herinneringsbeelden, daar men de
betreffende stukken niet naast elkaar
ziet.
Genoeg hierover, op zich zelf is het een
boeiende bezigheid dergelijke speurtoch
ten te ondernemen en zij die de tentoon
stelling in een uurtje hebben bekeken,
hebben wellicht hun ogen langs de di
verse doeken laten glijden, maar deze
expositie allerminst „gezien”, d.i. niet
in zich opgenomen en deze zich in geen
geval eigen gemaakt.
In dit eerste epistel slechts nog enkele
opmerkingen over de romantische pe
riode als zodanig en enige gedachten
ontleend aan de voortreffelijke inleiding
van de heer H. J. Ronday, wetenschap
pelijk ambtenaar bij het Bureau van de
Rijksinspecteur voor roerende Goederen,
onder wiens auspiciën de expositie werd
samengesteld.
In het woord romantiek worden de
voornaamste aspecten van het geeste
lijke en vooral artistieke leven uit de
periode van ongeveer 18201860 sa
mengevat. De periode van het z.g. Clas
sicisme gaat er aan vooraf, die van het
realisme volgt er op.
Natuurlijk zijn dergeljjke perioden in
onze beschavingsgeschiedenis niet met
jaartallen te vangen. Bovendien heeft
elke periode zijn voorlopers en pioniers
enerzijds, zijn nawerking anderzijds.
Ook de romantiek komt slechts lang
zaam tot rijping. Het woord romantiek
komt misschien van roman, misschien
ook van romance, d.i. een roerend, aan
doénlijk lied.
De romantiek legt moer de nadruk op
het gevoel dan op het verstand. Het
gaat om de persoonlijke beleving. De
romanticus ziet het niet als de taak van
de kunstenaar een getrouwe weergave
van lucht, water, rotsen en bomen te
geven, maar om daarin het eigen ge
voel te laten meeklinken.
Uit de spanning tussen gevoel en rede
wordt de kunst geboren. Wanneer echter
het gevoel wordt overdreven of opge
schroefd, ontaardt deze in sentimenta
liteit en wordt ze ongenietbaar. Ditzelf
de geldt ook voor de literatuur.
De ware romanticus vindt „de natuur
<|e volmaakte schilderij”. Maar tegelijk
is er ook veelal een zelfontvluchting in
idealen of in het verleden. Historische
voorstellingen waren favoriet.
De tentoonstelling heeft er treffende
voorbeelden van, bijv. Opzoomer's
„Laatste gebed van Johan van Olden-
bameveldt” en „De gebroeders Johan
en Cornells de Witt”.
Tenslotte nog een manco: op deze expo
sitie ontberen we de beeldhouwkunst en
het werk van tekenstift en etsnaald.
Wel staat bij de ingang ter verwelko
ming een pop in een costuum anno 1835
en enkele meubelen uit die tijd. Het
costuum werd afgestaan door het Ned.
Costuummuseum in Den Haag.
De Heren Socrates
Durfden een gokje wagen
Toen kwamen kwade dagen
De zaak ging op de fles
Een wolk voor het „succes”
Meteen veel duistre vragen
Gevoel van onbehagen
Hoe zit dat, Socrates?
De Amsterdamsche Bank
Had een onder-directeurtje
Die dacht ook: Geen maleurtje
Ik leen geld uit, vrij en frank
Er zit bepaald niets mank
Wie praat over een scheurtje?
Fijn, onder-directeurtje,
Zeer hartelijke dank,
Thans zijn de heren kaal
Ze staan saam'als verdachte
Op een uitspraak te wachten
Van het hoge tribunaal
Eerst nog een glad verhaal
Over slechte gedachten
En onvoorziene krachten
Arrogant en brutaal.
Af zien ze ook haarfijn
Hun vreemd gedrag onthullen,
Hangen publiek hun spullen,
Als was-vuil aan de lijn
Zelf noemen ze het rein
Het blijkt steeds, als gouden nullen
Zich slim brutaal omhullen,
Wint iedereen terrein.
Zelden herbergde Bolswards raadhuis een tentoonstelling van bee.ldende kunst,
die zozeer een eenheid vormde als ditmaal, schreven we reeds eerder.
Dit is echter een eenheid in verscheidenheid, of een eenheid èn een verscheiden
heid, zo U wilt. Men kan hij deze expositie in elke willekeurige zaal beginnen.
Een logische opbouw hebben we er niet in kunnen ontdekken. Weliswaar zijn
er wel eens een paar bloemstukken, een paar winterlandschappen of een paar
zeegezichten naast elkaar gehangen en treft men soms van éénzelfde schilder
twee stukken naast elkaar aan, maar dit lijkt soms meer toevalligheid dan opzet.
