Het Friese element
m
h
„De Roem”
ONZE ACTIE
EEN KORTE TOELICHTING
Kerkafbraak
Zelfs Makkum is te Bolsward te
zien
de Martbiytoer
üs hjoed 2 2
to sizzen
te Lyons?
Werkbezoek
C.I I.-kamer leden
aan de Zuidwesthoek
Hwat bat (gabe Skroar
Zilveren filmpjes
■few
A
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
57e JAARGANG
No. 52
De Jong’j Nieuwsblad
I
TELEVISIESCHERM ZONDER BEELDLIJNEN
79
sille
kunnen
dy fan fean
Tj. de J.
25 ha. 26 Dit
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Handelsadvertenties bij contract reductie
Hwat men it leafst forjitte
forjit men it minste
Hierbij zullen we moeten letten op een
drietal elementen.
In de eerste plaats proberen we te ont
dekken of er ook Friese schilders zijn,
wier werk representatief werd geacht
voor deze nationale expositie.
In de tweede plaats gaan we na of er
wellicht ook schilders van niet-Friese
komaf onderwerpen hebben gekozen, die
met Friesland verband houden om in
de derde plaats te attenderen op schil
derstukken uit de romantische periode,
die zich in Fries bezit bevinden.
In het laatste geval is de binding met
Friesland dus slechts gering en in de
meeste gevallen toevallig.
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitgave: A. J. OSINGA N.V., Bolsward
Administratie- en Redactie adres:
Marktstraat 15
Telef. 2451 - Na 18.30 uur 2305 of 2335
(K 5157)
Jan Willem Friso.
Al is het dan niet Friesland zelf, een
van Frieslands zonen, n.l. de stadhou
der Jan Willem Friso zien wij uitge
beeld op het mooie doek van de in 1814
te Rotterdam geboren Charles Rochus-
sen, die terecht beschouwd wordt als de
belangrijkste Nederlandse illustrator uit
de 19e eeuw, dat de slag bij Malplaquet
in 1709 voorstelt.
Dat ook in de collectie van het Fries
Museum de Romantische periode ruim
is vertegenwoordigd, blijkt uit de aan
wezigheid van verschillende stukken uit
deze collectie. We noemen het paneeltje
„Aan de afwas" van Korff, de „Lezende
dame’’ van Bles en „Honden in Land-
schap” van Verschuur.
Wil men dus de tentoonstelling bekijken
op zoek naar Friese elementen, ook dan
stelt deze niet teleur. U moet er beslist
eens heen gaan. Het is de moeite waard.
bidriu-
binne lytser as 15 ha. en de oare
en
en
Het architectenbureau Feenstra te Arn-
Een zevental leden van de Tweede Ka-
mer-fractie der C.H. Unie hebben een
gehele dag zich op de hoogte gesteld van
da problemen van de Friese Zuid-West-
hoek.
Onder leiding van de fractie-voorzitter
dr. H. W. Tilanus arriveerde men ’s mor
gens eerst op het gemeentehuis te Lang
weer, waar burgemeester mr. K. J. v.
Douwen en de burgemeester van Sloten,
de heer Klijnsma een korte uiteenzetting
gaven over de problematiek van hun ge
meenten.
Vervolgens begaf men zich naar het
Stadhuis te Sneek, waar de Kamerleden
door vertegenwoordigers van de gemeen
te besturen van Sneek, Ijlst en Wym-
britseradeel werden ontvangen.
Het Bestuur der Stichting,
TJ. DE JONG.
Y. HEERES.
W. FOLKERTS.
J. SUWIJN.
Eigen-
boeren
37'
32
32
30
30
23
24
Bolswards Nieuwsblai
great
liken
de realiteit wie.
oaren trije-
hwat koene neat ge-
Men kan de tentoonstelling „Roem der Romantiek”, die momenteel in Bolsward’s
raadhuis met zoveel succes wordt gehouden, met verschillende ogen gaan zien.
Speurden we de vorige' maal naar familie-relaties tussen de schilders onderling,
thans willen we eens op zoek gaau het bloed kruipt nu eenmaal waar het niet
gaan kan naar het Friese element in deze tentoonstelling.
