Geschiedenis tot leven gebracht «RB r - r I ff» f Aanschouwelijk onderwijs te Witmarsum en het water R.O.N.O. Fan de Martinytoer Hwat bringt üs de Opening tentoon stelling Workum Zilveren filmpjes Vil ft* PRODUCTIEVERHOGING PER AUTOPED Tj. de J. STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND B 11 Yj DINSDAG 25 JULI 1961 57e JAARGANG No. 56 in boppeslach”, gië is, mar praetsje en in bytsje sjerp foar de kroa- SIZZEN IS NEAT, MAR DWAEN IS IN DING geschrift: „De dwaze Mennonyt”. Een andere curiositeit, zeker voor Friesland, vormt ook een 17e-eeuwse Bolswardse druk van Menno’s „Uytgangh”. Vele van de belangrijkste afbeeldingen van Menno Simons zijn hier opgehan gen, waarvan wij er hier één reprodu ce) en, waarschijnlijk het meest „lijken de’’ portret. Zij vertegenwoordigen een eerbiedwaar dige traditie, maar van geen enkel staat de authenticiteit vast. Van één van de geëxposeerde portretten, het bekende bezit van de Doopsgezinde gemeente te Utrecht, wordt thans zelfs aangenomen dat het zo goed als zeker Menno’s tijd genoot Viglius van Aytta, de grote Friese jurist voorstelt, de man dus die onder meer als voorzitter van de Gehei me Raad te Brussel grote invloed heeft gehad. Penningen, wandborden in Mak- kumer en Workumer aardewerk, boeken en curiosa, tot en met de partituur van de in 1961 uitgevoerde cantate „Lied des Geloofs” op teksten van Menno Si mons, vervolledigen het beeld en mar keren het diepe spoor dat de Witmarsu- nrer prediker in de geschiedenis heeft nagelaten. Werkelijk, U doet goed enige uren aan een bezoek aan deze expositie te beste den. U krijgt de gelegenheid niet weer. wurde sil op it ge- Nei ’t alles yn de Abonnementsprijs f 1.90 per kwartaal (bij vooruitbetaling) Giro 887926 Advertentieprijs: 13 cent per mm Ingezonden mededelingen dubbel tarief Handelsadvertenties bij contract reductie Niet minder dan 33 inzendende instellingen en particulieren hebben (soms zeer kostbare) stukken afgestaan om in Witmarsum een zeer overzichtelijke tentoon, stelling mogelijk te maken over Menno Simons en zijn tijd. De Tentoonstellingscommissie heeft zeker geen gemakkelijke, wél een erg dank- bare en buitengewoon tijdrovende taak gehad om de bijna 150 tentoonstellings- nummers bijeen te vergaren. Reeds eerder gaven we van deze expositie een résumé, maar we beloofden er nog eens op terug te komen. Welnu! leek te krijgen op de stichting van een groot-Fries rijk. Menno’s tijd als vicaris te Pingjum, 15241531, en pastoor te Witmarsum, 15311536, wordt terloops aangeduid mot een middeleeuws Missale Romanum uit Bolsward, een getijdenboek van een Fianeker geslacht en de beschrijving van een „Jerusalomse Reyse”, waaraan in die jareri een paar mensen uit de Frie se Zuidwesthoek deelnamen. Verder gaande, in het gedeelte van de raadzaal, vindt men aan de wand port retten en gravures die Menno’s levens gang nader bepalen. De Reformatie wordt concreter: Luther, de Doopsgezinde leiders Melchior, Hof mann en Adam Pastor; een gezicht op Groningen waar Menno Simons ca. 1537 tot „oudste” van de Doopsgezinden ge wijd werd; een kaart van Oostgriesland waar hij lang verbleef; een oud pano rama van Emden, waar zijn bekende discussie plaats vond enz. Men ziet er ecu portret van de Friese oudste Dirck Philips, die grote invloed op Menno kreeg. Deze toelichting in kaarten en portret ten, evenals in een aantal geëxposeerde zeldzame geschriften vormt de achter grond van de eigenlijke kern der ten toonstelling: een aantal oorspronkelij ke documenten in verband met Menno Simons en de Doopsgezinden. Hier ligt