Eyn vluchtig bezoek aan deze tentoonstelling wekt de indruk, dat bij de opstel
ling maar slechts met één ding rekening is gehouden, n.I. met de grootte van
de stukken en de verdeling van de wand.
ien c.h. mei de Kommissaris as sawnde
man. It is düdlik, dat de trije p.v.d.a.-
leden foar binne en de trije a.r. en c.h.
tsjin. De Kommissaris hat dus de troch-
slach jown foar it ófwizend adfys.
Mar dêrmei is it net üt. Hwant de Stea-
ten moatte hjir oer stimme en dêrom is
de gearstalling fan de Steaten hjir biskie-
dend. Fan de 50 leden binne 20 p.v.d.a.
dy binne dus foar, fierder 12 a.r. en 9
c.h. dy sille, nim ik oan, tsjin wèze. De
groep, dy’t de trochslach jaen kin, is de
v.v.d. mei 5 leden. Hwat sille dy dwaen?
De Kommissaris fan de Keninginne is
gjin lid fan in partij, mar syn geastlike
struktuer skaeit ticht nei de bigjinsels fan
de v.v.d.
Dit sóe der op wize kinne, dat dizze
groep ek tsjin wêze kin, mar der bin ik
lang net wis fan. Ik leau grif, dat der
v.v.d.-ers wêze sille. dy’t ek foar binne.
Mar hoefolle, dat sil takomme wike wol
bliken dwaen.
As hjir net ienriedichheit is wurdt it in
dübeltsje op syn kant. Dan sil fan bi-
lang wurde, hwat docht it iene lid fan de
c.p.n. en hwat dogge de trije k.v.p.-leden.
Dat is nou jit in riedling en it sil, nim ik
oan ek wol ófhingje fan de debatten, dy
’t yn de Steaten halden wurde. De great-
ste swierrichheit yn dizze kwesje is, dat
de figuer fan Piter Jelles as politikus en
dêryn leit syn wichtichste bits jutting, jit
sa farsk yn it ünthald. Underskate steate
leden hawwe yn novimber 1918, doe’t
Troelstra miende, dat it histoarysk mo-
mint kommen wie om de macht oer to
nimmen, nei Amsterdam en den Haech
en Rotterdam west om dizze driging to
kearen. Troelstra hat him doe forsind yn
de situaesje en de oankundige revolüsje
bleau üt.
Mar it is skoan to bigripen, dat de mins-
ken, dy’t dy tiid bilibbe ha, net maklik
to bringen binne ta in sympathike geste
Hwat hat (jabeSkroar
üs hjoed p p
to sizzen
Troelstra wie in greate figuer foar de
oarloch fan T4-T8 en Fryslan kin net op
safolle minsken wize, dy’t de histoaryske
gong fan it Nederlanske folk sa sterk bi-
paeld hawwe. Mar hy wie ek in ütsprut-
sen partijfiguer, dy’t fül striden hat en
dus ek fül bistriden waerd. Kin men de
histoaryske skiljens nou al mei in rêstich
gemoed brüke, sünder derby hindere to
wurden fan sterke sym- en antipathyën?
Dat is it nuodlike punt yn dizze kwesje.
It hat my tige goed dien, dat de ütstal-
ling foar in oare greate soan fan Fiys-
lan, Menno Simonsz. tarieden wurdt un
der lieding fan in roomsk-katholyk his
toricus. Dat is in bliid barren. Mar soe
dat ek barre kind hawwe, doe’t de striid
fan dizze Wytmarsumer pastoar, dy’t de
Roomske tsjerke forliet, jit farsk yn it
ünthald lei Hie men dat yn de sawn-
tsjinde of achttsjende ieu klearspile??
Grif net! En sa stiet it mei Piter Jelles,
dy’t earst yn 1930 forstoarn is en dy’t
safolle fan de aldere minsken seis jit
kend ha.
It hie my folie sympathiker west as de
sosialistyske partij dizze earedied foar har
greate foarman seis op har noed halden
hie, hwant hja kinne witte, dat in great
part fan Fryslan it biswier fan de mear-
derheit fan it Kolleezje dielt. Nou wurdt
in birop dien op. de publike middels en
kin men net oars forwachtsje, dan dat
folie, hwat mar better ütslite koe, nei
foaren komt. De titel: „Stoarm” dy ’t
Troelstra seis oan it fjirde diel fan syn
tinkskriften joech, hie harren warskógje
kinnen om de neigalm derfan net yn de
Fryske Steaten to bringen.
Nou it al dien is, wachtsje wy mei span
ning de dei fan tiisdei 4 july óf, dy’t de
bislissing bringe sil en wy hoopje, dat
it ek diskear by in driging bliuwe sil.