De bedoeling van dit artikel is dus in korte trekken na te gaan in hoeverre in
de romantische periode Friesland zijn rol heeft meegespeeld.
21
measte minsken sizze
sulintskip, Suits:
Hierde-
boeren
63
68
68
70
70
77
76
een kleine stad groot
Waarin opgenomen: De Bolswardsche Courant, Westergoo en
dom van het Fries Museum te Leeuwar
den.
Het heeft naast artistiek ook vooral
kunsthistorische waarde. Het onderwerp
is traditioneel en doet denken aan het
gelijknamige schilderij van Jan Steen,
vooral het huilende jongetje, dat is „af
gezouten”. Men lette ook op het Friese
speculaas, dat het „zoete” meisje van
haar moeder krijgt. De kleur van dit
stuk is wat hard van toon, het onder
werp (typisch voor de romantische pe
riode) anecdotisch.
wize en libbenshalding, mar sünt 1900
is dat forskil aloan minder wurden.
De helpmiddels yn kunstmest en better
féfoer, de wetter-óffier en oanfier hawwe
de boeren fan de lichtere grounen in hiel
ein omheech brocht, wylst de mentaliteit
fan dizze groep ek mear genegen wie om
de mear moderne middels ta to passen.
Op dit stu>t binne dy forskillen net alhiel
fordwoun, mar dochs aerdich lytser wur
den sa’t wy jit wol oantoane sille. De
Sudwesthoeke hie folie lest fan wetter
en sa is it skoan to bigripen, dat hjir
gans hwat wetterskippen en polders op-
rjuchte binne.
Neist de partikuliere polders dus hwert
ien boer of in pear buorlju seis it wetter
ütmealle, telt men yn dizze hoeke net
minder as 200 wetterskippen. Der is in
inkele greate by (5300 ha.) mar de meas-
ten binne oan de lytse kant. Sjocht men
nei de easken fan in moderne bimealling
en wetterforsjenning en tinkt men oan de
geast, dy't op it heden op it provinsje-
hüs foar master ópslacht, dan kin men
fan tinken wol hawwe, dat hjir yn de
kommende jierren gans foroarje sil. De
ruilforkaveling, de konsintraesje fan wet
terskippen is oant nou ta binammen yn
it easten en suden fan Fryslan oan it
wurk, mar yn Gaesterlan wurdt ek al
drok forgadere en plannen makke foar
itselde doel. En it sil der wol net by
bliuwe. Dochs lit it him oansjen, dat it
hjir jit wol in jier as tsien duorje sil,
foar’t mienens wurdt mei dizze dingen,
omt it op oare plakken jit mear urgent
is. Yn de Sudwesthoeke binne de kosten
fan de wetterbihearsing wakkere ünge-
lyk. Dy rinne ütien fan ien goune oant
24 goune de pounsmiet.
Op de klaei binne hja ornaris net sa
heech, mar yn de feanhoeke wage hja
gans swierder. De helt fan de bidriu-
wen binne lytser as 15 ha. en de oare
helt is greater. Under de 7 ha. sit 21
under de 15 ha. 29
Pleatsen fan 15-25 ha. telle 24 en
pleatsen greater as
Otto de Boer.
Van later tijd dateert de in 1797 in
Woudsend geboren en in 1856 te Leeu
warden overleden schilder Otto de Boer.
Hij was een leerling van de Friese
pertret- en genreschilder W. B. v. d.
Kooi. In 1824 begon hij een jarenlange
reis door Duitsland, Frankrijk en Italië.
In de musea van deze landen maakte
hij vele copieën. Na zijn terugkeer in
Nederland verbleef hij aanvankelijk in
Amsterdam en Den Haag, daarna echter
tot zijn dood in Leeuwarden. Ondanks
deze internationale oriëntatie zou Otto
de Boer zijn Friese aard nimmer ver
loochenen. Hij schilderde voornamelijk
bijbelse onderwerpen, echter ook enkele
landschappen en genrestukken.
tan deze laatste hangt er een op de
expositie en wel op de trappenhal, nl.
dat in 1844 werd geschilderd, is eigen-
Makkum.