het reeds genoemde enige eigenhandig geschreven stuk van Menno, de brief aan een weduwe; verder een exemplaar van het oudste martelaarsboek „Het Offer des Heeren” en de eerste druk van zijn „Fundament”. Hier liggen opengesla gen een paar van de Criminele Senten tieboeken van het Hof van Friesland, o.a. met de terdoodveroordeling van Sicke Fieercks (1531). Een paar penningen en munten die een herinnering vormen aan deze wilde epi sode, zijn op de tentoonstelling aanwe zig. Menno heeft zich herhaaldelijk van deze lieden, die de vredelievende Doops gezinden in discrediet brachten, gedis tantieerd. De oudste penning, ter ge dachtenis aan hem geslagen, die van M. Hcltzhey uit 1736, brengt dit in herin nering in de inscriptie waar gesproken wordt van Menno als de man, „Die, tegen al den vuilen handel Van Jan van Leydens leer en wandel Zich menigmalen heeft verklaart”. Enkele andere drukken van Menno’s vele geschriften, sommige verband hou dend met de befaamde disputen van Em den en Wismar, kan men bezichtigen, andere belangrijke of curieuze stukken zijn hier tentoongesteld, zoals een 16e- eeuwse druk van David Joris, met daar aan nog bevestigd de keting waarmee men in die tijd de boeken in de biblio theken placht vast te leggen. De anti pathieën waarvan nog lang na de Re formatie de Doopsgezinden hier te lan de het object bleven, vindt men ge ïllustreerd tot in de titel van een oud Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS Uitgave: A. J. OSINGA N.V., Bolsward Administratie- en Redactie-adres: Marktstraat 13 Telef. 2451 - Na 18.30 uur 2305 of 2335 (K5157). Om terstond tijd en sfeer te bepalen, hangt bij de eigenlijke entree van de tentoonstelling op de eerste etage van het Gemeentehuis het portret van een man, die tijdens het leven van Menno Simons twintig jaar lang in Friesland stadhouder van de Habsburgers is ge weest: Georg Schenk van Toutenburg, dezelfde die na de overval op de abdij van Oldeklooster te Hartwerd door geestverwanten van Jan van Leyden, een groot aantal van deze laatsten deed exe cuteren (van welke gebeurtenis een ge tekende plaat aanwezig is). Men betreedt de expositie via een zij kamer, links van de raadzaal. Ter alge mene oriëntatie is in deze kamer een paneel aangebracht, dat een overzicht geeft van Menno’s reizen en verblijfs plaatsen, wat in grote trekken samen valt met zijn levensgang. De tijd van Menno krijgt relief door de maquette van een boerderij uit de periode vóór het verschijnen van het kop-hals-romp type, vervaardigd door een der ambtenaren van de dienst gemeentewerken, (som migen menen dat Menno boerenzoon is en verder door het bekende schilderij van de oude Friese maaltijd, een koperen pot en dieverse kruiken en kannen. In de raadzaal vervolgt de bezoeker al lereerst zijn kennismaking met het tijds beeld. Men vindt er penningen en mun ten, de laatste in Friesland geslagen, var. de Saksische hertogen Albrecht, Hendrik en Georg die in Menno’s jonge jaren, van 1498 tot 1515 hier re geerden. Hun portretten hangen hier en tevens verschijnt reeds de machtige gestalte van Luther. Een geschrift van doctor Martinus tegen een van de ge noemde hertogen is wel zéér tijd-eigen. Een paneel tracht iets uit te beelden van de chaos in het Friesland van die jaien; Gelderse invasie, Saksische Zwar te Hoop, Grote Pier, Deze laatste en een andere vrijheidsstrijder, Jancko Dou- we.ma, worden nader gememoreerd. Van Grote Pier, afkomstig uit de naaste om geving van Witmarsum, n.l. uit Kims- werd, ligt hier de helm die hij zou heb ben gedragen. Van de binnenwand staren de