Noorwegen beeft zijn officiële bezoek aan Ijsland met 'n
eens lekker te gaan vissen. Samen met president Asgeirsson
een rivier rijk aan zalm, zoals op
de koning wel gekleed voor het visavontuur
dank zij een juiste visie van vorstin en
regering op de positie van de Prins der
Nederlanden heeft zijn taak niet beperkt
tot het leggen van eerste stenen en het
doorknippen van linten.
Prins Bernhard was niet slechts prins, hij
was ook zakenman. En voor het zaken
en bedrijfsleven toonde hij een levendige
en daadwerkelijke interesse.
Als reizend ambassadeur legde, verge
makkelijkte en verstevigde hij contacten.
Zijn agenda is dichtbezet en niet alleen
maar met officiële festiviteiten en de
le week juli 1936
Geslaagd voor de acte l.o. onderwijzeres
mej. Grietje Wijma te Wommels
Teicoop een beste Russische kedde, ge
schikt voor venter. S. S. Hiemstra, auto
maat te Pingjum.
Drogisterij De Gaper, het adres voor de
beste malaria-pillen en tabletten.
De installatie van Mr. W. M. Oppedijk
van Veen als burgemeester van Workum
zal plaats hebben op woensdag 15 juli a.s
De Commissaris der Koningin in Fries
land bracht een bezoek aan Baarderadeel.
De weg Jellum-Hijlaard zal drastisch
worden verbeterd.
De heer P. J. Heeringa, dansleraar te
Sneek behaalde aan een dansinstituut te
Londen het diploma, dat algemeen als ’t
hoogste op dansgebied wordt beschouwd
sportieve gebeurtenissen, waaraan hij zo
graag als toeschouwer, maar liever nog
actief deelneemt.
Opmerkelijk is daarbij hoe weinig de
prins in de openbaarheid treedt, dat wil
zeggen officieel. Nochtans is ieder er
van overtuigd, dat hij het druk heeft en
dat hij zijn tijd goed besteedt. Zo’n goe
de opinie verwerft men niet gemakkelijk
bij ons Nederlandse volk, met z’n nei
ging een beetje de draak te steken met
hen, die in hoogheid gezeten zijn en te
vinden, dat zij het „maar makkelijk ver
dienen”.
Zelfs in kringen waar de waardering voor
het gezag niet bijster hoog is, zal men
niet gauw een verkeerd woord over prins
Bernhard horen.
Dat dankt deze koninklijke hoogheid, die
hier als vreemdeling, nauwelijks onze taal
sprekend, kwam, aan zijn wijs inzicht in
de aard van het volk, dat zijn volk wor
den zou. Hij won genegenheid door res
pect. Respect, zowel door wat hij deed, als
door de manier waarop hij het deed.
Hij is zo volkomen onzer één geworden,
dat zijn positie niets uitzonderlijk meer
heeft.
En hij is er zo jong bij gebleven, dat
iedereen zegt. Prins Bernhard vijftig.
Is dat al zo lang geleden, dat hij, met
zijn prinses, in zijn Fordje Nederland
binnenkwam?
Heel Nederland hoopt, dat het prins
Bernhard, onze prins, nog lang zo mag
behouden. Want het is waarheid gewor
den wat Boutens dichtte bij het huwelijk
van dit vorstelijk paar:
Al wat van U is, lijven w’in
met U, bij Hollands huisgezin
opgesloten geweest in het
idom van Lippe, hij kwam
reeds jong met buitenlanders in aanra
king, leerde al vroeg de wereld kennen,
ging na zijn studie werken op het kan
toor van de I.G. Farben te Parijs: Een
jongeman, die, ook zonder de voorrech
ten van geboorte en afkomst, zijn weg in
de wereld wel vinden zou.
Hij heeft zijn weg in de wereld gevon
den zijn weg, ook in het hart van
onze vorstin en haar volk.
Uit zijn keuze heeft hij de consequen
ties tot het uiterste durven trekken. Dat
is wel gebleken in de jaren 1940-1945.
Welke beslissing hij zou nemen, welke
zijn houding zou zijn, hij. kon er zeker
van zijn, dat de critiek hem niet gespaard
zou blijven. Maar bij hem geen hinken op
twee gedachten.
Aan zijn beslist partij kiezen in deze da
gen, dankte hij later het grote vertrouwen
dat, op soms aandoenlijke wijze, bleek.
Er is een tijd geweest, toen na de oorlog
nog niet alles in kannen en kruiken was,
dat voor velen de laatste toevlucht was:
een brief aan prins Bernhard. Een ding
wist men dan alvast met zekerheid: ant
woord zou er komen en waar mogelijk
hulp.