Slechts tweemaal vinden we op de ex
positie door niet-Friefeche schilders een
Fries onderwerp uitgebeeld. Zo hangt
er op de trappenhal boven een alleraar
digst paneeltje van Cornelis Springer,
dat deze 3 jaar voor zijn dood in 1888
vervaardigde te Makkum.
Springer was Amsterdammer van ge
boorte. Zijn werk bestaat voornamelijk
uit stadsgezichten in 17e eeuwse trant
met veel zonlicht-effecten, maar zeer
nauwkeurig Van uitvoering en topogra
fisch precies verantwoord. In dit op
zicht verdient dit inmiddels „historisch”
geworden hoekje in Makkum de belang
stelling van iedere bezoeker.
Midden in de feestweek is bij iedere inwoner van onze stad een
brief in de bus gegleden, die een .beroep doet op Uw genegenheid
voor onze stad en haar inwoners. Bij de meesten ligt zij er nog en
uit vele telefoontjes weten we, dat velen vragen, wat er nu eigen
lijk van hen wordt verwacht.
Allereerst hopen we na de verschillende artikelen in ons blad de
bedoeling wel duidelijk te hebben gemaakt. De „Stichting der be-
bevordering van de belangen der Bolswarder handel en industrie”
wil in samenwerking met het gemeentebestuur, de eerste bronnen
van ons aller bestaan dieper en breder maken. Die bronnen zijn:
de zakelijke bedrijvigheid in industrie, ambacht en handel. En in
de tweede linie alles bevorderen, wat het klimaat van onze stad
kan verbeteren en aantrekkelijker kan maken.
De stichting heeft een ernstig beroep gedaan op uw aller verant
woordelijkheid om mee te doen aan deze actie, omdat zij diep over
tuigd is van het feit, dat de eerstkomende vijf jaar over het wel
en wee van onze stad zullen beslissen.
Wij willen een groeiende en levende stad. Een stad, die de mensen
kan houden en binden, een stad, die van elders komenden een harte
lijk en goed geoutilleerd tehuis bieden kan. De opgang van de na
oorlogse periode moet worden voortgezet, de toenemende bedrijvig
heid voortdurend gevoed.
Daarvoor hebben wij geld nodig en wij rekenen er op, dat iedere
stadgenoot naar vermogen meedoet. Dit is een grote zaak en een
allen omvattend belang en zo dient gij het ook te zien. Wij hopen
op honderden bijdragen van de loontrekkenden en wij beseffen, dat
zij zich noodgedwongen moeten beperken, wij rekenen stellig op
forse bijdragen van zakenlieden en instellingen.
Dit geld wordt tot de laatste gulden gebruikt voor onze stad, nie
mand van de bestuursleden wil voor zijn moeite en werk enig loon.
Daarom hopen wij, dat zeer velen, naar de mate van hun financieel
kunnen, een goede gift zullen geven. Als inspirerend voorbeeld
vermelden we de reeds woensdag ontvangen toezegging van iemand,
die geen zaak of onderneming heeft, doch een vrij beroep uit
oefent. „Hierbij voor elk van de jaren: 1961 tot en met 1965 f250,-.”
Dat is een vorstelijk voorbeeld en wij wachten met grote spanning
de komende weken af.
Medeburgers, laat door een daad zien, dat ook
kan zijn in offerzin en gemeenschapsbesef.
Wij rekenen op u allen.
Ook hier kwam men tot een vrucht
bare bespreking zowel over de ontvol
king van het platteland in verband met
de industrie-vestiging in kernen en sub-
kernen als ook over de moeilijke materie
der woningtoewijzing en het culturele
leven in de Z.W.hoek.
Burgemeester Rasterhof van Sneek
zijn ambtgenoot Cavaljé van Ijlst
wethouder G. M. Gerbrandy van Wym-
britseradeel schetsten ieder de situatie
in hun gemeente.
Dit punt, maar dan speciaal te water was
het onderwerp der besprekingen die
hierna te Staveren werden gehouden
met de burgemeesters Van Hout, Atema
en Pasma.