heersers van die tijd de zaal in: de dominerende vorst: Karel V, diens tegenstander Ka rei van Gelre, de landvoogdessen en ook de graaf van Oostfriesland, Edzard de Grote. De afmetingen van dit schilderij doen recht aan de bijnaam van laatstgenoem ds machthebber, die een ogenblik kans In een fabriek voor stalen meubelen in Culemborg zijn sinds kort tivee autopeds in gebruik bij bet personeel van de expe ditie en bet centraal magazijn, dat tot nog toe veel tijd verloor door de lange af standen in het grote bedrijf, welke te voet moesten worden af gelegd. Het be treft hier een proef. Als deze slaagt zal het bedrijf nog meer steps aansebajfen. Misschien komt dan in wervingsadverten- ties te staan: Bekendheid met autoped- rijden strekt tot aanbeveling” Bolswarils Nieuwsblad Wa»rin opgenomen: De Bolswirdsche Courant, Westergoo en De Jong’s Nieuwsblad folie mear seden, dat is ek sa en organisaesjes.. De greatste swierrichheden lizze dêrre, hwer ’t men se net siket. stellen. Men zal van de kosten nog de som van „hondert gouden Karolos guldens” als beloning ontvangen. Ock dit plakkaat is op de tentoonstel ling aanwezig. Maar nu lopen we eigenlijk al vooruit, ger!” Ik jow hjirop gjin J mar cd my de léste tiid gauris troch de holle by it konstatearen, dat de Fries him mar al kerkgebouw van de Hervormde Gemeen-1 to faek fan syn stik bringe lit troch in t° was 1 met een wel zeer bijzondere „blikvan ger’’ te openen: de klok van 1433, die mei syn ynstellings w Menno als kind en later als pastoor ge- Fierst to >aek lit by bim troch in moai regeld heeft horen luiden. Drinte is foar Fryslan in tige riskant bi- driuw, dat hat de histoarje mei Appels- kea wol leard. De iverige, saeklike Grin- zer lit syn ein nea slüpe en widige goed hwert hy hinne wol. Der komt jit by, dat hiel folie Grinzers gjin bysündere sym pathy hawwe foar Frylan en de Friezen. Hwert dat krekf fan komt, is mei twa warden net to sizzen, mar de aerden ririne faeks tofolle ütinoar. In treflik bi- wiis foar de Grinzer mentaliteit is de greate tentoanstelling, dy’t mei in pear wike yn Grins iepene warde sil op it ge- biet fan de Tünoou. Nei 't alles yn de stêd Grins al fêstlein wie, kamen hja by de Fryske organisaesjes en ek by de Frys- ke Steaten om stipe en mei working. En hjir sjocht men nou wer it Fryske aerd. Hja hiene it leaver oars hawn, mar hja dogge ek nou wol mei en de Steaten jowe har subsydzje like goed. Sjoch, dan bin- ne wy breed, net provinsialystysk en net chauvinistysk, mar ideal istysk. En de Grinzers laitsje net iens lüdop, hja glimk- je allinnich ten oankomt, hwert wy foardiel fan krije soene, is it hou! De Benelux sit nou al jierren muorrefêst en it sil in baes kear- del wêze, dy’t België ta bettere gedachten wit to bringen. Mei de E.E.G. kin it wer itselde spul wurde, as wy us net mei alle realisme to wear stelle. Dütsklan wol de ynfoerrjuchten fan de yndustry wol kwyt, omt hja in sterk yndustrieel lan is, mar hja tinkt der net oan, dy fan de Lanbou los to litten. Ek hjir sjocht men meast it nasj ionale egoïsme, dat him klaeit mei moaije wurden en prachtige frasen mar net mei dieden. It soe allegearre meime- koar gean, dy forleging fan tariven, mar omt hja it oer de Lanbou net iens wurde koene, binne hja mar mei de yndusfry fan ein setten. En nou wie der al wer in üt- stel om jitteris de yndustriele produkten mei 10 to forleegj en, wylst der gjin foroaring kaem yn de lanbousektor. Ge- lokkich, dat Frankrijk en Italië ek in bi- langrike ütfier fan lanbouprodukten haw. we en mei Nederlan dit ütstel keard haw we, mar hja