De populariteit van prins Bernhard is
stevig gegrondvest op waardering. Mede
Span jo foar elk plan sa yn,
oft it alles tan it slagjen dêrfan ófhingje
soe
„RUMOER OER PITER JELLES”
Der leit by
agendastik foar
t’
tithese tusken de ünderskate bifolkings-
groepen dudlik sichtber to meitsjen.
In ütstel fan it saneamde Troelstra-comi-
té to Ljouwert om in bydrage fan de
provinsje to freegjen foar in stanbyld
foar Mr. Piter Jelles Troelstra nei oan-
lieding fan syn bertedei, nou hündert jier
lyn. Foar dizze grounlizzer fan de so-
siael-demokraty. foar dizze nationale en
ynternationale figuer üt it sosialistyske
Kamp, is bigryplik by in great tal Frie
zen de bihoefte om him yn syn heitelan
op in bliuwende wize to earjen. It is
wier, yn Stiens stiet al in rêstbank mei
in byltenis fan him en ek by den Haech
is al in byldmonumint fan him to sjen.
Dèrneist hat de stifting fan in rêstoard to
Beekbergen mei de namme: Troelstra-
Velen onzer zullen zich nog de gebrilde, glimlachende, gebroken Hollands spre
kende jongeman herinneren, die zo maar in een open auto met zijn verloofde, onze
toekomstige koningin, het land kwam binnenrijden, dat zijn vaderland zou worden.
Die ongedwongen, conventies en protocollen doorbrekende handelwijze was reeds
het symbool \an de wijze, waarop prins Bernhard zijn taak in ons land zol vok
voeren. En de toen gewekte verwachtingen zijn niet beschaamd.
Het lijdt geen twijfel prins Bernhard is populair. Dat is niet altijd door
slaggevend. Het gaat er maar om hoe die populariteit verkregen is.
Prins Bernhard heeft haar niet cadeau gekregen. Hij heeft haar verdiend.
Er is een prins-gemaal geweest, Albert, de echtgenoot van koningin Victoria van
Engeland, die zeer grote verdiensten had en nooit populair is geworden.
Het is de gelukkige vermenging van persoonlijkheid en prestatie geweest, die aan
prins Bernhard schonk wat aan prins Albert werd onthouden.
Zeker niet te onderschatten is de invloed
van zijn opvoeding in een gezin, dat wel
zeer ver verwijderd was van de toen al
gemeen geldende Pruisische opvattingen.
Hij is niet o-'-1*- -
kleine vorsten*.
oard dizze foarman earje wollen, mar it
moat tajown wurde, dat dizze greate
Fries yn syn heitelan jit net in weardich
kunstwurk krige hat, dat syn persoan en
wurk rjucht docht.
It is dan ek bést to bigripen, dat dit ko-
mité der komd is en prikken yn it wurk
steld hat om jild bymekoar to fandeljen
foar dit respektabel doel. Minder bigryp
lik is it, dat it bidrach fan 50.000 goune,
dat hjirfoar nedich is, jit net byinoar-
brocht is.
Om-en-deby is der nou goed sein foar
tritichtüzen goune, sadat er jit 20.000
goune op it kleed komme moat. Earlik
sein fait my dit wol hwat óf, omt hjir yn
Fryslan grif twahünderttüzen minsken
binne, dy’t de idealen fan Piter Jelles ta-
gedien binne of der sympathiek foar oer
steane. De man in kwartsje en it jild hie
der west en dan hie men alhiel frij west,
sawol by de opdracht as by de bitinking.
Mar ha war, dat is net sa goed slagge en
it jild is der jit net. De stêd Ljouwert
sil, sa't men seit, ek goed sizze foar
10.000 goune, dus nou bliuwt er in bi
drach oer, hwer’t it komité dt Steaten
in oanfraech fpar dien hat.
Eltse oanfraech oan de Steaten kriget in
adfys mei fan it kolleezje fan Deputear-
re Steaten en sa leit er ek by dizze oan-
frage in ütstel fan G.S. Dit adfys is: net
dwaen! It kolleezje seit, dat hja wol mei.
wurking en jild jown hawwe oan in bi-
tinking fan Piter Jelles as Frysk dichter,
mar dat hja yn in earebyld, dat primair
de politicus Troelstra nei foaren bringe
wol, yn mearderheit net meigean kinne.
Hja miene, dat syn aktiviteit op polityk
gebiet by in great diel fan de Fryske bi-
folking fielingen opropt, dy’t har net
mooglik makket hjir sympathyk foar oer
to stean. Mar de minderheit yn it kol
leezje wol it al dwaen en is it mei it ko
mité iens. Nou bistiet it kolleezje fan
seis man üt trije p.v.d.a. en twa a.r. en by dizze subsydzje-oanfrage.
1