Niet alleen de kwesties rond kanaal en
sluis, maar het vitale belang van deze
zaak voor de gehele Zuidwesthoek, als
ook de samenwerking tussen diverse
diensten werden besproken.
Het laatste bezoek werd gebracht aan
Balk, waar burgemeester thoe Schwart-
zenberg met name de bosrecreatie be
sprak en de daarmee samenhangende
problemen.
De heer Hielkema, die samen met bur
gemeester Pasma de gehele dag de ex
cursie begeleidde, gaf nog een korte
samenvatting.
De heer dr. Tilanus dankte namens zijn
fractiegenoten voor het zeer vele dat
men op deze dag van dichtbij had kun
nen zien en horen. Hij sprak het ver
trouwen uit hiermee bij voorkomende
gelegenheden zijn profijt te
doen.
Hiermee was het einde gekomen van een
drukbezette dag, waaraan van de zijde
van de fractie werd deelgenomen door
de leden; dr. H. W. Tilanus, freule Wtte-
waal van Stoetwegen, F. H. van de We
tering, J. de Ruiter, H. Kikkert, J. T.
Na een intensieve bespreking
werd de tocht onderbroken voor
een lunch in Sneek, waarna men
naar Bolsward vertrok voor een
bespreking ten stadhuize met
burgemeester Geukers en zijn
collega Russchen van Workum.
Hier ging het in hoofdzaak over
de vooruitzichten van de Zuid
westhoek, vooral in verband met
woningbouw en de ontsluiting
door middel van betere verbin
dingen te land.
3—7 ha.
7—10 ha
10—15 ha
15—20 ha.
20—25 ha.
25—30 ha.
30—35 ha.
boppe
35 ha
Alhoewol de
dat de oerwegende groep hierdeboeren
sünt de oarloch net oan de forkeare kant
sitten ha, omt de eigen boeren it swierder
hiene, leau ik net, dat men der bliid mei
wêze Jein, dat trijekwart fan de boeren
hjirre hierdeboeren binne.
Ik jow wol ta, dat harren de hier net
safolle pieage hat, mar der stiet hiel hwat
foaroer. Troch it greate tal hierdeboeren
is oan it ünderhald en de modernisearing
fan de pleatsen en lannen fierst to min
dien. De hantearing fan de Pachtwet yn
dy jierren makke it de measte eigners ün-
mooglik en bilangrike foroaringen hearre
nou ienkear by de eigner thus.
Hiel hwat hierdeboeren hawwe dochs fiks
ta de büse west as de pleats oan
ünderhald ta wie. De lege hieren liken
dêrtroch folie moaijer as
Sommigen bitellen de helt,
kwart en ek hiel 1 w
daen krije of hja moasten it üt eigen
büse bitelje. Troch dizze ünnatuerlike
situaesje is der fierst to min bard en sit-'
te. wy op it heden jit mei gans pleatsen,
dy’t lang net talitte om der in modern
bidriu op üt to oefenjen.
In pleats ófbrüke kin elk wol, mar it spul
troch de tiid yn oarder halde en derby
modernisearje kostet nou ien kear in best
Stik jild. Bouwe en brekke is skriklik
djür en alle jierren jit djürder wurden.
Hie men dat fuort nei de oarloch to-
gearre oanpakt, dan wiene der miljoenen
bisparre en hiene gans bidriuwen folie
mear profiteard fan dy forbetteringen.
De koartsichtige polityk fan lege hieren
yn de jierren ’45’52 hat it pleatsebisit
fan boeren en eigeners djip oantaesten en
der sitte wy nou mei.
Fansels geane de hieren nou omheech en
it is net to kearen, dat hja jit fierder om
heech gean sille, hwant it bisit moat syn
gerak ha, ier of let.