komme grif werom. En jim- meroan docht bliken, dat allinnich in hurd en saeklik realisme forhinderje kin, dat de moaije wurden de lju yn ’e sek binaeije. Sizzen is neat, mar dwaen is in ding, dat is in wier sprekwurd en de goemienende en idealistyske minsken meije se net forjitte. Hja bletterje wol as in keppel skiep, mar har eagen binne dy fan de wolf. En Fryslan sil yn it bysünder omtinken jaen moatte oan al dy foarmen fan gear wurk- jen, dy’t op har seis in goede groan haw we, mar yn de praktyk greate gefaren meibringe. Neist it hoekhalden yn it prachtige eigen Fryske Stamboek lizze sa- folle mislearre foarbylden fan sabeare gearwurkjen, dat it hege tiid wurdt skerp ta to sjen op de realiteit fan alle ütstel- len dy’t mei moaije wurden oanpriizge wurde. Hwat hat QabeSkroar üs hjoed p p to sizzen Workum wil leven! Uitgaande van de ze gedachte zit de Culturele Raad van Workum niet stil, doch probeert op ver schillende manieren, zoals het organise ren van concerten in kerk en plantsoen en het houden van tentoonstellingen, aan Workum meer bekendheid te geven. Het is ook de genoemde Raad die alles op alles zet om in Workum een royaal Gemeenschapshuis te stichten. Zeer ze ker zal hij hierin ook slagen, als de bur gerij maar met een flink bedrag deze po gingen gaat steunen. Werd er verleden jaar een tentoonstelling gehouden in het Waag-gebouw, van hout snijwerken van de hand van wijlen Tj. Visser en van werken gemaakt door Frie se kunstschilders. Nu zaterdagmiddag werd een tentoonstelling geopend onder het motto: „Workum en het water”. Door afwezigheid van de burgemeester, werd het openingswoord gesproken door ds. W. E. Verdonk, de voorzitter van de Culturele Raad. Heel veel tijd is aan de ze tentoonstelling besteed. Vanaf januari, dit jaar, werd er geregeld vergaderd met een aantal mensen van diverse verenigingen. En zoals een schip in de storm vaak heen en weer wordt geslingerd en soms van koers moet veranderen, zo hebben ook wij ons programma meermalen moeten wijzigen, om ons doel te bereiken. Toch ben ik blij en dankbaar, vervolgde ds. Verdonk, dat we met hard werken en met de hulp van velen, zover gekomen zijn, dat we vanmiddag deze tentoonstel, ling kunnen openen. Het doel van deze tentoonstelling is, aan de bezoekers iets vertellen over onze stad, aan de hand van het vele, wat hier bij een is gebracht. Hoe het vroeger in Wor kum was, hoe het nu is en hoe het wordt. Als ingezetenen weten we er allemaal heel wat van, maar als we nu zo één en ander bekijken, dan worden we herinnerd aan vele dingen, die we nagenoeg zijn vergeten. Ik denk hierbij aan de vroegere bedrijvigheid van de aken, die geladen met paling naar Londen voeren. Workums scheepvaart betrekkingen met Engeland en Frankrijk dateren al uit de 13e eeuw, volgens een nu ook te bezich tigen document. In het achterlokaal vindt de bezoeker een mooi stukje natuur, waar een groot aantal opgezette vogels te zien is van diverse pluimage. Ónmogelijk is het, spr., alle namen te noemen van hen, die aan de voorberei ding en het tot stand komen van deze tentoonstelling hebben meegewerkt. Maar één naam wil hij toch wel noemen, nl. die van de heer Riemersma (wat heb je hier iets moois van gemaakt!), doch spreker dankt tevens al de anderen, ook de hier vanmiddag aanwezigen. De opening werd alleen bijgewoond door genodigden. De tentoonstelling wordt gehouden in „Ons Gebouw” en is dagelijks geopend, behalve zondags, van 10-12 en van 3-5 uur. Verder maandags-, woensdags- en vrij dagsavonds van 8-10 uur. le week augustus 1936 Divan f 6,90, eiken