De arbeidsforsjenning is mei hannen om-
keard en de leankosten binne seis kear
sa heech as foar de oarloch. Soks ropt en
skreaut om modernisearing en dit lüd
wurdt alle jierren lüder. Mar it kostet ek
alle jierren mear en sa is de foldwaning
oer de lege hieren nei de oarloch alhiel
fordwoun en bigrypt men nou wol, dat
it goed mis west is. Dit destomear as men
mei in alderwetsk spul sit, hwert alle
wurk dübeld tiid kostet en ünnoadich
wrotten.
De earste knikkerts binne foar de lytse
bern, seit in sprekwurd, mar de leste fol-
je de sek.
DE AGRARYSKE SUDWESTHOEKE
It diel fan Fryslan, hwert de Rykslan-
boukonsulint to Snits, mei 14 raijon-assi-
stinten, de foarljochting fan Rykswege
forsoarget, fait yn greate streken gear
mei de Sudwesthoeke.
Dat it eilan Skylge dêrek oan tafoege is,
hat syn eigen reden en histoarje, mar is
gjin wichtich punt. It omfettet meime-
koar goed 90.000 ha. kultuerlan, hwert
rom 5000 boeren har bidriuw op hawwe.
De gemiddelde bidriuwsgreatte is dus li-
kernóch 18 ha. Yn dit gebiet is de groun-
aerd wakker üngelyk. Wy fine hjir aller-
earst lichte en swiere klaei (34.000 ha.)
klaei op fean (24.000 ha.) kltare fean
(18.000 ha.) en dan jit 16.000 ha. san-
groun.
Dat makket sahwat twatredde op de
swierdere groun en ientrêdde op lichtere
groun. By aids wie der tusken de klaei-
boeren en dy fan fean en san in tige
great forskil, net allinnich yn kwaliteit
fan groun en pleats, mar ek yn libbens-
Nicolaas Baur.
In de Vierschaar hangt een bijzonder
knap geschilderd stuk,’ dat een gezicht
op het IJ voorstelt, waar het.oorlogsschip
„Amsterdam” voor anker ligt voor de
Westerlaag. Het schilderij is, zoals het
hier hangt, niet van een naam voorzien,
maar de (niet op de expositie aanwe
zige) tegenhanger van dit stuk is gesig
neerd en gedateerd: N. Baur 1807,
Als wij nu weten, dat deze Baur een
Harlinger was, hebben we hier dus te
doen met een stuk Fries schilderwerk.
De maker Nicolaas Baur (de naam
doet niet Fries aan, eerder buitenlands)
werd in 1767 in Harlingen geboren. Hij
overleed er in 1820. Hij was een leer
ling van zijn vader, de portretschilder
Johan Antonius Baur. Aanvankelijk was
hij landschaps- en vedutenschilder, na
derhand ook behangselschilder.
Hij is vooral bekend geworden door zijn
marinestukken, die zelfs bij koning Lo-
dewijk Napoleon en zijn hof een gun
stig onthaal vonden.
In 1808 werd Baur lid van de academies
te Amsterdam en Brussel. Toen was
echter het in de Vierschaar geëxposeer
de stuk reeds gereed. Het vrij forse doek
(82 en 105 cm) is eigendom van het
Rijksmuseum te Amsterdam en is ook
qua techniek een van de mooiste stuk
ken van de tentoonstelling.
3e week juli 1936
Treinontsporing bij Hindeioopen
Bescherm uw rijwielplaatje voor verlies
of diefstal. De plaatjes mogen nu ook
op de kleren worden gedragen. De prijs
blijft f 2.50.
Het zelf (clandestien) maken van mar
garine heeft een dusdanige vorm aange
nomen, dat dit geducht te merken is in
de verkoop van fabrieksmargarine. De
verkoop daalde met gemiddeld 77000
kg per week.
Vrouwen drinken over het algemeen veel
te weinig water. Meer water drinken zou
vele stoornissen voorkomen. Een glas
warm water ’s morgens gedronken is het
beste inwendige reinigingsmiddel.
Bij ons kost een nieuwe fuik (ge
taand) f 3,50 alleen tanen f 0,25. B.
Hoogland, Nijland
Boeken zijn intieme vriendenIn voor
raad o.a. Burgers in nood. De dolle dic
tator, De dans om de galg.