dressoir f 9,90, thee- meubels f 9,90, fheekasten f 4,90. Eerst kijken bij Jan M. Praamsma, Dijkstraat 10, Bolsward. De temperatuur van het water in de zwemschool bedraagt 22 graden. Asaf te Lollum behaalde op het gehou den bondsconcours in de afdeling uit muntendheid met 151 punten een eerste prijs. Een mooi succes, ook voor de jon ge direkteur S. L. Tiemersma, die voor voor het eerst met het corps optrad. Tamdem te huur, wed. H. Hogeboom te Makkum. Nederland verdiende op de Olympische spelen te Berlijn 6 gouden, 3 zilveren en 7 bronzen medailles. Dit succes is voor namelijk te danken aan de Nederlandse zwemsters. Makkum geteisterd door grote muggen zwermen. De tol te Galamadammen blijft voorlo- lopig bestaan. Het is echter de vraag of automobielen tol moeten betalen. In het 100 jaar oude reglement komt nl. het woord automobiel niet voor. Tot 15 augustus kunt U deze tentoon stelling nog zien. Nog nimmer werd er een dergelijke verzameling curiosa en zoveel historische stukken betreffende dit onderwerp, bijeen gebracht. Deze tentoonstelling is dan ook in menig op- geweest), zicht uniek en wie ook maar enige in teresse heeft voor de (vaderlandse) kerkgeschiedenis in het algemeen of die van de Doopsgezinden in het bijzonder, verzuime niet deze expositie te bezoe ken. Voor velen zal het verbazingwekkend zijn te zien waar Menno Siemens, voor menigeen slechts een vrij legendarische figuur, al reizend en lezend, ook al vluchtend en onderduikend, zijn voet stappen heeft gezet, voor velen echter nog verbazingwekkender hoe zijn invloed zich niet heeft beperkt tot Friesland, Nederland, zelfs niet tot Europa en Azië, maar zich uitstrekt over alle de len der wereld, tot in het verre Zuid- Amerika toe, waar bijv, de kolonies „Witmarsum”, „Friesland” en „Menno” zijn gevestigd en. hier in „ons” Wit marsum in foto-reportage zijn te zien. Zo werd deze tentoonstelling tot een stuk aanschouwelijk onderwijs. Menigeen zal aandachtig toeven bij de enige bewaard gebleven eigenhandig ge schreven brief van Menno Simons, die hij op 18 mei schreef aan een weduwe, haar aansporend overeenkomstig haar weduwstaat vroom te leven. Welke beelden roept alleen deze brief al niet op. Wij zien Menno gebogen over het papier, de ganzeveer af en toe do pend in de inkthoorn, turend bij het schaarse licht van een oliepitje. Later zien we een boodschapper, deze brief, verstopt in de rand van zijn laars of ergens tussen zijn kleren, de brief bezorgen. De P.T.T. werkte in Menno’s dagen nog niet! Tenslotte de weduwe, de letters en woorden ontcijferend, zich getroost we tend door de vermanende woorden van de geliefde leraar. Hoe zorgvuldig werd dit schrijven, bij her lezen waarvan menige traan zal zijn geplengd, bewaard. Bij plakkaat van 7 december 1542, uit gevaardigd „by den Keyzer’ en geadres seerd aan „Onzen lieven Burgemeeste- ren, Schepenen ende raden” werd im mers gezegd, dat Menno Simons „eer- tvts Pastoer te Widmarssum, in onsen lande van Vrieslandt, besmet wesende van de secte der Herdoeperie, ende an dere quade leeringen”, uit het land is geweken, maar dat hij nu en dan weer heimelijk terugkomt, poegende by nach- te ende ontyden ende anders, in ver- scheyden plaetsen die simpele luyden onse ondersaten met syn valsche lee- ringhen ende predicatien te verleyden”. Wie hem herbergt of anderszins van dienst is of zijn geschriften onder zich heeft, zal „aen lijf ende goet” als ketter gestraft moeten worden. Ieder is ge machtigd hem gevangen te nemen en hem ter beschikking van het Hof te I Commissaris fan de Keninginne fn Grins jn kear> dat hy fan syn heit, dy’t Kommissaris wie yn Drinte, dizze rie meikrigge. „Als je ergens een dominé nodig hebt, Jan, neem dan een Friese, maar moet je een kassier fan een boeren leenbank hebben, neem dan een Gronin- j J' i fierder kom- Laat ons in vogelvlucht een rondgang I mentaer, mar dit histoarysk adfys spilet maken en bij het begin beginnen. 1-.— dd Ten gevolge van de restauratie van het it konstatearen,-- Mei de gearwurking tusken de Jannen yn de Benelux en de E.E.G. sitte wy yn ae- selde spinreagen om to heisterjen. Ek dêrre binne idealisten dy’t hjoed wol al le ynfoerrjuchten en douane opheffe wol- le en slüchtslimme egoïsten, dy’t mei moaije wurden de oaren yn ’e pet lüke wolle. En sokken slagget it altyd in hiel ein. Yn de Benelux hat Nederlan syn tariven praktysk oan ’e kant set, mar België haldt op it gebiet fan de lanbou syn ynfoer rjuchten yn stan. De büter leit altyd jit twa goune de kilo ynfoerrjuchten op en it slagget üs net dy der óf to krigen. Wy ha de Belgyske yndustry-produkten frij baen jown, hwat yn it foardiel fan Bel gië is, mar nou 't it op de lanbouprodük- het mogelijk, de tentoonstelling birop to dwaen op syn idealisme. Dat is sa mei syn tael en FREED 28 JULY 1961 19.00-19.40 uur Fryske ütstjuring „Op en üt”, in lüdbyld fan Jeh. Spyksma, diskear wijd oan it eilan Skylge. Lieten en muzyk. „In pripper en i keatsprogram under redaksje fan Kor de Jong. de ride. It idealisme, it sentiment nimt him fierder mei as winsklik is en to let sjocht hy yn, dat it de forkearde kant üt- giet. De leste jierren is der in bulte op tou set troch de trije Noardlike provins- jes. De kolleges fan Deputearre Steaten lizze meimekoar oer om it Noarden omheech to bringen en dat is op himsels in bést ding. Mar meimekoar dwaen freget ek, dat men in stik fan syn eigen winsken farre lit en de oaren yn ’e mjitte komt en hjir sit nou it swakke punt. Hwant de trije partners hawwe net itselde aerd en wurkje ek net mei deselde middels. Allerearst leit Grins yn 'e midden fan de trije en is tagelyk it bilangrykste saeklike middelpunt foar Drinte. De stêd Grins is in moaije en machtige stêd, dy’t in foar- byld is fan konsintraesje fan jild en macht. De iennige greate stêd fan it Noar den makket der gjin geheim fan, dat hja de pretinsje hat om it hiele Noarden to representearen, Yn feite is it dêrmei ek al in hiel stik hinne. Sawol wittenskiplik troch syn universiteit en akademiysk si- kenhüs, mei alles hwat der omhinne oan ynstituten bistiet, as saeklik, troch in hiele trits fan sterke saken en handelsfirma’s fan allerhanne soart, is Grins in ympo- sante stêd. De regearing hat yn fierwei de measte gefallen, hwerby immen foar it Noarden in funksje hat, syn setel yn Grins fêstlein. It is in greate ütsündering byhwannear dit earne oars fêstige is. Komt men eastlik fan Ljouwert, dan for- nimt men al gau de süchkrêft fan de stêd Grins en dizze nimt alle jierren mear ta. De wegen nei dizze stêd binne yn eastlik Fryslan better as nei Ljouwert, de bussen ride faker en flugger en de stêd biedt ‘d as Ljouwert, Drachten of It Fean. Mei dizze realiteit sil Fryslan rek ken halde moatte, wol hja op de goede wize wurkje oan de bloei fan de eigen provinsje. Yn e mande mei Grins en j Mr. Dr. J. Linthorst Homan, de eardere dan behalve vergoeding i forteJde j -jo’ rip som van ..hondert I j.,’*. - meikrigge. „Als je ergens ..„dd J...., neem c... maar moet je een kassier fan a;,; j

Kranten in de gemeente Sudwest-Fryslan (Bolswards Nieuwsblad, Sneeker Nieuwsblad en Friso)

Bolswards Nieuwsblad nl | 1961 | | pagina 1