Burgeroorlog in China
Te Hindeioopen is opgericht een chr.
Oranjevereniging met aanvankelijk 22
leden. Voorz. Ds. Jansen. Bestuursle
den: G. Stallinga, A. de Bruin, D. Zoet
hout, Ds. Franck, D. Smid en A. Ypma.
Verboden te jagen op landen bij mij in
gebruik. R. Hiemstra te Allingawier
hem is door Kerkvoogden van Huins
Lyons aangezocht gegadigden op te roe- a
pen, die genegen zijn de kerk te Lyons
af te breken. Z
Als een en ander naar verwachting een Z
vlot verloop heeft, zal binnen een bè-
paalde tijd het bedehuis te Lyons ver- x
dwenen zijn.
Een trouw gebruik werd er niet meer
van gemaakt en toch zullen de tegen- I
woordige inwoners van dit greiddorpje 1
bij het vernemen van dit besluit een
onprettig gevoel gehad hebben. I
Toch heeft ’t weinig zin een bedehuis
te behouden, waar te Huins en Lyons
geen behoefte aan is, omdat voor de
enkele kerkgangers die Lyons nog be-
zit te Huins gelegenheid genoeg is de J
godsdienstoefening bij te wonen.
Eelke Jelles Eelkema.
Een tijdgenoot van Otto de Boer was de
Leeuwarder schilder Eelke Jelles Eel
kema (17881839). Hij werd reeds op
jeugdige leeftijd doof en ontving zijn
eerste tekenonderricht op het doofstom-
rnen-instituut te Groningen. Later werd
hij leerling van J. N. Schoonbeek.
Het reizen en trekken zat de schilders
destijds In het bloed. Eelkema trok, on
danks zijn lichamelijke handicap, naar
Frankrijk, Zwitserland en Italië.
In 1837, twee jaar voor zijn dood dus,
werd hij blind. Zijn oeuvre omvat voor
namelijk landschappen met vee en
bloemstillevens. Een van deze bloemstil-
levens vinden we in de Raadzaal.
Het werd vervaardigd in 1817, dus in
de kracht van zijn leven. Toch spreekt
dc vergankelijkheid uit het werk. En
kele bloemen zijn afgeknakt of gaan
verwelken; een typisch romantische
trek.
Een V/estduitse radiofabriek beeft een televisiescherm ontworpen, waarbij, al
thans voor het oog, een ontvangst zonder beeldlijnen wordt gegarandeerd.
Het kijken wordt hierdoor minder vermoeiend. Ook zal het mogelijk zijn dicht
bij het toestel te gaan zitten. Door het toepassen van een specialt procedure
wordt de beeldlijnenstructuur opgelost. Het scherm wordt vo'or de.beeldbuis
geplaatst. De vinding betekent misschien wel een revolutie voor de tv-industrie.
Op de foto ziet men hoe de gestreepte jurk van het meisje als het ware oplost'
in bet scherm.
forskaet yn bidriuwsgreatte, hwerby net
in bipaeld type oerhearsket, achtsje wy
foar dizze hoeke in winstpunt, hwant
dêrtroch is de oergong fan lyts nei great
yn allerhanne fariaesjes mooglik. Boppe-
dat hat men dêrtroch net in sosiale skie-
ding tusken lyts en great, sa’t dat yn
Grins it gefal is. Ek mei men bliid wêze
dat de lytse bidriuwkes, hwert winlik
gjin sosiael forantwurde hüshalding op
libje kin, tige lyts binne yn tal.
Giet men by de bidriuwen nei, hoe’t it
stiet mei de selsstannichheit, dus mei de
kwesje oft it hierdeboeren of eigen boe
ren binne, dan liket it minder goed. It
docht bliken, dat navenant it spul grea
ter is, de boere-eigendom lytser wurdt.
Ik jow hjir in listke, hwert men dat düd-
lik üt sjen kin, hwerby ik oantekenje, dat
dizze sifers en gegevens üntliend binne
oan in publikaesje fan it Rykslanboukon.
DINSDAG 11 JULI 1961
mm
soe
Abonnementsprijs 1.90 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
